GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT QUA MỘT SỐ TRUYỆN NGẮN LỚP 12
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (195.26 KB, 25 trang )
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
Đề tài:
GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT QUA
MỘT SỐ TRUYỆN NGẮN LỚP 12
A. Đặt vấn đề
I. Lý do chọn đề tài:
Trong cuộc sống có những người rất thành công trong công việc nhưng ho
không có được mối quan hệ tốt đẹp với những người xung quanh. Ho sống cô đơn,
gặp khó khăn trong việc trao đổi tâm tư, tình cảm với những người thân và bạn bè,
thậm chí, có những người bị người thân, bạn bè xa lánh. Có điều đó bởi ho không
hoc được kĩ năng sống, không biết cách ứng xử, cách thể hiện mình.
Và những năm gần đây, tình trạng trẻ vị thành niên phạm tội có xu hướng gia
tăng. Đặc biệt, xuất hiện những vụ án giết người, cố ý gây thương tích mà đối
tượng gây án là hoc sinh và nạn nhân chính là bạn hoc và thầy cô giáo của ho. Bên
cạnh đó, sự bùng phát hiện tượng hoc sinh phổ thông hút thuốc lá, uống rượu, tiêm
chích ma túy, quan hệ tình dục sớm, thậm chí là tự sát khi bị vướng mắc trong cuộc
sống. Nhiều em hoc giỏi, nhưng ngoài điểm số cao, khả năng tự chủ và kĩ năng
giao tiếp lại rất kém. Các em sẵn sàng đánh nhau, sa đà vào các tệ nạn xã hội, thậm
chí liều lĩnh từ bỏ cả mạng sống.
Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng trên, nhưng theo các
chuyên gia giáo dục, nguyên nhân sâu xa là do các em thiếu kỹ năng sống. Các em
chưa bao giờ được dạy cách đương đầu với những khó khăn của cuộc sống như cha
mẹ ly hôn, gia đình phá sản, kết quả hoc tập kém. Các em không được dạy để hiểu
về giá trị của cuộc sống.
Thực tế, việc giáo dục toàn diện cho hoc sinh, trong đó có kĩ năng sống ở nước
ta còn rất hạn chế. Nhà trường vẫn còn quan niệm dạy hoc là dạy kiến thức chứ
chưa dạy các em thái độ, kĩ năng ứng xử trong các mối quan hệ (với con người, với
môi trường thiên nhiên…).
Trong khi đó, giáo viên đến lớp phần lớn là cung cấp kiến thức quá nhiều nên
không dành thời gian giáo dục kĩ năng sống cho các em. Giáo viên chủ nhiệm cả
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 1
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
tuần chỉ có 1 tiết sinh hoạt lớp nên đôi khi không có thời gian để nắm tình hình
từng em.
Trước tình hình đó, Bộ GD và ĐT đã chỉ đạo các trường THPT kể từ năm hoc
này phải rèn luyện kĩ năng sống cho hoc sinh. Xem đây là một trong những nội
dung cơ bản của phong trào thi đua “ Xây dựng trường hoc thân thiện, hoc sinh
tích cực” giai đoạn 2008-2013 . Đây là dịp các thầy cô cùng nhìn lại để có sự kết
hợp giữa giảng dạy và giáo dục đạt hiệu quả. Chính vì vậy, sau khi được tham gia
lớp tập huấn giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh THPT qua môn Ngữ văn, nó thôi
thúc tôi thực hiện đề tài “ Giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh qua một số truyện
ngắn lớp 12.
II. Đối tượng nghiên cứu:
- Hoc sinh lớp 12A2, 12B4 trường THPT Lộc Hưng.
- Giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh ở trường THPT môn Ngữ văn qua một số
truyện ngắn lớp 12.
III. Phạm vi nghiên cứu:
- Từ tháng 01/2011 đến tháng 03/2011
- Lớp 12A2, 12B4 của trường THPT Lộc Hưng
- Sách giáo khoa chương trình chuẩn lớp 12 tập II; truyện ngắn Vợ chồng A Phủ,
Vợ nhặt, Rừng xà nu, Những đứa con trong gia đình, Chiếc thuyền ngoài xa.
- Ở đây, người viết chỉ minh hoa bằng một số tác phẩm, một số câu hỏi, phương
pháp, bài tập cho hoc sinh trên thực tế để xoáy sâu về đề tài.
IV. Phương pháp nghiên cứu:
- Đoc nghiên cứu tài liệu, tổng hợp để hoàn thành đơn vị kiến thức.
+ Sách giáo khoa, sách giáo viên, sách thiết kế bài giảng Ngữ văn 12 tập II.
+ Tài liệu tham khảo có liên quan đến đề tài.
- Phương pháp kiểm tra.
- So sánh đối chiếu kết quả.
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 2
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
B. Nội dung đề tài
I. Cơ sở pháp lí, cơ sở lí luận và cơ sở thực tế của đề tài:
1. Cơ sở pháp lí:
- Đảng ta đã xác định con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát
triển xã hội. Để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước, ta cần phải có những người lao động mới phát triển toàn diện, do vậy cần
phải đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới giáo dục phổ thông nói riêng. Nhiệm
vụ đổi mới giáo dục đã được thể hiện rõ trong các Nghị quyết của Đảng và Quốc
hội, trong Luật Giáo dục năm 2005.
- Nghị quyết 40/2000/QH10 về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đã
khẳng định mục tiêu là xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục,
sách giáo khoa phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế
hệ trẻ, đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,
phù hợp với thực tiễn và truyền thống Việt Nam, tiếp cận trình độ giáo dục phổ
thông ở các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới.
- Luật giáo dục năm 2005, Điều 2 đã xác định: Mục tiêu của giáo dục phổ
thông là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức,
sức khỏe, thẩm mĩ và nghề nghiệp; trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc và
chủ nghĩa xã hội; hoàn thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực
công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Như vậy, mục tiêu giáo dục phổ thông đã chuyển từ chủ yếu là trang bị kiến
thức cho hoc sinh sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em, đặc biệt là
năng lực hành động, năng lực thực tiễn. Đó chính là kĩ năng sống. Và phương
pháp giáo dục phổ thông cũng đã được đổi mới theo hướng “Phát huy tính tích
cực, tự giác, chủ động tư duy sáng tạo của người hoc; bồi dưỡng người hoc năng
lực tự hoc, khả năng thực hành, lòng say mê hoc tập và ý chí vươn lên.” ( Luật
giáo dục năm 2005, Điều 5)
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 3
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
2. Cơ sở lí luận:
2.a. Khái niệm kĩ năng sống:
- Có nhiều khái niệm về kĩ năng sống và mỗi quan niệm lại được diễn đạt theo
nhiều cách khác nhau.
+ Theo Tổ chức y tế thế giới (WHO), kĩ năng sống là khả năng để có hành vi
thích ứng và tích cực, giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu
cầu và thách thức của cuộc sống hằng ngày.
