Nghiên cứu đặc điểm hình thái thực vật và thành phần hóa học cây loa kèn đỏ (hippeastrum equestre (ait) herb amaryllidaceae)

BƠ Y TÉ
TRl/ƠNG DAI HOC DUOC HÀ NƠI
SOOS CûiỵO 03

NGUN VÀN HÙNG

NGHIÊN CIỴU D ÂC
■ DIEM HỴNH THÂI THl/C
■ V Â■T VÀ
THÀNH PHÀN HOÂ HOC C Â Y LOA KÈN DO
■

(H/PPEASTRUM EQUESTRE (A IT) HERB.
AM A RYLUDA CEAE).
(KHÔ LN TƠT NGHIÊP DlTOC SỴ KHÔ 1998 - 2003)

Ngtïơi huong dân : TSKH. Tràn Vân Thanh
Noi thirc hiên

: Bô mon Diïorc lieu

Thôi gian thirc hiên:

2/2003 - 5/2003

\\


LCfl CÂM ON
&!&/ ỉ/ft fià// fd tàttt/ ỈûtA fwui/£ tu7 iï/éf tfrt jà t/ jâe fd /
(TJâsi 0/tast/t, ttt/fid t/fà faute f/ê#i /ta'dtit? t/ârt, e /t/

Ç/tvitt

fâ/t fitt/t ità /utut fa& tffea

/t/est f/tst /&'/ft/iâ ï de fâr /tûà/t f/tàst/t Zt/â/t ttt nài^.
ÇTÏÏt ei/tt// ỉ/st e/tâst f/tàtt/t edttt t^t:
Ç7à#i f/tê ềst /m /m ttiâ/t (Di/p'e //en frt/'d'fi//

^Dt/fte 17£>à fflSr.

Ç
7j . ffl/jat/ett Q/tf (Bte/t Q/ta - f/)/tt)stt/

fi/tfỵ/t f/e/t, fZJfett

fflll'ffe //fil.
tt/t/if fu t/t t/it/fi t/d’ià / fruits/ tfầ frỵst/t f/ui'e /t/ett /t/ttm /âtt.
Ql/tàft t//#i ttà// fd / æf/t fai# fd tàttt/ â/êf tfrt fd t fu//t

ttgu/'df f/tâtt ftWftt/

f//ft fûft/ty tTà /udst rfiïtt# tué/t, t/ttr/ /td fâ f fw/st// 11/â f f/tdf t/Zatt t/t/a.

H à Nôi, thâng 5 - 2003.
Sirth viên
Nguyên Van H ùng


I

MUC LUC

Trang
DAT VAN DE

1

Phàn 1: TONG QUAN

2

1.1. Dâc diêm thuc vât

2

1.1.1. Ho Amaryllidaceae

2

1.1.2. Chi Hippeastrum

4

1.1.3. Loài H. equestre

4

1.2. Thành phàn hoâ hoc

5

1.3. Tac dung sinh hoc

6

Phàn 2: IHIJC NGHIÊM VÀ KET QUÂ
2.1. Nguyên lieu và phirong phâp nghiên curu

9
9

2.1.1. Nguyên lieu

9

2.1.2. Dung eu và hoâ chât

9

2.1.3. Phuong phâp nghiên ciïu

9

2.2. Ket quâ thuc nghiêm

1 1

2.2.1. Nghiên curu vê dâc diëm hỵnh thâi thuc vât

1 1

2.2.2. Nghiên curu vè thành phân hoâ hoc

13

Phàn 3: KET LUÂN VÀ DE XUAT
TÀILIÊU THAM KHÂO

32


I

DAT VAN DE
Mot trong nhûng cân bênh hiëm nghèo mà dén nay su tac dông cüa y
hoc tuy cô nhiêu tiên bô nhiïng cüng chua mang lai nhiêu khâ quan, dô là
bênh ung thu. Théo thông kê cüa To chut y té thé giôi, hàng nâm cô trên duôi
9 triêu nguôti chét do cân bênh này và sang thé kÿ XXI, nguoi ta dâ tiên doân
ung thu sê là nguyên nhân gây tü vong cao nhâ't [4].
Viêt Nam là nuôc cô nên Y hoc co truyên phât triën tù lâu. Hàng nghin
loài thuc vât dâ duoc sü dung trong diêu tri câc cân bênh khâc nhau, kë câ mot
sô bênh hiëm nghèo.
Tac dung chông ung thu cüa cây Loa kèn dô Hippeastrum equestre., ho
Thuÿ tiên (Amaryllidaceae) dâ duoc dê câp dén à mot sơ tài lieu trong và
ngồi nc. Théo dô, Lycorin trong cây là alcaloid cô tâc dung khâng phân
bào [5], [10], [16]. Tuy nhiên à Viêt Nam cô ỵt cơng trỵnh nghiên cuu vê hô
thuc vât cüng nhu tâc dung sinh hoc cüa cây.
Xuâ't phât tù thuc té trên, vôi mong muôn gôp phàn phât huy giâ tri cüa
nguôn duoc lieu trong nuôc, chüng tôi tién hành dê tài:

