thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hướng hoàn thiện pháp luật

Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ

KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT TƢ PHÁP
----------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
NIÊN KHÓA (2009-2013)

THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ THỪA
KẾ TẠI TÕA ÁN, THỰC TIỄN VÀ HƢỚNG HOÀN
THIỆN PHÁP LUẬT

Giảng viên hƣớng dẫn

Sinh viên thực hiện

Trƣơng Thanh Hùng

Trần Thị Thúy Hằng

Bộ môn: Luật Tƣ Pháp

MSSV: 5095607
Lớp: LK0965A2

CẦN THƠ 11/2012

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

i


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

LỜI CÁM ƠN
Trong suốt quá trình thực hiện đề tài, em đã nhận đƣợc sự động viên, sự giúp đỡ
nhiệt tình và sự đóng góp ý kiến của gia đình, quý thầy cô và bạn bè. Nhờ vậy mà luận
văn đƣợc hoàn thành đúng thời hạn.
Lời đầu tiên, em xin chân thành gửi lời cảm ơn đến:
* Thầy Trƣơng Thanh Hùng, giảng viên hƣớng dẫn luận văn, Bộ môn tƣ pháp trƣờng Đại
học Cần Thơ, thầy đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ, truyền đạt kiến thức cho em trong suốt
quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài luận văn tốt nghiệp.
* Và xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của tất cả ngƣời thân trong gia đình và
bạn bè trong suốt thời gian qua.
Chân thành cảm ơn
Trần Thị Thúy Hằng

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

ii


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

iii


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

iv

Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................

...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

v


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU ......................................................................................................................1
CHƢƠNG 1 .........................................................................................................................4
NHẬN THỨC CHUNG VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ THỪA KẾ
TẠI TÕA ÁN .......................................................................................................................4
1.1 Khái niệm về thừa kế và quyền thừa kế .....................................................................4
1.1.1

Khái niệm thừa kế ............................................................................................4

1.1.2.

Khái niệm quyền thừa kế .................................................................................4

1.2 Phân loại loại tranh chấp về thừa kế ..............................................................................6
1.2.1 Tranh chấp về quyền thừa kế ...................................................................................6
1.2.2 Tranh chấp về hàng thừa kế .....................................................................................7
1.2.3 Tranh chấp về di sản thừa kế ...................................................................................9
1.2.3.1 Khái niệm di sản thừa kế ...................................................................................9
1.3. Cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc nghiên cứu thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa
kế ........................................................................................................................................10
CHƢƠNG 2 .......................................................................................................................14
THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ THỪA KẾ TẠI TÕA ÁN .......................14
2.1. Trình tự giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án cấp sơ thẩm ............................14
2.1.1. Nhận đơn khởi kiện và thụ lý vụ án tranh chấp về thừa kế ..................................14
2.1.1.1 Nhận đơn khởi kiện .........................................................................................14
2.1.1.2. Thụ lý vụ án ....................................................................................................16
2.2. Chuẩn bị xét xử ........................................................................................................18
2.2.1 Hòa giải và công nhận sự thỏa thuận của các đƣơng sự ........................................19
2.2.2. Các quyết định trong giai đoạn chuẩn bị xét xử ...................................................20
2.2.2.1. Tạm đình chỉ giải quyết vụ án ........................................................................20
2.2.2.2. Đình chỉ giải quyết vụ án ...................................................................................21
2.2.2.3. Quyết định đưa vụ án ra xét xử ......................................................................21
2.2.3. Những vấn đề cần lƣu ý khi giải quyết vụ án thừa kế ..........................................22
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

vi

Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

2.2.3.1. Xác định di chúc hợp pháp, quy định về di chúc có hiệu lực một phần.........22
2.2.3.2. Xác định di sản thừa kế ..................................................................................24
2.2.3.3. Một số quy định hạn chế về quyền thừa kế ....................................................26
2.3. Phiên tòa sơ thẩm.....................................................................................................28
2.3.1 Quy định chung về phiên tòa sơ thẩm ...................................................................28
2.3.2. Thủ tục bắt đầu phiên tòa sơ thẩm ........................................................................31
2.3.2.1. Chuẩn bị khai mạc phiên tòa sơ thẩm ............................................................31
2.3.2.2. Thủ tục tiến hành phiên tòa sơ thẩm ..............................................................31
2.4. Công việc sau phiên tòa sơ thẩm .............................................................................34
2.4.1 Sửa chữa bổ sung bản án, cấp trích lục bản án ....................................................34
2.4.2. Sửa chữa bổ sung biên bản phiên tòa ...................................................................35
Chƣơng 3 ............................................................................................................................36
THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM GÓP PHẦN
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ THỪA
KẾ ......................................................................................................................................36
3.1. Vấn đề về thừa kế liên quan đến thời hiệu khởi kiện ..............................................36
3.1.1. Thời hiệu khởi kiện ...........................................................................................36
3.1.2. Xác định thời điểm mở thừa ..............................................................................41
3.1.3. Việc xác định khối di sản ..................................................................................43
3.2. Xác định di sản hợp pháp hay không hợp pháp.......................................................44
3.3. Tại phiên tòa phúc thẩm, Kiểm sát viên có đƣợc phát biểu quan điểm giải quyết về
nội dung vụ án. ...............................................................................................................46
3.4. Quyền từ chối nhận di sản .......................................................................................50
KẾT LUẬN ........................................................................................................................52
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...........................................................................54

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

vii


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

LỜI MỞ ĐẦU
Thừa kế di sản là quyền về tài sản của công dân đƣợc quy định tại Điều 58 Hiến
Pháp năm 1992: “Nhà nƣớc bảo hộ quyền sở hữu hợp pháp và quyền thừa kế của công
dân”, chính là sự chuyển dịch tài sản và quyền sở hữu tài sản của cá nhân ngƣời đã chết
cho cá nhân, tổ chức có quyền hƣởng thừa kế; ngƣời thừa kế trở thành chủ sở hữu của tài
sản đƣợc hƣởng theo di chúc hoặc theo pháp luật. Với ý nghĩa có tầm quan trọng nhƣ vậy
nên trong bất kỳ chế độ xã hội có giai cấp nào vấn đề thừa kế cũng có vị trí quan trọng
trong các chế định pháp luật nói chung và bản thân nó cũng phản ánh phần nào bản chất
chế độ xã hội đó, thậm chí còn phản ánh đƣợc tính chất từng giai đoạn trong quá trình
phát triển của một chế độ xã hội. Thực tiễn xét xử của tòa án rất phong phú và đa dạng
chính vì thế pháp luật không thể điều chỉnh đƣợc tất cả những tình huống xảy ra trên thực
tế. Pháp luật chỉ thật sự ứng dụng trong cuộc sống khi các quy định đó phù hợp với thực
tiễn.
Ở nƣớc ta, từ năm 1945 đến nay pháp luật thừa kế đƣợc xây dựng và cơ bản hoàn
thiện, phù hợp với các quan hệ xã hội xã hội chủ nghĩa. Theo đó quyền và lợi ích về tài
sản của công dân đƣợc chú ý bảo vệ phù hợp với tình hình phát triển kinh tế xã hội của
đất nƣớc. Lịch sử đã cho thấy rằng, quyền thừa kế nói chung và quyền thừa kế theo pháp
luật nói riêng của công dân Việt Nam có sự biến đổi theo hƣớng ngày càng mở rộng và
có sự phụ thuộc vào thành quả phát triển kinh tế xã hội qua các thời kỳ và đƣợc mở rộng
tƣơng ứng với quan điểm, cách nhìn nhận đúng đắn hơn đối với mối quan hệ giữa ngƣời
có tài sản để lại và những ngƣời thừa kế. Trong những năm qua Nhà nƣớc ta đã đề ra và
thực hiện nhiều chủ trƣơng, đƣờng lối nhằm đổi mới toàn diện đất nƣớc, phát triển nền
kinh tế nhiều thành phần; nhiều hình thức sở hữu đƣợc thừa nhận nhƣ một quy luật tất

yếu, trong đó hình thức sở hữu tƣ nhân đã có đƣợc vị trí quan trọng. Việc thực hiện tốt
các chủ trƣơng, đƣờng lối đó đã tạo thêm cơ sở cho sự phát triển quyền thừa kế của công
dân Việt Nam.
Trong nền kinh tế thị trƣờng hiện nay những quan hệ xã hội ngày càng đa dạng
hơn, những tranh chấp về thừa kế cũng có xu hƣớng tăng nhanh về số lƣợng và ngày
càng phức tạp về nội dung. Trong một số trƣờng hợp tranh chấp về thừa kế gia đình ly
tán, cha mẹ anh em không nhìn mặt nhau… đó là tình trạng rất thƣờng gặp hiện nay. Vấn
đề đặt ra là làm thế nào để hạn chế; đáp ứng đƣợc phần nào khó khăn bên cạnh sự ra đời
của Bộ luật dân sự 2005 (BLDS) thay thế bộ luật dân sự 1995 và Pháp lệnh thừa kế 1990
thì Bộ luật tố tụng dân sự 2004 sửa đổi bổ sung 2011(BLTTDS) cũng ra đời góp phần
hạn chế vấn đề này. Nội dung của luật tác động không nhỏ đến thừa kế nếu không đảm
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

