Đa dạng văn hóa và vai trò chủ thể của cộng đồng các dân tộc thiểu số trong phát triển

òA DẹNG VN HùA
V VAI TRớ CHỷ THế
CỷA CúNG òÔNG CẫC
DÂN TúC THIếU S
TRONG PHẫT TRIếN
òt vn ặ
Viữt Nam là mẩt quậc gia ặa dân tẩc vèi nhng ặc ặim vđn ha, kinh t, x hẩi khc nhau. òậi x ặng ặổn vèi s ặa dng này càng
quan trng hăn khi s giao thoa v kinh t và vđn ha gia cc tẩc ngi và gia cc quậc gia ngày càng mnh m. Trong qu trnh pht
trin ặ, khng cẩng ặng nào c th thay th vđn ha cềa mnh bêng mẩt nn vđn ha khc ặ pht trin. Ngểc li, khng cẩng ặng nào
c th khọp kn và t chậi thay ặấi ặ thch nghi. Chnh v vy, ngi dân và cẩng ặng phi là chề th tch cc ặ quyt ặnh gn gi nhng
nọt vđn ha nào và thi loi nhng g khng cn phễ hểp, và h côn c khng gian t do khng b p ặt ặ quyt ặnh.
Viữt Nam ặ c nhiu n lc trong viữc trể gip cc cẩng ặng dân tẩc thiu sậ vèi mc ặch hèng tèi s cng bêng, thnh vểng và
pht trin. Cc chăng trnh v gio dc, y t, xây dng că sẻ h tông, thng tin và vđn ha x hẩi ặ ặểc ặa vào trong nhiu thp k qua.
Cc chăng trnh pht trin này nhêm gièi thiữu nhng tẻng hoc thc hành mèi mong muận mang li nhng kt qu tật ặóp hăn cho
cẩng ặng dân tẩc thiu sậ. ò cc tẻng và thc hành này ặểc chp nhn và thành cng, cc c nhân và cẩng ặng côn phi c kin
thc, b thuyt phc, t ra quyt ặnh, thc hành và khng ặnh n ặểc chp nhn hay khng. Ni cch khc, mẩt thc hành và thành tậ
vđn ho mèi ch thuyt phc ặểc và c nh hẻng ặn mẩt c nhân hay cẩng ặng trong viữc chp nhn hay t chậi thc hành ặ khi hẩi
t 5 ặiu kiữn: th nht, ặểc ngi dân coi là c gi tr vểt trẩi hăn so vèi nhng thc hành ặ và ặang tn ti; th hai, c s tăng thch
gia ci mèi vèi hữ thậng vđn ho bn ặa; th ba, ci mèi côn ặề ặăn gin ặ hiu và thc hành; th t, ci mèi c kh nđng kim chng
ặểc thng qua thc t; và th nđm, ci mèi phi c lểi ch r ràng cho c nhân và cẩng ặng.
Tuy nhin, nhiu chăng trnh pht trin t trèc ặn nay mang tnh phấ qut thm ch là p ặt khng tnh ặn s ặc thễ vđn ha và
ặiu kiữn pht trin cềa tng cẩng ặng dân tẩc. Cẩng ặng b coi là ặậi tểng tip nhn th ặẩng, khng ặểc chề ặẩng tham vn và la
chn. Chnh v vy, nhiu chăng trnh dễ khng phễ hểp vn ặểc trin khai trn diữn rẩng gây ra nhng lng ph và thm ch mang li
nhng tc dng ph tiu cc ln cẩng ặng. Viữc tm hiu vđn ha cẩng ặng ặ vn dng vào thit k, trin khai và ặnh gi tc ặẩng là
v cễng côn thit. Ch khi ặiu này ặểc p dng triữt ặ th mèi mong mang li hiữu qu thc s cho ngi dân tẩc thiu sậ.


