Một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đòn bẩy trong kinh doanh tại công ty cổ phần đầu tư và xây dựng HUD3

CH

NGă1. C ăS

LụăLU N V
ọNăB YăVẨăHI U QU S
ọNăB Y TRONG DOANH NGHI P

D NG

1.1. T ng quan v đònăb y trong doanh nghi p
1.1.1. Khái ni m v đòn b y
Trong c h c chúng ta đã quen thu c v i khái ni m đòn b y nh là công c đ
khu ch đ i l c nh m bi n m t l c nh thành m t l c l n h n, tác đ ng vào v t th
chúng ta c n d ch chuy n.
Trong kinh doanh ng i ta m n thu t ng “đòn b y” đ ám ch vi c s d ng chi
phí c đ nh (fixed cost) đ gia t ng kh n ng sinh l i c a công ty. òn b y chính là
li u thu c kích thích và nhà qu n tr th ng s d ng khi h k v ng r ng t su t sinh
l i trên tài s n cao h n lãi su t vay n và n u thành công, l i nhu n đem l i r t cao
cho công ty. Tuy nhiên, đòn b y trong tài chính là “con dao hai l i” b i n u doanh
nghi p ho t đ ng t t, đòn b y s khu ch đ i cái t t lên g p b i l n và ng c l i. B t k
doanh nghi p nào đ u mong mu n có đ c s l i nhu n cao nh t t s v n mà h b
ra, trong đó đòn b y là m t công c đ c s d ng đ “kích” n ng l c ho t đ ng c a
doanh nghi p m nh h n s v n, tài s n hi n có. Các nhà qu n tr th ng áp d ng đòn
b y đ h tr trong vi c đ a ra các quy t đ nh chính xác đ ng th i mang l i hi u qu
trong ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. Tuy nhiên, vi c dùng đòn b y
nh “con dao hai l

i”, l i nhu n cao đi kèm v i r i ro.

òn b y trong doanh nghi p đ

l

ng (ho c doanh thu) có th đ t đ

c gi i thích b ng m t s gia t ng r t nh v s n
c m t s gia t ng r t l n v l i nhu n.

Có ba y u t c b n c a đòn b y: l c tác đ ng, cánh tay đòn, v t c n b y.
1.1.2. Phân lo i đòn b y
Doanh nghi p th ng hay s d ng 3 lo i đòn b y: đòn b y ho t đ ng, đòn b y tài
chính và đòn b y t ng h p.
ònăb y ho tăđ ng: liên quan đ n k t qu c a các cách k t h p khác nhau gi a
chi phí c đ nh và chi phí bi n đ i.
-

c th hi n rõ ràng h n thông qua t s gi a chi phí c đ nh và chi phí bi n
đ i mà công ty s d ng đã quy t đ nh đòn cân n ho t đ ng bao nhiêu.

- Ph n ánh m i quan h gi a chi phí c đ nh và chi phí bi n đ i.
-

l n c a đòn b y ho t đ ng s r t l n

nh ng doanh nghi p có chi phí c

đ nh cao h n chi phí bi n đ i.
- Nh ng đòn b y ho t đ ng ch tác đ ng t i l i nhu n tr c thu và lãi vay, b i
l t s n không nh h ng t i đ l n c a đòn b y kinh doanh.
1

ònăb yătƠiăchính: ch xu t hi n khi công ty quy t đ nh tài tr cho ph n l n tài
s n c a mình b ng n vay.
- Các công ty ch làm đi u này khi nhu c u v n cho đ u t c a doanh nghi p
khá cao mà v n ch s h u không đ đ tài tr .
- Kho n n vay c a công ty s tr thành kho n n ph i tr , lãi vay đ

c tính

d a trên s n g c này. M t doanh nghi p ch s d ng n khi nó có th tin
ch c r ng t su t sinh l i trên tài s n cao h n lãi su t vay n .
ònă b y t ng h p: ph n ánh m i qua h gi a chi phí b t bi n và chi phí kh
bi n, đ l n c a đòn b y kinh doanh s r t l n nh ng doanh nghi p có chi phí b t
bi n cao h n chi phí kh bi n. Nh ng đòn b y kinh doanh ch tác đ ng đ n l i nhu n
tr c thu và lãi vay. Còn đ l n c a đòn b y tài chính ch ph thu c vào t s m c
n , do đó, đòn b y tài chính tác đ ng đ n l i nhu n sau thu và lãi vay. B i v y khi
nh h ng c a đòn b y ho t đ ng ch m d t thì nh h ng c a đòn b y tài chính s
thay th đ khuy ch đ i doanh l i v n ch s h u khi doanh thu thay đ i. Vì l đó mà
đòn b y t ng h p ra đ i, đòn b y t ng h p là s k t h p c a đòn b y ho t đ ng và đòn
b y tài chính.
B ng 1.1. B ng báo cáo thu nh p – Hình th c đi u ch nh
Doanh s
òn b y ho t đ ng

Tr Chi phí ho t đ ng bi n đ i
Chi phí ho t đ ng c đ nh
T ng chi phí ho t đ ng
Lãi tr

c thu và lãi vay (EBIT)

Tr Chi phí tài chính c đ nh (lãi vay)
Lãi tr
òn b y tài chính

c thu (EBT)

Tr thu thu nh p doanh nghi p
Lãi sau thu (EAT)
Lãi ròng phân ph i cho c ph n th

ng

Thu nh p m i c ph n (EPS)
1.2.

ònăb y ho tăđ ng

1.2.1. Khái ni m và ý ngh a c a đòn b y ho t đ ng
òn b y ho t đ ng (operating leverage) là m c đ s d ng chi phí ho t đ ng c
đ nh c a công ty. đây chúng ta ch phân tích trong ng n h n b i vì trong dài h n t t
2

Thang Long University Library


c các chi phí đ u thay đ i.
Chi phí kinh doanh c a m t doanh nghi p là toàn b các chi phí phát sinh liên
quan đ n ho t đ ng kinh doanh th ng xuyên c a doanh nghi p trong m t th i k
nh t đ nh. Chi phí kinh doanh c a doanh nghi p bao g m hai b ph n là chi phí s n

xu t kinh doanh và chi phí ho t đ ng tài chính.
Chi phí s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p là bi u hi n b ng ti n các lo i v t
t đã tiêu hao, chi phí hao mòn máy móc, thi t b , ti n l ng và các kho n chi phí khác
phát sinh trong quá trình s n xu t bán hàng c a doanh nghi p trong m t k nh t đ nh.
Nó bao g m: chi phí cho vi c s n xu t ra các s n ph m hàng hóa d ch v , chi phí bán
hàng, chi phí qu n lý doanh nghi p. D a theo cách phân lo i chi phí theo m i quan h
gi a chi phí v i qui mô s n xu t kinh doanh thì ta có chi phí c đ nh (đ nh phí) và chi
phí bi n đ i (bi n phí).
Chi phí c đ nh (đ nh phí) là nh ng kho n chi phí không bi n đ i khi kh i l

ng

s n ph m ho c công vi c bi n đ ng trong ph m vi quy mô phù h p, nh ng khi tính
cho m t đ n v ho t đ ng c n c thì đ nh phí thay đ i. Chi phí c đ nh có th k ra bao
g m các lo i chi phí nh kh u hao, b o hi m, m t b ph n chi phí đi n n
b ph n chi phí qu n lý.
Ph

c và m t

ng trình bi u di n có d ng: y = a

Trong đó: y là t ng chi phí c đ nh;
a là h ng s .
Bi u đ 1.1. T ng chi phí c đ nh - FC

Bi u đ 1.2. Chi phí c
bình quân - AFC

FC

đ nh

AFC

y=a

Q

Q

Chi phí bi n đ i (bi n phí) là lo i chi phí có quan h t l thu n v i bi n đ ng
kh i l ng s n ph m ho c công vi c. N u quan sát chi ti t ta th y có các kho n chi phí
bi n đ ng.
ng th i, có các kho n bi n đ ng không liên t c – bi n đ ng c p, ph
thu c vào bi n đ ng m c đ quy mô kh i l
Ph

ng trình bi u di n có d ng y = b*x

Trong đó: y là t ng chi phí bi n đ i;
3

ng s n ph m ho c công vi c.


b là giá tr chi phí bi n đ i tính theo m t đ n v m c đ ho t đ ng;
x là bi n s th hi n m c đ ho t đ ng đ t đ
Bi u đ 1.3. Chi phí bi n đ i tuy n tính

c.