+ Theo Quỹ nhi đồng liên hiệp quốc (UNICEF), kĩ năng sống là cách tiếp cận
giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân
bằng về tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và kĩ năng.
+ Theo Tổ chức văn hóa, khoa hoc và giáo dục liên hợp quốc (UNESCO), kĩ
năng sống gắn với 4 trụ cột của giáo dục, đó là: Hoc để biết (Learning to know)
gồm các kĩ năng tư duy như: tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định,
giải quyết vấn đề, nhận thức được hậu quả,…
Hoc làm người (Learning to be) gồm các kĩ năng cá nhân như ứng phó với căng
thẳng, kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức tự tin,… Hoc để sống với người khác
(Learning to live together) gồm các kĩ năng xã hội như giao tiếp, thương lượng,
tự khẳng định, hop tác, làm việc theo nhóm, thể hiện sự cảm thông.
Hoc để làm (Learning to do) gồm các kĩ năng thực hiện công việc và các nhiệm
vụ như kĩ năng đặt mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm.
- Từ những quan niệm trên, có thể cho thấy kĩ năng sống bao gồm một loạt các
kĩ năng cụ thể, cần thiết cho cuộc sống hằng ngày của con người. Bản chất của
kĩ năng sống là kĩ năng tự quản lí bản thân và kĩ năng xã hội cần thiết để cá
nhân tự hoc trong cuộc sống hoc tập và làm việc có hiệu quả. Nói cách khác, kĩ
năng sống là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng xử phù
hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các
tình huống của cuộc sống. Như vậy, kĩ năng sống không phải tự nhiên có được
mà phải hình thành dần trong quá trình hoc tập, lĩnh hội và rèn luyện trong cuộc
sống. Quá trình này diễn ra cả trong và ngoài hệ thống giáo dục.
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 4
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
2.b. Phân loại kĩ năng sống:
- Theo UNESCO, WHO và UNICEF, có thể xem kĩ năng sống gồm các kĩ năng
cốt lõi sau:
+ Kĩ năng giải quyết vấn đề ( problem solving)
+ Kĩ năng suy nghĩ / tư duy phê phán ( critical thinking)
+ Kĩ năng giao tiếp hiệu quả ( effective communication skills)
+ Kĩ năng ra quyết định ( decision making)
+ Kĩ năng tư duy sáng tạo ( creative thinking)
+ Kĩ năng giao tiếp ứng xử cá nhân ( interpersonal relationship skills)
+ Kĩ năng tự nhận thức / tự trong và tự tin của bản thân, xác định giá trị
(selfawareness building skills, incl, self-awareness, self-esteem and selfconfidence, and values analysis)
+ Kĩ năng thể hiện sự cảm thông ( empathy)
+ Kĩ năng ứng phó với căng thẳng và cảm xúc ( coping with stress and
emotions)
- Trong giáo dục ở nước ta những năm vừa qua, kĩ năng sống thường được phân
loại theo các mối quan hệ, bao gồm các nhóm sau:
+ Nhóm các kĩ năng nhận biết và sống với chính mình, bao gồm các kĩ năng
sống cụ thể sau: tự nhận thức, xác định giá trị, ứng phó với căng thẳng, tìm
kiếm sự hổ trợ, tự trong, tự tin.
+ Nhóm các kĩ năng nhận biết và sống với người khác,bao gồm các kĩ năng
sống cụ thể như: giao tiếp có hiệu quả, giải quyết mâu thuẫn, thương lượng,
từ chối, bày tỏ sự cảm thông hợp tác.
+ Nhóm các kĩ năng ra quyết định một cách hiệu quả bao gồm các kĩ năng
sống cụ thể sau: tìm kiếm và xử lí thông tin, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo,
ra quyết định, giải quyết vấn đề.
Trên thực tế, các kĩ năng sống thường không hoàn toàn tách rời nhau mà có
liên quan chặt chẽ nhau. Ví dụ: khi cần ra quyết định một cách phù hợp thì
các kĩ năng tự nhận thức, kĩ năng tìm kiếm và tự xử lí thông tin, kĩ năng tư
duy phê phán, kĩ năng tư duy sáng tạo, kĩ năng xác định giá trị thường vận
dụng. Hay để giao tiếp một cách có hiệu quả cần phối hợp những kĩ năng: kĩ
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 5
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
năng nhận thức, kĩ năng thương lượng, kĩ năng tư duy phê phán, kĩ năng cảm
thông chia sẻ…. hoặc để đạt được những mục tiêu cần phối hợp các kĩ năng
sau: kĩ năng nhận thức, kĩ năng tư duy phê phán, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng
tìm kiếm sự hỗ trợ.
2.c.Ý nghĩa của kĩ năng sống:
- Xã hội hiện đại có thay đổi toàn diện về kinh tế, văn hóa, xã hội và lối sống
với tốc độ nhanh đã làm nảy sinh những vấn đề mà trước đây con người chưa
gặp, chưa trải nghiệm, chưa phải ứng phó, đương đầu. Hoặc những vấn đề xuất
hiện trước đây, nhưng nó chưa phức tạp khó khăn và đầy thách thức như xã hội
hiện đại, nên con người dễ dàng hành động theo cảm tính và không tránh khỏi rủi
ro.
- Nói cách khác, để đến bến thành công và hạnh phúc trong cuộc đời, con
người sống trong xã hội trước đây ít gặp những rủi ro và thách thức như con
người sống trong xã hội hiện đại. Chính vì vậy, con người sống trong xã hội hiện
đại cần có kĩ năng sống để sống thành công và nâng cao chất lượng cuộc sống.
- Người ta thường dùng hình ảnh cây cầu và dòng sông để diễn tả sự cần thiết
của kĩ năng sống đối với mỗi người. Con người sống trong xã hội hiện đại muốn
sang được bến bờ của thành công và hạnh phúc thì phải vượt qua một con sông
chứa đựng đầy rủi ro, nguy cơ, thách thức như chết do AIDS, mang thai ngoài ý
muốn, nghiện rượu và ma túy, bệnh lây nhiễm qua đường tình dục, chêt vì bạo
lực, vi phạm pháp luật, những thất bại trong hoc đường… khi có những kĩ năng
sống như những nhịp cầu tạo thành cây cầu giúp cho con người chuyển tải những
điều đã biết đến để thay đổi được những hành vi, nhờ đó mà sang được bến bờ
bên kia của lối sống lành mạnh đảm bảo chất lượng cuộc sống.
- Để phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống, chúng ta mong
muốn mỗi người có một cuộc sống tích cực, lành mạnh, hạnh phúc. Chính vì vậy,
kĩ năng sống đã trở thành một phần quan trong trong nhân cách con người sống
trong xã hội hiện đại.
“ Ý nghĩa của cuộc sống không phải ở nó đem đến cho ta điều gì, mà ở chỗ
điều gì xảy ra với ta, mà ở chỗ ta phản ứng với những điều đó như thế nào?”
