Kết hợp phương pháp thảo luận nhóm và phương pháp trực quan trong dạy học phần công dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học. (Qua khảo sát tại trường THPT Lương Đắc Bằng, huyện Hằng Hóa, Thanh Hóa)

4

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy,
cô giáo khoa Giáo dục Chính trị, trường Đại học Vinh đã truyền đạt những
tri thức quý báu và dìu dắt, giúp đỡ chúng tôi trong suốt khóa học.
Đặc biệt, xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới TS. Bùi Văn Dũng đã tận
tình giúp đỡ trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hướng dẫn, đóng
góp ý kiến quý báu để tôi hoàn thành luận văn thạc sĩ này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô, các em học sinh
trường THPT Lương Đắc Bằng, huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa đã tạo mọi
điều kiện tốt nhất để tôi có thể thực nghiệm đề tài này.
Xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện
thuận lợi trong suốt quá trình tôi theo học chương trình sau đại học.

Vinh, tháng 8 năm 2013
Tác giả

Nguyễn Thị Hằng


5

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT

TIẾT VIẾT TẮT

TỪ ĐẦY ĐỦ

1

GDCD

Giáo dục công dân

2

PPL

Phương pháp luận

3

PPTLN

Phương pháp thảo luận nhóm

4

PPTQ

Phương pháp trực quan

5

TGQ

Thế giới quan

6

THPT

Trung học phổ thông

A. MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài


6

Trong bất kỳ giai đoạn lịch sử nào giáo dục đào tạo cũng đóng một vai
trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của cá nhân, dân tộc và cả nhân
loại. Do vậy, chìa khóa cho sự thành công của sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước ta hiện nay không gì khác là xây dựng một nền giáo dục
có chất lượng với nhiệm vụ góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài.
Nhiệm vụ đó được nhấn mạnh khi Đảng ta xác định “Phát triển nhanh
nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi
mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân; gắn kết chặt chẽ phát triển
nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ” [10; 106] là
một trong ba khâu đột phá chiến lược. Điều đó đòi hỏi giáo dục đào tạo cần
có sự đổi mới mạnh mẽ về nội dung, chương trình và đặc biệt là phương pháp
giảng dạy ở các cấp học. Sao cho phương pháp sử dụng “phải phát huy tính
tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc trưng môn
học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện của từng lớp học; bồi dưỡng cho
học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kỹ năng vận dụng
kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và
trách nhiệm học tập cho học sinh” [4].

Nhận thấy từ khi thực hiện chương trình thay sách giáo khoa và đổi
mới phương pháp dạy học đã có một sự biến đổi lớn trong cách học của học
sinh: chủ động, tự giác và linh hoạt hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những giáo viên
vận dụng những phương pháp dạy học tích cực vẫn tồn tình trạng “đọc –
chép”, lấy phương pháp thuyết trình làm phương pháp chủ đạo khiến cho giờ
học có phần nặng nề, học sinh thụ động trong tiếp thu tri thức. Vì vậy, để chất
lượng dạy học được nâng cao, giáo viên cần tích cực hơn trong nghiên cứu
nội dung bài học, các phương pháp dạy học… để lựa chọn phương pháp phù


7

hợp cho từng tiết dạy, phần dạy nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo, bồi
dưỡng kỹ năng hợp tác, vận dụng kiến thức cho học sinh.
Yêu cầu trên càng trở nên cấp thiết hơn đối với bộ môn GDCD vì đây
là môn học có đặc trưng gắn liền với đường lối cách mạng hơn các môn học
khác, góp phần đào tạo thế hệ thanh niên trở thành người lao động mới, hình
thành trong họ những phẩm chất năng lực và nhân cách của công dân tương
lai. Với nội dung bao quát toàn bộ đời sống xã hội được sắp xếp theo cấu trúc
đồng tâm hoặc tuyến tính. Trong đó, chương trình lớp 10 được phân làm 2
phần với phần thứ nhất học sinh được tiếp xúc với các khái niệm, nguyên lý,
quy luật của triết học để bước đầu hình thành thế TGQ, PPL khoa học một
cách có ý thức.
Đi vào tìm hiểu các phương pháp dạy học, nội dung bài học thuộc
chương trình GDCD lớp 10 cũng như đối tượng, điều kiện dạy học trường
THPT Lương Đắc Bằng, huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa chúng tôi nhận thấy
việc kết hợp PPTLN và PPTQ sẽ đem lại kết quả cao trong giảng dạy phần
Công dân với việc hình thành TGQ, PPL khoa học, nhưng trong thực tế việc
kết hợp này chưa được giáo viên dạy GDCD của nhà trường quan tâm đúng
mức. Do đó, việc nghiên cứu kết hợp PPTLN và PPTQ không chỉ có ý nghĩa

về mặt lý luận mà còn có ý nghĩa về mặt thực tiễn, góp phần vào việc đổi mới
phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh dưới sự hướng dẫn, tổ chức của giáo viên. Cho nên, chúng tôi
chọn đề tài nghiên cứu của mình là: Kết hợp phương pháp thảo luận nhóm
và phương pháp trực quan trong dạy học phần “Công dân với việc hình
thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học” (Qua khảo sát tại
trường THPT Lương Đắc Bằng, huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa) làm đề

tài luận văn thạc sĩ.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu


8

Nghiên cứu về phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của các nhà nghiên cứu giáo dục. Các
công trình khoa học của các nhà nghiên cứu đã được in thành sách, đăng trên
các tạp chí để từ đó được áp dụng vào trong thực tiễn dạy học đã góp phần
vào quá trình nâng cao chất lượng giáo dục ở nước ta hiện nay. Các công trình
này hiện đi theo hướng sau:
Thứ nhất: các nhà nghiên cứu chủ yếu đi vào nghiên cứu về mặt lý luận
của việc thực hiện đổi mới phương pháp nói chung. Có thể kể đến như:
Nguyễn Ngọc Bảo, Hà Thị Đức, (2000), Hoạt động dạy học ở trường
trung học cơ sở, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Tác giả đã chỉ ra khi sử dụng đúng
phương pháp sẽ dẫn đến kết quả theo dự tính. Nếu mục đích không đạt được
thì có nghĩa phương pháp không phù hợp với mục đích hoặc nó không được
sử dụng đúng và trong mọi giờ dạy bao giờ cũng có sự phối hợp, kết hợp một
vài phương pháp. Hơn nữa bản thân các phương pháp dạy học đều thâm nhập
vào nhau để thể hiện một tác động giữa giáo viên và học sinh. Còn nếu khi
nói vận dụng một phương pháp dạy học ở một thời điểm nào đó, có nghĩa là