Bi u đ 1.4. Chi phí bi n đ i c p b c

VC

VC

Q

Q

Trong kinh doanh, chúng ta đ u t chi phí c đ nh v i hy v ng s l ng tiêu th
s t o ra doanh thu đ l n đ trang tr i chi phí c đ nh và chi phí bi n đ i. Gi ng nh
chi c đòn b y trong c h c, s hi n di n c a chi phí ho t đ ng c đ nh gây ra s thay
đ i trong s l

ng tiêu th đ khu ch đ i s thay đ i l i nhu n (ho c l ).

- L c tác d ng – Chi phí c đ nh
- Cánh tay đòn – Doanh thu
- V t c n b y – EBIT
Ý ngh a đòn b y ho t đ ng
M t t l đòn b y ho t đ ng cao có th t o ra đ c l i ích r t l n cho các công
ty. T l đòn b y ho t đ ng cao có th giúp doanh nghi p t o ra nhi u l i nhu n sau
thu h n t m i doanh s t ng thêm n u vi c bán 1 s n ph m t ng thêm đó không làm
gia t ng chi phí s n xu t. Doanh nghi p hoàn toàn có kh n ng làm đ c đi u này n u
nh có th l a ch n tài s n c đ nh nh tài s n, nhà x ng và trang thi t b c ng nh
s công nhân hi n h u. T c là, doanh nghi p có th t o ra đ c t t c s t ng thêm
này mà không c n s d ng b t c m t chi phí gia t ng nào. Vì h u h t các chi phí đã là

chi phí c đ nh, do v y l i nhu n biên đ
Ng

c t ng lên và thu nh p c ng t ng nhanh h n.

c l i, m t doanh nghi p có m c đ đòn b y ho t đ ng th p t c là công ty đã

s d ng chi phí c đ nh

m c th p trong khi chi phí bi n đ i c a nó l i r t l n.

1.2.2. M c đ s d ng đòn b y ho t đ ng
T l chi phí c đ nh
trên t ng chi phí

Chi phí c đ nh
=

T ng chi phí

T s này cho bi t trung bình trong m i m t đ ng chi phí b ra có bao nhiêu
đ ng là chi phí c đ nh, bao nhiêu đ ng là chi phí bi n đ i. N u t s này càng cao cho
4

Thang Long University Library


th y doanh nghi p ch y u s d ng chi phí c đ nh nhi u h n so v i chi phí bi n đ i
đ ng th i nó c ng làm t ng m c đ

nh h

ng c a đòn b y ho t đ ng, và ng

c l i.

Chi phí c đ nh

T l chi phí c đ nh
trên t ng doanh thu

=
T ng doanh thu

T s cho bi t đ t o ra 1 đ ng doanh thu thì công ty ph i b ra bao nhiêu đ nh
phí. Doanh nghi p có t l chi phí c đ nh trên t ng doanh thu cao ch ng t s gia
t ng trong doanh thu c a doanh nghi p ph n l n là t chi phí c đ nh. Nh v y, doanh
nghi p đó đang có m c đ đòn b y ho t đ ng cao và có th t o nh ng l i ích nh t đ nh.
1.2.3. Phân tích tác đ ng c a đòn b y ho t đ ng đ n ho t đ ng kinh doanh c a
doanh nghi p
1.2.3.1 Phân tích đi m hòa v n
B t k quá trình ho t đ ng s n xu t kinh doanh nào c ng đòi h i ph i xác đ nh
m c doanh thu t i thi u ho c m c thu nh p nh t đ nh đ bù đ p chi phí c a quá trình
ho t đ ng đó. Phân tích đi m hòa v n cho phép xác đ nh m c doanh thu v i kh i
l ng s n ph m và th i gian c n đ t đ c đ bù đ p h t chi phí b ra. Theo đó, phân
tích đi m hòa v n là k thu t phân tích m i quan h gi a chi phí c đ nh, chi phí bi n
đ i, l i nhu n và s l

ng tiêu th .

i m hòa v n là m t đi m mà t i đó v i m t kh i l

ng s n ph m tiêu th ra th

tr ng, doanh nghi p đ t đ c m c doanh thu đ bù đ p toàn b hao phí s n xu t kinh
doanh theo giá c th tr ng đã xác đ nh hay giá c d ki n và doanh nghi p không lãi
c ng không l . Nh v y đ xác đ nh đ
- S l

ng s n ph m s n xu t đ

c đi m hòa v n, chúng ta ph i xác đ nh đ

c:

c

- Doanh s tiêu th
- Th i gian đ t hòa v n
Khi xác đ nh đ c đi m hòa v n, doanh nghi p có th xác đ nh đ c đi m mà t i
đó doanh nghi p b t đ u có th thu đ c l i nhu n n u s n l ng tiêu th ngày càng
t ng lên ho c ng
Ph

c l i doanh nghi p s b l n u s n l

ng tiêu th gi m đi.

ng pháp phân tích đi m hòa v n
Có 2 ph

ng pháp phân tích đi m hòa v n th

v n b ng đ th và phân tích hòa v n b ng ph

ng đ

c áp d ng: phân tích hòa

ng pháp đ i s .

Phân tích hòa v n b ng đ th
Phân tích hòa v n b ng đ th là bi u di n m i quan h gi a các y u t d
đ th minh h a.

5

i d ng


Chi phí và doanh thu đ

c th hi n trên tr c tung, s n l

hoành. Hàm s t ng doanh thu S s th c hi n

m im cs nl

ng th hi n trên tr c
ng, bi t r ng giá bán

đ n v P là không đ i. T ng t hàm s t ng chi phí ho t đ ng TC tiêu bi u cho t ng
chi phí mà doanh nghi p ph i gánh ch u m i m c s n l ng. T ng chi phí đ c tính
b ng t ng s c a đ nh phí F đ c l p v i s n l ng và bi n phí gia t ng theo m t t l
không đ i theo m i đ n v s n ph m.
B

c 1: V m t đ

ng th ng đi qua g c O v i h s góc P đ bi u di n hàm

doanh thu (S).
B c 2: V m t đ
hàm t ng chi phí (TC).

ng th ng c t tr c tung t i F và có h s góc V đ bi u di n

B c 3: Xác đ nh giao đi m c a hai đ ng S và TC sau đó v m t đ
và vuông góc v i tr c hoành đ xác đ nh m c s n l ng hòa v n.

ng th ng

Các gi đ nh giá bán đ n v P và bi n phí đ n v V không đ i cho ta các m i liên
h tuy n tính gi a các hàm s t ng doanh thu và t ng chi phí.
i m hòa v n x y ra

đi m QBE trong hình d

i đây, đó là m c s n l

ng mà

đ ng bi u di n t ng doanh thu và t ng chi phí c t nhau. N u m c s n l ng c a
doanh nghi p th p h n s n l ng hòa v n, t c là n u S < TC, doanh nghi p ho t đ ng
b l . N u m c s n l ng c a doanh nghi p cao h n đi m hòa v n, t c là S > TC,
doanh nghi p ho t đ ng có lãi.

Doanh thu và chi phí

Bi u đ 1.5. Phân tích đi m hòa v n

Doanh thu (S)

T ng chi phí (TC)
Hòa v n

Bi n phí - V

nh phí – F

S nl

QBE

6

Thang Long University Library

ng

Phân tích hòa v n b ng ph

ng pháp đ i s

Phân tích hòa v n b ng ph

ng pháp đ i s là vi c xem xét, tính toán m i quan

h c a các y u t b ng các phép toán đ i s .
t: EBIT

L i nhu n tr

P

n giá bán

V

Bi n phí đ n v

(P – V)

