Vận dụng kiến thức lịch sử thế giới vào dạy học lịch sử việt nam ở lớp 8

TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

GIẢI PHÁP HỮU ÍCH
ĐỀ TÀI
VẬN DỤNG KIẾN THỨC LỊCH SỬ THẾ GIỚI
VÀO DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở LỚP 8

A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
Lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc vốn là hai bộ phận riêng biệt, mỗi phần có những
đặc điểm riêng. Tuy nhiên đây lại là hai bộ phận không tách rời nhau. Những sự kiện lịch
sử xảy ra ở mỗi quốc gia ít nhiều cũng ảnh hưởng tới sự phát triển của lịch sử thế giới và
những chuyển biến của lịch sử thế giới sẽ tạo nên xu hướng phát triển chung cho các quốc
gia.
Mối quan hệ tác động qua lại giữa lịch sử thế giới với lịch sử dân tộc là điều không
ai có thể phủ nhận. Vì vậy, nếu chúng ta hiểu rõ được tình hình đang diễn ra trên thế giới
thì chúng ta có thể giải thích được các sự kiện đang xảy ra trong nước tại thời điểm đó và
sẽ dự đoán được một phần tương lai phát triển của một quốc gia, dân tộc mình.
Hiểu rõ tầm quan trọng trong mối quan hệ qua lại giữa hai bộ phận lịch sử: thế giới
và dân tộc nên trong các bộ sách giáo khoa lịch sử phổ thông (cả THCS và THPT) các nhà
biên soạn sách đã sắp xếp phần lịch sử thế giới học trước phần lịch sử Việt Nam, nhằm
giúp cho các em có một cách nhìn tổng quan trước khi đi tìm hiểu lịch sử dân tộc. Theo tôi
đây là một cách sắp xếp khoa học và hợp lý có tính chất định hướng tư duy cho cả giáo
viên và học sinh.
Tuy nhiên trên thực tế, nhiều em học sinh và một số giáo viên vẫn luôn coi lịch sử
thế giới và lịch sử Việt Nam là hai bộ phận tách biệt. Các em học sang phần lịch sử Việt
Nam thì quên lịch sử thế giới. Vì thế, khi học đến lịch sử Việt Nam, các em không hiểu

Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

1

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

được sự phát triển của các sự kiện cũng như không tìm thấy được nguyên nhân sâu xa tác
động từ tình hình thế giới đến Việt Nam.
Nguyên nhân của tình trạng trên có phần trách nhiệm thuộc về các giáo viên trực
tiếp giảng dạy môn lịch sử ở các trường phổ thông. Chính giáo viên đã không khắc sâu
cho các em các sự kiện thế giới có liên quan đến lịch sử dân tộc.
Qua 6 năm kinh nghiệm đứng lớp và trực tiếp giảng dạy lịch sử lớp 8 tại trường
THCS – THPT Tà Nung, bản thân tôi đã rút ra một số kinh nghiệm trong việc vận dụng
kiến thức lịch sử thế giới vào dạy học lịch sử Việt Nam. Đó là lí do vì sao tôi lại chọn đề
tài: “Vận dụng kiến thức lịch sử thế giới vào dạy học lịch sử Việt Nam ở lớp 8” làm đề
tài sáng kiến kinh nghiệm của mình trong năm học 2013 - 2014
2. Đối tượng và phạm vi của đề tài.
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Việc vận dụng kiến thức lịch sử thế giới vào dạy
học lịch sử Việt Nam ở lớp 8.
- Phạm vi Nghiên cứu:
+

Về không gian: Là phần lịch sử Việt Nam (bao gồm 7 bài, từ bài 24 đến bài 30) của

sách giáo khoa lịch sử 8 - Bộ Giáo dục và Đào tạo.
+

Về thời gian: Lịch sử Việt Nam từ 1858 đến năm 1918.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:
- Mục đích: Qua đề tài này, tác giả mong muốn sẽ giúp cho đồng nghiệp cũng như
học sinh thấy rõ mối quan hệ khăng khiết giữa hai bộ phận: lịch sử thế giới và lịch sử Việt
Nam; từ đó vận dụng kiến thức đã học ở phần thế giới lý giải và làm sáng tỏ các sự kiện ở
lịch sử Việt Nam.
- Nhiệm vụ: Vận dụng có hiệu quả vào việc giảng dạy lịch sử.
4. Đóng góp của đề tài.
Đề tài hoàn thành sẽ là nguồn tài liệu giúp cho các giáo viên đang trực tiếp giảng
dạy lịch sử bậc THCS nói chung và lịch sử lớp 8 nói riêng hiểu rõ mối quan hệ qua lại
giữa hai bộ phận: lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam; từ đó có phương pháp riêng bản

Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

2

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

thân để vận dụng linh hoạt hai kiến thức này với nhau tạo ra hứng thú học tập môn sử cho
các em học sinh.
5. Phương pháp nghiên cứu:
Trên quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, Đường lối chính sách của Đảng và Nhà
nước; trong quá trình nghiên cứu, đề tài đã sử dụng hai phương pháp chuyên ngành chủ

yếu là phương pháp lịch sử và lôgic. Ngoài ra còn sử dụng các phương pháp bổ sung như
so sánh, thống kê, phân tích…
6. Nguồn tài liệu
- Đây là bản sáng kiến trình bày một số kinh nghiệm thực tế của bản thân. Do đó cơ
sở chính để hoàn thành bản sáng kiến này chủ yếu là những ý kiến chủ quan của bản thân
đã được tích lũy và kiểm nghiệm thực tiễn qua 6 năm giảng dạy.
- Ngoài ra để hoàn thành bản sáng kiến này, tôi cũng đã tham khảo một số cuốn
sách chuyên ngành có liên quan như:
+ Sách giáo khoa lịch sử các lớp 6, 7, 8, 9, NXB Giáo dục.
+ Đại cương lịch sử (tập 3), NXB Giáo dục, 2001.
+ Sách giáo viên lịch sử 8, NXB Giáo dục,2003
+ Sách: Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Lịch sử THCS, NXB

Giáo dục Việt Nam, 2009
7. Bố cục của đề tài:
Đề tài bao gồm 16 trang, ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Nội dung chính của đề tài gồm:
I.

Cơ sở lý luận của đề tài.

II.

Thực trạng việc vận dụng kiến thức lịch sử thế giới trong dạy học lịch sử Việt
Nam ở lớp 8 trường THCS – THPT Tà Nung - Đà Lạt – Lâm Đồng.

III.

Những kinh nghiệm trong việc vận dung kiến thức lịch sử thế giới vào dạy học
lịch sử Việt Nam ở lớp 8

Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

3

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

B. PHẦN NỘI DUNG
I.

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
Bước vào lớp 6, các em học sinh sẽ được học một môn khoa học độc lập đó là môn

Lịch sử. Theo một cấu trúc định sẵn ở bậc THCS thường học hết phần lịch sử thế giới mới
đến phần lịch sử Việt Nam. Và niên đại của các sự kiện thế giới bao giờ cũng tồn tại song
song hoặc gần với thời gian diễn ra các sự kiện trong lịch sử dân tộc.
Ví dụ:
Phần lịch sử lớp 6: các em được học 4 bài (từ bài 3 đến bài 6), là những kiến thức
khái quát nhất về sự tiến hóa của loài người trên trái đất và những quốc gia đầu tiên trên
thế giới. Sang phần lịch sử Việt Nam các em học trong 20 bài (từ bài 8 đến bài 27) là toàn
bộ phần lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc (sự xuất hiện của con người trên đất nước ta) đến
thế kỷ X.
Phần lịch sử lớp 7: Các em được học về lịch sử thế giới trung đại trong 7 bài đầu
và phần lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến giữa thế kỷ XIX cũng là thời kì phong kiến giai
đoạn trung đại ở Việt Nam
Phần lịch sử 8: Với 23 bài các em được học phần lịch sử thế giới cận đại và 8 bài