( Lewis L.Dunnington).
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 6
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
- Theo triết lí của Edgar Morlin thì mục tiêu của giáo dục là cần tạo nên
những cái đầu được rèn luyện tốt để tự nó chiếm lĩnh và làm chủ thế giới dẫu
biến động đến đâu. Cần phải giảng dạy các nguyên tắc chiến lược cho con người
đương đầu với những bất ngờ, đột biến, bất định. Trang bị giáo dục kĩ năng sống
cho con người cũng nhằm mục tiêu này.
+ Nếu con người có kiến thức, thái độ tích cực mới đảm bảo 50% sự thành
công, 50% còn lại là những kĩ năng cần cho cuộc sống mà ta thường goi là kĩ
năng sống.
- Chúng ta xây dựng cầu nối từ thông tin đến thay đổi hành vi như thế nào?
Kĩ năng sống giúp biến kiến thức thành những hành động cụ thể, những thói
quen lành mạnh. Những người có kĩ năng sống là những người biết làm cho
mình và người khác cùng hạnh phúc. Ho thường thành công hơn trong cuộc sống,
luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống của chính ho.
Đặc biệt đối với sức khỏe của con người: việc nâng cao các kĩ năng cá nhân
và các kĩ năng xã hội của mỗi người là một phần quan trong của chương trình can
thiệp nâng cao sức khỏe cho chính mình và cho moi người trong cộng đồng.
- Thực tế cho thấy, có khoảng cách giữa nhận thức và hành vi của con người,
có nhận thức đúng chưa chắc đã có hành vi đúng. Ví dụ: nhiều người biết hút
thuốc lá là có hại cho sức khỏe, có thể dẫn đến ung thư vòm hong, ung thư phổi,
…nhưng ho vẫn hút thuốc; Có những người là luật sư, công an, thẩm phán…có
những hiểu biết rất rõ về pháp luật nhưng vẫn vi phạm về pháp luật. Đó chính là
ho đã thiếu kĩ năng sống.
- Có thể nói kĩ năng sống chính là những nhịp cầu giúp con người biến kiến
thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. Người có kĩ năng
sống phù hợp sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn, thử thách; biết ứng xử,
giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp. Ho thường thành công hơn trong
cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống của chính mình. Ngược lại người
thiếu kĩ năng sống thường bị vấp váp, dễ thất bại trong cuộc sống. Ví dụ: Người
không có kĩ năng ra quyết định sẽ mắc phải những sai lầm hoặc chậm trễ trong
công việc đưa ra quyết định và phải trả giá cho quyết định những sai lầm của
mình; người không có kĩ năng ứng phó với căng thẳng sẽ hay bị căng thẳng hơn
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 7
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
những người khác và thường có cách ứng phó tiêu cực khi bị căng thẳng, làm ảnh
hưởng không tốt đến sức khỏe, hoc tập, công việc…của bản thân. Hoặc người
không có kĩ năng giao tiếp sẽ rất khó khăn trong việc tạo các mối quan hệ tốt đẹp
với người xung quanh, sẽ khó khăn hơn trong hợp tác cùng làm việc, giải quyết
những vấn đề chung.,…
- Không những thúc đẩy sự phát triển cá nhân, kĩ năng sống còn góp phần
thức đẩy sự phát triển của xã hội, giúp ngăn ngừa các vấn đề xã hội và bảo vệ
quyền con người. Việc thiếu kĩ năng sống của cá nhân là một nguyên nhân làm
nảy sinh nhiều vấn đề xã hội như : nghiện rượu, nghiện ma túy, mại dâm, cờ bạc,
… Việc giáo dục kĩ năng sống sẽ thúc đẩy những hành vi mang tính xã hội tích
cực, nâng cao chất lượng cuộc sống xã hội và giảm các vấn đề xã hội. Giáo dục
kĩ năng sống còn giải quyết một cách tích cực nhu cầu và quyền con người,
quyền công dân được ghi trong luật pháp Việt Nam và quốc tế.
2.d. Sự cần thiết của việc giáo dục kĩ năng sống đối với thế hệ trẻ:
- Các em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước, là những người sẽ
quyết định sự phát triển của đất nước trong những năm tới. Nếu không có kĩ năng
sống, các em sẽ không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình,
cộng đồng và đất nước.
- Lứa tuổi hoc sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, giàu
mơ ước, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn
thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động… Đặc biệt là trong bối cảnh hội
nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác động
đan xen của những yếu tố tích cực và tiêu cực luôn đặt vào những hoàn cảnh phải
lựa chon những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn , thách thức, những
áp lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục kĩ năng sống, nếu thiếu kĩ năng sống,
các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực, vào lối sống ích kỉ, lai
căng, thực dụng dễ phát triển lệch lạc về nhân cách. Một trong các nguyên nhân
dẫn đấn các hiện tượng tiêu cực của một bộ phận hoc sinh phổ thông trong thời
gian vừa qua như : nghiện hút, bạo lực hoc đường, đua xe máy, ăn chơi sa đoa,…
chính là do các em thiếu những kĩ năng sống cấn thiết như: kĩ năng xác định giá
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 8
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
trị, kĩ năng từ chối, kĩ năng kiên định, kĩ năng giải quyết mâu thuẫn, kĩ năng
thương lượng, kĩ năng giao tiếp…
- Vì vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho thế hệ trẻ là giúp các em rèn luyện
hành vi có trách nhiệm với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các
em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng
mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và moi người, sống tích cực, chủ động,
an toàn, hài hòa và lành mạnh.
- Giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh với bản chất là hình thành và phát triển
cho các em khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử phù hợp với những
người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của
cuộc sống rõ ràng là phù hợp, nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục phổ thông.
Phương pháp giáo dục kĩ năng sống, với các phương pháp và kĩ thuật tích cực
như hoạt động nhóm, giải quyết vấn đề, tranh luận động não, viết tích cực…cũng
là phù hợp với định hướng về đổi mới phương pháp dạy hoc ở trường phổ thông.
- Tóm lại, việc giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh trong nhà trường phổ
thông là rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.
Trước tình hình đó, việc sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy hoc để giáo
dục kĩ năng sống rất đa dạng, tùy thuộc vào hoàn cảnh, điều kiện dạy hoc cụ thể.
Vì vậy, giáo viên cần vận dụng một cách linh hoạt vào đặc điểm, hoàn cảnh cụ
thể của trường, lớp.
+ Và trong nhà trường phổ thông, môn Ngữ văn có vị trí, vai trò rất quan
trong trong việc hình thành phát triển nhân cách, phẩm chất con người.
+ Cho nên, tôi đã chon đề tài: “Giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh THPT
qua một số truyện ngắn lớp 12 để phần nào góp phần nâng cao chất lượng giáo
dục toàn diện thế hệ trẻ.