Lãi g p đ n v

Q

S nl

F
QBE

c thu và lãi

ng s n xu t và tiêu th

nh phí
S nl

ng hòa v n

S = P*Q T ng doanh thu
TC = V*Q + F T ng chi phí ho t đ ng
xác đ nh đi m hòa v n theo ph

ng pháp đ i s , c n cho các hàm s t ng

doanh thu và t ng chi phí ho t đ ng b ng nhau (EBIT = S – TC = 0) và gi i ph
trình đ tìm s n l ng hòa v n và thay th s n l ng hòa v n QBE cho Q, ta có:

ng

Hay
Cu i cùng ta gi i ph

ng trình đ tìm đi m hòa v n QBE

(P – V) là chênh l ch gi a đ n giá bán và bi n phí đ n v , nó đo l ng m i đ n
v s n l ng đóng góp bao nhiêu đ bù đ p cho đ nh phí chi ra. Vì v y ta có th nói

r ng s n l ng hòa v n đ c tính b ng cách l y đ nh phí chia cho lãi g p m i đ n v .
1.2.3.2

b y ho t đ ng

D i tác đ ng c a đòn b y ho t đ ng m t s thay đ i trong s l ng hàng bán
đ a đ n k t qu l i nhu n (ho c l ) gia t ng v i t c đ l n.
đo l ng m c đ tác
đ ng c a đòn b y ho t đ ng, ng i ta s d ng ch tiêu đ b y ho t đ ng (degree of
operating leverage – DOL).
b y ho t đ ng (DOL) đ c đ nh ngh a nh là ph n
tr m thay đ i c a l i nhu n ho t đ ng so v i ph n tr m thay đ i c a s n l ng (ho c
doanh thu). Do đó ta có:

7


Ph n tr m thay đ i l i nhu n

b y ho t đ ng (DOL)
m cs nl

ng Q

ho t đ ng
=

(doanh thu S)

Ph n tr m thay đ i s n l

(1)
ng

(ho c doanh thu)

C n l u ý r ng đ b y có th khác nhau

nh ng m c s n l

ng (ho c doanh thu)

khác nhau. Do đó, khi nói đ n đ b y chúng ta nên ch rõ đ b y
nào đó.

m cs nl

ng Q

Khi m t công ty s d ng nhi u chi phí c đ nh thì ph n tr m thay đ i trong l i
nhu n liên quan đ n s thay đ i trong doanh s s l n h n ph n tr m thay đ i trong
doanh s . V i chi phí ho t đ ng c đ nh l n, m i 1% thay đ i trong doanh s s t o ra
m t s thay đ i l n h n 1% trong l i nhu n ho t đ ng.
Công th c (1) r t c n thi t đ đ nh ngh a và hi u đ c đ b y ho t đ ng nh ng
r t khó tính toán trên th c t do khó thu th p đ c s li u EBIT.
d dàng tính toán
DOL, chúng ta th c hi n m t s bi n đ i. Bi t r ng lãi g p b ng doanh thu tr chi phí,
ta có:
Trong đó: EBIT

L i nhu n tr

P

n giá bán

V

Bi n phí đ n v

c thu và lãi (l i nhu n ho t đ ng)

(P – V) Lãi g p
Q
F

S l

ng s n xu t và tiêu th

nh phí

B i vì đ n giá bán P và đ nh phí F là c đ nh nên ∆EBIT = ∆Q*(P-V). Nh v y:

Thay vào công th c (1), ta đ

c:

8

Thang Long University Library


Chia t và m u c a (2) cho (P – V), công th c (2) có th vi t l i thành:

Công th c (2) và (3) dùng đ tính đ b y ho t đ ng theo s n l

ng Q. Hai công

th c này ch thích h p đ i v i nh ng công ty nào mà s n ph m có tính đ n chi c,
ch ng h n nh xe h i hay máy tính.
i v i công ty mà s n ph m đa d ng và không
th tính thành đ n v , chúng ta s d ng ch tiêu đ b y theo doanh thu. Công th c tính
đ b y theo doanh thu nh sau:

Trong đó: S
V

Doanh thu
T ng chi phí bi n đ i

M i quan h gi a đi m hòa v n và đ b y ho t đ ng
th y đ c m i quan h gi a đi m hòa v n và đ b y ho t đ ng ta d a trên
nh ng công th c tính đã trình bày trên t i nh ng m c s n l ng khác nhau.
Bi u đ 1.6. M i quan h gi a đ b y ho t đ ng v i s l

ng s n ph m bán ra

DOL

QBE

N u đ b y cho bi t v i m i m c s n l

Q

ng và doanh thu thì l i nhu n thay đ i

bao nhiêu thì đi m hòa v n l i cho bi t t i m t m c s n l ng bán ra nào đó thì doanh
thu mà doanh nghi p có đ c đ đ bù đ p cho nh ng chi phí đã b ra tr c đó. Do
v y mà b t k doanh nghi p nào c ng có th xác đ nh đ c đi m hòa v n cho mình
không ph i lúc nào doanh nghi p c ng có th s n xu t đúng t i m c hòa v n đó mà có
th là nhi u h n ho c ít h n đi m hòa v n đó mà ng v i m i m c s n l ng s có

9


m t m c các chi phí đ

c s d ng là khác nhau. Vì v y, mà đ b y ho t đ ng c ng

khác nhau.
Ta có th d nh n th y đ

c t bi u đ trên:

- Khi DOL càng ti n đ n vô c c thì Q càng g n đ n QBE;
- Còn khi Q v

t xa so v i QBE thì DOL càng ti n d n đ n 1.

Nh v y, đòn b y ho t đ ng khu ch đ i EBIT n u doanh thu v t qua đi m hòa
v n. Tuy nhiên, nó c ng làm gi m EBIT n u doanh thu d i đi m hòa v n.
1.2.3.3 Quan h gi a đ b y ho t đ ng và r i ro doanh nghi p
R i ro kinh doanh là r i ro c a các ho t đ ng kinh doanh c a m t công ty ch a
xem xét đ n nh h ng c a các kho n n vay. R i ro ho t đ ng là các bi n đ ng trong
ho t đ ng kinh doanh c a m t doanh nghi p đ c đo l ng b i l i nhu n tr c thu
và lãi vay. Nó có th đ c bi u hi n b i đ l ch chu n c a EBIT theo th i gian b ng
công th c nh sau:

Trong đó:
là EBIT k v ng c a nhà đ u t
là đ l ch chu n c a EBIT
là EBIT t i s n l
là xác xu t x y ra s n l

ng th i
ng th i

D a vào đ l ch chu n c a EBIT mà doanh nghi p có th d đoán đ c m c đ
dao đ ng c a EBIT là h n hay nh . N u đ l ch chu n c a EBIT càng l n thì lãi ho c
l mà doanh nghi p có đ c s càng l n, d n đ n nguy c r i ro cao h n và ng c l i.
V y nên vi c l a ch n đ l ch chu n c a EBIT l n hay nh ph thu c vào các m c
tiêu mà doanh nghi p đã đ ra. N u m t doanh nghi p a m o hi n s l a ch n nh ng
d án có đ l ch chu n EBIT l n, m c dù r i ro cao nh ng n u thành công thì ph n l i
nhu n mà doanh nghi p thu v s r t l n.
R i ro doanh nghi p là r i ro do nh ng b t n phát sinh trong quá trình ho t đ ng
c a doanh nghi p khi n cho l i nhu n ho t đ ng gi m. C n chú ý r ng đ b y ho t
đ ng ch là m t b ph n c a r i ro doanh nghi p. Các y u t khác c a r i ro doanh
nghi p là s thay đ i hay s b t n c a doanh thu và chi phí s n xu t. ây là 2 y u t

chính c a r i ro doanh nghi p, còn đòn b y ho t đ ng s làm khu ch đ i s nh h ng
c a các y u t này lên l i nhu n ho t đ ng c a doanh nghi p. Do v y mà các nhà qu n
tr s quan tâm nhi u h n đ n k t c u chi phí đ i v i m c đ g p r i ro c a doanh
10

Thang Long University Library


nghi p, kh n ng t o doanh thu đ đ trang tr i các chi phí c đ nh trong ho t đ ng s n
xu t. Có th nói, vi c đ u t vào chi phí c đ nh đ t o ra s thay đ i l n trong s
l ng s n ph m tiêu th nh m đ khu ch đ i s thay đ i l i nhu n ho c l , đ ng th i
c ng làm khu ch đ i r i ro trong kinh doanh. ó là nh h ng c a đòn b y ho t đ ng.
T góc đ này, có th xem đ b y ho t đ ng nh m t d ng r i ro ti m n, nó ch
tr thành r i ro ho t đ ng khi xu t hi n s bi n đ ng gi a doanh thu và chi hí s n xu t.
1.3.