lịch sử Việt Nam (từ năm 1858 đến năm 1918) tương ứng với thời kì cận đại trên thế giới.
Lớp 9: Phần thế giới 13 bài là toàn bộ lịch sử xảy ra ở thời hiện đại, và 21 bài lịch
sử Việt Nam từ năm 1919 đến nay.
Khi nhìn vào cơ cấu sách như vậy có người sẽ đặt ra một câu hỏi: Tại sao không
học lịch sử Việt Nam trước lịch sử thế giới? Nếu bỏ qua phần lịch sử thế giới mà chỉ học
mình phần lịch sử Việt Nam thì có được không?
Có thể nói rằng: Đây không phải là một sự sắp xếp ngẫu nhiên tùy hứng của các nhà
biên soạn sách giáo khoa, mà là một nghiên cứu khá khoa học và lôgic theo sự phát triển
của tư duy con người nói chung và của khoa học lịch sử nói riêng.
Về mặt lôgic thì chúng ta thấy khi đánh giá một sự kiện, hiện tượng thì con người
thường có hai kiểu tư duy: Nhìn cái tổng quát để hiểu cái cụ thể hoặc ngược lại (nhìn từ
cái cụ thể để thấy được cái tổng quát). Trong lịch sử thì: mỗi quốc gia là một phần của thể
Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

4

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

giới vì thế các sự kiện sảy ra ở các quốc gia tạo ra xu thế phát triển của thế giới và chính
phần lịch sử thế giới cũng đã tác động đến xu hướng phát triển của từng quốc gia.
Vì thế có thể nói: trong việc dạy và học lịch sử Việt Nam thì phần lịch sử thế giới là
rất quan trọng. Việc vận dụng linh hoạt các kiến thức cơ bản của phần lịch sử thế giới vào
dạy học lịch sử Việt Nam sẽ giúp các em có được cachs lý giải khoa học nhất các sự kiện
đang diễn ra của dân tộc mình tại thời điểm đó.
II. THỰC TRẠNG VIỆC VẬN DỤNG KIẾN THỨC LỊCH SỬ THẾ GIỚI TRONG

DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở LỚP 8 TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG.
Nhìn chung việc dạy và học lịch sử ở trường THCS – THPT Tà Nung luôn đảm
bảo chương trình, theo đúng tiến độ và thực hiện nghiêm túc theo phân phối chương trình
mà Sở GD – ĐT Lâm Đồng đã đề ra. Tuy nhiên, việc học và dạy là quá trình động, phụ
thuộc vào nhiều yếu tố mà trực tiếp là người dạy (giáo viên) và người học (học sinh), kết
quả cuối cùng là người học đã hiểu, vận dụng được gì từ cái học trước vào phân tích cái
đang học cũng như vận dụng vào cuộc sống hàng ngày của các em.
Thực tế, hầu hết các em học sinh đều chưa hiểu hết mối quan hệ qua lại giữa phần
lịch sử thế giới với phần lịch sử Việt Nam. Do đó, trong tư duy của các em đây là hai phần
độc lập, học hết phần lịch sử thế giới thì có thể bỏ qua theo kiểu (song thì cất đi), các em
chưa có một sự vận dụng nhất định trong quá trình tư duy và học phần lịch sử Việt Nam.
Ví dụ: Ở bài 24: “Cuộc kháng chiến từ năm 1958 đến năm 1873” (SGK Lịch sử 8)
các em học về quá trình xâm lược của thực dân Pháp vào Việt Nam tại Đà Nẵng (1858),
Gia Định (1859)…các em sẽ không thể lý giải được các câu hỏi của lịch sử đề ra như: Tại
sao mãi đến năm 1858 thực dân Pháp mới chính thức xâm lược Việt Nam? Quá trình này
có phải là một tất yếu hay không?. Nếu như các em không còn nhớ kiến thức lịch sử thế
giới đã học ở bài 2 (Cách mạng tư sản Pháp) và bài 3 (Chủ nghĩa tư bản xác lập trên
phạm vi toàn thế giới).
Bài 25: “Kháng chiến lan rộng ra toàn quốc (1873 – 1884)”, kết thúc bài là hiệp
ước Pa-tơ-nốt đánh dấu sự đầu hàng hoàn toàn của triều đình nhà Nguyễn. Nước ta từ một
nước độc lập trở thành nước: thuộc địa nửa phong kiến. Vậy câu hỏi được đặt ra là: Việc
Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