3.Cơ sở thực tế:
- Giáo viên: Trong quá trình soạn giáo án đầu tư cho tiết dạy trên lớp, sách
giáo viên, chuẩn kiến thức kĩ năng chỉ trình bày kiến thức cần đạt một số thao tác,
phương pháp giúp hoc sinh lĩnh hội kiến thức, không đưa ra nội dung, phương
pháp cụ thể để giáo dục kĩ năng sống. Vấn đề này được giáo viên xem xét rối
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 9
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
giáo dục kĩ năng phù hợp nên đòi hỏi người thầy phải đầu tư, phải có sự linh hoạt
thì giáo dục mới đạt hiệu quả.
+ Và một số giáo viên trong quá trình giảng dạy chưa cân đối thời gian, cung
cấp quá nhiều kiến thức nên không có thời gian phát vấn hay thảo luận một số bài
tập khác để giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh. Hoặc việc giáo dục kĩ năng sống
thông qua câu hỏi bài nào tiết nào cũng thế tạo sự nhàm chán, đơn điệu cho hoc
sinh.
- Hoc sinh: Hiện nay, việc hoc văn của các em chủ yếu là đoc và hoc thuộc
văn bản, ghi nhớ lời dạy của thầy cô. Đặc biệt là hoc sinh lớp 12, các em hoc lệch
để chuẩn bị cho thi đại hoc, cao đẳng khối A, B nên không dành thời gian đầu tư
nhiều cho môn văn dẫn đến các em không tự bồi dưỡng cho mình kĩ năng sống.
- Thực tế, việc đổi mới phương pháp dạy và hoc đã đặt ra vấn đề không chỉ là
phương pháp chung chung mà chính là đi vào các thao tác giảng dạy cụ thể để
đem lại hiệu quả thực sự, không phải chạy theo thành tích mà là đào tạo những
con người có tư duy và năng lực nhạy bén, thông minh. Hơn nữa, những năm gần
đây, việc giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh ở các trường THPT đang được các
cấp quan tâm.
- Chất lượng thực tế qua khảo sát:
LỚP TS
44
12B4
44
44
33
12A2
33
33
THỜI
GIAN
NỘI DUNG
KHẢO SÁT
Khả năng làm chủ bản thân
Khả năng ứng xử phù hợp người
02-01-2011 khác
Khả năng ứng phó tích cực trước
các tình huống của cuộc sống
Khả năng làm chủ bản thân
Khả năng ứng xử phù hợp người
02-01-2011 khác
Khả năng ứng phó tích cực trước
các tình huống của cuộc sống
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
VÒNG I
(HS có KNS)
TỈ LỆ
20
45,45
15
34,09
20
45,45
18
54,54
16
48,48
19
57,57
Trang 10
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
- Thực hiện đổi mới trong giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện
thế hệ trẻ, trong đề thi tốt nghiệp THPT, Bộ GD-ĐT đã đưa giáo dục kĩ năng
sống vào phần chung, đề Nghị luận xã hội. Ví dụ đề thi tốt nghiệp năm
2009-2010 “ Hãy viết một bài văn ngắn ( khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ
của anh / chị về lòng yêu thương con người của tuổi trẻ trong xã hội hiện
nay”. Cho nên, tôi nhận thấy việc giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh THPT
qua một số truyện ngắn lớp 12 là vô cùng cần thiết.
II. Biện pháp thực hiện:
1.Trước hết là về quan điểm, nguyên tắc:
Trong hoc tập hoc sinh là đối tượng và là chủ thể của nhận thức. Việc lĩnh
hội kiến thức đòi hỏi bản thân của mỗi hoc sinh phải tích cực, vận động tư duy,
phải tham gia vào quá trình nhận thức thì kiến thức mới bền vững, trí tuệ mới
phát triển. Thầy cô giáo là người tổ chức, hướng dẫn nêu vấn đề để hoc sinh tự
nhận thức, tự lựa chon cách ứng xử đúng, phù hợp.
2. Công tác chuẩn bị.
- Đối với giáo viên: Soạn giáo án kĩ, chuẩn bị chu đáo.
- Xác định các nội dung sẽ giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh.
- Chuẩn bị các câu hỏi cho hoc sinh thảo luận nhóm hoặc các phương án hoc
tập.
- Đối với hoc sinh: Đoc văn bản, tập trung nghe giảng và tích cực giải quyết
tình huống, câu hỏi khi giáo viên yêu cầu.
3.Thực hiện giáo dục kĩ năng sống qua một số truyện ngắn lớp 12:
3.1.Truyện ngắn “ Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài:
- Giáo viên dùng phương pháp dạy hoc nêu vấn đề, giúp hoc sinh động não
Mị là một cô gái Hmông xinh đẹp đầy sức sống trở thành con dâu gạt nợ - Vợ A
Sử trong nhà thống lí Pá tra. Giáo viên đặt câu hỏi: Em hiểu nghĩa khái niệm “ con
dâu gạt nợ” như thế nào? Từ đó có thể hiểu dễ dàng cuộc sống của Mị trong vai trò
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 11
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
vợ A Sử trong nhà thống lí ra sao? Qua đây, tác giả muốn phản ánh hiện thực xã
hội là gì?
+ Hoc sinh sẽ tìm ra các đơn vị kiến thức: Các em nhận thức được Mị là con dâu
gạt nợ nhà thống lí, nghĩa là đem thân thay cha mẹ trả món nợ tiền vay khi cưới
của cha mẹ mình. Như vậy, hình thức bên ngoài là con dâu, nhưng thực chất là con
nợ.
- Cuộc sống của Mị trong nhà thống lí Pá Tra là cuộc của kẻ đầy tớ không công, bị
đày đoạ về thể xác lẫn tinh thần. Thời gian đã biến Mị thành cái máy, cái bóng câm
lặng, cô đơn “ như con rùa trong xó cửa” cứ thế, cứ thế…cho đến già, đến chết!
- Qua đoạn đời và số phận của Mị, tác giả đã phản ánh trung thực một hiện thực
tăm tối, tàn bạo và bất công trong xã hội miền núi phía Bắc nước ta thời thuộc
Pháp trước cách mạng. Số phận cay đắng và đáng thương của Mị cũng là của bao
phụ nữ các dân tộc ít người khác dưới ách thống trị của bon thực dân Pháp và
thống lí tay sai.
+ Sau đó giáo viên đặt câu hỏi: Nhưng những cuộc đời tàn lụi và buồn thảm như
Mị có chịu mãi cảnh địa ngục trần gian cho đến chết hay không? Với hình thức
này, giáo viên và hoc sinh cùng tìm hiểu diễn biến tâm trạng và hành động nhân
vật Mị trong đêm tình mùa xuân và trong đêm cứu A Phủ.