ònăb yătƠiăchính

1.3.1. Khái ni m và ý ngh a c a đòn b y tài chính
òn b y tài chính liên quan đ n vi c s d ng các ngu n tài tr có chi phí c
đ nh. òn b y tài chính đ c đ nh ngh a nh là m c đ theo đó các ch ng khoán có
thu nh p c đ nh (n và c phi u u đãi) đ
công ty.

c s d ng trong c c u ngu n v n c a

Các công ty ch làm đi u này khi nhu c u v n đ u t c a doanh nghi p cao mà
ph n v n ch s h u không đ đ tài tr cho toàn b d án. Kho n n vay c a công ty
s tr thành kho n n ph i tr , lãi vay đ c tính d a trên s n g c. M t doanh nghi p
ch s d ng n khi doanh nghi p đó cho r ng t su t sinh l i c a tài s n hình thành t

ngu n n vay cao h n lãi su t mà doanh nghi p đi vay n .
3 y u t c b n c a đòn b y tài chính:
- L c tác đ ng: N
- Cánh tay đòn: EBIT
- V t c n b y: EPS
Ý ngh a c a đòn b y tài chính
Có m t đi u khác bi t gi a đòn b y ho t đ ng và đòn b y tài chính là công ty có
th l a ch n đòn b y tài chính trong khi không th l a ch n đòn b y ho t đ ng. òn
b y ho t đ ng do đ c đi m ho t đ ng c a công ty quy t đ nh, ch ng h n công ty ho t
đ ng trong ngành hàng không và luy n thép có đòn b y ho t đ ng cao trong khi công
ty ho t đ ng trong ngành d ch v nh t v n và du l ch thì l i có đòn b y ho t đ ng
th p. òn b y tài chính thì khác. Không có công ty nào b ép bu c ph i s d ng n và
c phi u u đãi đ tài tr cho ho t đ ng c a minh mà thay vào đó công ty có th s
d ng ngu n v n t vi c phát hành c phi u th ng. Th nh ng trên th c t ít khi có
công trình nào không s d ng đòn b y tài chính. V y, lý do gì khi n công ty s d ng
đòn b y tài chính?
Công ty s d ng đòn b y tài chính v i hy v ng là s gia t ng đ c l i nhu n cho
c đông th ng. N u s d ng phù h p, công ty có th dùng các ngu n v n có chi phí
c đ nh b ng cách phát hành trái phi u và c phi u u đãi, đ t o ra l i nhu n h n h n
11


chi phí ph i tr cho vi c huy đ ng v n có l i t c c đ nh. Ph n l i nhu n còn l i s
thu c v c đông th
l i nhu n tr

ng. i u này s đ

c th hi n rõ h n khi phân tích quan h gi a

c thu và lãi (EBIT) và l i nhu n trên c ph n (EPS).

1.3.2. M c đ s d ng đòn b y tài chính
có cái nhìn rõ nét h n v tình hình ho t đ ng c a công ty các nhà phân tích
th ng s d ng các t l đòn b y tài chính nh m đánh giá s c kh e tài chính và l a
ch n c u trúc v n h p lý cho công ty.
T ng n ph i tr
T s n

=

T ng tài s n

T s này cho bi t có bao nhiêu tài s n c a công ty đ

c tài tr b ng v n vay.

N u t s này có giá tr cao đ ng ngh a v i vi c công ty có nguy c g p r i ro cao
trong vi c ph i tr lãi vay cho ch n và khó ti p c n đ
T s n trên v n c ph n

c v i ngu n v n vay khác.

T ng n ph i tr
=
V n c ph n

T l này là m t trong nh ng t l đòn b y tài chính thông d ng nh t đ c s
d ng. N u t l này ≥100 ch ng t ph n n l n h n nhi u so v i ph n v n c ph n.
Tuy nhiên, các kho n vay này th ng là nh ng kho n vay tín d ng phi lãi su t và là

c ng kho n ph i tr trong ng n h n. Vì v y, đ th y đ c m c đ tài tr v n vay m t
cách th ng xuyên (qua đó th y đ
dài h n trên v n c ph n.

c r i ro v m t tài chính), ng

H s đòn b y tài chính =

i ta dung t s n

T ng tài s n
V n ch s h u

H s giúp đánh giá kh n ng t ch v tài chính c a công ty và th hi n m i
quan h gi a ngu n v n vay và v n ch s h u. H s này c ng cho phép đánh giá tác
đ ng tích c c ho c tiêu c c c a vi c vay v n đ n ROE. Nhìn chung, h s nh th
hi n s an toàn.
1.3.3. Phân tích tác đ ng c a đòn b y tài chính đ n ho t đ ng kinh doanh c a
doanh nghi p
1.3.3.1

b y tài chính
b y tài chính (degree of financial leverage - DFL) là m t ch tiêu đ nh l

ng

dùng đ đo l ng m c đ bi n đ ng c a EPS khi EBIT thay đ i.
b y tài chính
m t m c đ EBIT nào đó đ c xác đ nh nh là ph n tr m thay đ i c a EPS khi EBIT
thay đ i 1%. Do đó:

12

Thang Long University Library


Ph n tr m thay đ i EPS

b y tài chính
(DFL)

m c EBIT

Chia c t và m u cho (1 – t) ta đ

V i:

=

Ph n tr m thay đ i EBIT

c:

I là lãi su t hàng n m ph i tr
EPS là thu nh p trên m i c ph n th
EBIT là thu nh p tr

ng

c thu và lãi vay

PD là c t c ph i tr hàng n m
t là thu su t thu thu nh p công ty
Tr ng h p đ c bi t ch xét đ b y tài chính khi s d ng ph
n thì PD = 0. Khi đó:

ng án tài tr b ng

Câu h i đ t ra đây là khi nào thì đ b y tài chính c a vi c dùng c phi u u đãi
l n h n hay nh h n đ b y tài chính c a ph ng án dùng n ? i u này ph thu c
vào v n đ ti t ki m thu do s d ng n so v i chi phí tr c t c.
N u chi phí tr c t c (PD) l n h n ph n chênh l ch gi a lãi và ti t ki m thu do
s d ng n (1 – t)I, ta có:

N u chi phí tr c t c (PD) nh h n ph n chênh l ch gi a lãi và ti t ki m thu do
s d ng n (1 – t)I, ta có:

13


1.3.3.2 Phân tích m i quan h EBIT và EPS
Phân tích quan h EBIT và EPS là phân tích s

nh h

ng c a nh ng ph

ng án

tài tr khác nhau đ i v i l i nhu n trên c ph n. T s phân tích này, chúng ta s tìm
m t đi m bàng quan (indifferent point), t c là đi m c a EBIT mà đó các ph ng án

tài tr đ u mang l i EPS nh nhau.
Tr

c h t, xác đ nh EPS theo công th c sau:

V i: NS là s l

ng c ph n thông th

ng

S k t h p gi a các ph ng án tài tr s làm thay đ i lãi vay, c t c và s l ng
c ph n d n đ n thay đ i EPS k v ng. Công th c trên đ c xác đ nh trong m i quan
h EBIT và các y u t trên là c s ph i h p các ph ng án tài tr đ đem l i l i
nhu n trên v n c ph n cao nh t.
Sau khi xác đ nh EPS theo 3 ph ng án tài tr : C phi u th ng, n , c phi u u
đãi, thì ta s xác đ nh đi m bàng quan b ng m t trong 2 ph ng pháp sau: ph ng
pháp hình h c và ph

ng pháp đ i s .

Xác đ nh đi m bàng quan b ng ph

ng pháp hình h c

S d ng đ th bi u di n quan h gi a EBIT và EPS chúng ta có th tìm ra đ c
đi m bàng quan, t c là đi m giao nhau gi a các ph ng án tài tr
đó EBIT theo b t
k ph ng án nào c ng mang l i EPS nh nhau.
làm đ c ta xây d ng đ th , đ i

v i m i ph ng án, ta s v l n l t đ ng th ng ph n ánh quan h gi a EPS v i t t
c các đi m c a EBIT.