“Nghiên cûu dâc diem hỵnh thâi thuc vât và thành phàn hô hoc cüa cây
Loa kèn âơ (Hippeastrum equestre (Ait) Herb. Amaryllidaceae)”
Vôi hai mue tiêu sau:
1. Mô ta dâc diëm hỵnh thâi thuc vât cüa cây.
2. Nghiên cuu sa bơ vê thành phân hoâ hoc trong cây.

1


PHAN1: TƠNGQUAN
1.1. DÂC DIÊM THlTC VÂT.

1.1.1. Ho Amaryllidaceae.
Amaryllidaceae thc Bơ loa kèn dô (Amaryllidales), Lien bô hành toi
(liliane), nàm trong lop mot la màm (Monocotyledones) cüa ngành thuc vât
hat km (Angiospermae) [5].
Théo tài lieu [ ], dâc diëm hinh thâi thuc vât cüa ho Amaryllidaceae là:
6

Cây thâo sông nhiêu nàm. Thân rê hôc thân hành. La moc tir gơc, gân la song
song. Cum hoa trên mot cân hoa dài, hoa dêu, luông tmh. Ba la dài cùng màu
voi ba cânh hoa, vài loài co tràng phu. Hoa co

6

nhi. Bàu ha, 3 ơ dmh nôn

trung tru. Q nang, hat co nơi nhü.
Sơ chi và lồi trong ho duoc câc tài lieu ghi nhân khâc nhau. Théo Ts.
Vô Thi Bach Hue, ho này co 70 chi và 950 loài [10]. Théo Gs. Vü Vân

Chuyên và Gs. Dô Tât Loi cô 90 chi và 1200 loài [7].
Vi tri cüa ho Amaryllidaceae trong hê thơng thuc vât cüa A. Takhtaian
duoc trỵnh bày à sa dô

1

[

1 0

].

2


Sa do 1: Phân loai thuc vât cüa Amaryllidaceae.

3


1.1.2.Chi Hippeastrum.
Cây thuôc chi Hippeastrum co thân hành hinh càu do la tao thành.
Thân mêm vciti dircmg kmh khoàng 4-5 cm. La song drnh, hinh dài, rông 2-6
cm, dài 30-60 cm, màu xanh lue. Truc phât hoa dang ông, cao 30-50 cm.
Cuông hoa ngân, hoa to, phién co màu khâc nhau t theo lồi. Hoa dêu, mâu
3 lng tmh. Hoa co

6

nhi, bàu ha 3 ơ, mơi ơ co 2 nôn, drnh nôn trung tru.

Q nang hinh trung. Khâc vơi câc chi khâc trong ho, phién hoa cüa chi này
co vây ô co, hat den [5], [11].
Trên thé giôi, chi Hippeastrum co 75 loài [ ]. Rat nhiêu loài trong so
6

này dâ duoc trong làm cây cânh ô Viêt Nam. Câc lồi cüa chi co màu hoa
khâc nhau [15].
H. equestre

Màu dơ thâm

H. evansiae

Màu vàng

H. vitatum

Màu dô thâm

H. reticulatum

Màu dô hông

H. psittacinum

Màu cam hôc dơ tuai

H. pardinum

Màu xanh, vàng hôc dơ tuai

H. striatum, H. aulicum,
H. leopoldii

Màu tràng hôc dơ thâm

Ngồi ra, hoa cüa mot so loài khâc nhu H. johsonii, H. reginae... cüng
duoc nhân dinh là cơ màu dơ tuai.

1.1.3. Lồi H. equestre.
Theo Pham Hồng Hơ và Vơ Vân Chi, lồi này cô nguôn gôc Nam Mÿ,
phân bo rông à câc vùng nhiêt dcii, cân nhiêt dơi. Lồi này dâ duoc di thuc

4


trong làm cânh khâ pho biên à khâp nuôc ta vôi nhiêu tên goi khâc nhau:
Belladona Lily, Amaryllis, huê lôn, lan h, loa kèn dơ... Tur lồi này, ngudi ta
dâ tao duoc nhûng thu* cô màu trâng hay vàng cam [5], [11].
Lồi H. equestre là cây moc à dât, cơ cü to, hỵnh trơn màu tfa. La xép 2
hàng, rơng 2-3 cm. Hoa na vào dàu mùa mua trên mot truc trơn. Truc hoa màu
lue mơ, cao khồng 30-40 cm, mang 2-4 hoa, cơ 2 la bâc bao phfa ngồi truc.
Cuông hoa ngàn. Hoa to

6 - 8

phién, màu dô. Gôc phién hoa màu lue nhat drnh

thành ong ngân cô vay à cơ. Hoa cơ

6

nhi, bàu di. Q nang hỵnh trung [5].