- Với nội dung diễn biến tâm trạng và hành động của nhân vật Mị trong đêm cứu A
Phủ, giáo viên nêu vấn đề cho hoc sinh thảo luận nhóm 2 hoc sinh:
+ Chi tiết nào đã khiến Mị bừng tỉnh, không còn thờ ơ, mặc kệ như trước nữa? Vì
sao Mị quyết định cứu A Phủ? Vì sao Mị không thấy sợ nữa? Vì sao Mị từ chỗ “
đứng lặng trong bóng tối” rồi lại lập tức đuổi theo A Phủ?
+ Hoc sinh sẽ tìm ra được các đơn vị kiến thức sau:
Sau đêm tình mùa xuân, Mị trở lại cách sống lầm lũi, hình như không chú ý gì đến
A Phủ bị trói đứng gần đó, nhưng đó chỉ là cái bên ngoài.
Hành động vô tình lé mắt trông sang, nhìn thấy “ dòng nước mắt lấp lánh bò xuống
hai hõm má đã xám đen lại của A Phủ” đã bừng thức tâm hồn Mị.
Mị thương thân, thương người trai chết oan ức. Mị chợt thấy căm ghét bố con A
Sử. Chúng nó thật độc ác. Mị nghĩ đơn giản như vậy. Tình thương người cùng
cảnh ngộ và lòng căm ghét kẻ ác đã khiến Mị có thêm sức mạnh, Mị không còn
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 12
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
nghĩ đến sự sống còn của bản thân để quyết cứu A Phủ. Tình thương mạnh hơn nỗi
sợ. Lòng căm thù giúp Mị thêm sức mạnh để có hành động nhanh nhẹn, khéo léo
dùng dao cắt dây trói, giục A Phủ đi ngay!
Nhưng khi “đứng lặng trong bóng tối” nhìn A Phủ chạy đi nỗi sợ và lòng ham
sống bùng dậy. Đó cũng là tâm lí tự nhiên của con người. Vì Mị đã nghĩ đến bản
thân. Và ngay lập tức, Mị quyết định chạy theo A Phủ, cùng anh chạy trốn khỏi
địa ngục nhà Pá Tra. Đó là hành động bộc phát ngẫu nhiên của nhân vật nhưng xét
tới cùng không hoàn toàn như vậy mà nó thể hiện logic tâm lí tất yếu. Vì tình
thương đồng loại như thể thương thân vốn có trong cô gái Hmông xinh đẹp và khổ
nhục đã khiến Mị cứu A Phủ. Vì khát vong sống Mị đã tự cứu mình, giải phóng
đời mình gắn bó với A phủ.
Con đường tự giải phóng của Mị và A phủ cũng là con đường vùng lên tự cứu
mình của bao người dân lao động thiểu số không muốn và không thể sống mãi kiếp
nô lệ ngựa trâu dưới ách áp bức bóc lột của bon thống lí.
- Sau đó, giáo viên chốt lại và giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh :
+ Trong cuộc sống chúng ta phải biết thương người cùng cảnh ngộ và căm ghét kẻ
ác. Trong bất kì hoàn cảnh nào chúng ta phải biết thương thân mình, có lòng ham
sống, biết vươn lên, vượt qua moi trở ngại, khó khăn trong cuộc sống. Như vậy,
ngoài những kĩ năng sống cơ bản mà tài liệu đã hướng dẫn như kĩ năng tự nhận
thức, tư duy sáng tạo, giáo viên còn giáo dục hoc sinh kĩ năng thể hiện sự cảm
thông: Các em sẽ quan tâm hơn những mảnh đời cơ cực, tình thương đồng loại
“ Thương người như thể thương thân”.
3.2. Truyện ngắn “Vợ nhặt” của Kim Lân:
- Bản thân đã đặt câu hỏi cho hoc sinh động não tìm hiểu nhân vật Tràng, người vợ
nhặt, bà cụ Tứ. Sau đó, giáo viên đặt câu hỏi để hoc sinh tìm ra giá trị hiện thực và
giá trị nhân đạo của truyện ngắn.
- Giáo viên rèn cho hoc sinh kĩ năng tự nhận thức: Hoc sinh nhận thức được thảm
cảnh mà người dân ở xóm ngụ cư phải gánh chịu là nạn đói năm 1945. Chỉ trong
vòng vài tháng từ Quảng Trị đến Bắc kì hơn 2 triệu đồng bào ta bị chết đói “
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 13
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
Người chết như ngả rạ. Không buổi sáng nào người trong làng đi chợ, đi làm đồng
không gặp ba bốn cái thây nằm còng queo bên đường. Không khí vẩn mùi ẩm thối
của rác rưởi và mùi gây của xác người”. Trước tình cảnh đó, thân phận, giá trị của
con người rẻ rúng. Anh Tràng chỉ qua 2 lần đùa cợt vu vơ và 4 bát bánh đúc đã có
vợ. Còn người vợ nhặt lại chấp nhận theo không về làm vợ anh Tràng.
- Bên cạnh đó, giáo viên nên rèn thêm cho hoc sinh kĩ năng thể hiện sự cảm thông.
Thông qua việc tìm hiểu giá trị nhân đạo của tác phẩm, tác giả cảm thông cho số
phận của người dân xóm ngụ cư phải chịu thảm cảnh nạn đói. Trong cuộc sống
chúng ta nên đồng cảm, cảm thông hay sẻ chia với những người có hoàn cảnh bất
hạnh, không may.
- Tiếp theo giáo viên đặt câu hỏi: Điều gì khiến cho những người dân ở xóm ngụ
cư vượt qua nạn đói?
+ Hoc sinh tìm ra đơn vị kiến thức: Tình yêu thương , sự đùm boc, cưu mang của
anh Tràng và bà cụ Tứ đối với người vợ nhặt sẽ giúp cho cả gia đình ho vượt qua
nạn đói.
- Giáo viên giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh: Như vậy tình yêu thương, nó sẽ là
sức mạnh giúp ta vượt qua những khó khăn, thử thách của cuộc sống. Mặt khác,
giáo viên có thể giáo dục cho hoc sinh tình yêu thương có thể cảm hóa con người
chẳng hạn như người vợ nhặt. Cái đói đã xô đẩy chị có lúc thành ra kẻ cong cớn,
trơ trẽn, trâng tráo. Nhưng hạnh phúc, tình thương của bà cụ Tứ, Tràng đã đem đến
một sự đổi thay thật sự trong tính cách của người đàn bà, đến nỗi làm cho Tràng
phải ngạc nhiên: “Tràng nom thị hôm nay khác lắm, rõ ràng là người đàn bà hiền
hậu đúng mực không còn vẻ gì chao chát chỏng lỏn như mấy lần Tràng gặp ở
ngoài tỉnh”.
- Tiếp theo, giáo viên cho hoc sinh trình bày 2 phút với câu hỏi: Cảm nhận của em
sau khi hoc xong truyện ngắn vợ nhặt?