5

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

nhà Nguyễn để mất nước vào tay thực dân Pháp ở cuối thế kỷ XIX có phải là một tất yếu
lịch sử không? Để lý giải vấn đề này buộc học sinh phải vận dụng kiến thức đã học ở bài
10 (Trung Quốc giữa thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX) và bài 12 (Nhật Bản giữa thế kỷ XIX đầu
thế kỷ XX).
Có ý kiến cho rằng: Nguyễn Ánh đã cõng rắn cắn gà nhà? Đánh giá công và tội thực
sự của nhà Nguyễn với nước ta như thế nào? …
Các em sẽ thật sự lúng túng và thậm chí sẽ không thể có được câu trả lời nếu các em
không nhớ và nắm được phần lịch sử thế giới cận đại nhất là giai đoạn cuối thế kỷ XIX,
khi mà các nước tư bản phương Tây như: Anh, Pháp, Ý, Mỹ… lần lượt chuyển sang giai
đoạn chủ nghĩa đế quốc.
Bài 28: “Trào lưu cải cách duy tân ở Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX”. Các em sẽ lý
giải như thế nào về vấn đề: Tại sao nhà Nguyễn lại không chấp nhận cải cách, canh tân đất
nước mà vẫn duy trì đường lối bảo thủ để nước ta phải rơi vào tay thực dân Pháp?
Bài 29: “Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp và những chuyển biến
về kinh tế, xã hội ở Việt Nam”. Các em sẽ được tìm hiểu về quá trình xây dựng bộ máy
thực dân kiểu cũ của thực dân Pháp ở Việt Nam, sự khai thác bóc lột của Pháp về kinh tế,
sự nô dịch về văn hóa, giáo dục…Câu hỏi đặt ra là: Tại sao khi thực dân Pháp tiến hành
khái thác thuộc địa ở Việt Nam chúng lại rất chú ý đến khai thác nông nghiệp?...Câu hỏi
này sẽ được trả lời nếu các em nhớ lại kiến thức bài 6 (Các nước Anh, Pháp, Đức Mĩ cuối
thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX).
Ở Bài 30: “Phong trào yêu nước chống Pháp từ đầu thế kỉ XX đến năm 1918”, câu
hỏi đặt ra cần các em giải thích là: Tại sao trong con đường cứu nước của Nguyễn Ái
Quốc lại khác hẳn về hướng đi so với các sĩ phu yêu nước trước đó như Phan Bội Châu,
Phan Châu Trinh?....
Có thể nói rằng: để trả lời các câu hỏi được đặt ra như trên không phải dễ dàng nhất
là khi các em chưa nắm chắc được các sự kiện lịch sử thế giới đã xảy ra trong khoảng thời
gian tương đương ấy. Ngược lại thì các em sẽ có được cái nhìn sâu sắc, toàn diện và giải

Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

6

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

thích rõ ràng các câu hỏi trên nếu các em có được kiến thức lịch sử xuyên suốt và khái
quát của phần lịch sử thế giới cận đại.
Về phía giáo viên dạy: đa số các thầy cô giáo khi lên lớp đều rất tâm huyết với nghề
nghiệp, cố gắng truyền thụ, hướng dẫn các em những kiến thức cần thiết. Tuy nhiên do
thời gian một tiết học có hạn (45 phút) trong khi đó lượng kiến thức của bài học mới
thường dài, vì thế hầu hết các giáo viên đã không có nhiều thời gian để ôn tập, củng cố và
hệ thống kiến thức cho các em. Giáo viên đã chưa thể tạo ra và khắc sâu mối liên hệ chặt
chẽ giữa phần lịch sử thế giới với phần lịch sử Việt Nam.
Tóm lại: Trong việc dạy học lịch sử ở trường THCS – THPT Tà Nung, mối quan hệ
giữa lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam hầu hết vẫn chưa được đánh giá đúng, do đó việc
vận dụng kiến thức lịch sử thế giới vào dạy và học lịch sử Việt Nam vẫn đang còn rất
nhiều hạn chế. Chính hạn chế này là một trong những nguyên nhân không tạo ra được
hứng thú học tập môn lịch sử cho các em học sinh. Các em không thể lý giải các câu hỏi
của phần lịch sử Việt Nam đặt ra do chưa nắm được quy luật vận động và phát triển của
lịch sử thế giới, từ đó gây tâm lý chán nản, khó hiểu và ngại học môn lịch ở cho các em
học sinh. Và đây cũng là lý giải cho câu hỏi: Vì sao học sinh Việt Nam lại ngại học lịch sử
dân tộc mình.
III. KINH NGHIỆM CỦA BẢN THÂN RÚT RA TỪ THỰC TẾ GIẢNG DẠY.
Tuy số năm công tác cũng chưa thực sự nhiều song bản thân tôi đã hiểu rất rõ tầm