1.2. THÀNH PHÀN HỒ HOC.
Câc nghiên cûu trc vê ho Amaryllidaceae chu yéu tâp trung vào
alealoid trong cây. Nhiêu chat dâ duoc phân lâp, nhân dang và chia thành câc
nhôm eau truc khâc nhau [ ]:
1 0

1.

Kiëu Crinine

5.

Kiêu Motamine

2.

Kiêu Galanthamine

6

.

Kiëu Narciclasin

3.

Kiëu Lycorenine

7.

Kiëu Tazettine

4.

Kiëu Lycorin

8

. Câc kiëu phu khâc

Loài H. equestre cüng dâ duoc quan tâm nghiên cûu à môt sô nüi trên
thé giôi. Théo nhûng két quâ dâ công bô, 9 alealoid sau dâ duoc xâc dinh là
cô trong cây [16]:
. Tazettine

1

. Hippeastrine

6

2

. Lycorine

7. 3- O- Demethyltazettine

3. 3- Epimacromine
4.

8

. Pretazettine

9. Egonine

11- Hydroxyvitatine

5. 9- O- Demethylhomolycorine

5


I

Tuy nhiên, loài này chua duoc nghiên cuu nhiêu à nuôc ta. Theo két
quà nghiên cü'u tai Duc cüa Pham Lam Huong [14], trong thân hành cây Loa
kèn dô cüa Viêt Nam, hai alcaloid dâ duoc phân lâp và nhân dang là 3- ODemethyltazettine và Egonine. Ngoài ra chua co công bo nào khâc vê thành
phàn hoa hoc cüa cây.
OH

Hinh 1: Câu truc cüa 3- O- Demethyltazettine
OMe

Hinh 2: Câu trûc cüa Egonine

1.3.

TAC DUNG SINH HOC.
Nhiêu loài trong ho Amaryllidaceae dâ duoc iïng dung thuc té trong

diêu tri mot sô bênh nhu [ ]:
1 2

>

Loài Crinum asiaticum: Chûa tê thâp, dau nhü’c co xuong.

>

Loài Crinum zeylanicum: Cüng duoc dùng diêu tri tê thâp.

6


1

>

Loài Crinum ensifolium: Chua ho và mun nhot.

>

Loài Crinum lactifolium (Trinh nü hoàng cung): Duocdùng

nhiêu trong diêu tri u xo tuy en tiên liât và u xo tü cung. Mot

sôsân phâm tir

cây này dâ duoc luu hành rông râi trên thi trng nhu:
• Trà trinh nü hồng cung - Cơng ty duoc lieu TW 2.
• Viên Panacrin - Viên duoc lieu Hà Nơi.
• Viên Vitechxim - Viên y hoc co truyên.
Cao toàn phàn cüa cây Trinh nü hoàng cung duoc dùng diêu tri viêm
loét à nhûng vêt thuong mung mü lâu ngày, làm thuôc b , chûa di ûng, ho,
6

viêm phé quan, kiét ly, hen suyên, nâm da.
Loài Hippeastrum equestre: Tâc dung chông ung thu cüa cây

>

duoc dê câp à môt sô tài liêu [7], [11], [16], [17]. Duoc sÿ Tràn Tiên Dat dâ
thü tâc dung chông phân bào cüa dich chiét nuôc môt sô cây trong ho
Amaryllidaceae, ket quâ duoc trinh bày à bâng 1. Théo dơ, lồi H. equestre
cho ket quâ khâ quan nhât [9].
Bâng 1: Khâ nâng lie ché phân bào cüa môt sô cây thuôc ho
Amaryllidaceae
STT

Cây thuôc

Ket quâ (%)

1

H. equestre (Loa kèn dô)

63,3

2

Crinum spl

49,5

3

Crinum sp2

55,6

4

Crinum sp3

53,3

5

Polianthes tuberosa (Huê)

54,5

6

Agave americum (Dûa Mÿ)

54,4

7


i

Ngoài tac dung chong ung thir, thân hành cüa loài H. equestre côn diroc
de câp dén vcii khâ nàng dùng ngoài, dàp dé càm mâu và tri dau ngâ, ton
thirong. Théo Y hoc co truyên, cây cô vi ngot cay, trnh âm, co dơc [5]. Dơc
tỵnh cüa cây dâ diroc kiëm tra và khang dinh qua mot so nghiên cüu, chû yéu
là do hoat chat trong thân hành. Lycorin và Hippeastrine (hinh 3 và 4) là
nhtrng alcaloid cô khâ nàng gây loét da dày, ruôt và cô thé gây tir vong [17].
OH