1


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

bảo đƣợc một trình tự thủ tục hợp lý thì không thể giải quyết đúng đắn một cách khách
quan. Với thực trạng nền kinh tế thị trƣờng và xây dựng nhà nƣớc pháp quyền thì vấn đề
tài sản thuộc sở hữu cá nhân ngày càng phong phú, và vấn đề thừa kế di sản cũng nảy
sinh nhiều dạng tranh chấp phức tạp. Hàng năm Toà án nhân dân các cấp đã thụ lý và giải
quyết nhiều vụ án thừa kế. Nhiều vụ tranh chấp thừa kế phải xét xử nhiều lần mà tính
thuyết phục không cao. Điển hình thời hiệu khởi kiện để ngƣời thừa kế yêu cầu chia di
sản xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của ngƣời thừa kế là
mƣời năm kể từ thời điểm mở thừa kế; Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu ngƣời thừa kế
thực hiện nghĩa vụ về tài sản của ngƣời chết để lại là ba năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.
Luật quy định là vậy nhƣng trên thực tế thì việc xác định thời hiệu trong mỗi vụ việc lại

gặp phải những vƣớng mắc khi áp dụng luật vào quá trình xét xử, Tòa án vẫn thụ lý mặc
dù đã hết thời hiệu. Hay việc xác định thời điểm thừa kế của tòa án gặp nhiều khó khăn
do nhiều lý do nhƣng chƣa có biện pháp hạn chế tối ƣu rất dễ bỏ sót đối tƣợng hƣởng
thừa kế hay chia thừa kế cho cả những ngƣời chết trƣớc ngƣời để lại di sản. Hoặc việc
xác định khối di sản hợp pháp hay không hợp pháp trong quá trình tiến hành tố tụng cũng
ảnh hƣởng không nhỏ đến tính khách quan của vụ việc dân sự... Đây là vấn đề có ý nghĩa
cấp bách cả về phƣơng diện lý luận cũng nhƣ thực tiễn. Chính vì vậy tác giả đã chọn đề
tài: Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hướng hoàn thiện
pháp luật để nghiên cứu; Nhằm đƣa ra một số vấn đề từ cơ sở lý luận và thực tiễn qua đó
đề xuất một số vấn đề hoàn thiện pháp luật.
Khi nghiên cứu đề tài này mục đích chính của tác giả là tìm hiểu sâu hơn về trình
tự giải quyết tranh chấp về thừa kế theo quy định của pháp luật hiện hành, cách áp dụng
những quy định của luật vào các trƣờng hợp cụ thể của một số tòa án. Qua đó thấy đƣợc
thực trạng trong quá trình áp dụng luật đồng thời đề xuất những kiến nghị nhằm hoàn
thiện pháp luật chính là mục tiêu nghiên cứu đề tài của tác giả. Vấn đề tranh chấp về thừa
kế, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể khi tham gia vụ án thừa kế là vấn đề phức tạp dựa
vào phần phân tích trình tự thủ tục về thừa kế thông qua quy định của luật và các bản án
cụ thể nhằm giảm thiểu tối đa các sai xót trong quá trình tố tụng. Từ những dữ liệu nhƣ
dựa vào các quy định cụ thể của luật, các lời bình của các luật gia đăng trên các thông tin
mạng, báo đài, một số bản án của tòa án. Bằng phƣơng pháp tham khảo tƣ liệu, phân tích,
tổng hợp tài liệu đồng thời kết hợp phƣơng pháp so sánh đối chiếu, giới thiệu khái quát
nhất để làm bật nên vấn đề. Tranh chấp về thừa kế là nội dung rất đa dạng và phức tạp
nên việc nghiên cứu về vấn đề này cũng rất rộng trong giới hạn tác giả chỉ tập trung
nghiên cứu về những bất cập trong thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án Việt
Nam.

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

2


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

Kết cấu luận văn
 Phần mở đầu
 Phần nội dung trong đó phần nội dung đƣợc chia làm ba chƣơng:
Chƣơng I: Nhận thức chung về thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án.
Chƣơng này nêu lên những khái niệm cơ bản về thừa kế, cơ sở lý luận và thực tiễn cho
việc nghiên cứu về thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế.
Chƣơng II: Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án. Nội dung của
chƣơng đề cập đến những vƣớng mắc trong quá trình tố tụng các ý kiến nhận định về thủ
tục giải quyết tranh chấp về thừa kế.
Chƣơng III: Thực tiễn áp dụng pháp luật và một số kiến nghị nhằm góp phần
hoàn thiện pháp luật về thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế. Nội dung chƣơng sẽ nêu
rõ thực trạng qua đó đề xuất những biện pháp hoàn thiện góp phần hạn chế tối đa những
lỗi trong quá trình tố tụng.
Thừa kế là một phần quan trọng trong hệ thống pháp luật dân sự. Pháp luật của
nhà nƣớc ta bảo vệ những lợi ích cơ bản của ngƣời lao động trên cơ sở bảo vệ lợi ích của
nhà nƣớc, lợi ích chung của toàn xã hội, tạo môi trƣờng pháp lý thuận lợi. Trong thời kì
đổi mới và hội nhập, pháp luật về quyền thừa kế đã có sự phát triển mạnh mẽ tuy nhiên
trong quá trình áp dụng luật còn nhiều vƣớng mắc và hạn chế nhất định. Thực tiễn xét xử
của tòa án rất phong phú và đa dạng chính vì thế mà pháp luật không bao giờ dự liệu hết
để điều chỉnh chính vậy không thể tránh những hạn chế và vƣớng mắc khi áp dụng vào
thực tế những quy định của luật. Đó cũng là một trong những lý do tác giả đã chọn đề tài
này để nghiên cứu mặc dù đã cố gắng rất nhiều nhƣng do nhiều hạn chế nên không thể
tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc sự đóng góp của thầy, cô để có
cơ hội hoàn thiện hơn về đề tài này.
 Phần kết luận

 Tài liệu tham khảo

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

3


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

CHƯƠNG 1
NHẬN THỨC CHUNG VỀ THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ
THỪA KẾ TẠI TÒA ÁN
1.1 Khái niệm về thừa kế và quyền thừa kế
1.1.1 Khái niệm thừa kế
Thừa kế là một chế định dân sự là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh
việc dịch chuyển tài sản của ngƣời chết cho ngƣời khác theo di chúc hoặc theo một trình
tự nhất định, đồng thời quy định phạm vi, quyền nghĩa vụ và phƣơng thức bảo vệ các
quyền và nghĩa vụ của ngƣời thừa kế. Có hai dạng thừa kế là thừa kế theo di chúc và thừa
kế theo pháp luật. Một số quy định cơ bản liên quan đến quyền thừa kế nhƣ diện và hàng
thừa kế, thừa kế thế vị. Thừa kế đƣợc hiểu là việc dịch chuyển tài sản của ngƣời chết cho
ngƣời sống theo quan hệ huyết thống và do những phong tục tập quán. Quan hệ thừa kế
là một quan hệ pháp luật xuất hiện đồng thời với quan hệ sở hữu và phát triển cùng với
quan hệ phát triển của loài ngƣời. Đƣợc biết quan hệ sở hữu là quan hệ giữa ngƣời với
ngƣời về việc chiếm hữu của cải vật chất trong xã hội, trong quá trình sản xuất lƣu thông
phân phối của cải vật chất. Sự chiếm hữu đó đƣợc thể hiện giữa ngƣời này với ngƣời
khác giữa tập đoàn ngƣời này với tập đoàn ngƣời khác đó là tiền đề đầu tiên để xuất hiện
thừa kế1.
Quan hệ thừa kế là quan hệ phổ biến trong nhân dân, quan hệ này có từ khi xã hội