quan trọng trong việc vận dụng các kiến thức lịch sử thế giới vào dạy và học lịch sử Việt
Nam. Vì vậy, tôi mạnh dạn đưa ra kinh nghiệm của bản thân trong việc “Vận dụng các
kiến thức lịch sử thế giới vào dạy học lịch sử Việt Nam ở lớp 8” như sau:
1. Giáo viên phải luôn trang bị cho học sinh những kiến thức lịch sử mang tính hệ
thống khái quát ngay từ đầu năm học, đầu chương mới hoặc một phần lịch sử mới.
Ví dụ: Ngay đầu những bài học lịch sử 8 đầu tiên giáo viên nên nhắc lại kiến thức:
- Phần lịch sử thế giới thường chia làm 4 giai đoạn:
+ Lịch sử cổ đại: từ khi loài người xuất hiện đến khoảng thế kỷ thứ V (lịch sử lớp 6).
+ Phần lịch sử trung đại: từ khoảng thế kỷ thứ V đến khoảng thế kỷ XV (lịch sử lớp 7).
Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

7

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG
+

Năm học 2013-2014

Lịch sử cận đại: Từ khoảng thế kỷ XVI đến năm 1917 (lịch sử lớp 8).

+ Lịch sử hiện đại: từ khoảng năm 1917 đến nay (lịch sử lớp 9).

- Lịch sử Việt Nam cũng được chia làm các giai đoạn tương ứng như sau:
+ Giai đoạn cổ đại: từ khi con người xuất hiện đến khoảng thế kỷ X (lịch sử lớp 6).
+ Giai đoạn trung đại: từ thế kỷ X đến cuối thế kỷ XIX (lịch sử lớp 7).
+ Giai đoạn cận đại: Khoảng cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX (Lịch sử lớp 8).
+ Giai đoạn hiện đại: Từ năm 1945 đến nay (lịch sử 9).

Do sự phát triển của lịch sử dân tộc mang đặc điểm riêng nên trong cách phân chia
giai đoạn giữa lịch sử Việt Nam với phần lịch sử thế giới không tương đương nhau song
các sự kiện lịch sử dân tộc đều có liên quan đến phần lịch sử thế giới và phần lịch sử thế
giới luôn tác động đến sự phát triển của lịch sử dân tộc ta.
2. Giới thiệu cho các em biết phần lịch sử lớp 8 mà các em chuẩn bị học là nằm ở
giai đoạn chung nào: Đó là phần lịch sử thế giới cận đại (từ khoảng thế kỷ XVI đến năm
1917) và tương đương là phần lịch sử Việt Nam từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX.
Qua phần giới thiệu khái quát đó các em mới hình dung được cái mà các em đang được
tìm hiểu là nằm ở chương, mục và giai đoạn nào.
3. Trong từng bài học của phần lịch sử Việt Nam, giáo viên cũng nên có khái quát,
liên hệ cụ thể để các em có sự hình dung, so sánh hai chiều các sự kiện đang xảy ra trong
cùng thời điểm giữa lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới. Từ đó, các em có thể hiểu và lý
giải cặn kẽ các vấn đề lịch sử đặt ra trong từng bài. Cụ thể như sau:
Bài học

Nội dung lịch sử Việt Nam

Kiến thức lịch sử thế giới có liên

Bài 24:

quan, ảnh hưởng đến LSVN
- Từ giữa thế kỷ XIX, các nước tư - Năm 1789 Pháp tiến hành cuộc cách

Cuôc

bản phương Tây đẩy mạnh việc xâm mạng tư sản.

kháng

chiếm các nước phương Đông, Việt - Sau thắng lợi của cách mạng tư sản,

chiến từ

Nam đang đứng trước nguy cơ xâm nước Pháp còn diễn ra cuộc cách

1858 đến

lược của tư bản Pháp

năm 1873

- Ngày 1/9/1858 quân Pháp, Tây XVIII đến giữa thế kỷ XIX với những

mạng công nghiệp từ giữa thế kỷ

Ban Nha tiến hành xâm lược Việt tiến bộ về kỹ thuật trong nhiều lĩnh
Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

8

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

Nam.

-

vực công nghiệp, giao thông vận tải.