Hỵnh 3: Câu trûc cüa Lycorin

Hỵnh 4: Câu trûc cüa Hippeastrine

8


â: m i l i\ « ; i i IIi î :>i

phak

và k c t quâ

2 .1 . X G IU ÊX LIEU VÀ P H l/O i\G P H Â P NGHIÊN C Û J

2.1.1. Nguyên lieu:
Nguyên lieu duoc lây tir thâng 12/2002 dén thâng 2/2003 tai huyên
Yen Thành, tỵnh Nghê An.
Duoc lieu sau khi lây, thâi nhơ, diêt men à 70-80°C trong 1 già,

-

dem phai à bông râm dén khô. Sau do nghiên thành bot trong thuyên tan, bâo
qn trong diêu kiên khơ, thông.

2.1.2. Dung eu và hoa chat:
• Hoa chat:
+ Cloroform, Methanol, Aceton, amoniac...
+ Acid sulfuric, acid clohydric, Natrihydroxyd...
•

Dung eu:
+ May cât quay giâm âp
+ Bïnh ngâm kiêt
+ Binh Soxhlet
+ May do tu ngoai ( UV-VIS Spectrophotometer cary 1E - Australia).
+ May do hông ngoai (FT-IR NEXUS.870 - Nicolet).
+ May do nhiêt dô nong chày (Gallenkamp- Germany).
+ May do dô am: SatorinsAG Gottingen Genrmany MA30000 V cüa
3

bô mon Duoc lieu, trudng Dai hoc Duỗfc H Nụi.
+ V mot so dung eu khâc.

2.1.3. Phirong phâp nghiên cûu:
• Nghiên cüu vê dâc diêm hỵnh thâi thuc vât:

9


Tien hành khâo sât thuc dia, quan sât, do dac, mơ tâ câc dâc diëm hỵnh
thâi cüa cây, ghi và chup chon loc cõc hợnh nh quan sõt duoc [3].
ã Nghiên cüu vê thành phàn hô hoc:
Dinh tmh câc nhơm chat trong thân, la cüa cây hoa loa kèn dô theo
câc tài lieu [ ], [13].
2

Dinh tmh alcaloid bàng SKLM voti bàn mông Silicagen trâng sàn
cüa hâng Merk.
Dinh luong alcaloid tồn phàn trong la và thân bang phuang phâp
cân.
Sa bơ so sânh hiêu quâ cüa hai phuong phâp chiét xuât alcaloid
trong thân cây bang sâc kÿ lâp mông: Chiét ngâm kiêt à dièu kiên thtrcmg vôi
dung môi acid sulfuric 2% trong côn 70° và chiét nông bàng methanol trong
binh Soxhlet.
Chiét alcaloid trong thân theo phuong phâp ngâm kiêt.
Phân lâp alcaloid bàng sâc kÿ côt. Kiëm tra dô tinh khiét cüa chat
phân lâp duoc bàng SKLM.
Tinh ché alcaloid.
Do nhiêt dô nông chày trên mây Gallenkamp- Germany tai viên
Duoc lieu.
Do phé tü ngoai trên mây UV-VIS Spectrophotometer cary 1E
(Australia) tai Viên Duoc lieu.

Do phé hông ngoai trên mây FT-IR NEXUS.870 (Nicolet) tai Viên
Duoc liêu.

10


2.2. K FT QUÂ THtfC M iH IÊM

2.2.1. Nghiên cuu vê dâc diëm hỵnh thâi thufc vât:
Dé nghiên cuu vê dâc diëm hỵnh thâi thuc vât, chüng tơi dâ tien hânh
khâo sât thuc dia Hà Nôi và Nghê An. Quan sât, do dac, chup hỵnh ânh và so
sânh dâ xâc dinh rô cây này à nuôc ta duoc goi vôi tên là Loa kèn do. Tên
khoa hoc là: Hippeastrum equestre (Ait) Herb. Amaryllidaceae.
•

Loa kèn dơ là loai cây thâo sơng nhiêu nâm. Thân hành, âo thân

hỵnh càu, dng krnh thân không 4- 5 cm. Thân cây mêm, nhơt, duoc tao bôi
câc be la màu tim. Rê chùm màu dô nhat, mờm.
ã

La don nguyờn, song dmh. Phiờn la hợnh di, cụ chiêu rông 3-6

cm, dài 40-65cm. Mât trên cüa lâ xanh dâm hün mât duôi. Gân la song song,
gân giüa noi trơi ơ mât di cüa lâ.
•

Truc phât hoa rơng, tiê't diên hỵnh bâu duc, mang không 2-4 hoa.

Truc dài không 40- 60 cm, rơng không 4- 5cm. Phàn trên cüa truc cơ màu

xanh, phân di màu hơng tim.
•

Hoa to dêu luông trnh, mâu 3, cânh hoa màu dô không cô mùi.