đƣợc phân chia thành giai cấp, khi có nhà nƣớc và pháp luật.. Mác đã chỉ ra:“ Bất cứ một
nền sản xuất nào cũng là việc con người chiếm hữu những đối tượng của tự nhiên trong
phạm vi một hình thái xã hội nhất định và thông qua hình thái xã hội nhất định và thông
qua hình thức đó”. Vì vậy “Nơi nào không có một hình thái sở hữu nào cả thì nơi đó
cũng không thể có sản xuất và do đó cũng không có một xã hội nào. Vậy sở hữu là một
yếu tố khách quan xuất hiện ngay từ khi có xã hội loài ngƣời và cùng với thừa kế, chúng
phát triển cùng xã hội loài ngƣời2.
1.1.2. Khái niệm quyền thừa kế
Quyền thừa kế là quyền của ngƣời để lại di sản và quyền của ngƣời nhận di sản.
Nghĩa là các quyền và nghĩa vụ này phải phù hợp với các quy định của pháp luật nói
1

TS. Đỗ Văn Đại: Luật thừa kế Việt Nam Bản án và bình luận bản án- Nhà xuất bản chính trị Quốc gia, năm 2009,
trang 50
2

Giáo trình luật dân sự Việt Nam tập 1- Nhà xuất bản công an nhân dân, năm 2008, trang 298

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

4


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

chung và pháp luật về thừa kế nói riêng. Đối tƣợng của quyền thừa kế là tài sản thuộc sở
hữu của ngƣời chết hoặc quyền tài sản đƣợc sử dụng hợp pháp.
Quyền thừa kế là một trong những quyền cơ bản của công dân đƣợc pháp luật ghi

nhận. Thừa kế đƣợc hiểu là một quan hệ pháp luật dân sự trong đó các chủ thể có những
quyền và nghĩa vụ nhất định. Ngƣời có tài sản có thể định đoạt tài sản của mình trƣớc khi
chết cho ngƣời khác. Ngƣợc lại những ngƣời nhận di sản có quyền nhận hay không nhận
di sản (trừ trƣờng hợp pháp luật có quy định khác). Để đƣợc hƣởng thừa kế thì chủ thể
liên quan phải thỏa mãn một số điều kiện và một trong những điều kiện đầu tiên là chủ
thể này phải còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế của ngƣời để lại di sản. Về đối tƣợng
của thừa kế thì đó là các tài sản, quyền tài sản do ngƣời chết để lại ( có thể không trực
tiếp bằng tài sản nhƣng có thể là hoa lợi hay lợi tức). Tuy nhiên một số loại tài sản gắn
liền với nhân thân ngƣời chết không thể chuyển giao cho bất kì ai nhƣ tiền cấp dƣỡng vì
tài sản đó chỉ ngƣời đó mới có quyền hƣởng mà không thể chuyển giao cho bất kì ai khi
chết.
Theo quy định của Bộ luật dân sự thì cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài
sản của mình; để lại tài sản của mình cho ngƣời thừa kế theo pháp luật; hƣởng di sản theo
di chúc hoặc theo pháp luật3. Nhƣ đã trình bày ở trên quyền thừa kế là một trong những
quyền cơ bản của công dân; Điều 58 Hiến pháp năm 1992 đã khẳng định điều này và
trong chƣơng I phần thứ tƣ của Bộ luật dân sự đã quy định những nguyên tắc cơ bản về
thừa kế.
Pháp luật bảo hộ quyền thừa kế tài sản của cá nhân. Vậy mọi ngƣời đều đƣợc bảo
hộ quyền định đoạt đối với tài sản sau khi cá nhân đó chết thông qua việc lập di chúc, nếu
không lập di chúc (hoặc di chúc không hợp pháp) thì việc thừa kế sẽ giải quyết theo pháp
luật. Mọi cá nhân đều bình đẳng về quyền thừa kế, không phân biệt nam, nữ, tuổi tác,
thành phần, tôn giáo, địa vị chính trị xã hội… đều có quyền để lại tài sản và quyền hƣởng
di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.
Nguyên tắc tôn trọng quyền định đoạt của ngƣời có tài sản, ngƣời hƣởng di sản.
Nghĩa là cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình cho ngƣời thừa kế
theo pháp luật hƣởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.
Củng cố giữ vững tình thƣơng yêu đoàn kết trong gia đình; Ý nghĩa quan trọng ở
đây là phải xác định đƣợc diện, hàng thừa kế theo pháp luật dựa trên cơ sở huyết thống
gần gũi, quan hệ hôn nhân trong việc bảo vệ quyền lợi của ngƣời đã thành niên nhƣng
không có khả năng lao động.

3

Giáo trình luật dân sự Việt Nam tập 1- Nhà xuất bản công an nhân dân, năm 2007. Trang 311

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

5


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

1.2 Phân loại loại tranh chấp về thừa kế
Qua khái niệm về tranh chấp và khái niệm về quyền thừa kế thì tranh chấp về thừa
kế là những việc phát sinh từ thừa kế, đƣợc quy định cụ thể trong BLDS. Tranh chấp về
thừa kế có thể phân loại là: Tranh chấp về quyền thừa kế, tranh chấp về hàng thừa kế và
tranh chấp về di sản thừa kế.
1.2.1 Tranh chấp về quyền thừa kế
Quyền thừa kế đã đƣợc tôi đề cập cụ thể ở phần trên, Quyền thừa kế là quyền của
ngƣời để lại di sản và quyền của ngƣời thừa kế (hay gọi là ngƣời nhận di sản). Đối tƣợng
của quyền thừa kế là tài sản thuộc sở hữu của ngƣời chết hoặc quyền tài sản đƣợc sử
dụng hợp pháp. Khi nói đến quyền thừa kế nội dung cần tìm hiểu là ai đƣợc hƣởng di sản.
Ngƣời hƣởng di sản theo luật định thì phải là ngƣời nhận di sản do ngƣời khác để lại mà
không phải đền bù gì. Vậy ngƣời đƣợc hƣởng phải là ngƣời xứng đáng đƣợc hƣởng. Và
quyền cụ thể của họ sẽ đƣợc quy định cụ thể trong BLDS
 Thứ nhất là quyền thừa kế tài sản của cá nhân:
Quyền này đã đƣợc hiến định và đƣợc quy định cụ thể trong BLDS phần thứ tƣ.
Điều 631 BLDS đã đƣa ra nguyên tắc quyền thừa kế của cá nhân. Nghĩa là pháp luật bảo