Ngày 17/2/1959, quân Pháp - Sau cuộc cách mạng tư sản và cách

chuyển vào đánh Gia Định và các mạng công nghiệp, kinh tế Pháp phát
tỉnh miền Đông Nam Kì.

triển nhanh chóng, đặt ra yêu cầu cần
mở rộng lại thị trường và cung cấp
nguyên liệu, tư bản Pháp tiến hành
các cuộc chiến tranh xâm lược ở các
nước phương Đông, trong đó Việt

Bài 25:

Nam là mục tiêu xâm lược
- Ngày 20/11/1873, quân Pháp đánh - Năm 1870 chiến tranh Pháp – Phổ

Kháng

thành Hà Nội, chính thức đánh nổ ra trong điều kiện không có lợi

chiến lan

chiếm Bắc Kì. Quân triều đình dưới cho Pháp.

rộng ta

sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương - Năm 1871, Công xã Pa-ri nổ ra

toàn quốc

cố gắng cản giặc nhưng bị thất bại. mạnh mẽ, chính phủ tư sản Pháp rất
Quân Pháp tỏa đi đánh chiếm các vất vả đối phó với tình hình trong
tỉnh Hưng Yên, Phủ Lý….

nước cũng như ở các nước thuộc địa.

- Quân và dân Hà Nội đứng dậy - Do hậu quả của cuộc chiến tranh
chống Pháp mạnh mẽ và đã giành Pháp- Phổ (1870 – 1871) mà nhịp độ
được chiến thắng ở trận Cầu Giấy phát triển công nghiệp của Pháp chậm
lần thứ nhất (12/1973).

lại, công nghiệp Pháp từ hàng thứ hai

- Sau hiếp ước Giáp Tuất (1874) tư trên thế giới đã tụt xuống hàng thứ tư
sản Pháp phát triển mạnh, cần rất sau Mỹ, Đức, Anh (vào cuổi thế kỷ
nhiều tài nguyên khoáng sản ở Bắc XIX).
Kỳ nên chúng quyết tâm xâm chiếm - Sau năm 1870, nền cộng hòa thứ 3
bằng được Bắc Kì.

của Pháp được thành lập, chính phủ

- Nhân dân ta, nhất là ở Hà Nội đã cộng hòa thi hành các chính sách đàn
dũng cảm đứng dậy chống Pháp và áp nhân dân, tích cực chạy đua vũ trũ
làm nên trận Cầu Giấy lần hai trang và tăng cường xâm lược thuộc
(5/1883), quân Pháp hoang mang địa. Pháp có hệ thống thuộc địa đứng
Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

9

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

nhưng triều đình Huế lại chủ trương hàng thứ hai thế giới bằng 1/3 diện
thương lượng với Pháp

tích thuộc địa của Anh.

- Quân Pháp lợi dụng triều đình Huế - Các nước Đông Nam Á từ giữa thế
lục đục đã nổ súng đánh thẳng vào kỷ XIX trở thành đối tượng xâm lược
Thuận An, buộc triều đình Huế kí của các nước tư bản phương Tây.
hiệp ước Hác-măng (1883) và hiệp Anh xâm lược Mã Lai, Miến Điện.
ước Pa-ta-nốt (1884).

Pháp chiếm Việt Nam- Lào Campuchia, Bồ Đào Nha thôn tính
In- đô- nê- xi-a… Chỉ có Xiêm là
thoát khỏi tình trạng nước thuộc địa

Bài 28:

nhờ ngoại giao khôn khéo.
- Vào những năm 60 của thế kỉ - Ở Nhật Bản diễn ra cuộc cải cách

Trào lưu

XIX, thực dân Pháp mở rộng cuộc Minh Trị Duy Tân (1868). Giữa thế

cải cách

chiến tranh xâm lược

duy tân ở

chuẩn bị tấn công đánh chiếm cả (Mỹ, Nga, Anh…) ngày càng can

Việt Nam

nước, thì triều đình Huế thi hành thiệp vào Nhật Bản đòi mở cửa. Nhật

nửa cuối

chính sách nội trị ngoại giao lỗi Bản đứng trước hai con đường: hoặc

thế kỉ XIX

thời, lạc hậu khiến cho kinh tế, xã tiếp tục duy trì chế độ phong kiến

Nam Kì, kỷ XIX các nước tư bản phương Tây

hội Việt Nam khủng hoảng nghiêm mục nát trở thành miếng mồi cho
tịa phương trọng.

thực dân phương Tây, hoặc canh tân

- Bộ máy chính quyền từ trung ương để phát triển đất nước.
đến địa phương trở nên mục ruỗng, - Tháng 1/1868 sau khi lên ngôi,
mâu thuẫn dân tộc ngày càng gay Thiên hoàng Minh Trị đã chọn con
gắt. Trong bối cảnh đó, các trào lưu đường cải cách tiến bộ nhằm đưa
cải cách Duy Tân ra đời.

