Hoạt động nhóm trong môn lịch sử

Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

PHÒNG GD&ĐT CƯ KUIN
TRƯỜNG THCS GIANG SƠN

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

ĐỀ TÀI

PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC LỊCH SỬ THEO NHÓM
NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, CHỦ ĐỘNG CỦA HỌC
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG THCS

GIÁO VIÊN THỰC HIỆN: LÊ THỊ TUYẾT ANH
NĂM HỌC: 2009 - 2010
Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

1


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM

HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM
NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, CHỦ ĐỘNG

CỦA HỌC SINH TRONG HỌC TẬP LỊCH SỬ
LỜI NÓI ĐẦU
Để thực hiện có hiệu quả việc dạy học Lịch sử theo chương trình và SGK mới,
cần phải đổi mới phương pháp dạy học. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã
được xác định trong nghị quyết TƯ 4 khoá VII và được cụ thể hoá ở luật giáo dục:
“ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác chủ động,
sáng tạo của HS, phù hợp với từng đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi
dưỡng phương pháp tự học , rèn luyện kỹ nặng vận dung kiến thức vào thực
tiễn, tác động đến tình cảm , đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS”. Do đó
trong những năm qua, trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, giáo dục nước nhà
đã có nhiều thay đổi trong việc tự hoàn thiện mình bằng những giải pháp như tiến
hành cải cách giáo dục, đổi mới chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông...
nhằm đáp ứng kịp thời cho công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước.
Nhưng trên thực tế trong thời gian qua nhìn chung giáo dục của ta vẫn chưa ngang
tầm với nhiệm vụ cách mạng mới: Đào tạo con người toàn diện phục vụ sự nghiệp
CNH – HĐH của nước nhà.
Tuy vậy, chất lượng giáo dục hiện nay nói chung là thấp, chưa đáp ứng được
mục tiêu mà Đảng ta đã chỉ ra. Nguyên nhân dẫn đến chất lượng không được như
mong muốn là còn có nhiều lý do. Song vấn đề mấu chốt hiện nay vẫn là chưa thực sự
đổi mới được phương pháp dạy học.
Như vậy, đổi mới giáo dục phổ thông, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện
đáp ứng mục tiêu đào tạo là phải bắt đầu từ đổi mới phương pháp dạy học và sự đổi
mới ấy không còn là mơ hồ, trừu tượng mà phải theo một định hướng nhất định. Các
thầy cô giáo nói chung và ở trường THCS nói riêng có nhiệm vụ giúp học sinh hướng
tới việc học tập chủ động, tự nghiên cứu và qua trao đổi thảo luận để tìm ra kiến thức
mới.
Vậy phương pháp dạy học nào có thể gọi là tối ưu để khi phối hợp cùng với các
phương pháp truyền thống khác đã có từ trước, đáp ứng được các yêu cầu trên và góp
phần mang lại hiệu quả cao nhất cho tiết học, theo hướng đổi mới?
Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

2


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

Câu trả lời mang tính thuyết phục nhất hiện nay vẫn là cách dạy: “tổ chức hoạt
động nhóm” là một trong những hình thức thực hiện tốt nhất việc dạy học phát huy
tính tích cực và tương tác của học sinh. Với hình thức này học sinh được lôi cuốn vào
các hoạt động học tập, tiếp thu kiến thức bằng chính khả năng của mình với sự tổ
chức hướng dẫn của giáo viên. Từ thực nghiệm đổi mới phương pháp dạy học, đã
chứng tỏ qua hoạt động sẽ làm cho mỗi thành viên bộc lộ được suy nghĩ, hiểu biết,
thái độ của mình, qua đó được tập thể uốn nắn, điều chỉnh, phát triễn tình bạn, ý thức
tổ chức kỷ luật, tinh thần tương trợ, ý thức cộng đồng... Hoạt động trong tập thể quen
dần với sự phân công hợp tác trong lao động xã hội, hiệu quả học tập sẽ tăng lên nhất
là phải giải quyết vấn đề gay cấn, lúc xuất hiện nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để
hoàn thành một nhiệm vụ học tập nhất định. Như vậy tổ chức hoạt động nhóm trong
thời gian qua, hiện nay và tương lai vẫn là PPDH mang lại hiệu quả cao đã được các
nước tiên tiến trên thế giới đánh giá cao và được áp dụng một cách phổ biến, thành
thạo trong trường học. Hiện nay tổ chức hoạt động nhóm đã trở thành một nhu cầu
không thể thiếu từ cả phía người dạy - người học. Như Khổng Tử cũng đã nói: “khi
nói chúng ta nghe – ta sẽ quên, khi chỉ cho ta thấy – ta sẽ nhớ, khi để cho ta tìm – ta
sẽ nhớ mãi trong đầu”.
Từ những lý do trên tôi đã chọn đề tài “ Phương pháp hoạt động nhóm
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập lịch sử ở nhà
trường THCS” làm nội dung nghiên cứu cho bài viết này.