Hoc sinh sẽ tìm ra được các đơn vị kiến thức sau:
+ Em hiểu được tình cảnh thê thảm của người nông dân miền Bắc nước ta trong
nạn đói khủng khiếp năm 1945 do thực dân Pháp và phát xít Nhật gây ra.
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 14
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
+ Niềm khao khát hạnh phúc gia đình, niềm tin bất diệt vào cuộc sống và tình
thương yêu đùm boc lẫn nhau giữa những con người lao động nghèo khổ ngay bên
bờ vực của cái chết.
- Giáo viên chốt lại, giáo dục hoc sinh.
+ Như vậy, thông qua 3 nhân vật trong câu chuyện, Kim Lân đã phát hiện và khẳng
định với chúng ta: Dù trong bất kì hoàn cảnh nào, những con người lao động vẫn
giữ được tình cảm cao quý, luôn có khát vong vươn lên để tìm thấy một cuộc sống
hạnh phúc.
+ Đối với chúng ta, dù trong bất kì hoàn cảnh nào, ngay cả khi đang mấp mé bên
bờ vực thẳm của cái chết, chúng ta phải luôn hướng về sự sống, khao khát hạnh
phúc gia đình, có niềm tin ở tương lai.
3.3. Truyện ngắn “Rừng xà nu”của Nguyễn Trung Thành:
- Giáo viên đặt câu hỏi, nêu vấn đề để hoc sinh tìm hiểu: Hiện thực mà tác giả đề
cập trong truyện ngắn là gì?
Hoc sinh tìm ra đơn vị kiến thức:
+ Đó là cuộc chiến đấu kiên cường của dân làng Xô Man nói riêng và nhân dân
Tây Nguyên nói chung trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
- Qua đó, giáo viên rèn kĩ năng tự nhận thức cho hoc sinh.
- Tiếp theo, giáo viên đặt câu hỏi hướng dẫn hoc sinh tìm hiểu hai hình tượng trong
tác phẩm đó là hình tượng cây xà nu và hình tượng nhân vật Tnú.
+ Khi phân tích nhân vật Tnú, giáo viên lưu ý kiến thức: Vợ con anh bị giặc bắt
đánh đập cho đến chết. Anh bị giặc bắt, bị đốt mười đầu ngón tay bằng nhựa xà nu.
Mỗi ngón tay anh còn 2 đốt nhưng anh vẫn tham gia lực lượng vũ trang. Anh đã
vượt qua bi kịch cá nhân để cầm súng tiêu diệt kẻ thù bảo vệ quê hương.
- Giáo viên giáo dục cho hoc sinh: Đứng trước lợi ích cá nhân và lợi ích dân tộc
chúng ta phải biết hi sinh lợi ích cá nhân vì lợi ích cộng đồng, đất nước.
- Tiếp theo, khi phân tích nhân vật cụ Mết, giáo viên đặt câu hỏi: Em có suy nghĩ
gì về lời nói của cụ Mết “ Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo!”.
+ Hoc sinh sẽ tìm ra đơn vị kiến thức: Chứng kiến cái chết thảm thương của Mai
và sự bất lực của Tnú trước sự tra tấn dã man tàn bạo của bon thằng Dục, cụ Mết
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 15
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
càng thấm hiểu là đối với kẻ thù chỉ có 2 bàn tay trắng, chỉ có 2 bàn tay không thì
không thể nào đối đầu với chúng được, phải cầm vũ khí đứng lên!
-Từ đó, giáo viên giáo dục cho hoc sinh: Trong cuộc sống, khi kẻ thù gây rối,
chống phá, xâm lược, chúng ta phải dùng bạo lực cách mạng chống lại bạo lực
phản cách mạng.
3.4. Truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi.
- Giáo viên đặt câu hỏi để hoc sinh thảo luận nhóm 2.
+ Trình bày cảm nhận của em về nhân vật Việt?
Hoc sinh sẽ tìm ra các đơn vị kiến thức:
+ Việt biểu hiện mình một cách tự nhiên, chân thành qua cách trần thuật của tác
giả.
+ Đó là một cậu con trai mới lớn lộc ngộc, vô tư, trẻ con trở thành một chiến sĩ
giải phóng quân dũng cảm kiên cường, một dũng sĩ diệt Mĩ, diệt xe boc thép.
+ Giành nhau đi bộ đội với chị.
+ Không lo không nghĩ, giao hết cho chị thu xếp việc nhà.
+ Nghe theo chị tính toán đồng ý hết, lăn kềnh ra ván, cười khì khì, chụp bắt
đom đóm úp trong lòng bàn tay.
+ Bị thương nặng, lạc đồng đội giữa rừng, không sợ chết nhưng sợ ma cụt đầu.
+ Chiến đấu dũng cảm, lập chiến công, không màng sống chết quyết tấn công
giặc đến cùng.
+ Kế tục và phát huy truyền thống cách mạng của gia đình, chắc chắn Việt còn
tiến xa, lập nhiều chiến công mới trên con đường chiến đấu giải phóng miền
Nam, thống nhất đất nước.
- Giáo viên giáo dục hoc sinh: Ngày đó những lớp thanh niên xung phong hăng hái
ghi tên lên đường tòng quân giết giặc chỉ với mục đích duy nhất là giành độc lập tự
do cho Tổ quốc. Ngày nay, đất nước đã hòa bình, thanh niên chúng ta đã làm gì? Có
xứng đáng với thế hệ cha anh hay không?
- Giáo viên cho hoc sinh sử dụng phiếu hoc tập: Từ việc cảm nhận về nhân vật Việt
trong truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình”, em hãy liên hệ đến thanh niên
hiện nay đã làm được những gì, và còn hạn chế ở điểm nào?
Thanh niên hiện nay
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 16
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
Đã làm được
- Phấn đấu hoc tập
- Tham gia chiến dịch mùa hè xanh
- Tham gia các phong trào thanh
niên tình nguyện
Hạn chế
- Ăn chơi, lãng phí thời gian
- Sa vào các tệ nạn xã hội
- Ích kỉ, không quan tâm
đến người khác
- Thiếu lí tưởng sống
- Tham gia các hoạt động xã hội, từ
- Thích làm giàu
thiện như hiến máu nhân đạo…
Như vậy, các em đã nhận thức được những hạn chế của thanh niên hiện nay là
ăn chơi, sa vào các tệ nạn xã hội, ích kỉ, không quan tâm đến người khác, thích
làm giàu…mà tương lai của đất nước đang trông chờ vào sự đóng góp công sức
của thanh niên. Từ đó, các em sẽ phấn đấu hoc tập hơn nữa, rèn luyện phẩm
chất đạo đức cho xứng đáng với thế hệ cha anh ngày trước và tùy theo sức của
mình đóng góp để xây dựng đất nước.