MúT S
MĐ HỗNH
C| THế

Cc chăng trnh gio dc tiu hc và trung hc că sẻ cềa nhà nèc ặang
c nhiu u tin cho vễng ặng bào dân tẩc thiu sậ. Tuy nhin, c sậ lểng
và cht lểng gio dc cềa hc sinh dân tẩc thiu sậ ặu kọm và ngày càng
tht lễi so vèi mt bêng chung cềa c nèc. C nhiu nguyn nhân khc
nhau, nhng mẩt trong nhng nguyn nhân quan trng ặ là chăng trnh
gio dc phấ thng thc s là phấ qut ặểc xây dng trn nn tng vđn ha
cềa ngi Kinh nn khc biữt vèi vđn ha cềa ngi dân tẩc thiu sậ. Cc gio
vin cng ặa sậ là ngi Kinh nn cha thu hiu vđn ha cng nh phăng
php ging dy phễ hểp vèi hc sinh dân tẩc thiu sậ. Chnh v vy, ngoài yu
tậ rào cn ngn ng, nhiu hc sinh dân tẩc thiu sậ thy xa l vèi nhng g
mnh hc do nẩi dung khng gôn gi vèi lch s và vđn ha cềa cẩng ặng.
T ặ dn ặn nhng bt lểi ngay t ngày ặôu ặn lèp, và v lâu dài nh
hẻng nghim trng ặn kt qu ặôu ra nh ặ trnh bày ẻ biu ặ 1. Chnh
v vy, nhng sng kin s dng kin thc bn ặa, vđn ha ặa phăng nhêm
làm cho chăng trnh gio dc gôn gi hăn vèi tr em dân tẩc thiu sậ s
gp phôn vểt qua nhng rào cn này. Cc tấ chc nh Plan quậc t và Quá
cu trể nhi ặng Lin Hểp Quậc (UNICEF) ặ th nghiữm bêng cch gôn gi
ha chăng trnh hc thng qua s dng gio c ặm cht vđn ha và lch s
cềa tẩc ngi, nẩi dung gôn gi vèi vđn ha, lch s và ngn ng dân tẩc. Bn
cnh ặ, viữc huy ặẩng cẩng ặng tham gia vào qu trnh này cng ặ mang
li thành cng cho chăng trnh gio dc môm non và tiu hc.

BOX 1

"Bn tr ặ rt ho hc khi thy cc
nhân vt t nhng câu chuyữn cấ mà
chng thng ặểc nghe k hiữn ln
trn cc trang sch. Chng bàn tn vèi
nhau v ci o cềa ngi anh trai, v
con co c th ht ... và hãi ti rt nhiu

v tng nhân vt trong truyữn"
(Thào Vàng Pao, TNV nhm tr).

BIếU òÔ 1: CHT LảỳNG GIẫO D|C
100%
90%
80%

50

70%
60%

79

t chun
Gn chun

50%
20

40%
30%
20%
10%
0%

12

30

9
Kinh

DTTS

Di chun


Viữc khai thc vđn ha dân tẩc khng nhng làm cho chăng trnh pht
trin phễ hểp và hiữu qu hăn mà cn làm tđng lng t hào và t tin cềa
ngi dân. Ngi dân ch bo tn nhng g h cho là phễ hểp và thy t
hào v n. Chnh v vy, cc chăng trnh pht trin phi tp trung nâng
cao nim t hào cềa ngi dân thay v cho rêng vđn ha dân tẩc là lc hu
côn phi thay ặấi. òiu ặc biữt quan trng ặ là ngi dân phi ẻ trung
tâm cềa qu trnh la chn này, h phi c khng gian t do ặ tho lun
và chia s. òây chnh là cch mà d n photovoice mà Viữn nghin cu
x hẩi kinh t và mi trng (iSEE), tấ chc CARE và Oxfam ặ thc hiữn.
Kt qu d n này chng tã khi ngi dân c că hẩi hc hãi v vđn ha
cềa mnh, chia s v vđn ha cềa mnh th tnh cẩng ặng cềa h tđng ln
và lng t hào vđn ha cng tđng ln. Hăn na, ngi dân ặ t tin ni v
vđn ha cềa mnh vèi cc bn và chề ặẩng tham gia hăn vào cc chăng
trnh pht trin sinh k và gi gn vđn ha cẩng ặng.
Nh vy, vđn ha là thuẩc v cẩng ặng và cc chăng trnh bo tn vđn
ha dân tẩc nn ly cẩng ặng làm trung tâm. Nu khng cẩng ặng s
b l ha và trẻ nn th ặẩng ngay trong nhng chăng trnh gn gi vđn
ha cềa mnh. òiu này chổc chổn s dn ặn nhng tht bi và lng ph.

BOX 2

"[Trèc ặây] em thy vđn ha mnh
t ặóp, t ặẩc ặo - em tham gia ri,
em li thy khc. T 2010 ặi ặm cèi
phi mc nh ngi Kinh, em ngh th
là ặng; ặeo khuyn tai nng, hãi mó
ti sao ặeo, em khng hiu. Em thy
h ặeo vàng ặeo bc, em ngh dân tẩc
mnh lc hu, em cng hăi xu hấ. Bây
gi em bit và thy t hào v cc bà
cn ặeo trang sc truyn thậng. Em
v em s ni vèi mi ngi khc là
mnh côn phi gi"
H Th Bi - Ngi Pako - Ti x Tà
Rt, Huyữn òđkrng, Tnh Qung Tr