Phần thứ nhất:

THỰC TRẠNG
Trong thực tế những năm qua trường THCS Giang Sơn, việc áp dụng PPDH hoạt
động nhóm còn nhiều vấn đề phải suy nghĩ và trung thực khách quan mà nói thì việc
sử dụng PPDH được khẳng định như trên vẫn còn mang hình thức đối phó, chưa
mang lại hiệu quả như mong muốn. Chính vì lẽ đó, cho nên bản thân tôi thời gian qua
có nhiều băn khoăn, trăn trở làm thế nào để tất cả các giáo viên thực hiện theo phương
pháp hoạt động nhóm, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Trong
suốt quá trình ấy bản thân đã có một số việc làm tại trường xin được bày tỏ dưới đây
với mục đích trao đổi, với đồng nghiệp để kinh nghiệm thêm phong phú, nhằm góp
một phần tốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện hiện nay.
1- Qua khảo sát thực tế giảng dạy của giáo viên:
Như chúng ta đã biết, cốt lõi của việc đổi mới PPDH ở trường THCS là giúp HS
hướng tới việc học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động. Khi nghiên
Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

3


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

cứu về nhóm PPDH tích cực thì tổ chức hoạt động nhóm không những nó hoàn toàn
có khả năng đó mà còn vượt trội hơn các phương pháp khác và bản thân nó còn tiềm
ẩn một sức mạnh cực kỳ to lớn, có nhiều khả năng phát huy được tính tích cực, tự
giác, chủ động, sáng tạo... của người học. Cho nên việc vận dụng phương pháp tổ
chức hoạt động nhóm trong tiết học không còn là vấn đề nên hay không nên, mà
chúng ta phải làm sao để mọi giáo viên thực hiện một cách tự giác và học sinh chủ
động hưởng ứng, đồng thời bàn cách vận dụng nó như thế nào cho có hiệu quả và tìm
ra được nguyên nhân vì sao phần lớn GV-HS lại không “mặn mà” với phương pháp

ấy.
Qua khảo sát trong việc dự giờ thao giảng của giáo viên trường Trung học cơ sở
Giang Sơn học kỳ I năm học 2009 – 2010, và qua nhiều năm học trước. Đồng thời
cũng tìm hiểu qua nhiều đồng nghiệp ở các trường trong huyện, việc thảo luận nhóm
trong dạy - học hầu hết ở các bộ môn đều mang tính chất “chiếu lệ”, “ làm cho có”
chứ chưa thể tích cực chủ động, vận dụng phương pháp dạy - học theo nhóm để thực
sự đổi mới phương pháp dạy học, qua đó nhận ra cái tích cực, cái hay, cái cần thiết
của hoạt động này. Tuy nhiên khi được hỏi, ai nấy đều khẳng định đây là một phương
pháp hay và rất tích cực .
Kể từ đầu năm học 2009 – 2010 đến nay, bản thân tôi đã dự được 28 tiết dạy ở
các bộ môn Sử - Địa - GDCD ở trường Trung học cơ sở Giang Sơn và 8 tiết ở trường
Trung học cơ sở Cư wi và Eahu khi làm nhiệm vụ thanh tra giáo dục ( không kể các
tiết dự môn học khác), thì có 18 tiết giáo viên có sử dụng phương pháp hoạt động
nhóm. Nhưng nhìn chung hầu hết tất cả các tiết dạy đều không đạt được kết quả như
mong muốn trong phần thảo luận nhóm. Từ đó, kéo theo kết quả của cả tiết học cũng
không đạt kết quả cao. Thậm chí có những tiết do sự chuẩn bị chưa chu đáo của giáo
viên, hoặc là do giáo viên chưa quen với việc điều khiển, hướng dẫn, quản lí học sinh
trong thảo luận nhóm, nên thường mất bình tĩnh tự tin, mất chủ động , chiếm nhiều
thời gian dẫn đến “ cháy giáo án” hay phân bố thời gian không hợp lí trong từng đề
mục của bài học. Đồng thời làm cho lớp học trở nên lộn xộn, ồn ào…dẫn đến phản tác
dụng trong giáo dục, giáo viên thì ngại thực hiện phương pháp này.
Nhưng cũng phải nói rằng, việc thiếu thiết bị dạy học ( nam châm, bảng phụ, bút
bảng trắng….), việc giáo viên ít có kĩ năng về tin học (đánh máy, in phiếu trả lời,
phiếu thảo luận…), cộng thêm tính tự giác, trách nhiệm, và tình yêu nghề nghệp của
giáo viên chưa cao , nên việc thảo luận nhóm trong từng môn học chưa được sử dụng
rộng rãi và thường xuyên.
Qua khảo sát, tìm hiểu từ đồng nghiệp tại trường trong học kì I năm học 20092010 số lượng tiết dạy ở khối lớp 8 có thảo luận nhóm trong một số môn học như sau:
STT
1
2

Môn học
Sử
Địa

Có thảo luận nhóm
13T/18T thực dạy
11T/18T thực dạy

Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

4


Sáng kiến kinh nghiệm.