đảm quyền định đoạt của cá nhân đối với tài sản sau khi cá nhân chết thông qua việc lập
di chúc, nếu không lập di chúc thì việc thừa kế sẽ đƣợc giải quyết theo theo pháp luật. Và
ngƣợc lại ngƣời đƣợc thừa kế theo pháp luật sẽ đƣợc pháp luật bảo đảm cho việc hƣởng
di sản của ngƣời chết để lại. Tài sản thừa kế sẽ theo hai phƣơng thức: Thừa kế theo sự
định đoạt cuối cùng của ngƣời để lại thừa kế theo di chúc hoặc theo quy định của pháp
luật.
Quyền sở hữu của công dân về thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở tƣ liệu
sản xuất… tất cả những tài sản hợp pháp đều đƣợc nhà nƣớc bảo hộ. Vậy tất cả những tài
sản thuộc quyền sở hữu hợp pháp của cá nhân sẽ trở thành di sản thừa kế khi ngƣời đó
chết.
 Thứ hai là mọi cá nhân đều bình đẳng về quyền thừa kế.
Các chủ thể trong quan hệ pháp luật đều bình đẳng khi xác lập thực hiện quyền và
nghĩa vụ dân sự. Và quyền bình đẳng về thừa kế cũng vậy: Mọi cá nhân không phân biệt
nam nữ tuổi tác, thành phần, tôn giáo, địa vị chính trị xã hội… đều có quyền để lại tài sản
của mình cho ngƣời khác và quyền hƣởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật. Vợ,
chồng đều đƣợc hƣởng thừa kế của nhau; phụ nữ và nam giới đều dƣợc hƣởng thừa kế
ngng nhau theo quy định của pháp luật; con trong giá thú và con ngoài giá thú đều đƣợc
hƣởng thừa kế bằng nhau nếu chia di sản theo pháp luật…
 Thứ ba quyền định đoạt của ngƣời có tài sản, ngƣời hƣởng di sản.
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

6


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

Tại Điều 631 BLDS có quy định: Cá nhân có quyền lập di chúc đề định đoạt tài
sản của mình; để lại tài sản của mình cho ngƣời thừa kế theo pháp luật; hƣởng di sản theo

di chúc hoặc theo pháp luật. Điều này có thể đƣợc hiểu nếu di chúc hợp pháp thì ngƣời
thừa kế sẽ thực hiện theo di chúc, theo ý chí trong di chúc của ngƣời để lại di sản; Tuy
nhiên quyền định đoạt của ngƣời lập di chúc bị hạn chế nếu ngƣời thừa kế từ chối nhận di
sản (trừ trƣờng hợp trái với quy định của luật từ chối nhàm trốn tránh nghĩa vụ).
Tranh chấp về quyền thừa kế là những tranh chấp về các quyền mà các cá nhân
mong muốn nhận đƣợc trong quan hệ thừa kế và tranh chấp này chỉ xảy ra giữa những
ngƣời thừa kế. Ngƣời thừa kế là ngƣời thừa hƣởng di sản thừa kế theo di chúc hoặc theo
pháp luật. Theo quy định của luật Điều 635 BLDS: Ngƣời thừa kế là cá nhân phải là
ngƣời còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở
thừa kế nhƣng đã thành thai trƣớc khi ngƣời để lại di sản chết. Trong trƣờng hợp ngƣời
thừa kế theo di chúc là cơ quan, tổ chức thì phải là cơ quan, tổ chức tồn tại vào thời điểm
mở thừa kế. Và ngƣời thừa kế theo pháp luật chỉ có thể là cá nhân và phải là ngƣời có
quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dƣỡng đối với ngƣời để lại di sản. Ngƣời thừa
kế theo di chúc có thể là cá nhân, tổ chức hoặc Nhà nƣớc. Những ngƣời thừa kế (phải
không thuộc trƣờng hợp không đƣợc nhận di sản thừa kế) sẽ có các quyền, nghĩa vụ về
tài sản do ngƣời chết để lại.
Điều 642 BLDS quy định cụ thể về quyền của ngƣời nhận di sản thừa kế. Nguyên
tắc chung mọi cá nhân đều có quyền hƣởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.
Ngƣời thừa kế có quyền từ chối nhận di sản nhƣng phải không trái với quy định của luật
tại khoản 1: Ngƣời thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trƣờng hợp việc từ chối
nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với ngƣời khác. Việc từ
chối nhận di sản phải đƣợc lập thành văn bản; ngƣời từ chối phải báo cho những ngƣời
thừa kế khác, ngƣời đƣợc giao nhiệm vụ phân chia di sản, cơ quan công chứng hoặc Uỷ
ban nhân dân xã, phƣờng, thị trấn nơi có địa điểm mở thừa kế về việc từ chối nhận di sản
(khoản 2). Và tại khoản 3: Thời hạn từ chối nhận di sản là sáu tháng, kể từ ngày mở thừa
kế. Sau sáu tháng kể từ ngày mở thừa kế nếu không có từ chối nhận di sản thì đƣợc coi là
đồng ý nhận thừa kế.
1.2.2 Tranh chấp về hàng thừa kế
Hàng thừa kế là phạm vi những ngƣời có quyền hƣởng di sản thừa kế của ngƣời
chết để lại theo quy định của pháp luật. Những ngƣời thừa kế này đƣợc xác định dựa trên

mối quan hệ với ngƣời để lại di sản: quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống, quan hệ
nuôi dƣỡng. Những ngƣời này đƣợc xếp thành ba hàng thừa kế, Di sản thừa kế chỉ chia
cho một hàng thừa kế theo thứ tự ƣu tiên 1, 2, 3. Những ngƣời thừa kế cùng hàng sẽ đƣợc
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

7


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

hƣởng phần di sản bằng nhau, những ngƣời hàng thừa kế sau chỉ đƣợc hƣởng thừa kế nếu
hàng thừa kế trƣớc không còn ai do đã chết, bị truất quyền hay từ chối nhận di sản.
Quy định tại Điều 676 BLDS Ngƣời thừa kế theo pháp luật đƣợc quy định theo
thứ tự ƣu tiên sau:
+ Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con
đẻ, con nuôi của ngƣời chết;
+Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị
ruột, em ruột của ngƣời chết; cháu ruột của ngƣời chết mà ngƣời chết là ông nội, bà nội,
ông ngoại, bà ngoại;
+Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của ngƣời chết; bác ruột, chú ruột,
cậu ruột, cô ruột, dì ruột của ngƣời chết; cháu ruột của ngƣời chết mà ngƣời chết là bác
ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của ngƣời chết mà ngƣời chết là cụ nội,
cụ ngoại.
Hàng thừa kế thứ nhất : vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi
của ngƣời chết
Ngƣời thừa kế là vợ (chồng): Để đƣợc thừa kế tài sản của nhau thì bắt buộc
họ phải xác lập quan hệ vợ chồng và cơ sở xác lập này thông qua việc kết hôn.
Ngƣời thừa kế là cha, mẹ, con. Cha, mẹ là ngƣời thừa kế hàng thứ nhất của

con đẻ và con đẻ là hàng thừa kế thứ nhất của cha, mẹ đẻ mình. Khái niệm con đẻ bao
gồm cả con trong giá thú và ngoài giá thú, vậy con ngoài giá thú cũng là hàng thừa kế thứ
nhất của cha, mẹ đẻ mình.
Con nuôi và cha nuôi, mẹ nuôi đƣợc thừa kế tài sản của nhau và còn đƣợc
thừa kế tài sản theo quy định tại Điều 677 và Điều 678 BLDS. Các mối quan hệ của cha,
mẹ nuôi sẽ không ảnh hƣởng hay liên quan đến con nuôi.
Hàng thừa kế thứ hai hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị
ruột, em ruột của ngƣời chết; cháu ruột của ngƣời chết mà ngƣời chết là ông nội, bà nội,
ông ngoại, bà ngoại;
Ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoai là những ngƣời thừa kế hàng thứ hai
của cháu nội, cháu ngoại. Nếu ngƣời chết không còn các con hoặc còn nhƣng họ rơi vào
trƣờng hợp không đƣợc nhận thừa kế, từ chối nhận di sản thì cháu sẽ đƣợc thừa kế của
ông bà.
Anh ruột, chị ruột, em ruột là ngƣời thừa kế hàng thứ hai của nhau. Anh
ruột, chị ruột, em ruột là anh chị cùng cha hoặc cùng mẹ. Một ngƣời mẹ có bao nhiêu
ngƣời con đẻ thì khi đó tất cả họ là anh, chị, em của nhau mà không phụ thuộc vào việc
những ngƣời con đó có cùng cha hay không, con trong giá thú hay ngoài giá thú. Vậy con
riêng của vợ và con riêng của chồng không phải là anh chị em ruột của nhau. Ngƣời làm
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