Khi cẩng ặng t hào v vđn ha cềa mnh h s chề ặẩng tham gia và
chề ặẩng gn gi. Mẩt v d ặin hnh ặ là Mng lèi Bo tn pht trin
tri thc bn ặa dân tẩc Thi Viữt Nam do chnh nhng ngi dân tẩc Thi
ặng ln xây dng và pht trin. Xut pht t thc t là ting Thi ngày
càng b mai mẩt và nhiu ngi dân tẩc khng cn kh nđng ni và vit
ting Thi, trong khi nhng nọt vđn ha và kin thc bn ặa ch c th
truyn ti qua ngn ng mó ặ, Trung tâm v s pht trin bn vng min
ni (CSDM) ặ cễng cẩng ặng ngi Thi thành lp mng lèi gn gi
và bo tn ting ni và ch vit cềa ngi Thi, bổt ặôu t tnh Lng Săn.
Chnh v s côn thit và hiữu qu cềa cng viữc mà hiữn ti mng lèi ặ
mẻ rẩng hot ặẩng ẻ 7 tnh c ngi Thi sinh sậng, nhn ặểc s tham
gia nhiữt tnh cềa lnh ặo cẩng ặng và chnh quyn ặa phăng. Vèi m
hnh cẩng ặng t làm cềa ngi Thi, mẩt sậ nhm khc nh ngi Dao
cng ặ bổt ặôu p dng ặ gn gi ting Dao cấ ẻ tnh Ha Bnh. Nh vy,
khi ngi dân thy ặểc tôm quan trng cềa viữc gi gn vđn ha cềa dân

tẩc mnh, h c th t ặa ra sng kin và tnh nguyữn tham gia gn gi.


BOX 3

KT QU òẹT òảỳC CỷA MẹNG VTIK
Kt qu ặt ặểc cềa mng VTIK
- Thậng nht xong bẩ ch Thi ẻ Viữt Nam
- Ging dy ch Thi ẻ by tnh cềa Viữt Nam
- Son gio trnh dy và hc ch Thi ẻ Viữt Nam
- Làm xong font ch Thi Viữt Nam
- Ch Thi ặểc ặa vào trng hc và nhiu trung tâm ặào to ẻ
cc tnh
- Su tôm vit li nhiu tài liữu cấ
- Xut bn tài liữu nẩi bẩ bêng ch Thi hàng nđm

"Trong phng thi să cp Pali cềa cc nhà s ti chễa Bng tol sa, x Vin An,
huyữn Trôn ò. Cc th sinh làm bài bêng ch Khmer. Cc s hc do s c
trong chễa dy, nhng cuẩc thi này do chnh quyn tấ chc. Nu thi ặu, cc
nhà s s chuyn sang lèp bấ tc Pali trung cp Nam bẩ. Hc xong lèp ặ
tăng ặăng THPT. Nhiu ngi ặi tu khng hc ẻ ngoài mà ch hc ẻ ặây.
Trng này khng c n sinh."
Ngi k chuyữn: Trnh Phen

KT LUĩN

Nh vy, viữc s dng vđn ha bn ặa và s chề ặẩng tham gia tch cc
cềa ngi dân vào viữc thit k gio c hay ci bin cc nẩi dung chăng
trnh gio dc cho con em ngi dân tẩc thiu sậ ặ bèc ặôu mang li kt
qu kh quan. Kch thch nim t hào v vđn ha cềa mnh ẻ ngi dân tẩc

thiu sậ s to ặẩng lc và nâng cao s t tin cềa cẩng ặng trong viữc gn
gi và pht trin vđn ha cng nh thc hiữn cc d n pht trin. Chnh v
vy, mẩt sậ kin ngh chnh sch sau nn ặểc cc că quan hu quan quan
tâm và xem xọt:
òằy mnh viữc lng ghọp kin thc bn ặa và vđn ha vào cc chăng
trnh gio dc môm non và phấ thng că sẻ, bêng cch phân bấ ngân sch
cho s tham gia cềa cẩng ặng cng nh cềa gio vin trong viữc sn xut
gio c, ci tin nẩi dung và phăng php ging dy phễ hểp vèi vđn ha ặa
phăng. Bổt buẩc gio vin ging dy ẻ vễng ặng bào dân tẩc thiu sậ phi
ặểc ặào to v ặa dng vđn ha và nhy cm vđn ha.
Cc chăng trnh pht trin ni chung và bo tn vđn ha ni ring phi ly
cẩng ặng làm chề th. Mi h trể v thit ch vđn ha côn phi phễ hểp
vèi cẩng ặng và ặ cẩng ặng quyt ặnh v tnh phễ hểp. Chnh v vy, cc
chăng trnh nn giao trc tip cho cẩng ặng thc hiữn, trnh viữc p ặt
vđn ha và ặa vào chăng trnh nhng vđn ha ngoi lai qu xa ri vèi vđn
ha cẩng ặng hiữn ti.
ò c th ha viữc này, ỷy ban dân tẩc và Hẩi ặng dân tẩc nn ặa ra
mẩt hèng dn chi tit cho viữc thc hiữn khon 1 ặiu 7 trong ngh ặnh
sậ 05/2011/Nò-CP v cng tc dân tẩc nhêm ặnh ngha r ràng v hành vi
k th và phân biữt ặậi x vèi ngi dân tẩc thiu sậ, thc ặằy ặa dng vđn
ha cho cn bẩ cng chc làm viữc vèi cc cẩng ặng dân tẩc côn phi theo.