14

Thang Long University Library


th 1.1. Xác đ nh đi m bàng quan
EPS

CP u đãi

N

CP th

ng

EPSB

B
A

EPSA

EBIT
EBITA

EBITB

Trên đ th , hai đi m c t nhau gi a đ ng c phi u th ng v i đ ng n và c
phi u u đãi cho chúng ta hai đi m bàng quan vì đi m đó các ph ng án tài tr đ u
đem l i cùng EPS.
Xác đ nh đi m bàng quan b ng ph

ng pháp đ i s

V m t đ i s , chúng ta có th xác đ nh đi m bàng quan b ng cách áp d ng công
th c (6) tính EPS theo EBIT cho m i ph
b ng nh sau:

V i:

ng án, sau đó thi t l p ph

ng trình cân

EBIT1,2

EBIT bàng quan gi a 2 ph

ng án tài tr 1 và 2

I1,I2

lãi ph i tr hàng n m ng v i ph

ng án tài tr 1 và 2

PD1, PD2

c t c ph i tr hàng n m theo ph

ng án tài tr 1 và 2

t

thu su t thu thu nh p doanh nghi p

NS1, NS2

s c ph n thông th

ng ng v i ph

ng án 1 và 2

Ý ngh a c a đi m bàng quan
T ph

ng pháp hình h c c ng nh ph

ng pháp đ i s , ta tìm đ

c:

i m bàng quan A: là đi m bàng quan gi a 2 ph ng án tài tr b ng n và b ng
c phi u ph ng. N u EBIT < EBITA thì ph ng án tài tr b ng c phi u th ng t o
ra đ c EPS cao h n ph ng án tài tr b ng n , nh ng n u EBIT > EBITA thì ph

án tài tr b ng n mang l i EPS cao h n ph ng án tài tr b ng c phi u th ng.

ng

i m bàng quan B: là đi m bàng quan so sánh gi a 2 ph ng án tài tr b ng c
phi u th ng và c phi u u đãi. N u EBIT < EBITB thì ph ng án tài tr b ng c
phi u th ng t o ra EPS cao h n ph ng án tài tr b ng c phi u u đãi, nh ng n u
15


EBIT > EBITB thì ph
ph

ng án tài tr b ng c phi u u đãi mang l i EPS cao h n

ng án tài tr b ng c phi u th

ng.

Phân tích đi m bàng quan là k thu t phân tích đ xác đ nh doanh nghi p có nên
áp d ng đòn b y tài chính hay không. i m bàng quan gi a các ph ng án tài tr là
c n c đ nhà qu n tr so sánh v i EBIT d đoán c a d án đ u t , t đó đ a ra các
quy t đ nh l a ch n ph ng án tài tr hi u qu . Vi c n xu t hi n trong c u trúc v n
c a doanh nghi p có th giúp làm t ng l i nhu n nh ng c ng đ ng th i gia t ng r i ro
cho doanh nghi p. Vì v y vi c phân tích đi m bàng quan EBIT c a doanh nghi p là
đi u c n thi t trong vi c l a ch n c u trúc v n t i u c a doanh nghi p.
1.3.3.3 M i quan h gi a đòn b y tài chính và r i ro tài chính
R i ro tài chính là r i ro bi n đ ng l i nhu n trên c ph n k t h p v i r i ro m t
kh n ng chi tr phát sinh do công ty s d ng đòn b y tài chính. Khi công ty gia t ng
t tr ng ngu n tài tr có chi phí c đ nh trong c c u ngu n v n thì dòng ti n c đ nh

chi ra đ tr lãi ho c c t c c ng gia t ng. K t qu là xác su t m t kh n ng chi tr
t ng theo.
R i ro tài chính đ
c a EPS:

c đo b ng đ l ch chu n EPS. Công th c tính đ l ch chu n

l ch chu n EPS ph thu c vào đ l ch chu n c a EBIT. Khi
thì

càng l n, t c là m c đ bi n đ ng c a EPS t

EBIT càng l n và ng

càng l n

ng ng v i s bi n đ ng trong

c l i. Theo nguyên t c đáng đ i r i ro và l i nhu n, khi

,

thu nh p mà m i c đông nh n đ c trên m i c ph n càng cao nh ng đ ng th i r i ro
tài chính và r i ro kinh doanh c a doanh nghi p càng cao.
Vi c l a ch n

s quy t đ nh vi c l a ch n

c a doanh nghi p, khi

doanh nghi p ch p nh n m o hi m trong kinh doanh thì s bi n đ ng c a EBIT càng
nhi u và đ ng th i các c đông c ng có th nh n đ c EPS l n đ ng ngh a v i vi c
r i ro cao và ng c l i.
1.4.

ònăb y t ng h p

1.4.1. Khái ni m và ý ngh a c a đòn b y t ng h p
Khi đòn b y tài chính đ

c s d ng k t h p v i đòn b y ho t đ ng s t o ra đòn

b y t ng h p (combined or total leverage). Nh v y, đòn b y t ng h p là vi c công ty
k t h p s d ng c chi phí ho t đ ng và chi phí tài tr c đ nh.
Khi s d ng k t h p, đòn b y ho t đ ng và đòn b y tài chính có tác đ ng đ n
EPS khi s l ng tiêu th thay đ i qua 2 b c. B c th nh t, s l ng tiêu th thay
16

Thang Long University Library


đ i làm thay đ i EBIT (tác đ ng c a đòn b y ho t đ ng). B

c th hai, EBIT thay đ i

làm thay đ i EPS (tác đ ng c a đòn b y tài chính).
1.4.2.

b y t ng h p

đo l ng m c đ bi n đ ng c a EPS khi s l ng tiêu th thay đ i ng
dùng ch tiêu đ b y t ng h p (degree of total leverage – DTL).

i ta

b y t ng h p c a công ty m c s n l ng (ho c doanh thu) nào đó b ng
ph n tr m thay đ i c a EPS trên ph n tr m thay đ i c a s n l ng (ho c doanh thu).
b y t ng h p m c
s n l ng Q đ n v

Ph n tr m thay đ i c a EPS
=

(ho c S đ ng)

Ph n tr m thay đ i c a s n l

ng

(ho c doanh thu)

V m t tính toán, đ b y t ng h p (DTL) chính là tích s c a đ b y ho t đ ng
v i đ b y tài chính:
Thay công th c (3), (4) và (5) vào (7), ta đ

c:

K t lu n:
òn b y t ng h p liên quan đ n vi c s d ng chi phí c đ nh nh m n l c gia
t ng EPS cho c đông khi s n l ng tiêu th ho c doanh thu t ng. Tác đ ng c a đòn

b y t ng h p đ c đo l ng b ng ch tiêu đ b y t ng h p (DTL). Tác đ ng này t ng
h p t tác đ ng c a đòn b y ho t đ ng và đòn b y tài chính. òn b y ho t đ ng liên
quan đ n vi c s d ng chi phí ho t đ ng c đ nh nh m n l c gia t ng l i nhu n ho t
đ ng tr c thu và lãi (EBIT). Tác đ ng c a đòn b y ho t đ ng đ c đo l ng b ng
ch tiêu đ b y ho t đ ng (DOL). òn b y tài chính liên quan đ n vi c s d ng chi phí
tài tr c đ nh nh m n l c gia t ng EPS cho c đông. Tác đ ng c a đòn b y tài chính
đ

c đo l

ng b ng ch tiêu đ b y tài chính (DFL). Giám đ c tài chính c n l u ý r ng

đòn b y trong tài chính là con dao hai l

i.

1.5. Hi u qu s d ngăđònăb yătrongăcôngăty
1.5.1. Khái ni m hi u qu và hi u qu s d ng đòn b y
Hi u qu là phép so sánh dùng đ ch m i quan h gi a k t qu th c hi n các
m c tiêu ho t đ ng c a ch th và chi phí mà ch th b ra đ có k t qu đó trong
nh ng đi u ki n nh t đ nh.
17


Hi u qu s d ng đòn b y là m t ph m trù kinh t ph n ánh trình đ , n ng l c
c a doanh nghi p trong vi c s d ng chi phí c đ nh đ gia t ng kh n ng sinh l i
c ng nh th hi n tình hình r i ro c a doanh nghi p. Hi u qu s d ng đòn b y ph n
ánh m i quan h gi a k t qu thu đ c càng cao so v i chi phí c đ nh b ra thì hi u
qu s d ng đòn b y càng cao, đ c th hi n thông qua h th ng các ch tiêu v m c
sinh l i trên t ng tài s n, trên doanh thu, trên VCSH và m t s ch tiêu liên quan. Vì

v y, vi c nâng cao hi u qu s d ng đòn b y tài chính là m t trong nh ng nhân t làm
cho vi c s d ng các ngu n l c v n có c a doanh nghi p đ
1.5.2. Ch tiêu đo l

c nâng cao.