3
4

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

GDCD
Âm nhạc

15T/18T thực dạy
10T/18T thực dạy

2/Qua khảo sát thực tế học tập của học sinh :
Khảo sát qua đối tượng học sinh tất cả các khối, lớp đều cho rằng, các tiết học
có thảo luận nhóm các em đều tham gia một cách tự giác, sôi nổi với tinh thần thoải

mái, gây hứng thú cao, đặc biệt là các em đã làm chủ được việc chủ động tiếp thu kiến
thức bài học, và làm chủ được “sân khấu”, giáo viên chỉ là người hướng dẫn, người
đạo diễn cho các em cách tiếp nhận các kiến thức.
Qua việc thảo luận nhóm, các em được cùng nhau hợp tác giải quyết một nội
dung học tập, được bàn bạc và nêu ý kiến của mình . Từ đó, tạo nên tình đoàn kết, gắn
bó giữa các em , tạo nên sự tự tin và ý thức , trách nhiệm trong sinh hoạt tập thể của
các em để nắm bắt kiến thức và gần gũi nhau hơn trong học tập và trong cuộc sống.
3 - Qua thực tế giảng dạy của bản thân:
Qua thực tế giảng dạy hiện nay (trong năm học 2009 – 2010), bản thân tôi trực
tiếp giảng dạy 11 lớp ( 4 lớp 6; 3 lớp 7; 2 lớp 8 và 2 lớp 9), tổng số tiết là 16 tiết/ tuần.
Trong đó có khoảng 2/3 số tiết có sử dụng phương pháp thảo luận nhóm. Qua các tiết
dạy bản thân cảm thấy phương pháp thảo luận nhóm có những mặt tích cực cụ thể
như sau:
- Ngoài những vấn đề tích cực nêu ở trên , qua thảo luận nhóm thời gian làm
việc của học sinh tăng lên, tất cả các học sinh đều được tham gia giải quyết vấn đề
học tập. Điều này học sinh đã thực sự trở thành chủ thể trong việc dạy và học, nâng
cao trách nhiệm của học sinh trong học tập. Nó khác với phương pháp truyền thống là
phát vấn, chỉ có 2 đến 3 học sinh tham gia sau đó giáo viên kết luận vấn đề và các học
sinh khác phải ghi nhận kết quả một cách áp đặt và coi đó là “chân lí”. Số học sinh
này trở thành đối tượng thụ động trong học tập, dẫn đến chây ì, không cần động não
suy nghĩ….
- Thứ hai là giáo viên chủ động được việc thực hiện nội dung bài học, chỉ là
người hướng dẫn học sinh, thời gian thuyết trình ít, tăng được thời gian làm bài tập
thực hành , rèn luyện kĩ năng cho học sinh, cũng cố kiến thức đã học. Ngoài ra tổ
chức hoạt động nhóm còn tạo được bầu không khí vui vẻ, thân thiện, giúp học sinh tự
tin hơn khi đưa ra ý kiến của mình.

Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

5

Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

Phần thứ hai:

GIẢI PHÁP

1.Công tác chuẩn bị:(Lập kế hoach bài dạy)
Để tổ chức một tiết dạy học Lịch sử theo nhóm trước hết chúng ta cần lập kế
hoạch bài dạy một cách kỹ càng, chu đáo theo các trình tự sau:
+ Chuẩn bị chu đáo về đồ dùng và thiết bị dạy học.( Phiếu học tập, bảng phụ, bút
bảng trắng và các đồ dùng dạy học khác…)
+ Chia nhóm học sinh cần phải phân bố đối tượng học sinh chia đều cho các
nhóm, để có số học sinh và năng lực đồng đều với nhau giữa các nhóm…
+ Cử tổ trưởng và thư kí các nhóm. ( lưu ý là những học sinh nhanh nhẹn, tháo
vát, chữ đẹp, có tinh thần và trách nhiệm cao…). Thông thường mỗi lớp được chia
làm 4 hoặc 5 nhóm, mỗi nhóm có từ 6 đến 10 em. Tuy nhiên để dễ quản lý và tạo cho
các em có nhiều cơ hội để thể hiện ý kiến của mình, thống nhất ý kiến nhanh hơn và
dễ quản lí hơn thì nên chia mỗi nhóm có từ 2 đến 4 em .Việc phân công nhiệm vụ
trong nhóm cần linh hoạt, các em lần lượt thay nhau đóng vai các thành viên.
+ Hướng dẫn các em ngồi hướng mặt vào nhau giữa các thành viên trong các
nhóm.
* Sau đây là một số cách chia nhóm và các kiểu nhóm thường được sử
dụng trong dạy học nhóm ở môn Lịch sử ở THCS.
STT
Cách chia nhóm
1