8


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

con nuôi của ngƣời khác vẫn đƣợc nhận thừa kế thứ hai của anh, chị, em ruột mình.
Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của ngƣời chết; bác ruột, chú ruột, cậu
ruột, cô ruột, dì ruột của ngƣời chết; cháu ruột của ngƣời chết mà ngƣời chết là bác ruột,

chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của ngƣời chết mà ngƣời chết là cụ nội, cụ
ngoại.
Cụ nội của một ngƣời là ngƣời đã sinh ra ông nội hoặc bà nội của ngƣời đó.
Cụ ngoại của một ngƣời là ngƣời sinh ra ông ngoại hoặc bà ngoại của ngƣời đó. Nếu cụ
nội, cụ ngoại chết không có ngƣời thừa kế là con và cháu hoặc có ngƣời thừa kế nhƣng
họ từ chối nhận thì chắt sẽ đƣợc hƣởng di sản của cụ.
Ngƣời thừa kế là bác, chú, dì, cô ruột của ngƣời chết, cháu ruột của ngƣời
chết là bác ruột, chí ruột, cậu ruột, dì. Quan hệ thừa kế của của bác, chú, dì và cháu có thể
đƣợc hiểu : Anh, chị, em ruột của cha mẹ cháu là hàng thừa kế thứ ba của cháu và ngƣợc
lại cháu là hàng thừa kế thứ ba của bác, chú, dì, cô ruột của mình.
Vậy tranh chấp về hàng thừa kế có thể đƣợc hiểu là tranh chấp về quyền thừa kế
hay di sản thừa kế giữa các hàng thừa kế với nhau.
1.2.3 Tranh chấp về di sản thừa kế
1.2.3.1 Khái niệm di sản thừa kế
Di sản thừa kế là tài sản của ngƣời chết để lại cho ngƣời còn sống. Quy định tại
điều 634 BLDS :Di sản bao gồm tài sản riêng của ngƣời chết, phần tài sản của ngƣời chết
trong tài sản chung với ngƣời khác. Vậy tài sản của ngƣời chết là nội dung của di sản; và
tại Điều 163 cũng quy định: Tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài
sản. Qua đó ta có thể hiểu tranh chấp về di sản: Thừa kế là việc dịch chuyển tài sản của
ngƣời sống cho những chủ thể còn tồn tại; Tài sản của ngƣời chết gọi là di sản và trong di
sản có các tài sản hay quyền tài sản.
Vậy di sản thừa kế là toàn bộ tài sản thuộc quyền sở hữu hợp pháp của ngƣời đã
chết, quyền về tài sản của ngƣời đó. Quyền sở hữu tài sản là một trong những quyền cơ
bản của công dân.
Di sản thừa kế sẽ bao gồm: Tài sản riêng của ngƣời chết và tài sản chung của
ngƣời chết trong khối tài sản chung của ngƣời khác
+Tài sản riêng của ngƣời chết
Tài sản riêng của ngƣời chết là tài sản do ngƣời đó tạo ra bằng thu nhập hợp pháp
( nhƣ tiền lƣơng, tiền đƣợc trả công lao động, tiền thƣởng, tiền nhuận bút, tiền trúng
thƣởng xổ số…) tài sản đƣợc tặng cho, đƣợc thừa kế, từ tƣ liệu sinh hoạt riêng ( nhƣ quần

áo giƣờng tủ, xe máy…) nhà ở, vốn sản xuất các loại, vốn dùng đề sản xuất kinh doanh.
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

9


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

Tiền, vàng, bạc, kim khí quý, đá quý dùng làm đồ trang sức hoặc đƣợc dùng làm
của cải đề dành.
Nhà ở, nhà đƣợc thừa kế, tặng cho, mua, trao đổi hoặc tự xây dựng đƣợc cơ quan
nhà nƣớc có thẩm quyền cho phép và đã làm thủ tục sang tên trƣớc bạ
Vốn, cổ phần, vật tƣ, tƣ liệu sản xuất của những ngƣời sản xuất cá thể, hoặc của
các tƣ nhân đƣợc sản xuất kinh doanh hợp pháp.
Tài liệu, dụng cụ máy móc của ngƣời làm công tác nghiên cứu.
Cây cối mà ngƣời đƣợc giao sử dụng đất trồng và hƣởng lợi trên đất đó
+Tài sản của ngƣời chết trong khối tài sản chung với ngƣời khác
Do nhiều ngƣời cùng góp vốn để cùng sản xuất kinh doanh, nên có khối tài sản
thuộc quyền sở hữu chung của nhiều ngƣời (đồng chủ sở hữu một khối tài sản nhất định).
Nếu một trong những đồng sở hữu chủ chết thì tài sản thừa kế của ngƣời chết là phần tài
sản thuộc sở hữu của ngƣời đó đã đóng góp trong khối tài sản chung.
Khác với hình thức sở hữu chung theo phần, tài sản của vợ chồng trong thời kì hôn
nhân là tài sản sở hữu chung của vợ chồng. Sở hữu chung của vợ chồng là sở hữu chung
hợp nhất quy định tại Điều 219 BLDS. Và quy định tại Điều 17 Luật hôn nhân và gia
đình quy định: Khi một bên chết trƣớc, nếu cần chia tài sản chung của vợ chồng thì chia
đôi. Phần tài sản của ngƣời chết đƣợc chia theo quy định của pháp luật về thừa kế. Khi
một bên chết trƣớc, một nửa khối tài sản chung đó là tài sản của ngƣời chết và đƣợc
chuyển cho ngƣời thừa kế theo di chúc hoặc theo quy định của pháp luật về thừa kế.

Quyền về tài sản do ngƣời chết để lại là các quyền dân sự đƣợc phát sinh từ quan
hệ hợp đồng, bồi thƣờng thiệt hại mà trƣớc khi chết họ đã tham gia vào quan hệ này nhƣ :
quyền đòi nợ, đòi lại tài sản cho thuê, cho mƣợn, chuộc lại tài sản đã thế chấp, cầm cố,
hay yêu cầu bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng…
1.2.3.2 Tranh chấp di sản thừa kế
Vì di sản thừa kế bao gồm các tài sản thuộc quyền sở hữu của ngƣời để thừa kế,
các quyền về tài sản. Các nghĩa vụ về tài sản của ngƣời để thừa kế phát sinh trong quan
hệ hợp đồng, do việc gây thiệt hại hoặc do quy định của cơ quan có thẩm quyền. Vậy
tranh chấp về di sản thừa kế là tranh chấp về các tài sản hay quyền về tài sản.
1.3. Cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc nghiên cứu thủ tục giải quyết tranh chấp về
thừa kế
Việc nghiên cứu luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác Lê nin, tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc về pháp luật. Đặc biệt
là các quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về sở hữu tƣ nhân về thừa kế trong thời kì đổi
mới, mở cửa và hội nhập.
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

10


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

Khi xã hội phân chia thành giai cấp, xuất hiện Nhà nƣớc khi đó việc chiếm hữu
của cải vật chất nghiêng về giai cấp thống trị. Quyền sở hữu lúc này đƣợc điều chỉnh bởi
các quy phạm pháp luật do nhà nƣớc quy định. Những quy phạm pháp luật đó xác nhận,
quy định và bảo về quyền sở hữu của các chủ sở hữu, sử dụng định đoạt tài sản của mình.
Để nội dung của luật đảm bảo đƣợc tốt thì trình tự thủ tục cũng ảnh hƣởng không nhỏ tới
phần nội dung. Với quan điểm của Nhà nƣớc thì công dân có quyền để lại những tài sản