phương pháp dạy học đó chiếm ưu thế nhằm giải quyết một nhiệm vụ dạy học
nào đó, tuyệt nhiên không có nghĩa là chỉ được sử dụng một phương pháp mà
không kết hợp các phương pháp dạy học khác
PGS.TSKH. Nguyễn Văn Hộ, (2002), Lí luận dạy học, Nxb Giáo dục,
Hà Nội. Tác giả đã chỉ ra phương pháp gồm có 2 mặt: mặt khách quan (được
quy định bởi hoạt động của đối tượng) và mặt chủ quan (được quy định bởi
hoạt động của chủ thể). Do vậy việc lựa chọn phương pháp dạy học được
quyết định bởi nhiều yếu tố: mục đích dạy học, nội dung bài học, trình độ của
người học…Trong đó mỗi một phương pháp dạy học dẫn tới một trình độ lĩnh
hội nhất định, ứng với mỗi loại nội dung dạy học cần có một phương pháp
dạy học thích hợp. Và khi trình độ nhận thức của học sinh càng thấp thì sự can


9

thiệp của phương pháp sư phạm càng nhiều, còn khi trình độ nhận thức của học
sinh càng cao thì tỉ lệ tham gia của các phương pháp khoa học càng lớn.
Nguyễn Cảnh Toàn – Chủ biên, (2002), Học và dạy cách học, Nxb Đại
học Sư phạm, Hà Nội. Tác giả đã chỉ ra mỗi con người đều tiềm ẩn một khả
năng tự học. Khả năng đó sẽ bị thoái hóa nếu cứ trượt dài trên con đường
“truyền thụ kiến thức một chiều, tiếp thu thụ động”, thực hiện “sư phạm độc
thoại, áp đặt và quyền uy”. Do đó, dạy học về cơ bản là dạy cách tư duy.
Nhiệm vụ của giáo viên chủ yếu là dạy kiến thức cơ bản, dạy cách học, cách
tư duy, cách tổ chức để người học có thể tự mình hoặc hợp tác với người khác
đạt đến đích mình mong muốn. Dạy học phải mang tính toàn diện, nhưng
quan điểm học toàn diện không đồng nghĩa với học nhồi nhét mà là học 3
mặt: kiến thức cơ bản, tư duy và nhân cách. Do đó, nếu sinh lực của giáo viên
và học sinh bị thu hút nhiều vào “luyện thi” theo kiểu nhồi nhét, bắt nhớ thì
sự sáng tạo sẽ thoái hóa, cạn kiệt. Nên nhà trường cần kích thích sự sáng tạo
bằng cách chuyển từ dạy – truyền thụ sang dạy – tự học. Cần có những thay

đổi trong cách dạy, nhưng nên hiểu đổi mới cách dạy không đồng nghĩa với
loại bỏ thuyết trình vì có nhiều kiến thức mà loài người phải mất nhiều công
sức mới tìm ra được, dù có hướng dẫn học sinh cũng khó mà tìm ra được. Mà
cần xác định mục đích của dạy là làm cho “người học học đúng cách”. Do đó
mỗi thao tác dạy của giáo viên phải được xem xét theo tiêu chí là dẫn tới một
cách học của học sinh (được thiết kế bởi giáo viên).
Thứ hai: nghiên cứu về thực tiễn thực hiện các phương pháp, đổi mới
phương pháp ở các môn học cụ thể như:
Nguyễn Thị Mận, (2010), Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm nhằm
nâng cao chất lượng dạy học môn chính trị ở trường trung cấp nghề, luận văn
Thạc sĩ Khoa học Giáo dục, trường Đại học Vinh. Trên cơ sở phân tích thực
trạng vận dụng PPTLN trong nhà trường tác giả đã xây dựng một số các


10

phương hướng, giải pháp khoa học nhằm nâng cao chất lượng thảo luận nhóm
trong dạy học Chính trị trong các trường nghề.
Trần Thị Mai Hương, (2011) Vận dụng phương pháp hướng dẫn sử dụng
tài liệu học tập nhằm nâng cao năng lực tự học môn Chính trị cho học sinh
trường Trung học kỹ thuật Nông nghiệp và phát triển nông thôn Hà Tĩnh, luận
văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục, trường Đại học Vinh. Dựa trên cơ sở lý luận
và nghiên cứu thực trạng vận dụng phương pháp hướng dẫn sử dụng tài liệu
học tập tác giả đã xây dựng quy trình hướng dẫn sử dụng tài liệu học tập cho học
sinh, từ đó đề xuất một số giải pháp cơ bản trong vận dụng phương pháp hướng
dẫn sử dụng tài liệu học tập nhằm nâng cao năng lực tự học cho học sinh.
- Thứ ba: Nghiên cứu về sự kết hợp giữa các phương pháp:
Nguyễn Thị Hồng Thơ, (2009), Kết hợp phương pháp dạy học truyền
thống với phương pháp dạy học tích cực nhằm nâng cao hiệu quả dạy học
môn Giáo dục công dân lớp 11, luận văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục, trường

Đại học Vinh. Tác giả đã chỉ ra cơ sở khoa học và thực tiễn cũng như các điều
kiện, giải pháp nhằm kết hợp có hiệu quả phương pháp dạy học truyền thống
và phương pháp dạy học tích cực trong dạy học môn GDCD lớp 11.
Đào Thị Hường, (2011), Sử dụng phương pháp tình huống kết hợp
phương pháp đóng vai trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12, luận
văn Thạc sĩ Khoa học Giáo dục, trường Đại học Vinh. Tác giả đã chỉ ra cơ sở
lý luận và thực tiễn, cũng như quy trình và điều kiện để thực hiện kết hợp
phương pháp tình huống và phương pháp đóng vai nhằm đem lại chất lượng
cao cho giờ dạy môn GDCD lớp 12.
Như vậy, nhìn ở các góc độ khác nhau các tác giả đã nhận thấy vai trò
quan trọng của phương pháp trong việc truyền thụ tri thức, thấy được sự cần
thiết phải đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ


11

động của người học trong quá trình chiếm lĩnh tri thức dưới sự tổ chức, hướng
dẫn của người dạy. Tuy nhiên các công trình không đi vào nghiên cứu sâu việc
kết hợp PPTLN và PPTQ trong dạy học phần Công dân với việc hình thành
TGQ, PPL khoa học. Đặc biệt chưa có công trình nào đề cập đến việc kết hợp
PPTLN và PPTQ trong dạy học phần Công dân với việc hình thành TGQ, PPL
khoa học ở trường THPT Lương Đắc Bằng, huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa. Vì
vậy, chúng tôi chọn nội dung này làm đề tài nghiên cứu với mong muốn góp
phần bé nhỏ vào quá trình đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nhằm góp phần nâng cao chất lượng kết hợp PPTLN và PPTQ
trong dạy học phần Công dân với việc hình thành TGQ, PPL khoa học nói
riêng và môn GDCD nói chung.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Phân tích, làm sáng tỏ cơ sở lý luận, thực tiễn của việc kết hợp PPTLN
và PPTQ trong dạy học phần Công dân với việc hình thành TGQ, PPL khoa
học ở trường THPT Lương Đắc Bằng, huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa.
- Khảo sát thực trạng và thực nghiệm việc kết hợp PPTLN và PPTQ
trong dạy học phần Công dân với việc hình thành TGQ, PPL khoa học ở
trường THPT Lương Đắc Bằng, huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa.
- Xây dựng quy trình và giải pháp để nâng cao hiệu quả việc kết hợp
PPTLN và PPTQ trong dạy học phần Công dân với việc hình thành TGQ, PPL
khoa học ở trường THPT Lương Đắc Bằng, huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa.
4. Phương pháp nghiên cứu
Tác giả lấy quan điểm chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật
lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin làm cơ sở phương pháp luận chung cho


12

việc nghiên cứu. Và sử dụng một hệ thống các phương pháp nghiên cứu nhằm
đảm bảo tính khoa học, tính sáng tạo, tính thống nhất giữa lý luận và thực tiễn.
- Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích và tổng hợp tài
liệu, phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết, phương pháp lịch sử
và logic nhằm tìm hiểu sâu hơn về PPTLN, PPTQ cùng việc kết hợp PPTLN
và PPTQ.
- Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: điều tra, khảo sát, thực
nghiệm sư phạm, trao đổi kinh nghiệm nhằm thu thập thông tin về việc kết
hợp PPTLN và PPTQ trong dạy học phần Công dân với việc hình thành TGQ,
PPL khoa học thuộc chương trình GDCD THPT.
- Phương pháp toán học nhằm xử lý và phân tích số liệu thống kê.
Trên cơ sở đó, bằng con đường phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu để
rút ra kết luận cần thiết, hoàn thành mục tiêu và nhiệm vụ đề ra.
5. Phạm vi nghiên cứu

Để phục vụ cho việc nghiên cứu tác giả xin giới hạn đối tượng nghiên cứu ở
học sinh khối 10, trường THPT Lương Đắc Bằng, huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu đề ra các giải pháp khả thi sẽ đem lại hiệu quả cao trong việc dạy
học phần Công dân với việc hình thành TGQ, PPL khoa học ở trường THPT
Lương Đắc Bằng, huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa nói riêng và các trường
THPT nói chung.
7. Đóng góp của đề tài
- Góp phần vào quá trình đổi mới phương pháp dạy học môn GDCD
nói chung, phần Công dân với việc hình thành TGQ, PPL luận khoa học nói
riêng. Thông qua đó, nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT.
- Góp phần vào việc cung cấp một số cơ sở lý luận nhất định làm tài
liệu tham khảo cho những đề tài nghiên cứu sau này.


13

8. Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục,
nội dung đề tài bao gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc kết hợp phương pháp
thảo luận nhóm và phương pháp trực quan trong dạy học phần Công dân việc
hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học.
Chương 2: Thực nghiệm sư phạm kết hợp phương pháp thảo luận nhóm
và phương pháp trực quan trong dạy học phần Công dân việc hình thành thế
giới quan, phương pháp luận khoa học ở trường THPT Lương Đắc Bằng,
huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa.
Chương 3: Quy trình và giải pháp kết hợp phương pháp thảo luận nhóm
và phương pháp trực quan trong dạy học phần Công dân việc hình thành thế
giới quan, phương pháp luận khoa học ở trường THPT Lương Đắc Bằng,

huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa.


14

B. NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KẾT HỢP PHƯƠNG
PHÁP THẢO LUẬN NHÓM VÀ PHƯƠNG PHÁP TRỰC QUAN TRONG
DẠY HỌC PHẦN CÔNG DÂN VỚI VIỆC HÌNH THÀNH THẾ GIỚI QUAN,
PHƯƠNG PHÁP LUẬN KHOA HỌC
1.1. Cơ sở lý luận của việc kết hợp phương pháp thảo luận nhóm và
phương pháp trực quan trong dạy học phần Công dân với việc hình
thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học
1.1.1. Phương pháp thảo luận nhóm
1.1.1.1. Khái niệm phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
Để tiến hành một hoạt động có hiệu quả cần phải có phương pháp. Trong
đó “phương pháp dạy học là cách thức làm việc của giáo viên và học sinh để
học sinh lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo” [3, 68]. Và để thực hiện mục tiêu
giáo dục, một hệ thống các phương pháp dạy học đã được xây dựng trong đó
có PPTLN và PPTQ.
Theo PGS.TS.Nguyễn Hữu Chí: “PPTLN là phương pháp dạy học trong
đó giáo viên sắp xếp học sinh thành những nhóm nhỏ theo hướng tạo ra sự
tương tác trực tiếp giữa các thành viên, mà theo đó học sinh trong nhóm trao
đổi, giúp đỡ và cùng nhau phối hợp làm việc để hoàn thành nhiệm vụ chung
của nhóm” [8].
Tác giả Phan Trọng Ngọ lại cho rằng: “Thảo luận nhóm là phương pháp
trong đó nhóm lớn (lớp học) được chia thành những nhóm nhỏ để tất cả các
thành viên trong lớp đều được làm việc và thảo luận về một chủ đề cụ thể và
đưa ra ý kiến chung của nhóm về vấn đề đó” [21, 223].