3.5. Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu:
- Trong quá trình đoc hiểu văn bản , sau khi cho hoc sinh tìm hiểu hai phát hiện
của người nghệ sĩ nhiếp ảnh:
+ Cảnh đẹp chiếc thuyền ngoài xa trong biển sớm mờ sương “ Trước mặt tôi là
một bức tranh mực tàu của một danh hoa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ
lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do
ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như
tượng trên chiếc mui khum khum , đang hướng mặt vào bờ”.
+ Cảnh người đàn ông đánh đập vợ một cách dã man “ dùng chiếc thắt lưng
quật tới tấp vào lưng người đàn bà, lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm
răng nghiến ken két”.
- Tiếp theo, giáo viên cho hoc sinh tìm hiểu: Câu chuyện của người đàn bà ở tòa
án huyện như thế nào? Qua đó, tác giả muốn thể hiện điều gi?
+Hoc sinh sẽ tìm ra các đơn vị kiến thức:
Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở tòa án huyện là câu chuyện về sự thật
cuộc đời. Nó giúp những người như Phùng và Đẩu hiểu được nguyên do của
những điều tưởng như vô lí. Bề ngoài, đó là một người đàn bà quá nhẫn nhục,
cam chịu bị chồng thường xuyên hành hạ,đánh đập thật khốn khổ “ Ba ngày
một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”, vậy mà vẫn nhất quyết gắn bó với lão
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 17
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
đàn ông vũ phu ấy. Chỉ qua những lời giải bày thật tình của người mẹ đáng
thương đó mới thấy nguồn gốc moi sự chịu đựng, hi sinh của bà là tình thương
vô bờ đối với những đứa con: “ … đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi
cần phải có người đàn ông để chèo chống khi phong ba, để cùng làm ăn nuôi
nấng đặng một sắp con nhà nào cũng trên dưới một chục đứa… phải sống cho
con chứ không thể sống cho mình…”. Nếu hiểu sự việc một cách đơn giản, chỉ
cần yêu cầu người đàn bà bỏ chồng là xong. Nhưng nếu nhìn vấn đề một cách
thấu suốt sẽ thấy suy nghĩ và xử sự của bà là không thể khác được. Trong đau
khổ triền miên, người đàn bà ấy vẫn chắt loc được những niềm hạnh phúc nhỏ
nhoi: “ Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no”, “…trên
chiếc thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái chúng tôi sống hòa thuận, vui vẻ”;
“ Ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn
lớn…” . Qua câu chuyện của người đàn bà, ta càng thấy rõ: Không thể dễ dãi ,
đơn giản trong việc nhìn nhận moi sự việc, hiện tượng của đời sống.
+ Giáo viên giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh: Phải nhìn cuộc sống đa dạng
nhiều chiều; bởi vì nó ẩn chứa nhiều nghịch lí, mâu thuẩn, éo le, ngang trái.
- Tiếp theo, giáo viên cho hoc sinh tìm hiểu về người đàn bà hàng chài: Trình
bày ấn tượng của em về người đàn bà hàng chài?
+ Hoc sinh tìm ra các đơn vị kiến thức:
Tác giả chỉ goi là “ người đàn bà” một cách phiếm định. Tuy không có tên tuổi
cụ thể, một người vô danh như biết bao người đàn bà vùng biển khác, nhưng số
phận con người ấy lại được tác giả tập trung thể hiện và được người đoc quan
tâm nhất trong truyện ngắn này. Trạc ngoài 40, thô kệch, rỗ mặt, lúc nào cũng
xuất hiện với “ khuôn mặt mệt mỏi”, người đàn bà ấy gợi ấn tượng về một cuộc
đởi nhoc nhằn lam lũ. Bà thầm lặng chịu đựng moi đớn đau, khi bị chồng đánh
“ không hề kêu một tiếng, không chống trả, cũng không tìm cách chạy trốn”, bà
coi đó là lẽ đương nhiên, chỉ đơn giản bởi trong cuộc mưu sinh đầy cam go, trên
chiếc thuyền kiếm sống ngoài biển xa cần có một người đàn ông khỏe mạnh và
biết nghề, chỉ vì những đứa con của bà cần được sống và lớn lên. “ tình thương
con cũng như nỗi đau, cũng như cái sự thâm trầm trong việc hiểu thấu các lẽ
đời hình như mụ chẳng bao giờ để lộ rõ rệt ra bên ngoài” – một sự cam chịu
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 18
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
nhẫn nhục như thế thật đáng để chia sẻ, cảm thông. Thấp thoáng trong người
đàn bà ấy là bóng dáng của biết bao người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao
dung, giàu lòng vị tha, đức hi sinh.
- Tiếp theo, sau khi đặt câu hỏi tìm ra đặc điểm của nhân vật:
+ Có số phận bất hạnh
+Vẻ đẹp tâm hồn
- Giáo viên cho hoc sinh sử dụng phiếu hoc tập.
*Nỗi khổ của người đàn bà hàng chài.
Nguyên nhân:
- Đông con
- Cuộc sống vất vả.
- Thuyền lại chật
- Thường xuyên bị chồng
đánh đập
Cách khắc phục nạn bạo hành gia đình:
- Hưởng ứng chính sách dân số, kế hoạch
hóa gia đình.
- Nên có từ một đến hai con để nuôi con
khỏe, dạy con ngoan.
- Nhà nước nên tạo điều kiện cho ho hoc
tập, làm ăn sinh sống
- Giáo viên chốt lại giáo dục hoc sinh: trong thực tế, gia đình đông con, cuộc sống
khó khăn dễ nảy sinh mâu thuẫn, lục đục. Để khắc phục tình trạng này, về phía xã
hội, Nhà nước tạo điều kiện cho moi người hoc tập, làm ăn sinh sống. Về phía gia
đình, chúng ta phải hưởng ứng chính sách dân số, kế hoạch hóa gia đình. Mỗi gia
đình nên có từ một đến hai con để nuôi con khỏe, dạy con ngoan.
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 19
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
III.Kết quả:
Khi thực hiện từ tháng 01/2011 đến nay, bản thân đã giúp hoc sinh có hành vi ứng
xử đúng đắn, tích cực. So sánh kết quả thống kê từ đầu hoc kì II đến cuối tháng 3
hoc kì II, bản thân thấy hoc sinh có sự chuyển biến rõ rệt.Kết quả như sau:
LỚP
TS
44
44
12B4
44
33
33
12A2
33
THỜI
GIAN
NỘI DUNG
KHẢO SÁT
Khả năng làm chủ
bản thân
Khả năng ứng xử phù
22-03- hợp người khác
2011 Khả năng ứng phó
tích cực trước các
tình huống của cuộc
sống
Khả năng làm chủ
bản thân
Khả năng ứng xử phù
22-03- hợp người khác
2011 Khả năng ứng phó
tích cực trước các
tình huống của cuộc
sống
VÒNG I
( HS có
KNS)
TỈ
LỆ
VÒNG
II (HS có
TỈ
LỆ
KNS)
20
45,45
35
79,54
15
34,09
29
65,90
20
45,45
32
72,72
18
54,54
30
90,90
16
48,48
27
81,81
19
57,57
28
84,84
IV. Một số khó khăn khi thực hiện giáo dục kĩ năng sống:
- Việc giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh phải kiên trì, mất nhiều thời gian hay
thời gian kéo dài.