thuộc quyền sở hữu của mình cho ngƣời khác, nhà nƣớc không hạn chế quyền để lại thừa
kế và quyền thừa kế của công dân (trừ trƣờng hợp quy định tại Điều 643 BLDS)
Bộ luật Dân sự nói chung và chế định thừa kế nói riêng điều chỉnh quan hệ tài sản
ảnh hƣởng trực tiếp đến quá trình phát triển kinh tế-xã hội của nƣớc ta trong sự hội nhập
với nền kinh tế thế giới. Vì vậy, BLDS phải có tính ổn định và tƣơng thích với luật dân
sự của các nƣớc. Tuy nhiên, BLDS đƣợc xây dựng trong thời kỳ bắt đầu của cơ chế thị
trƣờng, cho nên không thể dự liệu hết sự phát triển của các giao lƣu dân sự. Vì thế áp
dụng luật vào quá trình tố tụng gặp không ít khó khăn. Trong BLDS, phần thừa kế đóng
vai trò quan trọng điều chỉnh việc chuyển dịch di sản của ngƣời chết cho những ngƣời
khác còn sống theo di chúc hoặc theo qui định của pháp luật. Việc điều chỉnh quan hệ
thừa kế cần phù hợp với sự phát triển cơ chế thị trƣờng nhƣng phải đảm bảo lợi ích của
ngƣời thừa kế và lợi ích chung của gia đình đồng thời đảm bảo sự đoàn kết. Hàng năm,
Tòa án các cấp xét xử hàng nghìn vụ án về thừa kế, trong đó có nhiều vụ án qua nhiều
cấp xét xử hoặc cùng một cấp, nhƣng xét xử lại qua nhiều lần, mỗi lần có quyết định khác
nhau, thậm chí trái ngƣợc nhau. Do nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân cơ bản là
một số qui định về thừa kế không rõ ràng, cụ thể, còn qui định không tƣơng thích với qui
định khác trong BLDS Ngoài ra, việc áp dụng một số qui định chung trong phần thừa kế
của các Toà án chƣa thống nhất, do thiếu văn bản hƣớng dẫn, do trình độ của Thẩm phán
còn hạn chế dẫn đến việc áp dụng một số qui định không chính xác trong việc giải quyết
các tranh chấp về thừa kế. Trong cơ chế thị trƣờng, quyền tài sản của cá nhân là một
quyền kinh tế quan trọng có ảnh hƣởng đến sự phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc. Tuy
nhiên, hiện nay quan niệm về tài sản còn ảnh hƣởng bởi tƣ tƣởng bao cấp, cho nên hạn
chế quyền định đoạt của cá nhân, vì vậy phát triển, mở rộng khái niệm về di sản sẽ góp
phần hoàn thiện khái niệm tài sản là đối tƣợng nghiên cứu quan trọng của khoa học pháp
lý dân sự. Bộ luật tố tụng dân sự góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, tăng cƣờng
pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nƣớc, quyền và lợi ích hợp pháp của cá
nhân, cơ quan, tổ chức; giáo dục mọi ngƣời nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật. Tranh
chấp là việc phát sinh từ pháp luật dân sự hôn nhân và gia đình, kinh doanh thƣơng mại
và lao động đƣợc quy định thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án theo thủ tục tố tụng

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

11


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

dân sự do các cá nhân cơ quan tổ chức hoặc các chủ thể khác theo quy định của pháp
luật.
Qua khái niệm về tranh chấp và khái niệm về thừa kế thì có thể xem tranh chấp về
thừa kế là những việc phát sinh về thừa kế. Tranh chấp về thừa kế tài sản đƣợc quy định
cụ thể tại Điều 634-639 BLDS. Có thể phân loại tranh chấp về thừa kế: Tranh chấp về
quyền thừa kế, tranh chấp về hàng thừa kế và tranh chấp về di sản thừa kế. Đối với loại
tranh chấp này khi xem xét giải quyết thì bên cạnh việc lƣu ý tính hợp pháp của di chúc
thì cũng cần phải chú ý đến thời hiệu khởi kiện để yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền
thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của ngƣời khác. Vấn đề thời hiệu khởi kiện
cũng ảnh hƣởng không nhỏ đến tính khách quan của việc phân chia di sản, hay xác định
khối di sản, khối di sản hợp pháp hay không hợp pháp, trả thù lao cho ngƣời quản lý, xác
định ngƣời đƣợc hƣởng hay không đƣợc hƣởng di sản cũng là vấn đề gây khó cho tòa án
khi thụ lý. … Vì những lý do trên, việc nghiên cứu đề tài “Thủ tục giải quyết tranh chấp
về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật” sẽ góp phần hạn chế
những thiếu sót trong quá trình áp dụng luật.
Dựa vào các quy định cụ thể của luật : BLDS ; BLTTDS ; Một số văn bản pháp
luật hiện hành. Lời bình các bản án của các luật gia, sách chuyên khảo : Luật thừa kế Việt
Nam- Bản án và Bình luận án của TS Đỗ Văn Đại và thực tiễn xét xử của tòa án tại địa
phƣơng: thống kê các vụ án ở cấp xét xử sơ thẩm cùng một số ý kiến nhận định của một
số ngƣời dân tác động đến quá trình tố tụng.
Quyền thừa kế của cá nhân thƣờng xuyên bị xâm hại và hình thức xâm phạm này

rất đa dạng. Căn cứ vào trƣờng hợp khác nhau mà ta xác định những chế tài cụ thể bảo vệ
quyền thừa kế bị xâm phạm. Vậy bảo vệ quyền thừa kế nghĩa là thực hiện bình thƣờng
quyền lợi của mình.
Trƣờng hợp quyền lợi bị xâm phạm do di sản đƣợc chuyển nhƣợng cho ngƣời
khác thì ngƣời thừa kế bị xâm hại sẽ nhận đƣợc tài sản của mình đáng lẽ ra mình đƣợc
hƣởng.
Trong trƣờng hợp một số nơi tồn tại những tập quán cha mẹ dành di sản cho con
trai hay con gái. Việc thực hiện tập quán này vi phạm quyền thừa kế của những ngƣời
đồng thừa kế khác, vậy việc này trái với nguyên tắc bình đẳng trong thừa kế. Mà tập quán
chỉ đƣợc thừa nhận khi nó không trái với pháp luật, đạo đức xã hội. Chính vì điều này
nên tập quán sẽ không đƣợc áp dụng

- Về lý luận: Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần làm cơ sở lý luận
tham khảo góp phần hoàn thiện pháp luật về thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa
kế.
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

12


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

- Về thực tiễn: Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể và hƣớng hoàn thiện
pháp luật nêu lên những mặt khuyết trong quá trình áp dụng luật để giải quyết
tranh chấp thừa kế. Ngoài ra có thể phục vụ việc tham khảo cho việc lập di chúc để
lại di sản thừa kế cũng nhƣ hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình trong lĩnh vực thừa
kế.

GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

13


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

CHƢƠNG 2
THỦ TỤC GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ THỪA KẾ TẠI TÕA ÁN
Trong các vụ án dân sự giữa các bên sẽ xảy ra tranh chấp về quyền, lợi ích hợp
pháp. Để bảo vệ lợi ích của mình các bên sẽ cố chứng minh và bảo vệ quyền của mình vì
vậy việc giải quyết vụ án dân sự thƣờng rất phức tạp. Vấn đề về thẩm quyền, nguyên tắc
giải quyết vụ án, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong tố tụng, các trình tự thủ tục giải
quyết vụ án dân sự… Và chính những vụ việc trên có thể qua nhiều thủ tục khác nhau
nhƣ sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm hoặc tái thẩm…Việc mở phiên tòa sơ thẩm
nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đƣơng sự, đồng thời đảm bảo để tòa án thực
hiện chức năng xét xử của mình. Trong chƣơng này tôi sẽ trình bày sơ lƣợc về trình tự
thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án ở cấp sơ thẩm.
2.1. Trình tự giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án cấp sơ thẩm
Trình tự thủ tục sơ thẩm vụ án dân sự lần lƣợt trải qua các bƣớc nhƣ khởi kiện và
thụ lý vụ án dân sự; lập hồ sơ vụ án dân sự; hòa giải vụ án dân sự (trừ một số trƣờng hợp
theo quy định của luật không phải hòa giải); chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án dân sự, xét xử
sơ thẩm vụ án. Chế độ xét xử sơ thẩm đƣợc quy định cụ thể trong BLTTDS phần thứ 2
chƣơng XII, chƣơng XIII, chƣơng XIII (từ Điều 161 đến Điều 241)
2.1.1. Nhận đơn khởi kiện và thụ lý vụ án tranh chấp về thừa kế
2.1.1.1 Nhận đơn khởi kiện
Đơn khởi kiện nộp tại Tòa án thì Tòa ghi ngày, tháng, năm, ngƣời nộp đơn và
ngày khởi kiện đƣợc tính là ngày nộp đơn. Khi các chủ thể có quyền và lợi ích bị xâm