Như vậy, thực chất PPTLN là tổ chức cho học sinh bàn bạc, trao đổi
trong nhóm nhỏ. Trong đó những thành viên của nhóm có quan hệ tương hỗ,


15

giúp đỡ nhau cùng thực hiện một nhiệm vụ học tập chung cho nên đòi hỏi mỗi
thành viên phải có trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ được giao để hoàn thành
nhiệm vụ chung của cả nhóm – Trách nhiệm của cá nhân là then chốt đảm bảo
cho tất cả các thành viên trong nhóm thực sự mạnh lên trong học tập theo
nhóm.
1.1.1.2. Các bước, điều kiện thực hiện phương pháp thảo luận nhóm trong
dạy học
* Các bước:
Phương pháp dạy học thảo luận nhóm được tiến hành theo các bước
sau:
Bước 1: Lập kế hoạch cho hoạt động của nhóm khi soạn giáo án. Đây
là bước đầu tiên, quan trọng mà giáo viên cần chuẩn bị kỹ để hoạt động thảo
luận nhóm đem lại kết quả cao. Trong bước này giáo viên cần:
- Xác định mục tiêu, nội dung bài học. Việc xác định rõ mục tiêu học
sinh cần đạt được cũng như nội dung của bài học rất quan trọng trong việc lựa
chọn hình thức tổ chức và thời điểm sử dụng PPTLN trong giờ học.
- Xác định mục tiêu của hoạt động nhóm: Mục tiêu của thảo luận nhóm
bao gồm mục tiêu kiến thức và mục tiêu phát triển kỹ năng xã hội. Tùy điều
kiện cụ thể mà giáo viên có sự ưu tiên hình thành mục tiêu nào ở học sinh
trước.
- Thiết kế các nhiệm vụ cho hoạt động nhóm: Trong khi thiết kế cần
làm sao cho các nhiệm vụ có sự phụ thuộc lẫn nhau; các nhiệm vụ phải phù
hợp với trình độ của học sinh; phân công nhiệm vụ công bằng giữa các nhóm
và các thành viên trong nhóm; đảm bảo trách nhiệm của từng cá nhân.

- Dự kiến cách thức đánh giá, cho điểm: Việc đánh giá ảnh hưởng rất
lớn đến trách nhiệm cá nhân, đến sự tham gia tích cực của các thành viên. Do
vậy giáo viên cần cân nhắc hình thức đánh giá để sự cố gắng của các cá nhân


16

đều có ý nghĩa trong thành tích của nhóm và thành tích của các thành viên
trong nhóm có ảnh hưởng lẫn nhau.
Bước 2: Tổ chức thực hiện thảo luận nhóm trong giờ học. Trong bước
này giáo viên cần:
- Phân chia nhóm: Tùy vào mục tiêu, nhiệm vụ của bài học cụ thể cũng
như điều kiện tiến hành giờ học và kỹ năng làm việc theo nhóm của học sinh
mà giáo viên lựa chọn cách chia nhóm phù hợp: nhóm lớn hay bé, nhóm chọn
theo quy tắc ngẫu nhiên hay theo trình độ, giáo viên tự phân nhóm hay học
sinh tự chọn thành viên cho nhóm…
- Bố trí chỗ ngồi thảo luận cho các nhóm làm sao cho phù hợp với hoạt
động cũng như kích cỡ của nhóm.
- Hướng dẫn học sinh phương pháp, kỹ năng hoạt động nhóm như phân
công vai trò, nhiệm vụ của từng thành viên; theo dõi, hướng dẫn học sinh về
các giao tiếp, tranh luận… trong nhóm.
- Giao nhiệm vụ và thời gian dành cho hoạt động nhóm: Giáo viên cần
đưa ra những chỉ dẫn cụ thể về chủ đề yêu cầu thảo luận, những kỹ năng xã hội
yêu cầu học sinh tuân theo khi thảo luận nhóm, thời gian làm việc của nhóm…
Bước 3: Các nhóm tiến hành thảo luận dưới sự theo dõi, hướng dẫn của
giáo viên. Trong bước này giáo viên cần theo dõi các nhóm và các cá nhân đã
nắm vững nhiệm vụ học tập hay chưa, việc phối hợp giữa các thành viên
trong nhóm thế nào, kết quả công việc ra sao để có hành động phù hợp.
Bước 4: Đại diện từng nhóm lên trình bày kết quả hoạt động của nhóm.
Các nhóm khác lắng nghe.

Bước 5: Đánh giá kết quả làm việc nhóm. Bao gồm:
- Học sinh tự đánh giá kết quả hoạt động của nhóm theo hai tiêu chí:
nhận thức và cách thức nhóm làm việc (sự tham gia của các thành viên, sự
hợp tác với nhau, giải quyết bất đồng...).


17

- Các nhóm đánh giá kết quả làm việc của nhau. Sau khi nhóm bạn trình
bày kết quả thành viên của các nhóm còn lại kiểm tra, chất vấn, bổ sung ý
kiến về kết quả được báo cáo.
- Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả làm việc của các nhóm. Việc
đánh giá này có thể được tiến hành song song hoặc sau khi đã có sự đánh giá
giữa các nhóm với nhau. Giáo viên kiểm tra lại kết quả đánh giá của các
nhóm có đúng không? Chỗ nào chưa đúng thì giải thích rõ cho học sinh hiểu
vì sao chưa đúng. Kết quả làm việc của nhóm có thể được giáo viên sử dụng
để cho điểm các thành viên trong nhóm.
* Điều kiện:
Để việc sử dụng PPTLN có kết quả tốt, cần:
- Phân chia nhóm phù hợp. Có nhiều cách phân chia nhóm, có thể theo
điểm danh, theo giới tính, theo vị trí ngồi… Quy mô của nhóm có thể lớn
hoặc nhỏ tùy theo vấn đề thảo luận. Tuy nhiên, nhóm từ 6 – 8 học sinh là tốt
hơn nhất bởi lẽ: số học sinh như vậy vừa đủ nhỏ để tất cả các thành viên đều
có thể tham gia ý kiến, vừa đủ lớn để đảm bảo rằng học sinh không thiếu ý
tưởng và không có gì để nói.
- Quy định rõ thời gian thảo luận và trình bày ý kiến thảo luận cho các
nhóm.
- Lựa chọn trưởng nhóm (vai trò này nên được luân phiên giữa các
thành viên trong nhóm ở các lần thảo luận khác nhau để đảm bảo học sinh nào
cũng có cơ hội rèn luyện khả năng quản lý, tổ chức). Trưởng nhóm điều khiển

dòng thảo luận, mời các thành viên phát biểu ý kiến, chuyển câu hỏi khác khi
thích hợp. Đồng thời trong nhiều trường hợp – nhưng không phải là tất cả –
nhóm cần có một thư kí ghi lại những điểm chính của cuộc thảo luận để trình
bày trước lớp.