- Thông qua quá trình đoc hiểu văn bản, giáo viên có thể linh hoạt giáo dục cho
hoc sinh tùy theo đơn vị kiến thức và đối tượng hoc sinh.
- Một số hoc sinh do thói quen từ nhỏ nên việc giáo dục kĩ năng sống các em thay
đổi rất chậm.
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 20
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
V. Đề xuất:
Sở Giáo dục đào tạo Tây Ninh tổ chức một năm một lần Hội nghị về chuyên đề
giáo dục kĩ năng sống để giáo viên có thể trao đổi hoc tập kinh nghiệm với nhau.
VI. Bài học kinh nghiệm:
* Việc giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh THPT là vấn đề cấp thiết trong nhà
trường hiện nay. Vấn đề này đang được thực hiện đồng bộ ở nhiều môn trong đó
có Ngữ văn. Để việc giảng dạy và giáo dục kĩ năng sống đạt hiệu quả, trong quá
trình thực hiện, giáo viên cần chú ý một số điểm sau:
- Giáo viên cần đầu tư nhiều thời gian để soạn giáo án, chuẩn bị kiến thức, phân bố
thời gian, chuẩn bị một số câu hỏi để tìm hiểu kiến thức, một số câu dạng cảm thụ,
một số câu hỏi để kiểm tra kĩ năng ứng xử của hoc sinh, câu hỏi thảo luận cho hoc
sinh trình bày một phút. Tất cả nhằm tạo sự lôi cuốn, hấp dẫn để hoc sinh dễ tiếp
thu.
- Giáo viên bộ môn Ngữ văn có vai trò rất quan trong. Tuy nhiên giáo viên nên có
sự phối hợp với giáo viên chủ nhiệm, đoàn thể và các giáo viên khác để giáo dục kĩ
năng sống đạt hiệu quả.
- Trên đây là một số giải pháp, cách làm mà bản thân thấy đạt hiệu quả. Giáo viên
cần khắc phục tình trạng giờ dạy Ngữ văn trở thành giờ dạy kiến thức đơn thuần.
- Giáo viên nên kiên trì và đôi khi nên linh hoạt cho phù hợp với đối tượng hoc
sinh để đảm bảo kiến thức, thời gian hợp lí. Giáo viên cần phải chuẩn bị soạn giảng
kĩ, chu đáo . Moi biện pháp, moi hình thức hoạt động của thầy nhằm làm sao thúc
đẩy được sự hoạt động của từng hoc sinh, giúp các em ứng xử đúng đắn, tích cực
trước moi thử thách của cuộc sống. Có như thế, giáo viên mới thực sự đem lại hiệu
quả nhất định.
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 21
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
C. Kết luận
Qua lí luận và thực tiễn kiểm chứng muốn hình thành nhân cách con người hiện
đại, giáo dục kĩ năng sống cho hoc sinh qua môn Ngữ văn ở trường THPT là việc
làm cần thiết. Tôi nghĩ rằng tất cả giáo viên nên tiến hành đồng bộ lên lớp không
những cung cấp kiến thức mà còn dạy các em thái độ kĩ năng ứng xử trong các mối
quan hệ ( với con người, với môi trường thiên nhiên,…) để góp phần đào tạo thế hệ
trẻ - Những chủ nhân tương lai của đất nước - năng động, sáng tạo.
Mặt khác, trong quá trình giảng dạy, tùy theo từng đối tượng cụ thể, mỗi thầy
cô cần có những biện pháp phù hợp với thực tế của hoc sinh mình. Riêng hoc sinh
trường THPT Lộc Hưng tôi cho rằng cách giáo dục kĩ năng sống trên được thực
hiện và kiểm chứng qua 2 lần kiểm tra và hoc sinh đã có sự thay đổi ứng xử trong
các mối quan hệ, có thể áp dụng cho tất cả khối 12.
Đề tài này tôi đã thể hiện bằng văn bản. Tôi rất muốn được trao đổi đề tài này
với các đồng nghiệp và tất cả hoc sinh lớp 12 trong và ngoài phạm vi nhà trường.
Cám ơn quý thầy cô đã quan tâm những điều tâm huyết được trình bày trong đề tài
này. Tôi cũng mong rằng qua đề tài này chất lượng giáo dục thế hệ trẻ ngày càng
được nâng lên. Các em sẽ trở thành con người mới đáp ứng sự phát triển và sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Lộc Hưng, ngày 26 tháng 03 năm 2011
Người viết
Nguyễn Mộng Duyên
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 22
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
MỤC LỤC
?
A - ĐẶT VẤN ĐỀ.........................................................................Trang 1
B - NỘI DUNG ĐỀ TÀI..........................................Trang 3 đến trang 21
I. Cơ sở pháp lí, cơ sở lí luận và cơ sở thực tế của đề tài .........Trang 3
II . Biện pháp thực hiện...........................................................Trang 11
III.Kết quả.................................................................................Trang 20
IV. Một số khó khăn ................................................................Trang 20
V. Đề xuất..................................................................................Trang 21
VI. Bài học kinh nghiệm..........................................................Trang 21
C. KẾT LUẬN ...........................................................................Trang 22
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 23
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 12 tập hai ( Chương trình chuẩn)
2. Sách giáo viên Ngữ văn lớp 12 tập hai ( Chương trình chuẩn)
3. Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12
Tác giả Nguyễn Văn Đường – Nhà xuất bản Hà Nội
4. Giáo dục kĩ năng sống trong môn Ngữ văn ở trường trung hoc phổ thông.
Tác giả: Lê Minh Châu- Nguyễn Thúy Hồng – Trần Thị Tố Oanh – Phạm Thị
Thu Phương – Lưu Thu Thủy – Nguyễn Thị Hồng Vân – Đào Vân Vi – Nguyễn
Huệ Yên – Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam.
5. Giáo trình chuyên đề Giáo dục kĩ năng sống
Tác giả: Nguyễn Thanh Bình – Nhà xuất bản Đại hoc sư phạm
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 24
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT qua một số truyện ngắn lớp12
Ý KIẾN NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ CỦA
HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
1. CẤP TRƯỜNG: TRƯỜNG THPT LỘC HƯNG
NHẬN XÉT:.............................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
XẾP LOẠI:....................................................
Lộc Hưng, ngày……tháng ……năm 2011
CHỦ TỊCH HĐKH
2. CẤP TỈNH: SỞ GD&ĐT TÂY NINH
NHẬN XÉT:.............................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
XẾP LOẠI:....................................................
Tây Ninh, ngày……tháng……năm 2011
CHỦ TỊCH HĐKH
Người thực hiện: Nguyễn Mộng Duyên
Trang 25