phạm về quyền và lợi ích hợp pháp hoặc bị tranh chấp thì có quyền tự định đoạt quyền
khởi kiện vụ án dân sự để yêu cầu Tòa án có quyền bảo vệ. Vậy yếu tố khởi kiện vụ án
dân sự là một trong những căn cứ để Tòa án sơ thẩm giải quyết vụ án dân sự. Thủ tục
nhận đơn khởi kiện đƣợc ghi nhận tại Điều 167 BLTTDS,
*Kiểm tra về thời hiệu khởi kiện
Pháp luật quy định quyền và nghĩa vụ của ngƣời thừa kế phát sinh từ thời điểm mở
thừa kế. Tuy nhiên trên thực tế do phong tục tập quán nên một số trƣờng hợp ngƣời để lại
di sản vừa mới chết đã có sự phân chia hoặc tranh chấp mà thƣờng thì sau một thời gian
dài mới có sự yêu cầu phân chia di sản. Vậy tới đó di sản đã bị phân tán, giảm sút giá trị
hoặc ngƣời thừa kế đã chết dẫn đến việc bỏ sót ngƣời thừa kế. Chính nguyên nhân trên
làm cho việc giải quyết tranh chấp về thừa kế gặp nhiều khó khăn. Để hạn chế sai sót và
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

14


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

bảo đảm đƣợc giá trị chứng cứ, bảo vệ tốt quyền và lợi ích hợp pháp của công dân pháp
luật đã ghi nhận tại Điều 645 BLTTDS quy định thời hiệu khởi kiện về thừa kế
 Thời hiệu khởi kiện để ngƣời thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế
của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của ngƣời khác là mƣời năm, kể từ thời điểm
mở thừa kế.
 Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu ngƣời thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của
ngƣời chết để lại là ba năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.
Căn cứ theo quy định trên ta có hai loại thời hiệu là thời hiệu khởi kiện liên quan đến
phân chia di sản thừa kế, xác định ngƣời thừa kế là mƣời năm; thứ hai là thời hiệu yêu
cầu thực hiện nghĩa vụ về tài sản do ngƣời chết để lại là ba năm. Thời điểm sẽ đƣợc tính

kể từ thời điểm mở thừa kế. Với quy định nhƣ vậy thì hết thời hiệu thì đƣơng sự sẽ mất
quyền khởi kiện hoặc quyền yêu cầu. Tuy nhiên có một số trƣờng hợp hết thời hiệu khởi
kiện nhƣng vẫn có quyền khởi kiện hoặc yêu cầu. Các trƣờng hợp do lý do khách quan,
sự kiện bất khả kháng, ngƣời chƣa thành niên không có ngƣời đại diện, ngƣời mất năng
lực hành vi dân sự… mà pháp luật đã dự liệu thì không đƣợc tính vào thời hiệu khởi kiện.
Ngoại lệ đƣợc ghi nhận tại Điều 161 BLDS: Thời gian không đƣợc tính vào thời hiệu
khởi kiện vụ án dân sự, thời hiệu yêu cầu giải quyết việc dân sự.
Thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự, thời hiệu yêu cầu giải
quyết việc dân sự là khoảng thời gian xảy ra một trong các sự kiện sau đây:
+ Sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan làm cho chủ thể có quyền
khởi kiện, quyền yêu cầu không thể khởi kiện, yêu cầu trong phạm vi thời hiệu.
Sự kiện bất khả kháng là sự kiện xảy ra một cách khách quan không thể lƣờng trƣớc
đƣợc và không thể khắc phục đƣợc mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả
năng cho phép.
Trở ngại khách quan là những trở ngại do hoàn cảnh khách quan tác động làm cho
ngƣời có quyền, nghĩa vụ dân sự không thể biết về việc quyền, lợi ích hợp pháp của
mình bị xâm phạm hoặc không thể thực hiện đƣợc quyền hoặc nghĩa vụ dân sự của
mình;
+ Chƣa có ngƣời đại diện trong trƣờng hợp ngƣời có quyền khởi kiện, ngƣời có
quyền yêu cầu chƣa thành niên, mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị hạn chế năng lực
hành vi dân sự;
+ Chƣa có ngƣời đại diện khác thay thế hoặc vì lý do chính đáng khác mà
không thể tiếp tục đại diện đƣợc trong trƣờng hợp ngƣời đại diện của ngƣời chƣa
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

15

Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

thành niên, ngƣời mất năng lực hành vi dân sự, ngƣời bị hạn chế năng lực hành vi dân
sự chết.
BLDS ghi nhận cụ thể tại Điều 645 thời hiệu khởi kiện về thừa kế: Thời hiệu khởi
kiện để ngƣời thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác
bỏ quyền thừa kế của ngƣời khác là mƣời năm, kể từ thời điểm mở thừa kế; Thời hiệu
khởi kiện để yêu cầu ngƣời thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của ngƣời chết để lại
là ba năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. Luật nội dung và luật hình thức quy định nhƣ
vậy nhƣng trên thực tế việc xác định thời hiệu trong mỗi vụ việc lại gặp phải những
vƣớng mắc khi tiến hành áp dụng luật vào quá trình xét xử. Theo quy định, thời hiệu
khởi kiện thừa kế là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế, nghĩa là sau thời hạn này
đƣơng sự sẽ mất quyền khởi kiện và có tranh chấp tòa án sẽ không xem xét. Và để
giải quyết tranh chấp di sản sau khi đã hết thời hiệu khởi kiện thừa kế Tòa án nhân
dân tối cao hƣớng dẫn các tòa thụ lý yêu cầu phân chia theo dạng tài sản chung tuy
nhiên khi áp dụng vẫn gặp phải những vƣớng mắc (vô hiệu hóa thời hiệu khởi kiện).
Các vụ tranh chấp di sản thừa kế phát sinh sau khi hết thời hạn khởi kiện có nhiều lý
do khác nhau Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết
02 (ngày 10/8/2004 hƣớng dẫn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết vụ án dân sự,
hôn nhân và gia đình). Khi hết thời hiệu khởi kiện các đồng thừa kế có yêu cầu nhờ
tòa chia giúp khối di sản và có văn bản cam kết di sản là tài sản chung chƣa phân
chia, không có tranh chấp về hàng thừa kế và nhờ tòa án giúp thì tòa án vẫn thụ lý,
giải quyết khi có yêu cầu. Tuy nhiên không phải lúc nào mọi tranh chấp cũng đều
đƣợc giải quyết thuận lợi nhƣ vậy, thực tế có một số vụ việc gặp bế tắc khi một bên
đƣơng sự (có thể là ngƣời đang quản lý hoặc đang chiếm hữu di sản thừa kế) không
thừa nhận đó là tài sản chung và không nhờ tòa án phân chia giúp
Để giải quyết vấn đề này, có những quan điểm khác nhau: Hội đồng thẩm phán Tòa án
nhân dân tối cao nên sửa đổi hƣớng dẫn tòa án phải thụ lý; nên bỏ hƣớng dẫn về việc chia
tài sản chung. Nghĩa là theo quy định của luật thì khi hết thời hiệu khởi kiện thừa kế, tòa
sẽ không thụ lý giải quyết bất kì yêu cầu nào.