Gọi số: ( Đếm HS từ số 1
đến số mà nhóm dự kiến).
2
Biểu tượng: (nhóm Mèo
con; Thỏ trắng….)
3
Chỉ định: (GV chỉ định
hình thành nhóm).
4
Cặp đôi: (thường hay chia
theo từng bàn 2 HS).
5
Tình bạn: (thường hay

Kiểu nhóm và khi sử dụng
- Nhóm nhiều trình độ.
- Nhóm cùng trình độ.
- Nhóm cùng trình độ hay nhiều trình độ.
- Nhóm hình thành ngẫu nhiên.
- Nhóm cùng trình độ hay nhiều trình độ.
- Nhóm hình thành có chủ định.
- Nhóm cùng trình độ hay nhiều trình độ.
- Nhóm cùng trình độ hay nhiểu trình độ.

Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

6


Sáng kiến kinh nghiệm.

6

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

cho HS tự chọn nhóm)
Cố định: (nhóm định sẵn - Nhóm hình thành có chủ định
trước qua nhiều tiết học)
- Nhóm nhiều trình độ hay cùng trình độ.

Thông thường Giáo viên thường sử dụng nhóm cố định, không những cho một
môn mà nhiều môn học theo cách chia tổ của lớp, hoặc theo từng dãy bàn, Cách chia
nhóm kiểu này thường không được đều về trình độ giữa các nhóm, nhóm học sinh nào
có nhiều đối tượng học sinh khá, giỏi sẽ hoàn thành sớm và đầy đủ nội dung hơn .
Còn nhóm có ít hoặc không có học sinh học khá giỏi sẽ hoàn thành công việc muộn
và thường thiếu nội dung…
Tuy có nhiều cách chia nhóm, nhưng theo kinh nghiệm tôi đề nghị nên chia
nhóm theo cách chỉ định, kiểu nhóm có chủ định sắp xếp của giáo viên. Trong đó lưu
ý chia đều số đối tượng học sinh trong lớp sao cho nhóm nào cũng có số học sinh có
trình độ tương đương nhau để có sự đua tranh công bằng giữa các nhóm. Tạo nên một
không khí hưng phấn, khích lệ các em trao đổi, hợp tác với nhau trong lớp học.

2. Các bước tiến hành thực hiện kế hoạch bài học.:
Bước 1: Chọn kiến thức cơ bản cần cung cấp cho học sinh.
a. Đối với kiến thức cần sử dụng lược đồ và câu hỏi phát vấn:
Giáo viên nêu vấn đề và yêu cầu của công việc thảo luận nhóm, có thể tuỳ vào
từng nội dung và yêu cầu cụ thể của từng bài , từng mục mà có yêu cầu khác nhau cho
các nhóm. Cũng có thể cho các nhóm thảo luận cùng một nội dung…
Ví dụ:
Trong bài: “Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng năm 40” - Lịch sử lớp 6.

Khi dạy phần “ Khới nghĩa Hai Bà Trưng bùng nổ Năm 40 ”
Giáo viên có thể chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm có trách nhiệm giải quyết một câu
hỏi, với 4 câu hỏi đó sau khi hoàn thành thảo luận thì nội dung của cả phần học đã
được giải quyết xong.
Cụ thể câu hỏi của các nhóm như sau;
+ Nhóm1: Đọc SGK, các em hãy tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến khởi nghĩa?
+ Nhóm2: Em có nhận xét gì về 4 câu thơ trong SGK?
“ Một xin rửa sạch nước thù
Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng
Ba kẻo oan ức lòng chồng,
Bốn xin vẻn vẹn sở công lênh này”
+ Nhóm3: Dựa vào lược đồ và nội dung SGK hãy tường thuật diễn biến của
cuộc khởi nghĩa?
+ Nhóm4: Cuộc khởi nghĩa có kết quả, ý nghĩa như thế nào?
Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

7


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

Nội dung câu hỏi phải được chuẩn bị trước trong phiếu thảo luận, Giáo viên cung cấp
phiếu cho các nhóm. Cách này thường dùng cho thảo luận cả một phần học nên thời
gian cũng được bố trí một cách phù hợp.
Cũng trong phần này giáo viên cũng có thể chỉ dùng một câu hỏi để thảo luận chung
cho các nhóm, nhằm mục đích để khắc sâu hoặc phát hiện một vấn đề liên quan đến
bài học.
Ví dụ: Khi dạy bài 24 “ Phong trào Tây Sơn” ( Lịch sử 7), phần III: “ Tây

Sơn lật đổ chính quyền họ Trịnh, đặt nền tảng thống nhất đất nước”.
Sau khi thông báo những thông tin cơ bản, GV tổ chức cho HS thảo luận nhóm
để tìm ra nguyên nhân Tây Sơn lật đổ chính quyền Nguyễn – Trịnh – Lê và điền vào
phiếu học tập những nguyên nhân đúng.
Ví dụ: Dùng lược đồ “câm”(lược đồ trống), khi dạy bài 17 Lịch sử 6 “ Cuộc khởi
nghĩa Hai bà Trưng năm 40”. Yêu cầu cho cả 4 nhóm, không dùng SGK mà bằng tái
tạo kiến thức đã học: Hãy điền những kí hiệu mô tả diễn biến của cuộc khởi
nghĩa ?

Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

8


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

Thông qua hoạt động nhóm như vậy, HS nắm vững, nhớ sâu kiến thức của bài
học, khắc sâu một vấn đề lịch sử, thường dùng cho việc sơ kết một phần hoặc một bài
học.
Bên cạnh đó, giáo viên cũng có thể dùng phương pháp thảo luận nhóm để phát
hiện nhận thức mới của học sinh qua nội dung bài học, hoặc sự liên hệ thực tế mà các
em đã được đọc qua tài liệu, phim ảnh, sách báo…Hoặc là để các em tự tổng hợp kiến
thức của mình qua những kiến thức mà tiết học cung cấp.
Ví dụ: Dạy bài 5: “ Các quốc gia cổ đại Phương Tây” ( lớp 6) phần “ Các
giai cấp trong xã hội Hy lạp và Rô ma”, thì GV tổ chức cho HS thảo luận để tìm
hiểu sự khác nhau giữa các giai cấp trong xã hội Phương Đông và xã hội Phương Tây
cổ đại, đây là cơ hội để HS sử dụng những kiến thức đã được tiếp nhận trong bài
trước kết hợp với kiến thức mới nên đã khám phá: Trong xã hội cổ đại Phương Tây có

2 giai cấp chính: Chủ nô và nô lệ ( khác với xã hội cổ đại Phương Đông có 3 giai cấp
chính). Xã hội này chủ yếu dựa trên sức lao động của nô lệ và bóc lột nô lệ nên gọi đó
là xã hội chiếm hữu nô lệ.
Còn đối với bài: “Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc ở nước ngoài” 1919-1925.
( Lịch sử 9 – bài 16).
Giáo viên có thể ra câu hỏi thảo luận, sau khi đã học xong bài học: Em hãy nêu
công lao của Nguyễn Ái Quốc đối với cách mạng Việt Nam trong giai đoạn từ
1919 đến 1925?
Với nội dung câu hỏi loại này, học sinh phải thảo luận và tổng hợp được một cách
ngắn gọn, đầy đủ kiến thức có tính nâng cao so với kiến thức bài học về công lao của
Nguyễn Ái Quốc. Cụ thể:
- Đến với chủ nghĩa Mác – Lênin, tìm ra con đường cứu nước đúng đắn.
- Chuẩn bị tư tưởng – chính trị nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin vào Việt
Nam.
- Chuẩn bị về tổ chức cho việc thành lập chính Đảng của giai cấp vô sản ở Việt
Nam.
* lưu ý trong hoạt động nhóm giáo viên cần chuẩn bị kỹ các câu hỏi, nhất là câu
hỏi mỡ nhằm khuyến khích HS suy nghĩ ở mức độ cao hơn và sâu hơn:
Ví dụ: Dạy bài “ Khởi nghĩa Lam Sơn ( 1418 – 1427)” ( Lịch sử lớp 7), phần 2: “
Trận Chi Lăng- Xương Giang”, sau khi cho HS đọc SGK và kết hợp với lược đồ
tường thuật diễn biến trận đánh bằng ngôn ngữ của mình thì giáo viên tổ chức cho
các em thảo luận những câu hỏi mỡ đã được dự kiến từ trước:
- Đến năm 1427, tương quan lực lượng giữa ta và địch như thế nào?
- Vì sao nói việc nghĩa quân Lam Sơn chủ trương diệt viện là đúng đắn?
- Trận Chi Lăng thể hiện nghệ thuật quân sự của nghĩa quân Lam Sơn như thế
nào?
- Vì sao nghĩa quân Lam Sơn chấp nhận việc Vương Thông xin hoà?
b. Đối với loại kiến thức khai thác qua tranh ảnh:
Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

9


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

GV hướng dẫn học sinh thảo luận về những nội dung ẩn chứa trong tranh ảnh
đó, nhằm khắc sâu, bổ trợ thêm kiến thức cho học sinh, học sinh tự khai thác, tìm hiểu
nội dung liên quan đến bài học qua tranh ảnh với sự trợ giúp và hướng dẫn của giáo
viên.
Ví dụ:
Khi học bài 5: “ Các nước Đông Nam Á”( Lịch sử 9)
Mục III: Từ Asean 6 phát triển thành Asean 10.
Sau khi đã tìm hiểu nội dung về quá trình phát triển của tổ chức Asean, Giáo
viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu và khai thác kênh hình (Hội nghị cấp cao Asean)
và đặt câu hỏi thảo luận: Bức tranh này thể hiện điều gì?