18

- Kết quả thảo luận được trình bày dưới nhiều hình thức: lời nói, đóng
vai, viết hoặc vẽ lên giấy to…; có thể do một người thay mặt nhóm trình bày
hoặc do nhiều người trình bày, mỗi người một đoạn nối tiếp nhau…
- Trong khi học sinh thảo luận theo nhóm nhỏ giáo viên quan sát các
nhóm, lắng nghe ý kiến của học sinh để có những giúp đỡ, gợi ý cho nhóm
nếu thấy cần thiết.
1.1.1.3. Ưu và nhược điểm của phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học
phần “Công dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa
học”
* Ưu điểm:
- Nếu được sử dụng đúng không chỉ thực hiện tốt nhiệm vụ nhận thức
mà còn giúp cho học sinh hình thành các phẩm chất nhân cách và các kỹ năng
xã hội tốt hơn.
- Phát huy cao độ vai trò của chủ thể, tính tích cực của cá nhân thông
qua việc hoàn thành nhiệm vụ nhóm giao phó. Trong khi thực hiện nhiệm vụ
sẽ phát huy mạnh mẽ ở học sinh tính tích cực, sáng tạo, năng động, tinh thần
trách nhiệm. Từ đó tạo cơ hội cho học sinh thể hiện và khẳng định mình.
- Đem lại hiệu quả học tập cao vì các em chủ động, tích cực trong việc
chiếm lĩnh tri thức thông qua việc thực hiện nhiệm vụ được giao nên khả năng
ghi nhớ lâu hơn, trình độ phân tích, tư duy phê phán được nâng lên. Việc học
hỏi, đánh giá công việc của bạn, giúp đỡ, tranh luận… giúp cho nhiều kỹ năng
nhận thức được hình thành và phát triển trong học sinh.

- Giúp hình thành các kỹ năng xã hội và các phẩm chất nhân cách cần
thiết như: kỹ năng tổ chức, quản lý; kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, xung đột;
kỹ năng hợp tác; có trách nhiệm cao; có tinh thần tập thể, tinh thần học hỏi;
có ý thức tự giác, kỷ luật…


19

- Thể hiện mối quan hệ bình đẳng, dân chủ, nhân văn trong học tập. Tạo
cơ hội bình đẳng cho các cá nhân khẳng định mình và phát triển. Nhóm làm
việc giúp cho những cá nhân nhút nhát trở nên tự tin hơn, tạo môi trường học
tập thân mật, cởi mở, sẵn sàng giúp đỡ, chia sẻ trên cơ sở nỗ lực và trách
nhiệm của các thành viên. Mọi ý kiến trong nhóm đều được tôn trọng, có giá
trị như nhau, đều được xem xét, cân nhắc cẩn thận. Do vậy tránh được tình
trạng áp đặt, uy quyền, thiếu tôn trọng giữa những người tham gia hoạt động,
đặc biệt giữa giáo viên và học sinh.
* Nhược điểm:
- Đòi hỏi nhiều thời gian. Một lớp học 45 – 50 học sinh với thời lượng
45 phút là một trở ngại lớn cho việc thực hiện PPTLN thành công.
- Nếu giáo viên không kiểm soát nghiêm hoạt động của các thành viên
trong nhóm thì có thể xảy ra tình trạng một số học sinh lãng phí thời gian vào
việc thảo luận các nội dung không có liên quan đến bài học, học sinh phụ
trách nhóm theo kiểu độc đoán, đa số các thành viên trong nhóm không tham
gia thảo luận mà quay sang nói chuyện riêng, trong nhóm và giữa các nhóm
phát sinh tình trạng đối địch, ganh đua quá mức.
- Việc đánh giá từng học sinh trong thảo luận nhóm thường khó công
bằng và một vài học sinh có thể cảm thấy không thoải mái với việc đánh giá
dựa trên sự nỗ lực của nhóm.
- Với PPTLN học sinh phải học cách học trong môi trường nhóm, đôi
khi không dễ cho các em khi đã quen với các phương pháp giáo viên làm

trung tâm trong quá trình dạy học.
1.1.2. Phương pháp trực quan
1.1.2.1. Khái niệm phương pháp trực quan trong dạy học
Theo tác giả Phùng Văn Bộ: “PPTQ là phương pháp giáo viên sử dụng
đồ dùng giảng dạy để minh họa cho kiến thức bài giảng” [3, 109].


20

TS. Phí Văn Thức lại cho rằng: “Trực quan là một phương pháp giảng
dạy mà giáo viên sử dụng các phương tiện dạy học tác động trực tiếp đến các
cơ quan cảm giác của học sinh nhằm đạt hiệu quả cao trong dạy học” [28, 38].
Như vậy, có thể thấy PPTQ là phương pháp dạy học trong đó giáo viên
sử dụng các phương tiện dạy học trực quan tác động lên cơ quan cảm giác của
học sinh để tạo nên những hiểu biết về đối tượng nhằm thực hiện mục đích
dạy học.
Phương pháp dạy học trực quan bao gồm phương pháp trình bày trực
quan và phương pháp quan sát.
Phương pháp trình bày trực quan là phương pháp giáo viên sử dụng
những phương tiện trực quan, phương tiện dạy học trước, trong và sau khi
nắm tài liệu mới, khi ôn tập, củng cố, hệ thống hóa và kiểm tra tri thức, kỹ
năng, kỹ xảo. Phương pháp trình bày trực quan được thể hiện dưới hai hình
thức minh họa và trình bày. Hình thức minh họa thường là trưng bày những
đồ dùng trực quan có tính chất minh họa như bảng biểu, tranh ảnh, hình vẽ
trên bảng… Giáo viên có thể trình bày dưới dạng có sẵn hoặc kết hợp với lời
giảng. Những đồ dùng dạy học này giúp cho học sinh thấy được một cách trực
quan các sự vật, hiện tượng thể hiện dưới dạng khái quát và giản đơn. Cùng
với lời bình của giáo viên giúp cho học sinh có những khái niệm đúng về đối
tượng nghiên cứu. Còn hình thức trình bày thường gắn với việc giáo viên
mang các vật mẫu như thực vật, động vật, khoáng sản… đến lớp học để trình