Nhật Bản thoát khỏi tình trạng lạc
hậu. Đó là cuộc cải cách Minh Trị
được tiến hành trên nhiều lĩnh vực:
kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa,
giáo dục, quân sự…

Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

10

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

Bài 29:

- Sau khi căn bản hoàn thành công - ở Trung Quốc: Sau cuộc chiến tranh

Chính

cuộc bình định thuộc địa, thực dân Giáp Ngọ (1894 – 1895), các nước đế

sách khai

Pháp tiến hành cuộc khai thác thuộc quốc giành được quyền xây dựng các

thác thuộc

địa ở Việt Nam trên quy mô lớn.

địa của

a.

xí nghiệp, mở ngân hàng kinh doanh
đường sắt, khai thác hầm mỏ…Vì vậy

thực dân

các nước đế quốc đẩy mạnh đầu tư

Pháp và

vào Trung Quốc bằng cách cho chính

những

phủ Mãn Thanh vay tiền. Đồng thời,

chuyển

các nước đế quốc còn trực tiếp kinh

biến về

doanh lũng đoạn quyền trên xây dựng

kinh tế, xã

đường sắt, tích cực đầu tư khai thác

hội ở Việt

hầm mỏ ở Trung Quốc.

Nam
Như vậy, mỗi bài lịch sử Việt Nam trong chương trình lớp 8 đều có sự liên hệ chặt
chẽ với các bài ở phần lịch sử thế giới. Đây cũng chính là một trong những mục đích của
các nhà biên soạn sách nhằm muốn học sinh có mối liên hệ hai chiều; từ đó, có cái nhìn
tổng quát, biết lí giải các vấn đề mà lịch sử Việt Nam đặt ra một cách cặn kẽ, lôgic và
đánh giá nó đúng với sự thật khách quan. Vì vậy việc giáo viên hướng dẫn học sinh biết
vận dụng kiến thức lịch sử thế giới vào học lịch sử Việt Nam là rất quan trọng.
C. PHẦN KẾT LUẬN
1. Kết luận chung:
- Để học sinh có thể vận dụng tốt kiến thức lịch sử thế giới vào học lịch sử Việt
Nam ở bậc THCS nói chung và lớp 8 nói riêng thì bản thân giáo viên trực tiếp giảng dạy
phải có phương pháp, kĩ năng hướng dẫn học sinh học.
- Để việc vận dụng kiến thức lịch sử thế giới vào học lịch sử Việt Nam thành kĩ
năng thường xuyên của học sinh thì ngay từ đầu (đầu cấp - lớp 6, đầu năm học, đầu học kì,
đầu chương…) giáo viên phải khái quát hóa, hệ thống hóa các kiến thức lịch sử thế giới có

Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

11

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

liên quan đến phần lịch sử Việt Nam sắp học. Từ đó các em hình dung ra được việc học
của mình sắp tới, vị trí bài, thời gian lịch sử các em đang học và sắp học. Nếu giáo viên
dạy không làm tốt được khâu này (hệ thống hóa và khái quát hóa) thì khi vào các bài học
lịch sử Việt Nam cụ thể, học sinh sẽ bị “lạc” vào “rừng” các sự kiện lịch sử mà không biết
vị trí mình đang đứng.
- Đối với học sinh bặc THCS, do tư duy và kiến thức hiểu biết của các em chưa
rộng nên trong quá trình dạy trên lớp giáo viên nên chọn lọc các sự kiện lịch sử thế giới có
liên quan đến lịch sử Việt Nam một cách ngắn gọn để giảng. Tránh tình trạng đưa tràn lan,
quá nhiều vì như thế sẽ dẫn đến loãng hoặc rối kiến thức, học sinh khó hiểu.
Trên đây là toàn bộ những kinh nghiệm mà tôi đã nghiên cứu, tích lũy và vận dụng
trong thời gian qua và kết quả thu được từ bài thi môn lịch sử của học sinh lớp 8 trường
THCS – THPT Tà Nung qua năm học 2012-2013 với số điểm như sau:
Năm học 2012 – 2013:
Lớp
8A1 (36 hs )
8A2 ( 33 hs )

> =8
SL

%
5
13.8
3
9

6,5 - 7,9
SL
%
17 47.2
16 48.4

Chất lượng cả năm
5,0 - 6,4
3,5 - 4,9
SL
%
SL
%
12 33.3
2
5.5
10 30.3
4
12.1

< 3,5
SL
%
0

0
0
0

Trên TB
SL
%
34
94.4
29
87.8

Qua thực tế trên lớp và bằng kết quả từ các bài kiểm lịch sử định kì, thi cuối kì,
cuối năm thì số bài đạt điểm khá giỏi được tăng lên đáng kể. Kết quả đó cho thấy: số học
sinh hiểu bài chiếm một tỷ lệ cao và việc vận dụng các kiến thức lịch sử thế giới vào dạy
học lịch sử Việt Nam ở lớp 8 đã có hiệu quả.
2. Kiến nghị và đề xuất.
- Trên đây là kinh nghiệm của bản thân tôi trong quá trình đứng lớp và trực tiếp
giảng dạy phần lịch sử lớp 8. Mong các đồng nghiệp tham khảo và góp ý kiến.
- Rất mong các giáo viên trực tiếp giảng dạy môn lịch sử bậc THCS nói chung và
khối lớp 8 nói riêng bằng kinh nghiệm của bản thân, vận dụng linh hoạt các kiến thức lịch
sử thế giới vào dạy học lịch sử Việt Nam để tạo ra hứng thú học môn lịch sử cho học sinh.

Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

12

Lê Xuân Trường

TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

- Nên tạo tính hệ thống, xuyên suốt giữa các phần, các chương để học sinh có thể
hiểu vấn đề một cách lôgic bởi lịch sử có tính lôgic: các sự kiện xảy ra ngày hôm nay sẽ
dự báo hướng phát triển của ngày mai.
NGƯỜI VIẾT SÁNG KIẾN

Lê Xuân Trường

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ giáo dục và Đào tạo (2003), “Lịch sử lớp 6”, NXB Giáo dục.
2. Bộ giáo dục và Đào tạo (2004), “Lịch sử lớp 7”, NXB Giáo dục.
Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

13

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

3. Bộ giáo dục và Đào tạo (2005), “Lịch sử lớp 8”, NXB Giáo dục.
4. Bộ giáo dục và Đào tạo (2010), “Lịch sử lớp 9”, NXB Giáo dục.
5. Bộ giáo dục và Đào tạo (2009), “Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn
Lịch sử - trung học cơ sở”, NXB Giáo dục Việt Nam.
6. Bộ giáo dục và Đào tạo (2004), “Lịch sử lớp 8 – Sách giáo viên”, NXB Giáo dục.

7. Đinh Xuân Lâm (chủ biên) (2000), “Đại cương lịch sử Việt Nam” – tập 2, NXB Giáo
dục.

MỤC LỤC

Trang

A. PHẦN MỞ ĐẦU…………………………………………………………...1
1. Lí do chọn đề tài…………………………………………………………....1
Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

14

Lê Xuân Trường


TRƯỜNG THCS – THPT TÀ NUNG

Năm học 2013-2014

2. Đối tượng và phạm vi của đề tài……………………………………...…....2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu……………………………………........2
4. Đóng góp của đề tài………………………………………………………...3
5. Phương pháp nghiên cứu…………………………………………………...3
6. Nguồn tài liệu………………………………………………………………3
7. Bố cục của đề tài……………………………………………………………3
B. PHẦN NỘI DUNG…………………………………………………………4
I. Cơ sơ lý luận của đề tài………………………………………………….......4
II. Thực trạng việc vận dụng kiến thức lịch sử thế giới trong dạy học lịch sử Việt Nam ở
lớp 8 trường THCS –THPT Tà Nung…….......................................................5

III. Kinh nghiệm của bản thân rút ra từ thực tế giảng dạy…………………….7
C. PHẦN KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT………………………………………14

Sáng kiến kinh nghiệm môn lịch sử

15

Lê Xuân Trường