HS thảo luận xuất xứ và nội dung bức ảnh.
Học sinh nêu ý kiến nhận xét, ( Nội dung của bức ảnh, các thành viên và được tổ
chức ở đâu…) bổ sung giữa các nhóm sau đó giáo viên kết luận :
Còn khi dạy bài : “Các nước anh, Pháp, Đức, Mỹ cuối thế kỷ XIX đầu thế Kỷ
XX” ( Lịch sử 8, bài 6), mục II khi nói về sự hình thành của các tổ chức độc quyền thì
giáo viên cho học sinh quan sát H32 SGK trang 43.

Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

10

Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

đưa ra câu hỏi thảo luận: Quan sát H32, em hãy cho biết quyền lực của các tổ chức
độc quyền ở Mĩ được thể hiện như thế nào?
Từ đó HS biết khai thác nội dung của bức tranh nói về sự độc quyền đã thể hiện ở con
mãng xà và đây là đặc điểm quan trọng đầu tiên của chủ nghĩa đế quốc nên giai đoạn
này còn gọi là chủ nghĩa tư bản độc quyền.
c. Đối với nội dung kiến thức cần khai thác qua bảng, biểu đồ, sơ đồ.
Thông thường, nhiều giáo viên cho đây là một loại bài tập nên tập trung áp
dụng vào các tiết ôn tập, tổng kết, hoặc tiết làm bài tập ở lớp. Vả lại sự chuẩn bị công
phu, tốn kém, mất thời gian, nên giáo viên thường “ngại”. Tuy nhiên nếu biết khai
thác nó thì sẽ phát huy rất tốt tính tư duy, sáng tạo của học sinh trong kĩ năng phân
tich, đánh giá và nhận xét theo mục tiêu của bài học.
Ví dụ: Khi học bài 14: “Việt Nam sau chiến tranh thế giới thứ nhất”( Lịch sử 9).Ở
mục III: Xã hội Việt Nam phân hoá.
Để tìm hiểu về giai cấp công nhân, Giáo viên cung cấp các số liệu sau đây cho
học sinh ( kẻ sẵn trên một tờ giấy to, hoặc trên bảng phụ). Cho học sinh quan sát, chia
nhóm ra thảo luận:
Em có nhận xét gì về số lượng công nhân, hãy giải thích vì sao?
Ngành
Mỏ
Đồn điền
Công nhân ngành công nghiệp
Công nhân thời vụ (Phu làm đường)

Trước 1914
10.000 người
34.000 người

Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

Năm 1929
53.000 người
81 ngàn người
86 ngàn người
Hơn 1 triệu người
11


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

Sau khi học sinh thảo luận, trình bày kết quả theo từng nhóm, giáo viên yêu cầu
học sinh các nhóm nhận xét cho nhau, rồi đi đến kết luận:
- Số lượng công nhân tăng nhanh.
- Nguyên nhân là do thực dân Pháp ngày càng mở rộng và tăng cường phạm vi
khai thác, bóc lột đối với nước ta., nhất là sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất.
Còn khi chúng ta dạy bài 17 Lịch sử 8: “ Châu Âu giữa hai cuộc chiến tranh thế giới
( 1918 – 1939) ở mục II- 1. Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới ( 1929 – 1933) và
những hậu quả của nó. Thì giáo viên cho HS quan sát H62 SGK, trang 90

Yêu cầu HS thảo luận: Nhìn vào sơ đồ em có nhận xét gì ?
HS nhận xét sơ đồ này thể hiện 2 chiều hướng trái ngược nhau trong nền sản xuất
của Anh( nước tư bản chủ nghĩa) và của Liên Xô( nước XHCN) trong những năn
1929- 1933.
- Anh: Suy sụp sản lượng thép.
- Liên Xô: Tăng trưởng nhanh sản lượng thép.