bày trong giờ dạy, những thí nghiệm được tiến hành tại các phòng học chuyên
ngành, hay băng video. Hình thức trình bày là cơ sở, điểm xuất phát trong quá
trình nhận thức – học tập của học sinh, là cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn.
Phương pháp quan sát là phương pháp trong đó giáo viên tổ chức cho
học sinh sử dụng các giác quan để tri giác có mục đích các đối tượng trong tự
nhiên và xã hội mà không có sự can thiệp vào các quá trình diễn biến của các


21

hiện tượng hoặc sự vật đó. Nhằm thu nhập những sự kiện, hình thành những
biểu tượng ban đầu về đối tượng của thế giới xung quanh. Phương pháp quan
sát được sử dụng khi giáo viên trình bày phương tiện trực quan, phương tiện
dạy học hoặc khi chính bản thân học sinh tiến hành trong phòng thí nghiệm,
trong tự nhiên và xã hội. Phương pháp này giúp học sinh thấy được mối quan
hệ biện chứng giữa lý thuyết và thực tiễn.
1.1.2.2. Các bước, điều kiện thực hiện phương pháp trực quan trong dạy học
* Các bước:
Bước 1: Chuẩn bị phương tiện trực quan và lập kế hoạch sử dụng PPTQ
khi soạn giáo án. Đây là bước đầu tiên, quan trọng mà giáo viên cần chuẩn bị
kỹ để đem lại kết quả cao cho giờ học. Trong bước này giáo viên phải:
- Xác định mục tiêu, nội dung bài học. Điều này rất quan trọng trong
việc lựa chọn phương tiện trực quan, cách thức cũng như thời điểm sử dụng
PPTQ trong giờ học.
- Chuẩn bị phương tiện trực quan cho giờ dạy. Phương tiện trực quan có
thể do giáo viên tự chuẩn bị (đối với những đồ dùng khó, phức tạp) hoặc giao
cho học sinh chuẩn bị (những đồ dùng đơn giản, phù hợp với khả năng của
học sinh) trước khi đến lớp.
Bước 2: Tổ chức thực hiện PPTQ trong giờ học. Trong bước này giáo
viên cần:

- Trưng bày, phân phát phương tiện trực quan cho học sinh. Để việc
nhận thức của học sinh có hiệu quả giáo viên nên chú ý: những phương tiện
với mục đích quan sát cần trưng bày ở nơi phù hợp, thuận tiện cho việc quan
sát của tất cả học sinh; với phương tiện cần sử dụng nhiều giác quan để nhận
biết nên phân phát vật đến nhóm hoặc cá nhân học sinh.
- Hướng dẫn học sinh làm việc với vật trực quan hoặc tự mình trình bày
vật trực quan. Trong quá trình hướng dẫn cần hướng học sinh vào nhận thức


22

có chủ điểm để từ đó học sinh làm việc với đồ dùng trực quan và rút ra những
kết luận theo chủ điểm mà giáo viên đã nêu ra hoặc theo dõi nội dung trình
bày của giáo viên.
Bước 3: Đánh giá kết quả.
- Giáo viên nhận xét kết luận được rút ra của học sinh sau khi làm việc
với đồ dùng trực quan và đưa ra kết luận.
- Giáo viên nhận xét đối với đồ dùng trực quan giao cho học sinh làm
và có thể lấy nó làm căn cứ cho điểm học sinh.
* Điều kiện:
Để việc vận dụng PPTQ đem lại hiệu quả cao cho giờ dạy, giáo viên cần:
- Thận trọng trong lựa chọn các phương tiện trực quan, phương tiện kỹ
thuật dạy học sao cho phù hợp với mục đích, yêu cầu của tiết học.
- Hiểu rõ nội dung bài học cũng như mục đích trình bày phương tiện trực
quan để sử dụng phương tiện theo một trình tự phù hợp với tiến trình bài học.
- Chuẩn bị các phương tiện trực quan chu đáo, tỉ mỉ, có nội dung và tính
thẩm mĩ; bố trí ở nơi cao, có ánh sáng phù hợp thuận tiện cho việc quan sát;
cần chú ý đến những quy luật cảm giác, tri giác.
- Cần tính toán số lượng phương tiện trực quan phù hợp với bài học.
Không tham trình bày nhiều phương tiện trực quan làm cho học sinh phân tán

trong việc nhận biết dấu hiệu bản chất của sự vật, hiện tượng; kéo dài thời
gian trình bày ảnh hưởng xấu đến hiệu quả của tiết học.
- Cần chỉ rõ cho học sinh mục đích, yêu cầu nhiệm vụ quan sát, hướng
dẫn học sinh quan sát và ghi chép để từ đó rút ra được những kết luận đúng
đắn, có tính khái quát và biểu đạt những kết luận đó dưới dạng văn viết hoặc
văn nói một cách chính xác và mạch lạc.
- Chỉ sử dụng những phương tiện trực quan khi cần thiết. Sau khi sử
dụng xong nên cất ngay để tránh làm phân tán sự chú ý của học sinh.