2.1.1.2. Thụ lý vụ án
Khi ngƣời khởi kiện nộp hoặc gửi đơn khởi kiện và các tài liệu chứng cứ kèm theo
đến tòa án thì tòa án phải nhận, xem xét và quyết định có giải quyết các yêu cầu khởi kiện
vụ án đó hay không. Sau khi xem xét nếu thấy đủ các điều kiện để giải quyết thì Tòa chấp
nhận đơn khởi kiện vụ tranh chấp về thừa kế và vào sổ để giải quyết vụ án. Thụ lý vụ án
là việc Tòa án nhận đơn khởi kiện của ngƣời khởi kiện và các tài liệu chứng cứ kèm theo
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

16


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

và vào sổ thụ lý vụ án dân sự để giải quyết. Tòa án thụ lý vụ án sau khi đã xem xét đơn
khởi kiện, các tài liệu chứng cứ kèm theo xem xét và chấp nhận để giải quyết vụ án dân
sự theo quy đinh của pháp luật tố tụng dân sự. Đây là công việc đầu tiên của tòa án trong
quá trình tố tụng, bao gồm hai hoạt động cơ bản là nhận đơn khởi kiện xem xét thụ lý và
vào sổ thụ lý vụ án dân sự để giải quyết.
Thụ lý vụ án bao gồm nhiều công việc cụ thể nhƣ nhận đơn khởi kiện, kiểm tra
tính đầy đủ và hợp pháp của đơn khởi kiện trong thời hạn luât định, kiểm tra tính đầy đủ
hợp pháp của đơn khởi kiện trong thời hạn luật định; xác định nội dung tranh chấp, nội
dung yêu cầu giải quyết của ngƣời khởi kiện.
*Điều kiện thụ lý vụ án
Tòa án chỉ giải quyết đƣợc vụ án dân sự trong những điều kiện nhất định; Theo
quy định của luật từ Điều 161 đến Điều 168 BLTTDS thì việc thụ lý vụ án dân sự đƣợc
thực hiện khi việc khởi kiện vụ án dân sự đáp ứng đƣợc các yêu cầu về khởi kiện vụ án
và các yêu cầu khác nhƣng phải có tài liệu chứng cứ kèm theo đơn khởi kiện vụ án ngƣời
khởi kiện đã nộp tạm ứng án phí. Ngƣời khởi kiện phải nộp hoặc gửi cho Tòa án các

chứng cứ, tài liệu kèm theo đơn khởi kiện để chứng minh cho quyền khởi kiện và yêu cầu
của mình là có căn cứ và hợp pháp. Nếu vì lý do nào mà không thể nộp đầy đủ chứng cứ
ngay từ đầu thì phải nộp các tài liệu chứng cứ chứng minh việc khởi kiện là có căn cứ.
Theo Điều 130, Điều 171 BLTTDS ngƣời khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí trong
thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận đƣợc giấy báo của tòa án về việc nộp tiền tạm ứng án
phí (trừ trƣờng hợp không phải nộp hay đƣợc miễn). Đối với trƣờng hợp không đủ điều
kiện thụ lý thì Tòa án phải trả lại đơn khởi kiện và các tài liệu chứng cứ kèm theo cho
ngƣời khởi kiện.
*Trình tự thủ tục thụ lý vụ án
Trình tự thủ tục thụ lý vụ án đƣợc quy định cụ thể tại các Điều 167 đến Điều 171
BLTTDS Tòa án tiến hành theo một trình tự sau: Tòa án nhận đơn khởi kiện và vào sổ
nhận đơn; xem xét đơn khởi kiện và chứng cứ kèm theo; yêu cầu sửa đổi bổ sung đơn
khởi kiện; xác định tiền tạm ứng án phí, vào sổ thụ lý, phân công thẩm phán giải quyết vụ
án dân sự, thông báo thụ lý vụ án dân sự:
+ Kiểm tra về thẩm quyền giải quyết vụ án: Tòa án chỉ giải quyết vụ án trong
phạm vi thẩm quyền của mình do pháp luật quy định. Xác định vụ án dân sự thuộc thẩm
quyền giải quyết của Toà án căn cứ vào Điều 25, 27, 29 và 31 BLTTDS; Xác định thẩm
quyền của Toà án các cấp căn cứ vào BLTTDS các điều 33 Thẩm quyền của Toà án nhân
dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và Điều 34 Thẩm quyền của Toà án nhân
dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng; Xác định thẩm quyền của Toà án theo lãnh thổ
và theo sự lựa chọn của nguyên đơn, căn cứ vào các điều 35 và 36 BLTTDS
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

17


Thủ tục giải quyết tranh chấp về thừa kế tại tòa án, thực tiễn và hƣớng hoàn thiện pháp luật

+Thông báo về việc thụ lý vụ án: Sau khi đã nghiên cứu và xem xét kĩ các mặt nếu
thấy thụ lý đƣợc thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án thì tòa án phải định mức tiền tạm
ứng án phí và thông báo ngay cho ngƣời khởi kiện biết. Điều 174 BLTTDS Thông báo về
việc thụ lý vụ án: Trong thời hạn ba ngày làm việc kể từ ngày thụ lý vụ án, Toà án phải
thông báo bằng văn bản cho bị đơn, cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi, nghĩa vụ liên
quan đến việc giải quyết vụ án, cho Viện kiểm sát cùng cấp về việc Toà án đã thụ lý vụ
án.
Văn bản thông báo phải có các nội dung chính sau đây: Ngày, tháng, năm làm văn
bản thông báo; Tên, địa chỉ Toà án đã thụ lý vụ án; Tên, địa chỉ của ngƣời khởi kiện;
Những vấn đề cụ thể ngƣời khởi kiện yêu cầu Toà án giải quyết; Danh sách tài liệu,
chứng cứ ngƣời khởi kiện nộp kèm theo đơn khởi kiện; Thời hạn ngƣời đƣợc thông báo
phải có ý kiến bằng văn bản nộp cho Toà án đối với yêu cầu của ngƣời khởi kiện và tài
liệu, chứng cứ kèm theo, nếu có; Hậu quả pháp lý của việc ngƣời đƣợc thông báo không
nộp cho Toà án văn bản về ý kiến của mình đối với yêu cầu.
Và tại Điều 175 BLTTDS ghi nhận quyền và nghĩa vụ của ngƣời đƣợc thông báo.
Ở đây luật quy định trách nhiệm của tòa án là thông báo danh sách tài liệu chứng cứ mà
tòa án nhận đƣợc, nội dung về tài liệu và chứng cứ ngƣời đƣợc thông báo muốn biết thì
có quyền yêu cầu Tòa án cho xem, ghi chép hay sao chụp các tài liệu đó. Thông báo ghi
nhận những hậu quả pháp lý bằng ý kiến của mình nếu không nộp tài liệu chứng cứ cho
tòa án. Vậy ngƣời đƣợc thông báo không trả lời và gửi tài liệu chứng cứ liên quan đến
việc giải quyết vụ án cho Tòa án thì hậu quả pháp lý nhƣ thế nào; Ở đây BLTTDS không
đề cập đến. Có thể hiểu đƣơng nhiên Tòa án vẫn tiếp tục giải quyết và ngƣời đƣợc thông
báo phải chịu hậu quả pháp lý khi không chứng minh quyền và nghĩa vụ của mình.
2.2. Chuẩn bị xét xử
Sau khi thụ lý vụ án dân sự Tòa án phải tiến hành những hoạt động tố tụng cần
thiết nhƣ nghiên cứu đơn khởi kiện và các tài liệu chứng cứ tài liệu gửi kèm, yêu cầu
đƣơng sự cung cấp bổ sung hoặc tự mình thu thập bổ sung các chứng cứ tài liệu liên quan
đến vụ án trong trƣờng hợp pháp luật quy định. Vậy trong suốt quá trình chuẩn bị xét xử
sơ thẩm vụ án hoạt động tố tụng do Tòa án tiến hành nhằm chuẩn bị những điều kiện thiết
cho việc xét xử.

Thời gian chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án dân sự đƣợc pháp luật quy định dựa trên
yêu cầu và thời gian trung bình để Tòa án tiến hành cho các công việc nhằm đƣa vụ án
dân sự ra xét xử. Điều 179 BLTTDS quy định về thời hạn chuẩn bị xét xử vụ án dân sự
bao gồm: Thời hạn chuẩn bị ra quyết định đƣa vụ án dân sự ra xét xử và thời hạn mở
phiên tòa.
GVHD: Trƣơng Thanh Hùng

SVTH: Trần Thị Thúy Hằng

18