Bước 2: Cách tổ chức hoạt động cho học sinh.
a. Hướng dẫn học sinh thảo luận.
- Phát phiếu thảo luận .
- Nêu điều kiện: thời gian, kỉ luật , vị trí và thứ tự trình bày kết quả của từng
nhóm sau khi thảo luận xong…
- Khi học sinh hoạt động nhóm, GV quan sát, theo dõi và kịp thời giúp đỡ các
nhóm giải quyết vấn đề,trực tiếp giải đáp khi có ý kiến thắc mắc của nhóm
đồng thời nhắc nhở, kiểm tra , đôn đốc học sinh…
b. Làm việc theo nhóm:
Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

12


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

- Phân công trong nhóm, từng cá nhân làm việc độc lập (chú ý: yêu cầu các em
suy nghĩ độc lập)
- Trao đổi ý kiến, thảo luận trong nhóm, thống nhất ý kiến chung.
- Cử đại diện (hoặc phân công trước) chịu trách nhiệm trình bày kết quả làm
việc của nhóm.
Giáo viên có thể dùng bảng phụ để học sinh thảo luận và ghi kết quả vào bảng ,
khi học sinh báo cáo kết quả chỉ cần treo lên bảng chính để không bị lãng phí thời
gian không cần thiết như nếu để học sinh lên bảng chính để ghi kết quả. Nên tránh
việc đọc kết quả của từng nhóm rồi cho học sinh nhận xét, vì như thế rất khó cho học
sinh các tổ khác nhận biết đầy đủ các kết quả của các tổ để đưa ra nhận xét , bổ
sung…
c. Thảo luận tổng kết trước toàn lớp:

- Các nhóm lần lượt báo cáo kết quả theo sự phân công của giáo viên , theo
trình tự nội dung thảo luận….
- Thảo luận chung.
Cho học sinh các nhóm nhận xét, bổ sung kết quả lẫn nhau giữa các tổ.
- Giáo viên tổng kết, chốt lại nội dung của từng câu hỏi thảo luận, nếu là thảo
luận nhiều câu hỏi cùng một lúc. Đồng thời, hướng dẫn học sinh nắm nội dung của
bài học …
- Tổng kết, so sánh kết quả đạt được của các nhóm, có thể cho điểm theo từng
nhóm, tuyên dương trước lớp hoặc phát thưởng cho học sinh tuỳ vào điều kiện cụ thể
có được.
* Những vấn đề giáo viên cần lưu ý:
+ Từ nhóm 4 em trở lên, phải cử 1 nhóm trưởng (HS học khá-giỏi, có uy tín) và
1 thư ký (HS viết rõ ràng nhanh nhẹn).
+ Trong thời gian đầu, GV hướng dẫn cụ thể cho các nhóm hoạt động (tập huấn
cho nhóm trưởng và thư ký). Có nhận xét, điều chỉnh bổ sung cách làm của từng
nhóm và rút kinh nghiệm chung. Chú ý động viên khích lệ.
+ Phải thường xuyên chú ý HS yếu kém và biện pháp giúp đỡ để các em cùng
tham gia giải quyết nhiệm vụ của nhóm.
+ Chọn những vấn đề, bài tập thích hợp (không quá khó, cũng không quá dễ).
+ Đánh giá, cho điểm, động viên và tuyên dương kịp thời cá nhân, tập thể (chú
ý HS yếu).
+ Phát huy tốt đồ dùng dạy học hiện có và đẩy mạnh phong trào tự làm đồ dùng
dạy học để phục vụ tiết dạy:
Giáo viên tự làm đồ dùng dạy học phù hợp với nội dung và phương pháp.
Tận dụng triệt để các đồ dùng dạy hiện có của nhà trường phù hợp với nội
dung tiết dạy.
Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

13

Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

Phân công trước cho các nhóm của lớp mình dạy làm đồ dùng dạy và học cho
các nhóm cụ thể (từ một đến hai tuần trước tiết dạy)
Giáo viên học tập áp dụng các sáng kiến kinh nghiệm của các đồng chí, đồng
nghiệp của mình ( phiếu học tập, bảng phụ….)

Phần thứ ba:
KẾT LUẬN
1- Kết quả đạt được:
a. Các tiết lên lớp, việc tổ chức hoạt động nhóm được chủ động diễn ra theo kế
hoạch của người dạy. Đặc biệt, cách dạy học này (tổ chức hoạt động nhóm) của giáo
viên đều đảm bảo quy trình đổi mới. Khi trình bày ở bài soạn về vấn đề này có những
lúc GV chẻ nhỏ thêm, nhưng nhìn chung thì theo qui trình sau:
+ Khi tiến hành đảm bảo đúng 3 bước: Hướng dẫn học sinh thảo luận; Học sinh
làm việc theo nhóm và thảo luận tổng kết trước tập thể lớp.
+ Các thao tác của thầy, trò thành thạo, đặc biệt đa số ham thích thể hiện ở việc
thảo luận sôi nổi, mạnh dạn trình bày ý kiến của mình, biết tranh luận, chủ động
chiếm lĩnh kiến thức mới, dưới sự tổ chức của giáo viên. Hiện tượng lười biếng,
không tham gia cùng nhóm để hoàn thành nhiệm vụ học tập, hay quậy phá đã được
giảm thiểu nhiều.
+ Cả thầy lẫn trò đều có sự chuẩn bị tốt cho tiết học, nhất là phần hoạt động
nhóm.
b. Với phương pháp này người giáo viên dần dần đã tập cho mình có một thói
quen trong dạy và đến nay việc tổ chức hoạt động nhóm trở thành một nhu cầu không
thể thiếu, đối với tôi không còn là vấn đề mang tính bắt buộc hay đối phó.
c. Đa số tiết học, tôi đều có tổ chức hoạt động nhóm và đạt hiệu quả cao, góp

phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
2. Bài học kinh nghiệm:
- Giáo viên phải ý thức được ý thức được trách nhiệm của mình trong công tác
dạy học, phải thường xuyên áp dụng các biện pháp dạy học tích cực, trong đó có
phương pháp hoạt động nhóm của học sinh.
- Kinh nghiệm thực tế cho thấy ở chúng ta phải tác động cùng một lúc bằng
nhiều biện pháp. Tuy nhiêm, không phải dàn trãi mà phải xác định cho được đâu là
biện pháp đột phá, để có sự đầu tư tập trung hợp lý. (Muốn nâng cao chất lượng giáo
dục toàn diện, nhất thiết giáo viên phải đổi mới PPDH).
Tóm lại: Tổ chức dạy học theo nhóm là một hình thức dạy học tốt nhất việc dạy
học Lịch sử phát huy tính tích cực và tương tác của học sinh. Với hình thức này, HS
được khuyến khích thảo luận và hợp tác với nhau, nó kích thích học sinh được trao
Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

14


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

đổi, chia sẻ .Từ đó các em được lôi cuốn vào các hoạt động học tập, thu lượm kiến
thức bằng chính khả năng của mình với sự giúp đỡ, hướng dẫn sư phạm của GV.
Bên cạnh đó dạy học theo nhóm đòi hỏi mỗi giáo viên chúng ta phải chuẩn bị kỹ
lưỡng kế hoạch dạy học, lựa chọn những nội dung thực sự phù hợp với hoạt động
nhóm và thiết kế được các hoạt động giúp các em lĩnh hội, khám phá kiến thức mới
một cách tốt nhất.
Hiện nay khi thực hiện chương trình và sách giáo khoa mới, chúng ta nên
khuyến khích và tổ chức cho học sinh học tập theo hình thức này.

KIẾN NGHỊ
Đáp ứng đủ, kịp thời các trang thiết bị phục vụ dạy học mà giáo viên và học sinh
không có khả năng tự làm hoặc mua sắm.
Phân công nhiệm vụ và bố trí chuyên môn hợp lí hơn, để mỗi giáo viên có nhiều
thời gian và khả năng phát huy chuyên môn của mình cho việc soạn giảng.
Để có hiệu quả trong đổi mới phương pháp dạy học đề nghị cán bộ giáo viên
phải thực hiện một cách đồng bộ và thường xuyên hơn với các tiết dạy trên lớp. Ban
giám hiệu có thể phát động phong trào thi đua hoặc kiểm tra chặt chẽ hơn nữa việc
đổi mới phương pháp dạy học , đặc biệt là phương pháp hoạt động nhóm….v..v..
Trên đây là một số việc mà tôi rút ra trong thời gian qua và thực tế đã mang lại
một số hiệu quả nhất định nhưng đây cũng chỉ là kinh nghiệm rút ra từ bản thân tôi,
trong quá trình trình bày không tránh khỏi những thiếu sót. Qua tham luận này rất
mong đồng nghiệp góp ý để bản thân có thêm những kinh nghiệm quý báu về công
tác giảng dạy nhằm đạt hiệu quả cao phù hợp với đổi mới chương trình giáo dục phổ
thông hiện nay.
Xin chân thành cảm ơn!
Giang Sơn, tháng 04/2010..
Người thực hiện

Lê Thị Tuyết Anh

Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

15


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

MỤC LỤC
Trang
Lời nói đầu: ……….……………………………….……01
Phần thứ nhất: THỰC TRẠNG…………………………….03
Phần thứ hai: GIẢI PHÁP ……………………………….06
Phần thứ ba: KẾT LUẬN………………………………..14
Phần thứ tư : KIẾN NGHỊ ………………………………15

Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

16


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Luật giáo dục – NXB Chính trị quốc gia
2. Sách giáo khoa lịch sử 6, 7, 8, 9 – NXB Giáo dục.
3. Thiết kế và sử dụng bài tập trong dạy học lịch sử ở trường THPT
TS Trần Quốc Tuấn – ĐH Quy Nhơn.
4. Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong SGK Lịch sử THCS
TS Nguyễn Thị Côi ( chủ biên) – NXB Giáo dục.
5. Thuật ngữ khái niệm Lịch sử phổ thông.
6. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho GV THCS chu kì III
7. Phương pháp dạy học Lịch sử - NXB Đại học sư phạm Hà Nội 2002.

Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

17


Sáng kiến kinh nghiệm.

Giáo viên thực hiện: Lê Thị Tuyết Anh

Trường THCS Giang Sơn – CưKuin

18