ng hi u qu s d ng đòn b y trong doanh nghi p

1.5.2.1 Nhóm ch tiêu ph n ánh kh n ng thanh toán
th y rõ hi u qu c a doanh nghi p trong t ng lai và hi n t i, c n đi sâu phân
tích nhu c u và kh n ng thanh toán c a doanh nghi p. Trình t s p x p ph i th hi n
đ c nhu c u thanh toán ngay, ch a thanh toán ngay, c ng nh kh n ng huy đ ng đ
thanh toán ngay và huy đ ng đ thanh toán trong th i gian t i.
H s kh n ngăthanhătoánăt ng quát (K1)
Ph n ánh m i quan h gi a t ng tài s n mà doanh nghi p có v i t ng s n . T
s này cho bi t đ c n ng l c thanh toán t ng th c a doanh nghi p, v i 1 đ ng đi vay
thì đ c đ m b o b ng bao nhiêu.
H s kh n ng thanh toán
t ng quát (K1)

T ng tài s n
=
T ng n ph i tr

N u K1 ≥1 ch ng t t ng tài s n mà doanh nghi p đang qu n lý đ đ thanh toán
các kho n n hi n t i c a doanh nghi p, tình hình tài chính c a doanh nghi p n đ nh
ho c kh quan. Tuy nhiên, không ph i tài s n nào hi n có c ng s n sàng mang ra đ tr
n và không ph i kho n n nào c ng ph i tr ngay.
N u K1<1 c nh báo doanh nghi p đang bên b v c phá s n, v n ch s h u b
m t toàn b , t ng tài s n hi n có không đ tr s n mà doanh nghi p ph i thanh toán.

H s thanhătoánăn ng n h n (K2)
Ph n ánh m i quan h gi a tài s n ng n h n và các kho n n ng n h n. H s
thanh toán hi n th i th hi n m c đ đ m b o c a tài s n ng n h n v i n ng n h n.
N ng n h n là các kho n n ph i thanh toán trong k , do đó doanh nghi p ph i dùng
tài s n th c c a mình đ thanh toán b ng cách chuy n đ i 1 b ph n thành ti n. H s
s đ

c xác đ nh nh sau:
H s kh n ng thanh toán
n ng n h n (K2)

T ng tài s n ng n h n
=
T ng n ng n h n
18

Thang Long University Library


Ch tiêu này cho bi t t ng giá tr c a tài s n ng n h n hi n có c a doanh nghi p
có đ m b o kh n ng thanh toán các kho n n ng n h n không. Tùy vào ngành ngh
kinh doanh mà h s này có giá tr khác nhau. Ngành ngh nào mà tài s n l u đ ng
chi m t tr ng l n trong t ng tài s n thì h s này l n và ng c l i. Tuy nhiên, khi h
s này có giá tr quá cao thì có ngh là doanh nghi p đ u t quá nhi u vào tài s n l u
đ ng hay đ n gi n là vi c qu n tr tài s n l u đ ng c a doanh nghi p không hi u qu
do đó có th làm gi m l i nhu n c a doanh nghi p.
N u K2 ≥1 ch ng t kh n ng thanh toán t t, m t b ph n c a tài s n ng n h n
đ c đ u t t ngu n v n n đ nh, đây là nhân t làm t ng tính t ch trong ho t đ ng
tài chính c a doanh nghi p.
N u K2<1 cho th y doanh nghi p không có đ kh n ng thanh toán các kho n

công n ng n h n, n u ti p t c kéo dài tình tr ng này có th d n đ n vi c doanh nghi p
ph thu c tài chính, nh h ng không t t đ n ho t đ ng kinh doanh.
Kh n ngăthanhătoánănhanh (K3)
Các tài s n ng n h n dùng đ thanh toán n đ u ph i đ

c chuy n đ i thành ti n.

Trong tài s n ng n h n mà doanh nghi p s h u thì kho n m c hàng t n kho không
th chuy n đ i thành ti n ngay t c thì do tính l ng kém. H s kh n ng thanh toán
nhanh có th xác đ nh theo công th c:
H s kh n ng thanh
toán nhanh (K3)

Tài s n ng n h n – Hàng t n kho
=
T ng n ng n h n

Tài s n ng n h n – hàng t n kho đ

c g i là các tài s n d chuy n đ i thành ti n.

Ch tiêu này cho bi t kh n ng thanh toán nhanh c a các tài s n d chuy n đ i thành
ti n đ i v i các kho n n ng n h n. N u giá tr K3 ≥1 thì công ty đ m b o và có th a kh
n ng thanh toán nhanh và ng c l i n u K3 <1 thì không đ m b o kh n ng thanh toán
nhanh c a công ty. Tuy nhiên, ch tiêu này cao quá mà kéo dài c ng không t t do có th d n
t i hi u qu s d ng v n gi m. Còn ch tiêu này th p quá, kéo dài càng không t t có th
xu t hi n d u hi u r i ro tài chính, nguy c ph s n có th x y ra.
H s kh n ngăthanhătoánăt c th i(K4)
H s kh n ng thanh toán
t c th i (K4)

Ti n và các kho n t

ng đ

ng ti n

=
T ng n ng n h n

Ch tiêu này cho bi t 1 đ ng n ng n h n đ c đ m b o b i bao nhiêu d ng tài
s n có tính l ng cao. Vì tính ch t đ c thù c a ti n và các kho n t ng đ ng ti n nên
khi xác đ nh kh n ng thanh toán t c th i, ng i ta th ng xem xét các kho n n có
th i h n thanh toán trong vòng 3 tháng. Gi ng nh các ch s khác trong nhóm ph n
19


ánh kh n ng thanh toán, n u K4 ≥1 th hi n kh n ng đáp ng ngh a v tr n c a
doanh nghi p là t t, nh ng n u

m c quá cao thì s làm t ng chi phí c h i và chi phí

qu n lý c a vi c n m gi ti n. Ng
đ kh n ng thanh toán t c th i.
Trong tr

c l i, n u K4<1 ch ng t doanh nghi p không có

ng h p m u s c a công th c đ

c xác đ nh là toàn b s n ng n

h n, tr s c a ch tiêu không nh t thi t ph i b ng 1 mà có th <1, doanh nghi p v n
đ m b o và th a kh n ng thanh toán t c th i vì m u s là toàn b các kho n n mà
doanh nghi p có trách nhi m ph i thanh toán trong vòng 1 n m tr l i, còn t s là các
kho n có th s d ng đ thanh toán trong vòng 3 tháng.
H s kh n ngăthanhătoánălƣiăvayă(K5)
Lãi vay là kho n chi phí c đ nh b t bu c đ i v i nh ng doanh nghi p có ngu n
v n đ c huy đ ng t bên ngoài. Ngu n tr lãi th ng đc xác đ nh t l i nhu n g p
sau khi đã tr đi các chi phí qu n lý, chi phí bán hàng. So sánh ph n ngu n tr lãi v i
ph n lãi ph i tr s cho th y m c đ mà doanh nghi p s n sàng tr n đ n đâu.
H s thanh toán
=
lãi vay (K5)

L i nhu n tr

c thu và lãi vay (EBIT)

Lãi vay ph i tr trong k

Ch tiêu cho bi t 1 đ ng chi phí lãi vay đ c đ m b o b i bao nhiêu đ ng l i
nhu n tr c thu và lãi vay. Ch tiêu này càng cao, kh n ng thanh toán lãi vay c a
doanh nghi p càng t t, và khi đó doanh nghi p không nh ng có kh n ng thanh toán
chi phí lãi vay mà còn thanh toán n g c vay, ch ng t ti n vay đã đ

c s d ng hi u

qu . N u K5 ≥1 thì doanh nghi p có hoàn toàn kh n ng tr lãi vay, còn n u K5 <1 thì
l i cho th y công ty đã vay quá nhi u so v i n ng l c c a mình hay l i nhu n thu v

không đ đ chi tr lãi vay.
Ch tiêu này còn cho bi t đòn b y tài chính mà doanh nghi p đang s d ng là âm
(K5<1) hay d ng (K5≥1).
1.5.2.2 Nhóm ch tiêu ph n ánh kh n ng sinh l i
Thành qu kinh doanh c a công ty có th đ

c phân tích d

i nhi u hình th c

khác nhau. Doanh thu, l i nhu n g p và thu nh p ròng là các th c đo thành qu đ c
s d ng r ng rãi nh t. Tuy nhiên, không th c đo riêng r nào có th cho đ c m t
đánh giá t t nh t v thành qu mà công ty đ t đ c. Nguyên nhân là do chúng đ c l p
v i nhau và đ c l p v i ho t đ ng kinh doanh. Có th nói r ng, kh n ng sinh l i là
bi u hi n cao nh t và t p trung nh t c a hi u qu kinh doanh. Vì v y, đ phân tích m t
cách toàn di n nh ng gì mà công ty đ t đ c nh ng nhà phân tích c n phân tích k t
h p các ch tiêu d i đây:

20

Thang Long University Library


S c sinh l iăc ăb n c aătƠiăs n (BEP)
Trong quá trình ti n hành nh ng ho t đ ng kinh doanh, doanh nghi p mong
mu n l y thu bù chi và có d lãi, b ng cách so sánh l i nhu n v i v n đ u t s th y
đ c kh n ng t o ra l i nhu n c a doanh nghi p t v n.
S c sinh l i c b n
c a tài s n (BEP)

T ng l i nhu n k toán tr
=

c thu và lãi vay

T ng tài s n

Ch tiêu cho bi t 1 đ n v tài s n đ a vào s n xu t kinh doanh s đem l i bao
nhiêu đ n v l i nhu n tr c thu và lãi vay. Tr s c a ch tiêu càng l n thì s c sinh
l i kinh t c a tài s n càng cao, hi u qu kinh doanh càng cao và ng
càng nh thì kh n ng sinh l i th p, hi u qu kinh doanh càng th p.

c l i, n u tr s

S c sinh l i c a v n ch s h u (ROE)
Kh n ng t o ra l i nhu n c a v n ch s h u mà doanh nghi p s d ng cho ho t
đ ng kinh doanh là m c tiêu c a m i nhà qu n tr .
S c sinh l i c a v n
ch s h u (ROE)

L i nhu n sau thu
=
V n ch s h u

Ch tiêu này cho bi t 1 đ ng v n ch s h u đ a vào kinh doanh đem l i bao
nhiêu l i nhu n sau thu thu nh p doanh nghi p. ROE càng cao ch ng t hi u qu s
d ng v n ch s h u c a doanh nghi p là t t, góp ph n nâng cao kh n ng đ u t c a
ch doanh nghi p. ó là nhân t giúp nhà qu n tr t ng v n ch s h u ph c v cho
ho t đ ng kinh doanh. Và ng c l i, ROE càng nh thì kh n ng sinh l i c a v n ch
s h u càng th p, kinh doanh không có hi u qu .

ây là ch tiêu quan tr ng nh t trong phân tích hi u qu ho t đ ng kinh doanh
c a doanh nghi p, nó ph n ánh hi u qu kinh doanh cu i cùng c a doanh nghi p. ó
chính là m c đích nâng cao hi u qu s d ng s v n c a các ch s h u.
Hi n nay, các nhà phân tích tài chính th ng xuyên v n d ng công th c Dupont
trong các phân tích mô hình ho t đ ng c a doanh nghi p. ây là công c đ n gi n
nh ng vô cùng hi u qu , cho phép nhà phân tích có th nhìn khái quát đ

c toàn b

các v n đ c b n c a doanh nghi p, t đó đ a ra các quy t đ nh đúng đ n, nh m nâng
cao hi u qu kinh doanh cho doanh nghi p. Công th c Dupont th ng đ c bi u di n
d i hai d ng, bao g m d ng c b n và d ng m r ng. Tùy vào m c đích phân tích mà
s d ng d ng th c cho phù h p.
Dupont đ

c tri n khai d

i d ng c b n:

21


Hay,
Mô hình Dupont có th ti p t c đ

c tri n khai chi ti t thành:

Hay,
Nh v y, qua khai tri n ch tiêu ROE có th th y ch tiêu này đ

c c u thành b i

ba y u t chính: l i nhu n ròng biên, vòng quay tài s n và đòn b y tài chính có ngh a
là đ t ng hi u qu s n xu t kinh doanh (t c là gia t ng ROE) doanh nghi p có 3 s
l a ch n c b n là t ng m t trong ba y u t trên.
- M t là, doanh nghi p có th gia t ng kh n ng c nh tranh, nh m nâng cao
doanh thu và đ ng th i ti t gi m chi phí, nh m gia t ng l i nhu n ròng biên.
- Hai là, doanh nghi p có th nâng cao hi u qu kinh doanh b ng cách s d ng
t t h n các tài s n s n có c a mình, nh m nâng cao vòng quay tài s n. Hay nói
m t cách d hi u h n là doanh nghi p c n t o ra nhi u doanh thu h n t
nh ng tài s n s n có.
- Ba là, doanh nghi p có th nâng cao hi u qu kinh doanh b ng cách nâng cao
đòn b y tài chính hay nói cách khác là vay n thêm v n đ đ u t . N u m c
l i nhu n/t ng tài s n c a doanh nghi p cao h n m c lãi su t cho vay thì vi c
vay ti n đ đ u t c a doanh nghi p là hi u qu .
S c sinh l i c aătƠiăs n (ROA)
Trong quá trình ti n hành s n xu t kinh doanh, doanh nghi p nào c ng mong
mu n đ c m r ng quy mô s n xu t, th tr ng m c tiêu nh m m c tiêu t ng tr ng.
Do v y, các nhà qu n tr th ng đánh giá hi u qu s d ng các tài s n đã đ u t thông
qua công th c:
S c sinh l i c a tài s n
(ROA)

L i nhu n sau thu
=

T ng tài s n

Ch tiêu cho bi t trong k kinh doanh, doanh nghi p b ra 1 đ ng tài s n đ u t
thì thu v bao nhiêu đ ng l i nhu n sau thu . Giá tr ROA càng l n, t c là kh n ng

sinh l i c a tài s n càng cao, hi u qu s d ng tài s n t t, nhân t giúp nhà qu n tr
đ u t theo chi u r ng nh xây d ng nhà x ng, mùa thêm máy móc thi t b , m r ng
th ph n,…
Ph

ng pháp Dupont s d ng ch tiêu s c sinh l i c a tài s n đ

ch tiêu, đó là:

22

Thang Long University Library

c tách thành hai


- T su t l i nhu n so v i doanh thu ( còn g i là s c sinh l i c a doanh thu hay
h s lãi thu n). Ch tiêu này cho bi t trong m t đ ng doanh thu có bao nhiêu
đ ng là l i nhu n sau thu .
- S c s n xu t (S vòng quay) c a t ng tài s n. H s này cho bi t m t đ ng tài
s n trong k đem l i bao nhiêu đ ng doanh thu.

Khi đó ph

ng trình Dupont ban đ u có th đ

T mô hình Dupont trên, ta th y đ

c vi t l i nh sau:

c r ng n u mu n nâng cao s c sinh l i c a

tài s n thì c n nâng cao s c sinh l i c a doanh thu hay s vòng quay c a tài s n.
nâng cao s c sinh l i c a doanh thu thì song song v i vi c t o ra doanh thu, doanh
nghi p c n ph i ti t ki m t i đa chi phí t ng ng trong vi c t o ra doanh thu đó. Khi
mu n nâng cao s vòng quay c a tài s n thì ph i có bi n pháp nâng cao doanh thu hay
s d ng h p lý, ti t ki m tài s n.
S c sinh l i c a doanh thu thu n (ROS)
M c tiêu c a công ty không ph i là doanh thu mà là l i nhu n sau thu . Do v y
đ t ng l i nhu n sau thu c n duy trì t c đ t ng c a doanh thu nhanh h n t c đ t ng
c a chi phí, khi đó m i có s t ng tr ng b n v ng. M t khác,Ch tiêu th hi n trình
đ ki m soát chi phí c a các nhà qu n tr nh m t ng s c nh tranh trên th tr ng.
S c sinh l i c a
doanh thu (ROS)

L i nhu n sau thu
=
T ng doanh thu

Ch tiêu này cho bi t, v i 1 đ ng doanh thu ho c doanh thu thu n mà doanh
nghi p thu v thì có bao nhiêu đ ng là l i nhu n sau thu . Giá tr ROS càng cao ch ng
t hi u qu s d ng chi phí càng t t. ó là nhân t giúp nhà qu n tr m r ng th
tr ng, t ng doanh thu và ng c l i, khi giá tr ROS th p thì kh n ng sinh l i c a
doanh thu c ng th p, hi u qu kinh doanh c ng th p, khi đó nhà qu n tr c n t ng
c

ng ki m soát chi phí c a các b ph n.

1.6. Cácănhơnăt

nhăh

ngăđ n hi u qu s d ngăđònăb y

1.6.1. Các nhân t ch quan
Tơmălýăc aă nhƠăqu n tr tƠiă chính: ây là nhân t thu c v s “b o th ”hay
“phóng khoáng” c a nhà qu n lý tài chính. N u v i nhà qu n lý tài chính cótâm lý
“phóng khoáng” thích m o hi m, r i ro thì s s d ng nhi u n khi đó thì đ b y c a
đòn b y tài chính s cao và ng c l i v i nh ng nhà qu n tr tài chính có tâm lý “ b o
th ” thì h không thích phiêu l u m o hi m nên h th ng l a ch n ph ng án tài tr
23


dùng r t ít n th m chí là không dùng n mà h ch s d ng v n ch s h u khi đó thì
rõ ràng là đòn b y tài chính s ít đ
tài chính s khó mà có th cao đ

c dùng và l d nhiên là hi u qu s dùng đòn b y
c.

Trìnhăđ ng iălƣnhăđ o: V n đ trình đ c a ng i lãnh đ o r t quan tr ng vì
khi nh ng nhà lãnh đ o mà trình đ không cao h không hi u th u đáo các v n đ v
đòn b y tài chính thì vi c s d ng đòn b y tài chính là khó kh n.Vì h không th y
đ c vai trò c a đòn b y nên s không s d ng m t cách có hi u qu đòn b y tài
chính. Ví d nh khi h không bi t gì v vi c s d ng đòn b y tài chính thì có khi đòn
b y tài chính phát huy tác d ng mà h không h hay bi t đ có th nh đòn b y tài
chính làm cho thu nh p trên c ph n th ng l n nh t. Ho c có khi đòn b y tài chính
đang th hi n m t trái c a nó thì l i dùng nó m t cách vô th c d n đ n h u qu không
t t cho doanh nghi p (trong khi t su t sinh l i c a v n ch s h u th p h n r t nhi u
l n chi phí lãi vay thì đ ng nhiên càng s d ng n thì càng làm cho t su t sinh l i

trên v n ch càng th p). Chính vì th mà trình đ c a nhà lãnh đ o doanh nghi p có
nh h ng r t l n đ n hi u qu s d ng đòn b y tài chính.
Chi năl căphátătri n doanh nghi p: Hi u qu s d ng đòn b y còn ph thu c
vào chi n l c phát tri n c a doanh nghi p. N u doanh nghi p đang có chi n l c m
r ng quy mô, l nh v c ho t đ ng thì s r t c n v n nên vi c vay n hay s d ng v n c
ph n th ng, v n c ph n u đãi là vi c t t y u x y ra. Khi đó l i ch u nh h ng c a
các quy t đ nh tài chính t các nhà qu n tr tài chính. N u doanh nghi p đang có
khuynh h ng chuy n đ i l nh v c t l nh v c ít r i ro sang l nh v c nhi u r i ro h n
thì r t có th n s đ c s d ng ít đi trong t ng lai đ nh m không làm t ng h n n a
r i ro đ i v i doanh nghi p. Khi đó thì đòn b y tài chính s gi m đ b y c a nó trong
doanh nghi p đó.
NgƠnhăngh ho tăđ ng c a doanh nghi p: Nh đã nói

trên, m t t l đòn b y

ho t đ ng cao có th t o ra đ c l i ích r t l n cho các công ty. T l đòn b y kinh
doanh cao có th giúp doanh nghi p t o ra nhi u ti n h n t m i doanh s t ng thêm
n u vi c bán 1 s n ph m t ng thêm đó không làm gia t ng chi phí s n xu t. Ví d , đ i
v i m t nhà s n xu t ph n m m nh Microsoft, ph n l n chi phí trong c u trúc chi phí
c a công ty này là chi phí c đ nh và đ c gi i h n đ ph c v cho vi c phát tri n và
chi phí marketing. Dù hãng này bán m t hay 10 tri u b n copy ph n m m Windows
phiên b n m i nh t thì v c b n chi phí c a Microsoft v n không đ i. Vì v y, m t khi
công ty bán đ c s l ng ph n m m đ đ bù đ p chi phí c đ nh, c m i đô la t ng
thêm trong doanh s bán hàng g n nh s đ c chuy n h t thành l i nhu n biên t . Có
th nói Microsoft đã s d ng m t đòn b y kinh doanh cao n t ng. Ng c l i, m t
doanh nghi p bán l , ví d nh Wal- Mart. Doanh nghi p này có m c đ đòn b y kinh
doanh th p. Công ty đã s d ng chi phí c đ nh th p

m c v a ph i trong khi chi phí

24

Thang Long University Library


bi n đ i c a nó l i r t l n. Hàng hóa t n kho đ bán đ

c xem là chi phí l n nh t c a

Wal- Mart. V i m i doanh thu s n ph m mà Wal-Mart bán đ

c, hãng ph i tr cho

nhà cung c p s n ph m đó m t ph n khá l n g i là giá v n hàng bán. K t qu là, giá
v n hàng bán ti p t c t ng lên khi doanh thu bán hàng t ng lên.
Trìnhăđ phátătri năc ăs v t ch t k thu tăvƠă ng d ng khoa h c k thu t:
Doanh nghi p ph i bi t luôn t làm m i mình b ng cách t v n đ ng và đ i m i, du nh p
nh ng ti n b khoa h c k thu t th i đ i liên quan đ n l nh v c s n xu t c a doanh
nghi p mình. V n đ này đóng m t vai trò h t s c quan tr ng v i hi u qu ho t đ ng vì
nó tác đ ng đ n chi phí c đ nh c a doanh nghi p. Ki n th c khoa h c k thu t ph i áp
d ng đúng th i đi m, đúng quy trình đ t n d ng h t nh ng l i th v n có c a nó nâng
cao ch t l

ng s n ph m d ch v hay t ng n ng su t lao đ ng đ a s n ph m d ch v

chi m u th trên th tr

ng nâng cao hi u qu s d ng đòn b y ho t đ ng.

Uyă tínă doanhă nghi p: Trong doanh nghi p n u h mu n s d ng đòn b y tài

chính thì đi u đ u tiên là h ph i tìm đ c ngu n đ huy đ ng n , hay v n c ph n u
đãi. i u này đ i v i m t s doanh nghi p thì không ph i là khó nh ng đ i v i m t s
doanh nghi p thì đây qu là v n đ r t nan gi i. T i sao l i nh v y? i u này gi i
thích theo m t góc đ nào đó thì nó chính là uy tín c a doanh nghi p trên th tr ng.
N u có uy tín t t thì vi c vay n hay huy đ ng v n c ph n th ng không ph i là khó,
và t n kém. Nh ng n u uy tín c a doanh nghi p không đ t o ni m tin cho ch n và
c đông u đãi thì vi c huy đ ng thêm n và v n c ph n u đãi qu là khó kh n và
chi phí l n h n. Chính vi c huy đ ng này tác đ ng đ n m c đ s d ng đòn b y tài
chính c a doanh nghi p và t đó nó tác đ ng đ n hi uqu s d ng đòn b y tài chính.
1.6.2. Các nhân t khách quan
t

Th tr ngătƠiăchính: N u doanh nghi p đang trong m t th tr ng tài chính
ng đ i phát tri n thì vi c huy đ ng v n s có r t nhi u thu n l i. i u này t o đi u

ki n t t cho vi c doanh nghi p s d ng đòn b y tài chính t đó nó có tác đ ng t t đ n
hi u qu s d ng đòn b y tài chính c a doanh nghi p. Gi s nh doanh nghi p đang
trong m t th tr ng tài chính ch a phát tri n thì s khó kh n trong vi c huy đ ng n ,
c ph n u đãi gây nên m t tâm lý lo l ng cho các nhà qu n lý tài chính trong vi c s
d ng đòn b y tài chính.
Chiăphíălƣiăvay:

ây là nhân t r t quan tr ng, nó nh h

ng đ n s l

ng s

d ng n c a doanh nghi p. Khi chi phí n th p thì doanh nghi p s dùng nhi u n h n
đ tài tr cho các ho t đ ng c a mình, khi đó m c đ s d ng đòn b y tài chính c a

doanh nghi p s cao lên. Ng c l i khi chi phí n mà cao thì doanh nghi p ph i gi m
vi c s d ng n , t đó mà làm cho m c đ b y c a đòn b y tài chính gi m sút. N u

25