Cuông hoa màu xanh dài 4-6cm, phién hoa cô vay à cô khâc vôi câc chi khâc
trong ho. Tiên khai hoa lop, mot phiên trong cüng, mơt phién ngồi cüng, cơn
mot phién nüa trong nüa ngồi hỵnh phêu nên cây duoc goi là cây Loa kèn
màu do hay Loa kèn dơ. Lâ bâc khơ xâc, màu trâng, dài không 4cm hỵnh tam
giâc, dỵnh nhon quay lên trên, dây bao quanh câc bâu nôn.
•

Bơ nhi gơm sâu nhi dêu, rơi nhau, dêu dmh trên miêng ong tràng.

Vơng trong vơng ngồi dêu cơ ba chỵ nhi dûng trc và gân liên vơi môi cânh
hoa. Chi nhi nhân dang soi dài 7-8cm, 1/3 phàn duôi màu trâng, phân côn lai
màu dô. Bao phân to dài không 1,3- 1,5cm rơng 1- 2mm màu vàng nhat. Bon
buông chmh giüa nüt doc. Hat phân rôi màu vàng hỵnh q trâm.

11


•

Bơ nhuy gơm ba la nôn dmh lien tao thành bàu ha ba ơ, mơi ơ cơ

hai nôn, dmh nôn trung tru, bàu dài 1,5- 2cm màu xanh. Vôi nhuy dang soi
dài khồng 9-12 cm, màu hơng nhat. Nüm nhuy hinh tam giâc màu tim.
Hoa thuc:

P (3+3) A 3+3 G (3)

HINH 5: ÂNH CÂY


2.2.2. Nghiên cuti vê thành phàn hôa hoc.
2.2.2.I. Phiïcmg phâp chiét xuâ't dé dinh tmh:
❖

Cân 15g bot duoc liêu (thân hành và la làm song song), chiét nhiêu

làn bàng Ether ethylic dén khi dich chiét không côn màu.
Dich Ether ethylic thu dirofc dem làc nhiêu làn vôi dung dich
NaOH 10% trong nuôc dén khi dung dich kiêm không con màu nûa.
Dich kiêm gôp lai và acid hôa bàng dung dich HC1 10%. Loc lâ'y
tua. Hôa tan tüa trong côn 96° và chia thành bon phàn:
+ Phàn 1: Dinh tmh tim Anthranoid (dang tu do).
+ Phân 2: Dinh tmh tim Flavonoid (dang tu do).
+ Phàn 3: Dinh tmh tim acid béo.
+ Phàn 4: Dinh tmh tỵm Coumarin.
Dich ether sau khi chiét vôi kiêm, lâc rira hai làn vôi nuôc. Sau dô
chiét 3 làn vôi dd. H S0 2%, môi làn 5 ml. Gôp dich chiét acid lai dé tim
2

4

Alcaloid.
Dich Ether ethylic lai dem rira nhiêu làn vôi nuôc roi chia thành
hai phàn bàng nhau. Cô can, cân thu duoc dùng de dinh tmh tim Carotenoid,
Phytosterol và tinh dàu.

❖

Bâ duoc lieu sau khi chiét vôi Ether ethylic, dé bay hoi hê't dung

môi roi chiét nông vôi côn 90° hai làn, môi làn 25ml. Loc, dich loc duoc chia
thành sau phàn.
Phàn 1: Pha lông 5 làn vơi nc cât. Kiêm hơa bàng NH4OH
dâm dàc. Loc lây tüa làm phân irng dinh tmh tỵm Sterolic. Dich loc duoc acid
hoâ bàng dd. HC1 2%, tüa thu duoc hồ vào cơn 96° de tim Flavonoid và
Anthranoid ô dang két hop.

13


Phân 2: Pha vơi mơt thé tỵch nc nhat dinh, chia làm hai phàn de
tïm Tanin và acid hüu co.
Phàn 3: Bơc hai, cân thu hồ tan trong dd. H S0 2% de tïm
2

4

Alealoid .
Phân 4: Cô can dén cân, hồ tan lai trong nc nơng dé tïm
dng khü.
Phân 5: Tim Coumarin.
Phàn : Bơc hoi dén cân, hồ tan trong nuôc de tïm Saponin.
6

❖

Bâ duoc lieu sau khi chiet Mag chiét vôi côn lai duoc chiét nông

vôi dung dich H S0 1% . Loc, chia dich loc ra thành 5 phàn bàng nhau:
2

4

Phàn 1: Tïm Saponin.
Phàn 2: Kiêm hoâ bàng dung dich NH4OH 10%. Chiét bâng dung
dich Ether ethylic. Dich Ether duoc lâc vôi dd. H S0 2%. Nuôc acid dem
2

4

dinh tmh tïm Alealoid.
Phàn 3: Tïm duông khir.
Phàn 4: Tim Tanin.
Phàn 5: Tïm Uronic.
Quy trinh dinh tmh diroc tôm tât trong so dô 2.

14


Ether
(Chiét nong)
NaOH 10%
.. .... w Dich kièm

Dich chiét
Ether

HC1 10%
Tua
(de tim)
3
-Anthranoid
( tu do)
-Flavonoid
-Acid béo
-Coumarin

Dich Ether
H S0 2%
2

4

-Carotenoid
-Phytosterol
-Tinh dâu

-Alcaloid

H S0 l%,t°

CÔn 90 , t

2

4

w Bõ duac
lieu

Bõ duac
lieu
f

-Sterolic
-Anthranoid (ket hỗfp)
-Flavonoid
-Tanin
-Alcaloid
-Saponin
-Dudng khỹ
-Acid hiùu ccf

So dô 2: Sa dô dinh tmh hoa thuc vât

w Dich chiét
Acid (tim)
5 -Saponin
-Alcaloid
-Tanin
-Dudng khü
-Uronic


!

2.22.2. Câc bircrc tien hành dinh tmh:
Câc dich chiét duoc chn bi nhu à trên, q trỵnh dinh tmh câc nhom
chat trong thân hành và la tien hành nhu sau:
1. Dinh tmh Alcaloid (Dich chiét 4+5).
Dich chiét acid chia vào ba ong nghiêm.
+ ong 1: Cho 2-3 giot thuoc thür Dragendorff.
Ket quâ: Tüa do gach (Phân üng duang tmh).
+ ong 2: Cho 2-3 giot Bouchardat
Ket quâ: Co tüa nâu (Phân üng duang tinh).
+ ong 3: Cho 2-3 giot thuoc thü Mayer.
Ket quâ: Xuâ't hiên tüa trang (Pu. duang tinh).
Ket luân: Trong thân, lâ âêu cô alcaloid.
2. Dinh tmh Flavonoid (Dich chiét 3+4).
- Phân irng Cyanidin: Cho 2ml dich chiét chuân bi à trên vào ong
nghiêm. Thêm mot ỵt bơt Mg kim loai, cho thêm vào 5 giot HC1 dâm dâc. Dun
soi trong vài phüt, dich trong ô'ng chuyën tù màu vàng nhat sang hông dâm
(Phân üng duo’ng tinh).
- Phân rïng voi kiêm: Nhô mot giot dich chiét lên mânh giây loc, ho
trên lo dung NH4OH dâm dâc thây màu vàng dâm lên (Phân üng duang tinh).
- Phàn ung vôi dung dich FeCl 5%: Cho vào ong nghiêm 2ml dich
3

chiét, thêm 1-2 giot dung dich FeCl 5%, thây dung dich cô màu xanh thâm và
3

tûa xanh den (Phân üng duang tinh).
Kêt luân: T rong thân, lâ dêu cô Flavonoid.

16

3. Dinh tmh Coumarin (Dich chiét 3).
Phân ung mô - dông vông lacton: Cho vào hai ong nghiêm nhô môi
ong ml dich chiét côn.
1

+ ong 1: Thêm 0,5ml dung dich NaOH 10%.
+ ong 2: De nguyên.
Dun soi câ hai ô'ng, dé nguôi. Quan sât thây hai ong dêu trong, tiép tue
cho vào hai ong 2ml nuôc cât. Quan sât thây hai ong dêu trong (Phân ûng âm
tỵnh).

Phân ûng Diazo hô: Cho 1ml dich chiét vào ông nghiêm nhô, thêm
2ml NaOH 10%. Dun câch thuÿ dén soi, de nguôi, nhô 2 giot thuôc thû Diazo
môi pha. Không thâ'y xuât hiên màu dô (Phân ûng âm tmh).
Ket luân: Trong lâ và thân khơng cơ Coumarin.
4. Dinh tỵnh Tanin (Dich chiét 4+5).
Dich chiét côn duoc cho vào ba ông nghiêm , môi ông nghiêm 1ml và
tién hành câc phàn ûng sau:
+ ông 1: Thêm 1ml dung dich FeCl 5%, xuâ't hiên màu xanh den
3

(Phân ûng dtfong tỵnh).
+ ơng 2: Cho thêm giot dung dich chi acetat 10%. Xuât hiên tüa bông
( Phân ûng duong tỵnh).
+ ơng 3: Thêm ml dung dich Gelatin 1%. Khơng xt hiên tüa bơng
1

(Phân ûng âm tỵnh).
Ket_ ln: Trong lâ và thân không cô Tanin.