23

- Đảm bảo phối hợp nhịp nhàng lời nói với việc trình bày phương tiện trực
quan. Mỗi hình thức phối hợp có những đòi hỏi khác nhau về trình độ nhận thức
cho nên cần phải căn cứ vào tính chất nội dung bài học, trình độ tri thức cũng
như trình độ nhận thức của học sinh mà có sự lựa chọn hình thức phù hợp.
1.1.2.3. Ưu và nhược điểm của phương pháp trực quan trong dạy học
phần“Công dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học”
* Ưu điểm:
- Nếu được sử dụng khéo léo sẽ làm cho phương tiện trực quan, phương
tiện kỹ thuật dạy học tạo nên nguồn tri thức. Bên cạnh chức năng chính là khái
quát những sự vật, hiện tượng (nhận thức quy nạp) phương tiện trực quan còn có
tính minh họa để khẳng định những kết luận có tính suy diễn (nhận thức diễn
dịch) hơn nữa còn là phương tiện tạo nên tình huống có vấn đề và giải quyết vấn
đề. Vì vậy, PPTQ góp phần phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh.
- Giúp học sinh huy động nhiều giác quan vào quá trình nhận thức, cùng
với lời nói sẽ tạo điều kiện cho học sinh dễ hiểu, dễ nhớ và nhớ lâu; phát triển
năng lực chú ý, năng lực quan sát, óc tò mò khoa học của học sinh.
- Những đồ dùng trực quan khiến cho bài học trở nên sinh động kích thích
hứng thú học tập của học sinh.

- Với việc trình bày thí nghiệm khoa học học sinh không chỉ chiếm lĩnh tri
thức mà còn hình thành kỹ năng, kỹ xảo biểu diễn thí nghiệm – cơ sở của hoạt
động nghiên cứu khoa học sau này. Hình thành ở học sinh tác phong của người
làm khoa học.
* Nhược điểm:
Nếu không nhận thức đúng, đồ dùng trực quan chỉ là một phương tiện nhận
thức mà lạm dụng chúng sẽ dễ làm học sinh phân tán sự chú ý, tập trung sự chú


24

ý của mình vào đồ dùng trực quan mà quên đi việc tìm hiểu những dấu hiệu bản
chất. Thậm chí có thể hạn chế sự phát triển tư duy trừu tượng của học sinh.
1.1.3. Kết hợp phương pháp thảo luận nhóm và phương pháp trực quan
Việc các phương pháp dạy học biệt lập chỉ tồn tại trên lý thuyết, còn trên
thực tiễn trong quá trình dạy học người giáo viên luôn chủ động, sáng tạo và
phối hợp hài hòa giữa các phương pháp khác nhau để đem lại hiệu quả cao
cho quá trình truyền thụ tri thức. Bởi không có một phương pháp nào là vạn
năng bên cạnh những ưu điểm các phương pháp dạy học luôn tồn tại những
hạn chế cần được bổ sung bằng những phương pháp khác. PPTLN và PPTQ
cũng vậy.
Khi bàn về khái niệm kết hợp Từ điển tiếng Việt viết: “Kết hợp là gắn
với nhau để bổ sung, hỗ trợ cho nhau” [33, 604] . Do vậy, theo tác giả kết hợp
PPTLN và PPTQ thực chất là vận dụng hài hòa PPTLN và PPTQ trong một
quá trình giảng dạy. Việc vận dụng này không phải là sử dụng một cách rời
rạc PPTLN và PPTQ trong một bài giảng mà hai phương pháp này có sự hòa
quyện vào nhau trong cùng một hoạt động, trong cùng một mục đích chiếm
lĩnh nội dung tri thức nhất định. Trong hoạt động đó PPTLN hỗ trợ cho PPTQ
phát huy cao độ những ưu điểm, khắc phục hạn chế và ngược lại. Nhằm đem
lại kết quả cao nhất trong chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành

nhân cách của học sinh. Việc vận dụng hài hòa PPTLN và PPTQ không được
hiểu là hai phương pháp này có vị trí ngang nhau trong mọi giai đoạn lên lớp
mà với những mục tiêu khác nhau của từng giai đoạn vai trò, vị trí của từng
phương pháp có sự khác nhau. Tuy nhiên trong cả một quá trình PPTLN vẫn
được xem là có vai trò chủ đạo. Bởi vì chính hoạt động thảo luận nhóm mới
giúp học sinh chiếm lĩnh những tri thức của bài học, nhưng cũng không nên
tuyệt đối vai trò của PPTLN.


25

1.1.3.1. Các bước, điều kiện kết hợp phương pháp thảo luận nhóm và phương
pháp trực quan trong dạy học
* Các bước:
Bước 1: Chuẩn bị kế hoạch kết hợp PPTLN và PPTQ khi soạn giáo án.
Đây luôn là bước đầu tiên, quan trọng mà giáo viên cần chuẩn bị kỹ để đem lại
kết quả cao cho giờ học. Để thực hiện tốt bước này giáo viên phải:
- Xác định mục tiêu, nội dung bài học. Đây là yếu tố để quyết định có kết
hợp PPTLN và PPTQ hay không; phương thức cũng như thời gian kết hợp nhằm
đem lại hiệu quả cao nhất cho giờ dạy. Bởi không phải bài học nào cũng có thể
vận dụng kết hợp PPTLN và PPTQ được vì có những tri thức loài người phải
mất nhiều công sức mới tìm ra được nên việc tự thảo luận giữa học sinh với
nhau rất khó chiếm lĩnh được tri thức này.
- Chuẩn bị đồ dùng trực quan và các đồ dùng cho hoạt động nhóm trong
giờ học. Những đồ dùng này có cái do giáo viên chuẩn bị có cái do học sinh
chuẩn bị tùy vào điều kiện cụ thể của lớp học.
- Hình thành các bước kết hợp PPTLN và PPTQ trong giáo án. Việc xác
định các bước kết hợp của giáo viên càng rõ ràng, chi tiết bao nhiêu thì càng có
lợi cho tiến trình lên lớp đạt hiệu quả bấy nhiêu.
Bước 2: Tổ chức thực hiện kết hợp PPTLN và PPTQ trong giờ học. Trong

bước này cần:
- Giáo viên phân chia các nhóm học tập nhỏ; trưng bày phương tiện trực
quan cho các nhóm quan sát hoặc phân phát phương tiện trực quan tới từng
nhóm học tập; giao nhiệm vụ cụ thể cho nhóm học tập làm việc với phương
tiện trực quan.
- Giáo viên hướng dẫn nhóm học tập làm việc với phương tiện trực quan.
Trong khi học sinh thảo luận theo nhóm nhỏ giáo viên cần quan sát hoạt động
của từng nhóm, lắng nghe ý kiến của học sinh, giúp đỡ nhóm nếu thấy cần thiết.