5. Dinh tmh Saponin (Dich chiét 4).
Cho 2ml dich chiét vào ông nghiêm to chûa sân môt iï nuôc cât, lâc
manh theo chiêu doc thành ông nghiêm trong 5 phut. Quan sât thây bot bên
vûng trong 15 phüt (Phàn ûng duong tmh).
Ket luân: Trong thân, lâ dêu cô Saponin.

17


6

. Dinh tmh Anthranoid (Dich chiét 3+4).
•

Phân ûng Bomtraeger:

Thêm vào dich chiét côn dung sân trong ong nghiêm l-2ml NaOH
1 0

% không thây co màu h ng (phân ûng âm tinh).
6

Kêt luân: Trong thân và lâ dêu không cô Anthranoid.
7. Dinh tmh Acid hùu co (Dich chiét 4).
Cho vào ong nghiêm nhô 1ml dich chiét, thêm vài tinh thé Na C 0 thâ'y
2

3

cô bot khi nôi lên (phân ûng duong tinh).

Ket luân: Trong thân và lâ cô chûa acid hüu ccf.
8

. Dinh tmh dudng khû (Dich chiét 4+5).
Cho vào ong nghiêm nhô 2ml dich chiét, thêm vài giot thuôc thû

Felling A và Felling B. Dun soi câch thüy trong vài phüt, không thây xuât hiên
tûa dô gach ô dây ong nghiêm (Phân ûng âm tmh)
Ket luân: Trong thân và lâ không cô dudng khü.
9. Dinh tmh acid béo (Dich chiét 3).
Nhô vài giot dich chiét lên giây loc, ho khô không thây trên bê mât
giây cô vét bông me? (Phân ûng âm tinh).
Kêt luân: Trong thân và lâ không cô acid béo.
10. Dinh tmh Carotenoid (Dich chiét 2).
Cân chuàn bi ô trên thêm l-2giot H S0 dâc, không thây xuât hiên
2

4

màu xanh (Phân ûng âm tinh).
Ket luân: T rong thân và lâ không cô Carotenoid.
1 1

. Dinh tmh Uronic (Dich chiét 5).
Cho 2ml dich chiét vào ong nghiêm bé, thêm 2-3 giot côn 90°. Xuât

hiên tüa à dây (Phân ûng duong tinh).
Ket luân: Trong lâ và thân dêu cô Uronic.

18

Bâng2: Tom tât ket quâ dinh tmh thân hành và lâ Loa kèn dơ.
«

Ket q
Phân üng dinh tmh

Nhơm chat

Alcaloid

Flavonoid

Ket ln

Lâ

Thân

Thuoc thü Mayer

+

++

Thuoc thü Dragendoff

++

+++

Thuoc thü Bouchardat

+

+++

Phàn üng Cyanidin

++

++

Phàn üng vôi kiêm

++

+++

+++

+++

Vôi sât(III) clorua 5%
Mô dông vông Lacton

-

-

+++

+++

Phân üng vôi chi acetat

++

++

Dung dich gelatin 1%

Cô

Không Không

—

-

+++
-

Cô

Cô

Không Không

++

++

Thuoc thü Felling

-

-

Không Không

h 2so 4

-

-

Không Không

Acid hûu co

Na C 0

Dirông khiï
Carotenoid

Chu tfrich:

Cô

-

++

Tao bot

Anthraglycosid Phân üng vôi kiêm

Acid béo

Cô

-

Phân üng vôi FeCl 5%
3

Uronic

Cô

Không Không
Phân üng Diazo

Saponin

Thân

-

Coumarin

Tanin

Lâ

2

3

Côn
Ho nhân biét
+ : Phàn üng duang tmh.
- : Phàn üng âm tmh.

19

++

++

-

-

Cô

Cô

Cô

Cô

Không Không


22.2.3. Dinh tợnh Alealoid bng sac k lụp mụng.
ã

Chuõn bi bàn mông:

Su dung bàn mông Silicagen trâng sàn cüa Merck. Hoat hoa ô 110° C
trong 1 giô. Dé nguôi trong bïnh hüt âm.
•

Chuân bi dich chiét:

Lây 20g duoc lieu (làm song song lâ, thân và rê), thâm âm bàng
dd. H S0 2% trong côn 70°, dây km trong 1 giô. Ngâm lanh vôi 40ml dung
2

4

môi trên trong 2 giô. Sau dô loc lây dich chiét. Bôc hoi dén dich dâm dâc,dem
dich này lâc vôi ether dàu dé loai tap. Kiém hoa dich acid bâng dd. amoniac
dén pH=10-ll. Lâc nhiêu làn vôi Chloroform. Gôp dich lâc và bôc hoi dung
môi thu lây dich dâm dàc. Dùng dich này dé châm bàn mơng.
•

Tién hành sâc kÿ lơp mơng (SKLM):

Dich chiét cüa câc phàn thân, lâ và rê duoc châm lên bàn mông. Khai
triën SKLM mot chiêu vôi câc hê dung môi sau:
Hê 1:

CHC1 : MeOH

[9: ]

Hê 2:

CHCI : MeOH: NH4OH

[ 1 2

Hê 3:

CHCI : MeOH: NH4OH

[50 : 9 : ]

Hê 4:

CHCI : Aceton

[5: 4]

Hê 5:

CHCI : Aceton: MeOH: NH4OH

[ 2 0

Hê :

CHCI : MeOH

[19 : ]

Hê 7:

CHCI : MeOH

[5: ]

6

3

1

3

3

3

3

3

:

: 0,05]

2

1

:

2

0

: 3 : 1]

1

3

1

Sau khi chay xong de bay hoi hét dung môi, phun thuôc thü
Dragendorff, trên bàn sâc kÿ xuât hiên câc vét màu vàng dén vàng cam dâm.
So sânh câc két quâ thu duoc chüng tôi chon hê dung môi 7, vỵ hê này cho sơ
vét nhiêu, gon và không câch giûa câc vét là tuong dôi xa nhau. Hê này duoc

20

sir dung dé chay sâc kÿ côt tâch câc chat. Két quâ chay sâc kÿ bàn mông vôi
hê 7 duoc trinh bày ô bâng 3 và hïnh .
6

Bâng 3: Tôm tàt ket quâ dinh tmh alcaloid bâng SKLM
Rê

Lâ

Thân

Dô dâm

Vêt

Rf

Dô dâm

Vét

Rf

Dô dâm

Vêt

Rf

RAI

0,03

++

TAI

0,03

++

LAI

0 , 1 1

RA2

0,33

++

TA2

0 , 1 0

+

LA2

0,15

+

RA3

0,39

++

TA3

0,16

+++++

LA3

0,53

++++

RA4

0,53

++++

TA4

0,32

+

LA4

0,63

++

RA5

0,63

+

TA5

0,38

+

LA5

0,71

++

RA

0,67

+

TA

0,52

++

0,71

+++

TA7

0,61

++

TA

0,70

+

6

RA7

6

8

W

•

#

»

#

1 2

3

HINH 6: ÂNH SÂC KŸ R.T.L
( 1 : Thân hành

21

2: Lâ

3: Rê)

++

2.2.2A. So sânh hai phtïong phâp chiét xuât Alcaloid trong thân cây.
Alcaloid trong thân hành loài H. equestre duoc chiét theo hai phuong
phâp sau:
❖

Phuong phâp : Chiét nông bàng dung môi MeOH
1

Bot duoc lieu duoc thâm âm bàng dung dich NH4OH dâm dâc, dé qua
dêm. Chiét alcaloid bàng Soxhlet vôi dung môi MeOH dén hét alcaloid (thü
bàng thuoc thü Dragendorff). Thu lây dich chiét dâm dâc, cô câch thüy ta
duoc cân. Dem cân hoà tan trong H S0 2%, loc loai tap. Dich loc duoc lâc
2

4

vơi ether dàu hồ dé loai tap làn 2. Dich chiét acid duoc kiêm hôa bàng
NH4OH dâm dâc dén pH= 10-11. Lâc dich kiêm này vơi Cloroform nhiêu làn
de lây hét alcaloid. Gơp tồn bơ dich Cloroform, cât thu hôi dung môi. Dich
dâm dâc thu duoc tiép tue cô câch thüy ta duoc cân alcaloid toàn phàn. Cân
này duoc dùng de hoà tan châm sâc kÿ.
Quy trinh chiét duoc tôm tàt à sà dô 4 (trang 24).
❖

Phuong phâp 2: Chiét ngâm kiêt à nhiêt dô thuông bàng acid

H S0 2% trong côn 70°.
2

4

Bôt duoc lieu cho vào bỵnh ngâm kiêt, do dung mơi dén ngâp duoc lieu.
Khuây dêu, de qua dêm. Rut dich chiét roi thêm dung mơi mơi hôc dich chiét
lông cûa làn chiét truôc. Làm nhu vây 4 làn, lue này dich chiét cơ rât ỵt
alcaloid và duoc dùng cho làn chiét sau (thùr phàn üng tao tüa vôi thuoc thü
Dragendorff).
Dich chiét thu duoc dem loc loai tap roi thu hôi dung môi lây dich dâm
dâc. Lâc loai tap bàng ether dàu dén khi lôp ether không côn màu. Kiêm hôa
dich chiét bàng NH4OH dén pH=10-ll. Chun tồn bơ vào binh gan, chiét
alcaloid bàng CHC1 dén khi hét alcaloid (thü bàng thuôc thü Dragendorff).
3

Gôp dich chiét Cloroform và cô duôi âp suât giâm. Dich dâm dâc thu duoc

22