26

- Học sinh lên trình bày kết quả làm việc của nhóm với đồ dùng trực quan.
Hình thức trình bày có thể bằng lời, viết, vẽ lên giấy to hoặc ngay trên đồ dùng
trực quan được phát.
Bước 3: Đánh giá kết quả kết quả hoạt động của học sinh.
Việc đánh giá kết quả hoạt động được diễn ra giữa học sinh với học sinh.
Đó là các nhóm thảo luận đánh giá hoạt động của nhau bằng việc nhận xét, bổ
sung ý kiến về nội dung nhóm bạn trình bày. Bên cạnh đánh giá giữa học sinh
với học sinh là sự đánh giá của giáo viên đối với hoạt động của học sinh.
- Các nhóm đánh giá kết quả của nhau bằng việc nhận xét, bổ sung ý kiến.
- Giáo viên nhận xét kết quả hoạt động của từng nhóm và về đồ dùng trực
quan nhóm đã chuẩn bị (nếu đã được giáo viên giao), nhận xét ý kiến bổ sung
của nhóm bạn.
- Giáo viên thu lại đồ dùng trực quan, cho điểm nhóm học sinh nếu thấy cần.
* Điều kiện:
Trong đánh giá kết quả hoạt động của các nhóm, giáo viên có thể lựa chọn
nhiều hình thức đánh giá khác nhau phù hợp với điều kiện, đối tượng học sinh
khác nhau. Làm sao để việc đánh giá tạo cho học sinh niềm tin, sự hứng khởi
trong học tập.

- Việc kết hợp PPTLN và PPTQ phải được xuất phát từ nội dung bài học.
Do đó giáo viên cần nghiên cứu kỹ nội dung bài học có phù hợp với sự kết hợp
này không.
- Nhà trường phải có một cơ sở vật chất khá tốt để đảm bảo đồ dùng
trực quan mang tính khoa học, tính thẫm mỹ và đảm bảo cho số lượng học
sinh trong một nhóm không quá đông, không gian có đủ để nhóm hoạt động
có hiệu quả.
- Giáo viên cần phải có kỹ năng sự phạm tốt để giải quyết những bất
thường xảy ra giữa các nhóm và giữa các thành viên trong một nhóm. Bên


27

cạnh đó giáo viên cần có trình độ nhất định về công nghệ thông tin, về kỹ
thuật để nhanh chóng giải quyết những lỗi nhỏ xảy ra đối với máy móc tránh
ảnh hưởng đến tiến độ làm việc của nhóm.
- Học sinh phải có tinh thần trách nhiệm để hoạt động nhóm và bảo
quản, sử dụng đồ dùng trực quan có hiệu quả.
1.1.3.2. Ưu, nhược điểm của việc kết hợp phương pháp thảo luận nhóm và
phương pháp trực quan trong dạy học
* Ưu điểm:
- Giúp cho hoạt động thảo luận nhóm đem lại kết quả cao hơn vì đồ
dùng trực quan kích thích sự chú ý của học sinh, trợ giúp những khó khăn
trong lĩnh hội những kiến thức trừu tượng nên hạn chế tình trạng có những
học sinh không chú ý vào nội dung thảo luận của nhóm do không hứng thú
với đề tài thảo luận hoặc đề tài có nhiều đòi hỏi về kiến thức trừu tượng (đối
với học sinh có học lực thấp).
- Giáo viên không mất nhiều thời gian để giải thích nội dung, yêu cầu
thảo luận nhóm cho từng nhóm học tập.
- Đem lại hiệu quả cao trong việc chiếm lĩnh tri thức vì kiến thức được

trình bày thông qua lời nói của giáo viên kết hợp với hình ảnh minh họa thì
kiến thức đó lưu giữ trong trí nhớ học sinh không lâu nhưng nếu kết hợp lời,
hình và hành động kiến thức lưu giữ trong trí nhớ học sinh rất lâu.
* Nhược điểm:
- Đòi hỏi ở người giáo viên phải nhuần nhuyễn nhiều kỹ năng sư phạm.
- Cơ sở vật chất của nhà trường phải được trang bị tốt từ phương tiện
trực quan cho tới phòng học.
- Giáo viên phải tốn khá nhiều thời gian, công sức để chuẩn bị giáo án
lên lớp cũng như đồ dùng trực quan.


28

1.1.4. Sự cần thiết kết hợp phương pháp thảo luận nhóm và phương pháp
trực quan trong dạy học phần “Công dân với việc hình thành thế giới quan,
phương pháp luận khoa học”
1.1.4.1. Yêu cầu của sự nghiệp đổi mới nói chung và đổi mới phương pháp dạy
học nói riêng.
Không muốn tụt hậu và nhanh chóng vươn lên trên trường quốc tế, với đất
nước ta hiện nay không có con đường nào khác ngoài tiến hành thành công sự
nghiệp công nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Nhưng
muốn thực hiện được điều đó cần có con người – những con người lao động
không chỉ có trình độ tri thức cao mà còn nhạy bén, năng động, biết làm việc
theo nhóm, thích ứng nhanh với những biến đổi như vũ bão của tình hình thế
giới và những đòi hỏi cao của công việc. Trách nhiệm đào tạo những con người
đó thuộc về ngành giáo dục – đào tạo.
Xác định rõ trách nhiệm của mình, trong những năm gần đây ngành Giáo
dục – Đào tạo đã triển khai chương trình đổi mới nội dung và phương pháp
giảng dạy trong tất cả các cấp, các môn học. Đặc biệt là phương pháp giảng dạy,
bởi phương pháp dạy học đóng một vai trò rất quan trọng nếu không muốn nói là

mang tính quyết định đến chất lượng giảng dạy. Một nội dung kiến thức có hữu
ích, một cơ sở vật chất có tốt, một đối tượng học tập có ý thức đến đâu đi nữa mà
tất cả những điều đó không tồn tại đồng hành cùng một phương pháp phù hợp
thì hiệu quả đem lại cũng chẳng được là bao – nhất là với chương trình giáo dục
phổ thông, trong đó có chương trình THPT.
Chương trình THPT có một vai trò rất đặc biệt, đây là ngưỡng cửa các em
bước sang một giai đoạn mới, giai đoạn phát triển gần như đầy đủ thể lực và trí
lực để thực hiện quyền và nghĩa vụ của một công dân. Cho nên trong quá trình
giáo dục này giáo viên cần phải giúp cho học sinh phát triển một cách toàn diện
về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành