Nâng cao hiệu quả công tác đánh giá kết quả học tập môn giáo dục công dân ở trường trung học phổ thông mỹ hào, tỉnh hưng yên hiện nay
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (541.54 KB, 72 trang )
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
----------
KIỀU THỊ LIÊN
NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
MÔN GDCD Ở TRƢỜNG THPT MỸ
HÀO HƢNG YÊN HIỆN NAY
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Phƣơng pháp dạy học môn giáo dục công dân
HÀ NỘI – 2012
SVTH: Kiều Thị Liên
1
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Mục tiêu của nhà trường phổ thông Việt Nam hiện nay là đào tạo con người
mới, phát triển toàn diện, phù hợp với yêu cầu, điều kiện và hoàn cảnh của đất nước
cũng như phù hợp với sự phát triển của thời đại. Mục tiêu của giáo dục phổ thông
nước ta đã được cụ thể hóa trong Luật Giáo dục năm 2005 như sau:
“Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về
đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá
nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội
chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp
tục học lên hoặc đi vào công cuộc lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”
[21, tr. 21].
Ở cấp học phổ thông, môn GDCD là một trong những môn học cơ bản góp
phần tạo nên nội dung dạy học, giáo dục toàn diện nhân cách cho học sinh. Nhiệm
vụ giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức và pháp luật cho học sinh được thực hiện ở
tất cả các môn học và được thông qua nhiều hình thức giáo dục trong nhà trường.
Nhưng chỉ có môn GDCD mới có thể trực tiếp giáo dục cho học sinh những tri thức
đó theo một hệ thống xác định và toàn diện.
Song, trong thực tế, nhiều nhà trường của chúng ta hiện nay xem môn này
như một môn “phụ”. Việc đánh giá học lực, ý thức, thái độ học tập của các em cũng
chủ yếu dựa trên kết quả của các môn tự nhiên, các môn chuyên, môn “chính” như
Văn, Toán, Ngoại Ngữ… Vì sự coi nhẹ đó mà chất lượng học tập môn GDCD ở các
trường THPT hầu hết là không cao. Điều đó không chỉ thể hiện ở điểm số trong sổ
điểm mà cả trong suy nghĩ, tình cảm và hành động của các em học sinh. Phải chăng
đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn tới sự xuống cấp về đạo đức của một
bộ phận không nhỏ thanh niên học sinh hiện nay?
Thực trạng trên, theo tôi có nhiều nguyên nhân như: nội dung chương trình
GDCD ở phổ thông còn thiếu tính thời sự, phương pháp dạy học chưa phù hợp,
phương tiện dạy học còn quá sơ sài, nghèo nàn không gây được hứng thú học tập
SVTH: Kiều Thị Liên
2
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
cho học sinh… Và một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trạng trên đó
là công tác đánh giá kết quả học tập của học sinh đối với bộ môn GDCD ở THPT
hiện nay.
Trong khi đó, giáo dục phổ thông đang yêu cầu đổi mới theo hướng chuẩn
hóa, hiện đại hóa và đa dạng hóa. Sự đổi mới này đòi hỏi phải tiến hành một cách
đồng bộ trên tất cả các khâu của quá trình đào tạo từ mục tiêu, nội dung, chương
trình, phương pháp giảng dạy, kiểm tra, đánh giá, cơ sở vật chất…
Để đánh giá được kết quả học tập của học sinh, giáo viên có thể sử dụng
nhiều phương pháp khác nhau như quan sát, vấn đáp, trắc nghiệm (tự luận, khách
quan). Mỗi phương pháp đều có ưu điểm và hạn chế riêng của nó. Tùy theo mục
tiêu cụ thể của từng phần, từng bài học mà lựa chọn phương pháp thích hợp.
Việc kiểm tra hiện nay chủ yếu là tự luận rất đơn điệu, vì tiêu chí đánh giá
chủ yếu là dựa trên khả năng ghi nhớ. Việc kiểm tra, đánh giá như vậy không phản
ánh được thực chất năng lực học tập của học sinh và không tạo được hứng thú học
tập cho học sinh.
Qua việc tìm hiểu vấn đề trên, tôi thấy tuy đã có nhiều công trình nghiên cứu về
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ở nhiều cấp học, ở nhiều môn.
Nhưng đi sâu vào nghiên cứu việc kiểm tra, đánh giá kết quả của học sinh ở bộ môn
GDCD bậc THPT thì chưa có công trình nghiên cứu nào. Vì vậy, tôi chọn nghiên
cứu đề tài: “Nâng cao hiệu quả công tác đánh giá kết quả học tập môn GDCD ở
trường THPT Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên hiện nay” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp
của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Mọi hoạt động giáo dục đều bắt đầu từ việc xác định mục tiêu và kết thúc bằng
đánh giá. Đánh giá có liên quan chặt chẽ với kiểm tra, dựa vào kết quả của kiểm tra
và là kết quả của kiểm tra. Do đó kiểm tra, đánh giá thường đi liền với nhau, kiểm
tra là để đánh giá và đánh giá phải dựa vào kiểm tra, là mục đích của kiểm tra [18,
tr.56].
Cùng với sự ra đời của lý luận dạy học, lý luận kiểm tra, đánh giá là một nội
dung được các nhà nghiên cứu và hoạt động thực tiễn về giáo dục rất quan tâm vì
nó có chức năng quan trọng trong hoạt động giáo dục.
SVTH: Kiều Thị Liên
3
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
Bàn về vấn đề nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá trong giáo dục đã có
nhiều công trình nghiên cứu. Nhà giáo dục Tiệp Khắc J.A.Comensky đã đặt nền
móng cho lý luận dạy học ở nhà trường và xây dựng thành một hệ thống vấn đề
trong tác phẩm “Lý luận dạy học vĩ đại”. Về sau các nhà nghiên cứu lý luận dạy học
có phân tích và phát triển lý luận kiểm tra, đánh giá ở góc độ: vai trò, ý nghĩa, mục
tiêu, nội dung, nguyên tắc và phương pháp nhằm đảm bảo tính khách quan trong
việc kiểm tra, đánh giá (ví dụ như nhà giáo dục V.M.Palonsky). Ở Liên Xô cũ và
các nước XHCH Đông Âu trước đây đã có nhiều tác giả nghiên cứu về kiểm tra,
đánh giá. Song trên thực tế, các công trình nghiên cứu chủ yếu bàn về kiểm tra,
đánh giá kiến thức học sinh thông qua các hình thức trắc nghiệm truyền thống như
kiểm tra vấn đáp hoặc bài viết (trắc nghiệm tự luận) chứ chưa quan tâm đến việc
kiểm tra, đánh giá bằng hình thức trắc nghiệm khách quan.
Từ thế kỷ XVIII, việc nghiên cứu lý thuyết phương pháp trắc nghiệm khách
quan đã được bắt đầu và đến thế kỷ XIX đã được triển khai rộng rãi ở các nước kinh
tế phát triển như Anh, Pháp, Mỹ, đặc biệt ở Mỹ ngày nay đã đạt được thành tựu rất
cao về công nghệ trắc nghiệm [18, tr. 56].
Vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập được các tác giả nghiên cứu ở
nhiều góc độ khác nhau nhưng tất cả các tác giả đều nhấn mạnh ý nghĩa và tầm
quan trọng của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập; từng bước xây dựng, hoàn thiện
cơ sở lý thuyết, cơ sở thực tiễn và quy trình cho kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.
Ở Việt Nam, kế thừa những thành tựu nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá tri
thức học sinh của một số nước trên thế giới, nước ta đã có một số công trình nghiên
cứu và nhiều bài viết của các tác giả tiêu biểu được đăng tải trên các tạp chí chuyên
ngành, các kỷ yếu khoa học trong các cuôc hội thảo cấp quốc gia bàn về kiểm tra,
đánh giá chất lượng học tập của học sinh.
Các tác giả Lê Khánh Bằng [1], Hà Thị Đức [6], Trần Bá Hoành [12], Đặng
Vũ Hoạt [8]… với các bài viết xoay quanh thực trạng và giải pháp kiểm tra, đánh
giá trong giáo dục của nước ta trong vài thập kỷ gần đây như: “Một số vấn đề kiểm
tra, đánh giá tri thức của học sinh”; “Đánh giá trong giáo dục”; “Kiểm tra, đánh
SVTH: Kiều Thị Liên
4
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
giá tri thức của học sinh trong lịch sử giáo dục và nhà trường”; “Cơ sở lý luận của
việc đánh giá chất lượng học tập của học sinh phổ thông”. Trong đó tác giả Đặng
Vũ Hoạt với bài viết của mình đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm tra,
đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh. Với tư cách là người nghiên cứu sâu
về lý luận dạy học, tác giả đã trình bày những vấn đề về vị trí, chức năng, về các
quan điểm kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh dưới góc độ lý luận dạy học hiện
nay. Các tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt [9], Bùi Tường, Hà Thị Đức [10], Phó
Đức Hòa [12], Trần Thị Tuyết Oanh [22]… đi sâu vào nghiên cứu một cách có hệ
thống những cơ sở lý luận chung của vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Đây
là các công trình nghiên cứu đã chính thức được sử dụng làm giáo trình giảng dạy
trong các trường đại học sư phạm.
Mặc dù vấn đề kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học đã có được sự quan
tâm của nhiều nhà khoa học với các khía cạnh khác nhau. Nghiên cứu về vấn đề
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh thì từ trước tới nay đã có rất nhiều
tác giả tham gia, ở các cấp độ khác nhau. Nhưng, nhìn chung các quan điểm về
đánh giá kết quả học tập của học sinh trong nhà trường đều cho thấy: việc đánh giá
kết quả học tập của học sinh phải theo một quy trình hợp lý thì mới đạy được tính
chính xác, khách quan.
3. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Trên cơ sở tìm hiểu về lý luận và thực tiễn của công tác đánh giá kết quả học
tập môn GDCD, đề tài nhằm đề xuất một số biện pháp tác động tới nội dung,
phương pháp, phương tiện kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD, góp phần
nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học bộ môn này ở trường THPT Mỹ Hào, tỉnh
Hưng Yên hiện nay.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1.
Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác đánh giá kết quả học tập môn
GDCD của trường THPT Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên hiện nay.
4.2.
Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu về công tác đánh giá kết quả học tập môn GDCD của
học sinh ở trường THPT, cụ thể tại trường THPT Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên hiện nay.
SVTH: Kiều Thị Liên
5
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
5.1 Nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu lí luận
Trên cơ sở sử dụng các thao tác của tư duy : Đọc, phân tích, tổng hợp, so
sánh, khái quát hóa… các tài liệu có liên quan đến công tác đánh giá kết quả học tập
của học sinh nhằm thu thập những thông tin cần thiết là cơ sở lí luận cho đề tài
nghiên cứu.
5.2 Nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
5.2.1. Phương pháp điều tra
5.2.2. Phương pháp quan sát
5.2.3. Phương pháp chuyên gia
5.2.4. Phương pháp phân tích toán học
5.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
6. Đóng góp của khóa luận
6.1. Về mặt lí luận: Làm sáng tỏ thêm những biện pháp nâng cao hiệu quả
công tác đánh giá kết quả học tập của học sinh nói chung và công tác đánh giá kết
quả học tập môn GDCD nói riêng.
6.2. Về mặt thực tiễn: Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả
công tác đánh giá kết quả học tập môn GDCD ở trường THPT Mỹ Hào, tỉnh Hưng
Yên.
7. Kết cấu của khóa luận
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và phần danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung khóa luận gồm 3 chương, 9 tiết.
SVTH: Kiều Thị Liên
6
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ CÔNG TÁC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC
TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm “hiệu quả”
Hiệu quả (theo từ điển tiếng Việt): hiệu quả là kết quả như yêu cầu của việc
làm, mang lại hiệu quả cao tức là kết quả của quá trình hoạt động đó đạt được ở
mức bằng hoặc cao hơn mục tiêu đã đề ra trong khi mức huy động nguồn lực cho
hoạt động là thấp nhất.
Có rất nhiều tác giả đã luận giải về nội hàm của khái niệm hiệu quả để vận
dụng vào việc nghiên cứu từng lĩnh vực cụ thể. Theo tác giả Lê Đức Phúc “Hiệu
quả là khái niệm nói lên ảnh hưởng, tác động, hiệu lực hay sự phát huy tác dụng
của một hay nhiều nhân tố xuất hiện trước nó” [24]. Như vậy, có nhiều cách hiểu
khác nhau về hiệu quả, theo chúng tôi hiệu quả là mức độ đạt kết quả của hoạt động
so với mục đích dự kiến và cách thức con đường hoạt động tối ưu để đạt kết quả đó
và tiếp cận hiệu quả kiểm tra, đánh giá ở góc độ này.
1.1.2. Khái niệm “kiểm tra”
Theo “Từ điển Tiếng Việt” của Viện Ngôn ngữ học thì kiểm tra được định
nghĩa như sau: “Kiểm tra là quá trình sử dụng các công cụ để xem xét sự phù hợp
giữa sản phẩm và các tiêu chí đã đề ra về chất lượng hoặc số lượng sản phẩm mà
không quan tâm đến quyết định đề ra tiếp theo”.
Kết quả của kiểm tra không cho ta giá trị về mặt giải pháp nhưng nó lại có ý
nghĩa đối với đánh giá bởi vì kết quả của kiểm tra là cơ sở để đánh giá. Quá trình
đánh giá hàm chứa trong đó cả quy trình kiểm tra [18].
Kiểm tra kết quả học tập của học sinh là quá trình giáo viên thu thập thông
tin về kết quả học tập của học sinh. Các thông tin này giúp cho giáo viên kiểm soát
được quá trình dạy học, phân loại và giúp đỡ học sinh. Những thông tin thu thập
được so sánh với tiêu chuẩn nhất định để làm công tác đánh giá [22, tr. 227].
SVTH: Kiều Thị Liên
7
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
1.1.3. Khái niệm “đánh giá”
Bàn về đánh giá có rất nhiều tài liệu nghiên cứu và nhiều tác giả đã đưa ra
nhiều định nghĩa và quan niệm khác nhau.
Iean-Marie phát biểu rằng: “Đánh giá có ý nghĩa là thu thập một tập hợp
thông tin đủ thích hợp, có giá trị và đáng tin cậy để xem xét mức độ phù hợp giữa
tập hợp thông tin này với các mục tiêu định ra ban đầu, nhằm đưa ra một quyết
định” [4].
Ralph Tyler, nhà giáo dục và tâm lí học nổi tiếng của Mỹ đã định nghĩa
“Quá trình đánh giá chủ yếu là quá trình xác định mức độ thực hiện các mục tiêu
trong quá trình dạy học” [4].
Theo Nguyễn Bá Kim thì “Đánh giá là quá trình hình thành những nhận
định, phán đoán về kết quả công việc, dựa vào sự phân tích những thông tin thu
được, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những quyết
định thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh nâng cao chất lượng và hiệu quả
công việc”.
Ngoài ra còn rất nhiều các định nghĩa khác nữa, nhưng các định nghĩa này
đều thống nhất rằng: Đánh giá là một quá trình được tiến hành có hệ thống để xác
định mức độ đạt được của học sinh về mục tiêu đào tạo. Nó có thể bao gồm những
sự mô tả, liệt kê về mặt định tính hay định lượng những hành vi (kiến thức, kỹ năng,
thái độ) của người học ở thời điểm hiện tại đang xét đối chiếu với những tiêu chí
của mục đích dự kiến mong muốn, nhằm có quyết định thích hợp để nâng cao chất
lượng và hiệu quả của việc dạy và học.
Kiểm tra và đánh giá luôn đi kèm với nhau. Mối quan hệ giữa chúng là mối
quan hệ giữa mục đích và phương tiện. Kiểm tra là để đánh giá và đánh giá phải dựa
trên những thông tin mà hoạt động kiểm tra cung cấp. Kiểm tra là phương tiện là
hình thức quan trọng nhất của đánh giá, có vai trò cung cấp dữ liệu, cung cấp nhưng
thông tin làm cơ sở cho việc đánh giá. Kiểm tra sử dụng bộ công cụ đo được xây
dựng dựa trên những mục tiêu và tiêu chí nhất định.
SVTH: Kiều Thị Liên
8
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
1.2. Công tác đánh giá trong giáo dục
1.2.1. Đánh giá trong giáo dục là gì?
Đánh giá trong quá trình giáo dục là một quá trình hoạt động được tiến hành
có hệ thống nhằm xác định mức độ đạt được của đối tượng giáo dục về mục tiêu đã
định; nó bao gồm sự mô tả định tính và định lượng kết quả được thông qua những
nhận xét, so sánh với những mục tiêu [18].
Trong giáo dục và đào tạo thường áp dụng các loại hình đánh giá cơ bản,
tương ứng với chúng có các phương pháp và chuẩn đoán đánh giá (chỉ số đo) nhất
định.
Các lại hình đánh giá cơ bản thông dụng:
* Đánh giá quá trình (sự diễn biến)
* Đánh giá đầu vào, đầu ra.
* Đánh giá kết quả (sản phẩm)
1.2.2. Mục đích của đánh giá
Đánh giá không có mục đích tự thân. Nó phục vụ cho nhiều mục đích khác
nhau: Đánh giá để chứng nhận năng lực, đánh giá để hướng dẫn, điều chỉnh đánh
giá để thúc đẩy, kích thích [18].
Đánh giá không phải là mục đích mà chỉ là phương tiện để đi đến mục đích.
Mục đích của đánh giá là để có những quyết định mới đúng đắn và hiệu quả hơn.
Mục đích của công tác đánh giá cần đảm bảo ba yêu cầu cơ bản sau:
* Tính giá trị: Đánh giá phải đúng mục tiêu và nội dung, tính giá trị về nội
dung là ưu tiên hàng đầu của mọi cách đánh giá, tức là sự đo lường một mẫu chọn
đại diện bao quát được trong phạm vi rộng các kiến thức cần đo theo mục tiêu học
tập (về kiến thức, kĩ năng, thái độ).
* Tính tin cậy: Mọi cách đánh giá học tập là sự đo lường tính hằng định và
chính xác kết quả kiểm tra, đánh giá, kỹ thuật soạn thảo và chất lượng sử dụng các
cách kiểm tra. Đánh giá ảnh hưởng đến độ tin cậy.
* Tính khả thi: Chọn được hình thức kiểm tra và phương pháp kiểm tra, đánh
giá phù hợp với nội dung học tập cần kiểm tra ít làm hao phí thời gian, sức lực và
SVTH: Kiều Thị Liên
9
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
tiền của trong quá trình tiến hành kiểm tra, đánh giá mà vẫn đảm bảo các yêu cầu
của mục đích đánh giá là đạt được tính khả thi, cũng chính là đạt được tính hiệu quả
trong giáo dục.
1.2.3. Chức năng cơ bản của công tác đánh giá kết quả học tập
Chức năng định hướng: Công tác đánh giá hay kiểm tra, đánh giá để dự báo
khả năng của học sinh có thể đạt được trong quá trình học tập, đồng thời xác định
điểm mạnh và yếu của học sinh. Công tác đánh giá cũng làm cơ sở cho việc lựa
chọn bồi dưỡng năng khiếu, đồng thời giúp cho giáo viên có thể chọn cách dạy phù
hợp với khả năng của học sinh và học sinh có thể lựa chọn con đường học tập,
phương pháp, tài liệu, hình thức học tập…
Chức năng chuẩn đoán: Kiểm tra, đánh giá chuẩn đoán nhằm hỗ trợ việc học
tập. Kiểm điểm lại quá trình học tập trước đây lại vừa có tính chất thúc đẩy củng cố,
mở rộng và nâng cao chất lượng tri thức. Kiểm tra, đánh giá chuẩn đoán phải được
tiến hành thường xuyên nó cung cấp cho người học những tín hiệu ngược chiều về
việc học tập của họ, từ đó giúp họ khắc phục những thiếu sót, điều chỉnh cách học
cho phù hợp.
Chức năng xác nhận: Đánh giá xác nhận cung cấp những số liệu để thừa
nhận hay bác bỏ sự hoàn thành hay chưa hoàn thành khóa học, chương trình học
hoặc môn học để đi đến quyết định là cung cấp chứng chỉ, cấp bằng hoặc cho lên
lớp…hoặc nhằm xếp loại người học theo mục đích nào đó, thường được tiến hành
sau một giai đoạn học tập. Chức năng này có ý nghĩa quan trọng về mặt xã hội.
Đánh giá xác nhận bộc lộ tính hiệu quả của một hệ thống đào tạo.
1.3. Công tác đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học phổ thông
1.3.1. Các mức độ của công tác đánh giá kết quả học tập của học sinh THPT
Kết quả học tập được thể hiện ở mức độ mà người học đạt được so với các
mục tiêu đã xác định hay ở mức độ mà người học đạt được trong tương quan chung
với người học cùng khác. Dù hiểu theo nghĩa nào thì đánh giá kết quả học tập cũng
phản ánh kết quả học tập mà học sinh đạt được sau một giai đoạn học tập. Như vậy,
đánh giá kết quả học tập của học sinh là đánh giá mức độ hoàn thành các mục tiêu
SVTH: Kiều Thị Liên
10
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
đề ra cho học sinh sau một giai đoạn học tập, các mục tiêu này thể hiện ở từng môn
học cụ thể. Đánh giá kết quả học tập là xác định mức độ nắm được kiến thức, kỹ
năng, thái độ của học sinh so với yêu cầu của chương trình đề ra [22, tr.227].
Yếu tố cốt lõi nhất trong học tập là phát triển, UNESCO khuyến cáo về bốn
trụ cột giáo dục của thế kỷ XXI: học để biết, học để làm, học để cùng nhau chung
sống, học để thành người. Như vậy, nét bản chất nhất của học tập là sự tiếp nhận
kinh nghiệm và giá trị xã hội bằng hoạt động cá nhân trong môi trường xã hội và
phát triển kinh nghiệm đó ở chính mình trở thành thành viên của xã hội. Theo lý
thuyết của Benjamin Bloom (được thừa nhận ở hầu hết các nền giáo dục hiện nay)
thì quá trình và kết quả học tập luôn bao gồm 3 lĩnh vực [2].
Kiến thức: Bao gồm khả năng ghi nhớ, thông hiểu, vận dụng, phân tích,
tổng hợp, đánh giá. Các cấp độ cụ thể là:
(1) Nhận biết (gồm ghi nhớ, nhận ra và tái hiện).
(2) Thông hiểu (thông hiểu, diễn đạt theo ngôn ngữ của mình).
(3) Vận dụng (vận dụng vào các tình huống khác nhau và vào thực tiễn).
(4) Phân tích (tách các thành tố của một kiến thức).
(5) Tổng hợp (khái quát từ nhiều thành tố thành một vấn đề lớn).
(6) Đánh giá (xem xét toàn bộ quá trình, đưa ra nhận định tổng quát).
Kỹ năng: Bao gồm những khả năng hoạt động chân tay, sự phối hợp cơ bắp
với các giác quan để thực hiện những hành động trong học tập, lao động và đời
sống, kĩ năng vận dụng kiến thức…
Trong nhà trường cần phải rèn luyện cho học sinh các kỹ năng: Đọc, nghe,
nói, viết, lao động chân tay, tư duy…
Thái độ: Bao gồm những đáp ứng về mặt tình cảm đối với các vấn đề có liên
quan đến cuộc sống con người với những mức độ biểu hiện khác nhau từ hưởng ứng
đến thực hiện.
Nói tóm lại, học tập là khả năng và thành tựu phát triển có tính chất tích hợp của
con người trên nhiều phương diện: nhận thức, tình cảm, vận động thể chất và trí tuệ.
Yêu cầu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh THPT đối với môn
học GDCD cần phải đạt được ở cả 3 lĩnh vực: Kiến thức, kĩ năng, thái độ. Bởi bộ
SVTH: Kiều Thị Liên
11
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
môn GDCD ở cấp THPT có nhiệm vụ giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức và pháp
luật cho học sinh ở giai đoạn đầu của tuổi trưởng thành. Năm cuối cấp là khi các em
tròn 18 tuổi đã thực sự trưởng thành cả về thể chất, tinh thần và ý thức của người
công dân. Có quyền lợi và nghĩa vụ đối với đất nước và phải chịu trách nhiệm trước
pháp luật về mọi hành vi của mình.
1.3.2. Các dạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học phổ
thông
Thứ nhất: Kiểm tra thường xuyên (được giáo viên tiến hành hàng ngày
nhằm kịp thời điều chỉnh hoạt động của cả giáo viên và học sinh, thúc đẩy học sinh
cố gắng tích cực học tập một cách liên tục, có hệ thống, đồng thời tạo điều kiện để
quá trình dạy học chuyển sang bước phát triển cao hơn. Kiểm tra, đánh giá hàng
ngày được thực hiện qua quan sát một cách có hệ thống hoạt động học tập của học
sinh, qua việc lĩnh hội tri thức mới, ôn tập và củng cố tri thức cũ cũng như vận dụng
tri thức vào thực tiễn).
Thứ hai: Kiểm tra, đánh giá định kì (thường được thực hiện sau khi học sinh
học xong một phần chương trình hoặc sau một kì học để biết được mức độ nắm
vững chương trình của học sinh, kiểm tra định kì có tác dụng giúp giáo viên và học
sinh nhìn lại kết quả làm việc sau một thời gian nhất định, củng cố và mở rộng
những điều đã học, tạo cơ sở để từ đó có định hướng tiếp tục dạy - học sang phần
tiếp theo).
Thứ ba: Kiểm tra tổng kết (được thực hiện vào cuối mỗi năm học nhằm đánh
giá kết quả chung, củng cố và mở rộng toàn bộ những điều đã học từ đầu năm học,
đồng thời tạo điều kiện để chuyển sang năm học mới).
1.3.3. Các phương pháp kiểm tra:
Phương pháp kiểm tra vấn đáp: Giáo viên tổ chức hoạt động hỏi và đáp giữa
giáo viên và học sinh, qua đó thu được thông tin về kết quả học tập của học sinh. Có
thể sử dụng ở mọi thời điểm trong tiết học. Phương pháp này có ưu điểm là giáo
viên có điều kiện tiếp xúc trực tiếp với người học. Có thể phát hiện ra những năng
lực đặc biệt hoặc những khó khăn của từng cá nhân người học.
SVTH: Kiều Thị Liên
12
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
Tuy nhiên có hạn chế là tốn nhiều thời gian để tiến hành, khó bao quát được
toàn bộ chương trình học và bị ảnh hưởng bởi các yếu tố chủ quan.
Phương pháp kiểm tra viết: Là hình thức kiểm tra phổ biến, được sử dụng
đồng thời với nhiều học sinh. Hình thức này có hai dạng tự luận và trắc nghiệm
khách quan.
* Phương pháp kiểm tra viết dạng tự luận:
Ưu điểm là trong cùng thời gian giáo viên kiểm tra được một số lượng lớn
học sinh và cho thông tin tương đối khách quan về kết quả học tập. Nếu câu hỏi
được soạn tốt thì có thể tạo điều kiện để học sinh bộc lộ khả năng suy luận, phê
phán, đưa ra ý kiến mới. Việc chuẩn bị câu hỏi không mất quá nhiều thời gian.
Hạn chế là khó bao quát được nội dung chương trình, chịu ảnh hưởng nhiều
ở chủ quan người chấm, tốn nhiều thời gian chấm bài mà độ tin cậy không cao.
* Phương pháp trắc nhiệm khách quan:
Thường bao gồm nhiều câu hỏi, mỗi câu được trả lời bằng một từ, một cụm
từ hoặc một dấu hiệu đơn giản. Bao gồm các loại (như phân tích sơ đồ đã trình bày)
Ưu điểm: Có khả năng đo được các mức độ nhận thức, bao quát được phạm
vi kiến thức rộng, ít phụ thuộc vào chủ quan người chấm, tính khách quan và độ tin
cậy cao.
Nhược điểm: Chuẩn bị câu hỏi khó khăn, mất nhiều thời gian và được sử
dụng chủ yếu để kiểm tra kiến thức và kĩ năng của người học.
1.4. Những xu hƣớng mới trong công tác đánh giá
1.4.1. Ý nghĩa của công tác đánh giá
Tác động tích cực tới học sinh: Tác động trực tiếp nhất của đánh giá có hệ
thống, thường xuyên sẽ kích thích hoạt động học tập, cung cấp cho học sinh những
thông tin phản hồi về quá trình học tập, khuyến khích năng lực tự đánh giá. Nếu đánh
giá là bài kiểm tra lựa chọn để xác định kiến thức của học sinh về những vấn đề nhất
địn, thì học sinh sẽ cố gắng ghi nhớ thông tin. Mặt khác, nếu đánh giá yêu cầu làm
các bài tiểu luận mở rộng thì học sinh sẽ học thêm các kiến thức khó hơn và học cách
nhớ lại kiến thức chứ không phải là học thuộc lòng kiến thức trong lúc học.
SVTH: Kiều Thị Liên
13
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
Đánh giá có những tác động rõ rệt tới động cơ học của học sinh. Nếu học
sinh biết được cách thức đánh giá và tính điểm, thì học sinh tin rằng đánh giá đó sẽ
công bằng và cố gắng học hết khả năng.
Động cơ học của học sinh sẽ cao hơn nếu yêu cầu đánh giá có liên quan đến
kiến thức và mục tiêu học tập dù khó nhưng vẫn có thể làm được và tạo được cơ hội
cho học sinh thể hiện khả năng của riêng mình. Cách đánh giá xác thực sẽ thúc đẩy
học sinh học tập tích cực hơn. Đánh giá học sinh bằng nhiều loại chứ không chỉ đơn
thuần một loại giúp học sinh hạn chế được sự lo lắng. Khi học sinh bớt lo lắng thì
sẽ khuyến khích được khả năng khai thác, sáng tạo và đạt kết quả cao trong học tập.
Cuối cùng, mối quan hệ giáo viên - học sinh bị ảnh hưởng bởi bản chất của
đánh giá. Khi giáo viên tiến hành các đánh giá một cách cẩn thận và cho biết nhận
xét, thì mối quan hệ đó được tăng cường. Ngược lại, nếu học sinh có ấn tượng rằng
đánh giá không khoa học, không phù hợp với mục đích của khóa học và được xây
dựng để gạt họ, hơn nữa lại đưa ra ít ý kiến nhận xét, thì mối quan hệ sẽ bị phai nhạt.
Tác động tích cực đối với giáo viên: Cũng giống như học sinh, giáo viên cũng
bị tác động bởi bản chất của các đánh giá mà họ giao cho học sinh. Học sinh thì học
theo nội dung đánh giá và giáo viên dạy thì dạy để đánh giá. Vì vậy, nếu đánh giá yêu
cầu cần nhớ các vấn đề đã học, thì giáo viên sẽ dạy hàng loạt vấn đề, nếu đánh giá
yêu cầu lập luận, thì giáo viên xây dựng các bài tập và các vấn đề đã trải qua yêu cầu
học sinh suy nghĩ. Lúc này cần xác định mức độ đẩy mạnh và khuyến khích việc
giảng dạy của giáo viên là giáo viên muốn học sinh học những gì?
Thường phải có sự cân bằng giữa thời gian giảng dạy và thời gian đánh giá.
Nếu đánh giá của giáo viên đòi hỏi phải có một thời gian tương đối lâu để chuẩn bị,
tiến hành và tổng kết, thì thời gian giảng dạy sẽ bị thu hẹp lại. Mục tiêu của đánh giá
có chất lượng là giúp thu được các thông tin xác thực hơn để đưa ra các quyết định
đối với học sinh. Liệu đánh giá có giúp giáo viên có được suy xét mang giá trị hơn
không hay lại gây trở ngại cho giáo viên khi đánh giá học sinh? Và khi có kết quả
đánh giá rồi liệu giáo viên có phân loại học sinh một cách hợp lí được hay không?
Tác động tích cực đối với cán bộ quản lý giáo dục: Việc đánh giá kết quả
học tập của học sinh cung cấp những thông tin cơ bản về thực trạng dạy học trong
SVTH: Kiều Thị Liên
14
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
một cơ sở, đơn vị giáo dục để có thể chỉ đạo kịp thời, uốn nắn những lệch lạc,
khuyến khích hỗ trợ những sáng kiến, bảo đảm tốt mục tiêu giáo dục.
Như vậy việc đánh giá kết quả học tập của học sinh có ý nghĩa nhiều mặt:
Nhằm nhận định thực trạng, định hướng và điều chỉnh hoạt động của học trò đồng
thời tạo điều kiện nhận định thực trạng và định hướng hoạt động dạy của thầy.
1.4.1. Những xu hướng mới trong công tác đánh giá hiện nay
Việc đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu của quá trình dạy và
học, là một trong những chức năng quan trọng điều hành quá trình dạy học, nó có ý
nghĩa to lớn trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục. Đối với giáo dục,
đánh giá là một nhiệm vụ mà tầm quan trọng của nó ngày càng được nhận thức rõ hơn.
Hơn nữa, một số xu hướng đánh giá truyền thống đã không tạo động lực và
thúc đẩy quá trình học tập của học sinh. Bởi lẽ trước kia đánh giá chỉ nhấn mạnh về
kết quả, các kĩ năng và sự kiện riêng lẻ, thường tập trung vào các bài viết, bài tập
phi ngữ cảnh, một câu trả lời đúng duy nhất. Các tiêu chuẩn và tiêu chí thường được
giữ kín và giữ bí mật, thường đánh giá sau bài giảng thông qua các bài kiểm tra
chuẩn hóa, đánh giá riêng các cá nhân và có rất ít thông tin phản hồi. Đánh giá
thường ở bên ngoài, đánh giá đơn lẻ không thường xuyên [15, tr. 15].
Trong vài năm gần đây đã có nhiều hoạt động nhằm cải tiến phương pháp
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo
dục - đào tạo ở các trường THPT. Những xu hướng đánh giá hiện nay nhằm đánh
giá cả một quá trình, với các kĩ năng và kiến thức tổng hợp, bài tập ngữ cảnh hóa và
nhiều câu trả lời đúng. Đánh giá trong khi giảng dạy qua các bài kiểm tra không
chính thức, đánh giá một nhóm người nên có nhiều thông tin phản hồi. Đó là những
xu hướng mới như: đánh giá thay thế, đánh giá kết hợp giảng dạy, học sinh tự đánh
giá, các tiêu chuẩn và tiêu chí công khai.
Đánh giá thay thế: Đó là những đánh giá trong khi giảng dạy, nhằm giúp cho
giáo viên có những bước quyết định trong mọi thời điểm, đánh giá thay thế bao gồm
quan sát, thao tác, trình bày miệng, thử nghiệm, đánh giá dựa trên cơ sở thành tích học
tập, hồ sơ học tập… một đánh giá thay thế là một phương pháp khác với các bài kiểm
SVTH: Kiều Thị Liên
15
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
tra giấy - bút truyền thống, đặc biệt là hầu hết với các bài kiểm tra trắc nghiệm. Đánh
giá này lôi cuốn học sinh vào học tập và đòi hỏi phải có những kỹ năng tư duy, nhằm
chuẩn bị cho học sinh có thể đảm nhận những công việc ngày càng phức tạp [15, tr.
17].
Đánh giá kết hợp với giảng dạy: Đổi mới đánh giá học sinh là đánh giá trong
toàn quá trình học tập, tức là đánh giá được cả trước, trong và sau khi học lên lớp.
Trong giờ học giáo viên không nên chỉ kiểm tra lấy điểm vào sổ vào thời điểm đầu
giờ học mà cần kiểm tra trong cả quá trình học tập của học sinh, qua đó có được
những thông tin phản hồi, giúp giáo viên điều chỉnh quá trình dạy, đồng thời giúp
học sinh điều chỉnh quá trình học. Nếu tập luyện đều như vậy học sinh sẽ hiểu và
vươn tới tự đánh giá, tự ý thức bản thân [15, tr. 17].
Học sinh tự đánh giá: Đòi hỏi học sinh tự đánh giá để tự nhìn nhận, xem xét
lại quá trình học tập của mình...
Các tiêu chuẩn và tiêu chí công khai: Những xu hướng mới đây ngày càng
công khai hóa các tiêu chuẩn và tiêu chí là những phương thức đánh giá tiện dụng,
bất kể đánh giá như thế nào, và chúng sẽ giúp chúng ta cải tiến những thể loại đánh
giá để xác định thông tin truyền thống hay cách tân.
1.5. Tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác đánh giá kết quả học tập của học sinh
THPT
1.5.1. Đánh giá hiệu quả giáo dục ở trường trung học phổ thông
Đánh giá hiệu quả giáo dục ở trường học là xác định mức độ đạt được các
mục tiêu giáo dục của nhà trường tại từng thời điểm xác định, trên cơ sở các điều
kiện, nguồn lực hiện có được huy động của nhà trường. Đánh giá hiệu quả giáo dục
phải đồng thời thể hiện cả hai mặt: sự phát triển về số lượng và sự đảm bảo về chất
lượng toàn diện.
Trong quá trình dạy học, khi tiến hành kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
học sinh tại một thời điểm nào đó, giáo viên tạo ra một tình huống sư phạm đặc biệt,
buộc học sinh phải bộc lộ kết quả lĩnh hội tri thức, kĩ năng, hình thành thái độ cũng
như phát triển nhân cách toàn diện của họ dưới dạng một sản phẩm trí tuệ, đó là bài
SVTH: Kiều Thị Liên
16
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
làm của học sinh. Qua bài làm của học sinh, giáo viên kiểm tra được tình hình nắm
bắt tri thức, kết quả hình thành kĩ năng môn học, cũng như biết được mức độ phát
triển trí tuệ, thái độ tích cực của học sinh. Giáo viên so sánh kết quả đó của học sinh
với mục tiêu cần đạt được, đánh giá mức độ sai lệch giữa kết quả thực hiện với mục
tiêu. Nếu có sai lệch lớn chứng tỏ quá trình dạy học không đạt được mục tiêu đề ra,
cần phải có biện pháp khắc phục kịp thời. Trên cơ sở kiểm tra toàn diện kết quả,
đánh giá đúng mức độ sai lệch, giáo viên phải kịp thời phát hiện những nguyên
nhân của sai lệch để có những điều chỉnh phù hợp, khắc phục sai lệch đó. Sự điều
chỉnh có thể được thể hiện ở sự đổi mới nội dung, cải tiến phương pháp, phương
tiện, hình thức tổ chức dạy và học. Tuy nhiên, kết quả của sự điều chỉnh sai lệch
phụ thuộc vào mức độ tiếp cận ít hay nhiều với mục tiêu dạy học và tính đầy đủ,
kịp thời, chính xác, khách quan của thông tin thu được. Do đó, việc kiểm tra làm
cho học sinh bộc lộ được đầy dủ các mặt, các khía cạnh khác nhau của kết quả học
tập theo yêu cầu của mục tiêu môn học, sẽ đảm bảo cho kết quả điều chỉnh quá trình
dạy học được nâng cao.
Như vậy có thể nói: hiệu quả công tác đánh giá kết quả học tập của học sinh
là xác định cách thức, phương pháp, phương tiện, hình thức kiểm tra, đánh giá
khách quan, toàn diện kết quả học tập của học sinh nhằm thực hiện tốt các yêu cầu
sư phạm và nhiệm vụ dạy học đề ra.
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu, một phương pháp
quan trọng của quá trình dạy học. Đồng thời, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập cũng là
một hệ thống với các thành tố khác nhau. Vì vậy để công tác đánh giá kết quả học tập
của học sinh đạt hiệu quả chúng ta cần phải chú ý đến các thành tố như:
Xác định mục đích kiểm tra, thi.
Kiểm tra để làm gì? Để phân loại học sinh, để xét lên lớp, tốt nghiệp hay
tuyển chọn?, từ đó xây dựng câu hỏi kiểm tra cho phù hợp. Ví dụ với mục đích
tuyển chọn tinh hoa, yêu cầu chính xác phải là ưu tiên cao nhất, cùng với nỗ lực
giảm thiểu các yếu tố ngẫu nhiên, yếu tố bất định. Nhưng với mục đích đào tạo thì
trong câu hỏi kiểm tra còn “khuyến khích bộc lộ những cái sai” có thể có về kiến
SVTH: Kiều Thị Liên
17
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
thức, về kĩ năng của học sinh. Nhờ đó người thầy có thể giúp học sinh khắc phục
những thiếu sót và hạn chế đó [29].
Xác định nội dung học tập cần kiểm tra, đánh giá.
Nghiên cứu mục tiêu, để quyết định lựa chọn phương pháp kiểm tra nào và
số lượng câu hỏi cho phù hợp. Nội dung học tập cần kiểm tra, đánh giá là kết quả
nắm các tri thức, kĩ năng, các biểu hiện thái độ của học sinh đã có được qua quá
trình học tập mà học sinh trình bày, bộc lộ trong sản phẩm trí tuệ nào đó theo mục
đích của kiểm tra, đánh giá. Các khía cạnh của nội dung kiểm tra, đánh giá chi phối
đến hiệu quả của kiểm tra như: Phạm vi tri thức, kĩ năng, thái độ cần đánh giá, khối
lượng, chất lượng tri thức, kĩ năng cần đánh giá… các vấn đề này có liên quan với
nhau và đặt ra những yêu cầu khác nhau đối với học sinh trong quá trình học tập. Vì
vậy, nội dung kiểm tra, đánh giá kết quả tác động mạnh tới ý thức học tập của học
sinh, cũng như trách nhiệm hướng dẫn của giáo viên [28].
Lựa chọn, vận dụng kết hợp phương pháp, phương tiện trong kiểm tra để học
sinh bộc lộ các kết quả học tập, giáo viên phải tạo ra một hoàn cảnh sư phạm đặc
biệt buộc học sinh phải trình bày kết quả nhận thức thông qua một sản phẩm trí tuệ.
Đó là bài kiểm tra hay bài thi, tình huống đó phản ánh trong các đề kiểm tra, đề thi.
Chính đề kiểm tra, đề thi đòi hỏi học sinh phải trình bày nội dung đã được lĩnh hội,
mức độ, phạm vi kiến thức, kỹ năng mà họ cần thể hiện.
Cách thức tổ chức và tiến hành các kì kiểm tra, thi.
Cách thức tổ chức và tiến hành các kì kiểm tra, thi là sự sắp xếp kế hoạch, bố
trí giáo viên, phương tiện và sự thực hiện kế hoạch đó. Cách tổ chức và tiến hành
kiểm tra, thi còn liên quan đến các biện pháp giúp cho học sinh hiểu về nội dung,
yêu cầu, kế hoạch kiểm tra, thi trong toàn bộ quá trình dạy học. Tiến hành các buổi
kiểm tra, thi nghiêm túc nhưng tránh căng thẳng tạo điều kiện tâm lí thuận lợi cho
học sinh làm bài một cách tự tin thì hiệu quả bài làm sẽ tốt hơn, đánh giá kết quả
toàn diện, chính xác hơn [30].
Quá trình chấm bài của giáo viên.
SVTH: Kiều Thị Liên
18
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
Qua kết quả thu được trong bài kiểm tra, bài thi của học sinh, giáo viên xem
xét, đánh giá bài kiểm tra để phát hiện sai lệch, xác nhận hay phủ nhận kết quả, từ
đó thực hiện các chức năng kiểm tra, đánh giá. Đó là quá trình chấm bài. Để quá
trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh đạt hiệu quả cao, yêu cầu giáo
viên trong khi chấm bài phải đánh giá chính xác, khách quan, toàn diện kết quả học
tập của học sinh. Có như vậy, giáo viên mới kịp thời phát hiện và điều chỉnh các sai
lệch trong kết quả học tập của học sinh để đảm bảo cho quá trình dạy học theo mục
tiêu đã đề ra.
1.2.5. Tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác đánh giá kết quả học tập của học sinh
THPT
Dựa trên các yêu cầu sư phạm trong quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập của học sinh THPT hiện nay để đưa ra các tiêu chí đó là:
Một là: Việc kiểm tra, đánh giá phải làm cho học sinh bộc lộ tính trung thực,
chính xác kết quả học tập đồng thời phải đảm bảo tính khách quan công bằng.
Kết quả học tập của học sinh không chỉ được phản ánh ở khối lượng, chất
lượng tri thức, kỹ năng, kỹ xảo mà học sinh đã nắm được mà còn ở sự tiến bộ về
thái độ tích cực học tập của học sinh trong quá trình học tập. Kết quả đó tiềm ẩn
trong học sinh và chỉ bộc lộ ra trong những điều kiện nhất định, thông qua bài làm
của học sinh. Giáo viên tổ chức và tiến hành kiểm tra làm cho học sinh dễ dàng bộc
lộ chính xác khách quan. Những kết quả tiềm ẩn đó sẽ cung cấp thông tin đầy đủ,
chính xác cho việc đánh giá cũng như điều khiển, điều chỉnh quá trình dạy học. bên
cạnh đó việc đánh giá khách quan, công bằng của giáo viên đối với kết quả học tập
của học sinh sẽ góp phần kích thích hoạt động học tập của học sinh cũng như tin
tưởng của học sinh đối với thầy cô giáo.
Thứ hai: Kiểm tra, đánh giá nhằm khảo sát đầy đủ, toàn diện các mặt, các
khía cạnh khác nhau của kết quả dạy và học phù hợp với mục tiêu của công tác
đánh giá.
Kết quả dạy học bao gồm cả kết quả hoạt động dạy và kết quả của hoạt động
học. Mỗi loại kết quả đó lại là tập hợp của rất nhiều kết quả cụ thể ở nhiều mức độ,
SVTH: Kiều Thị Liên
19
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
trình độ, ở nhiều mặt và khía cạnh khác nhau trong bài kiểm tra, học sinh có điều
kiện bộc lộ được kết quả nhất định nhưng không thể hiện được tất cả các kết quả
của họ. Cần phải căn cứ vào mục tiêu kiểm tra, đánh giá ở từng thời điểm cụ thể nào
đó của quá trình dạy học để tiến hành kiểm tra, sao cho thông qua bài làm của mình,
học sinh thể hiện đúng, đủ toàn diện những mặt, khía cạnh đáp ứng được mục đích
của kỳ kiểm tra đó.
Ba là: Kiểm tra, đánh giá giúp cho việc phát hiện chính xác, kịp thời và điều
chỉnh sai lệch trong sự phát triển của học sinh so với mục tiêu dạy học.
Phát hiện đúng, kịp thời những sai lệch là điều kiện để điều khiển, điều
chỉnh quá trình dạy học một cách có hiệu quả. Sự sai lệch được phản ánh ở sự
không phù hợp giữa kết quả thực hành mà học sinh đạt được trong quá trình học tập
với mục tiêu và yêu cầu đặt ra trong quá trình đó, tổ chức tiến hành kiểm tra sao qua
thông qua các bài kiểm tra giáo viên và học sinh dễ dàng so sánh được kết quả thực
sự đạt được so với yêu cầu. Mọi kết quả chung chung, không chỉ rõ những ưu,
nhược điểm, không chỉ rõ những mặt còn thiếu sót là không thực hiện được chức
năng của kiểm tra, đánh giá.
Bốn là: Kiểm tra, đánh giá tạo điều kiện đổi mới phương pháp dạy và học.
Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh được xác định là một trong
những khâu then chốt trong quá trình đổi mới giáo dục phổ thông [3]. Đổi mới kiểm
tra, đánh giá là một trong những động lực của đổi mới phương pháp dạy học nhằm
nâng cao chất lượng học tập, đảm bảo các mục tiêu giáo dục.
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong quá trình dạy học cho
biết kết quả của hoạt động dạy học và cũng chính là một phương pháp trong dạy
học. Thông qua nôi dung, phương pháp, phương tiện tổ chức thực hiện kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập mà tác động tới cách học của học sinh và giáo viên cũng có
những điều chỉnh về phương pháp dạy sao cho phù hợp với mục đích, nội dung dạy
học và đối tượng học sinh.
SVTH: Kiều Thị Liên
20
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
CHƢƠNG 2
THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ CÔNG TÁC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC
TẬP MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG MỸ HÀO, TỈNH HƢNG YÊN HIỆN NAY
2.1. Vài nét về lịch sử phát triển của trƣờng Trung học phổ thông Mỹ Hào, tỉnh
Hƣng Yên
Hưng Yên là một trong những tỉnh nằm ở Đồng bằng sông Hồng, là nơi diễn
ra các hoạt động kinh tế - văn hóa - chính trị và giáo dục... mạnh mẽ của khu vực
phía Bắc.
Giáo dục là một lĩnh vực được đặc biệt chú trọng ở nước ta. Hiện nay, tỉnh
Hưng Yên có 37 trường THPT (công lập và dân lập). Trường THPT Mỹ Hào tiền
thân là trường cấp 3 Bần Yên Nhân - một trong hai trường công lập của tỉnh Hưng
Yên được thành lập tháng 09/1961. Nằm trên quê hương Mỹ Hào, mảnh đất anh
hùng truyền thống văn hiến, qua 50 năm xây dựng và trưởng thành, nhà trường đã
không ngừng phấn đấu để khẳng định vị trí của mình trong hệ thống giáo dục và
đào tạo của tỉnh. Nhiều năm qua, nhà trường liên tục giữ vững danh hiệu trường
Tiên tiến xuất sắc, Cơ quan đơn vị văn hóa tỉnh. Thành tích mà của trường đã được
ghi nhận bằng nhiều phần thưởng cao quý của Nhà nước, Chính phủ: Huân chương
Lao Động hạng Ba năm 1996, Huân chương Lao Động hạng Nhì năm 2009, Cờ Thi
đua của Chính phủ năm 2007, 2011. Nhiều lần trường được tặng Cờ, Bằng khen của
Tỉnh ủy, UBND tỉnh Hưng Yên, Bộ GD & ĐT. Mỹ Hào là một trong những chiếc
nôi đào tạo các thế hệ học sinh có đủ tài và đức phục cho sự nghiệp phát triển của
nước nhà. Trong chiến tranh chống giặc ác liệt, thầy và trò trường Mỹ Hào đã vượt
bom, đạn, bám lớp, bám trường, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và tiếp tục phát huy
tinh thần đó để vượt qua khỏi thời kì khó khăn sau chiến tranh (1973-1986). Cùng
với cả nước, thầy và trò trường Mỹ Hào năng động, sáng tạo thực hiện những chủ
trương mới về giáo dục do Đại hội Đảng lần VI đề ra. Trường có một đội ngũ các
bộ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn, Mỹ Hào luôn là một trong những trường dẫn
SVTH: Kiều Thị Liên
21
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
đầu về số lượng và chất lượng giáo viên giỏi cấp tỉnh. Tổng số lớp của ba khối là 36
lớp, tỷ lệ đỗ tốt nghiệp hàng năm từ 99 - 100%, tỷ lệ đỗ vào đại học đạt từ 15 - 20%
tổng số học sinh khối 12. Cơ sở vật chất tương đối khang trang do sự quan tâm của
các cấp lãnh đạo, sự đóng góp của nhiều nhà hảo tâm và sự tự nguyện của phụ
huynh học sinh ở các khóa. Đó cũng là một thành công trong công tác xã hội hóa
giáo dục của nhà trường. Trường đã được công nhận trường chuẩn Quốc gia vào
ngày 05/03/2010 - kết quả của cả một quá trình phấn đấu của các thế hệ thầy và trò
trường THPT Mỹ Hào.
Trước những yêu cầu đổi mới theo tinh thần “Chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã
hội hóa để đưa nền giáo dục nước nhà vào thế ổn định, với chất lượng giáo dục toàn
diện...” thì toàn thể cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh của trường phải phấn
đấu hơn nữa để phát huy thế mạnh hơn 50 năm qua và luôn đạt được sự tín nhiệm
của nhân dân.
2.2. Thực trạng công tác đánh giá kết quả học tập môn Giáo dục công dân ở
trƣờng trung học phổ thông Mỹ Hào, tỉnh Hƣng Yên
Để phán ánh đúng thực trạng công tác đánh giá kết quả học tập môn GDCD
ở trường THPT Mỹ Hào (tỉnh Hưng Yên), chúng tôi đã khảo sát 25 giáo viên hiện
đang trực tiếp giảng dạy bộ môn GDCD ở ba trường THPT tỉnh Hưng Yên: Mỹ
Hào, Văn Lâm, Văn Giang và 200 học sinh thuộc ba khối 10, 11, 12 của trường
THPT Mỹ Hào - Hưng Yên. Tất cả các giáo viên đều có trình độ là cử nhân sư
phạm khoa Giáo dục Chính trị.
Mục đích điều tra là tìm hiểu về nhận thức của giáo viên đối với vấn đề công
tác đánh giá kết quả học tập của học sinh, tìm hiểu thực tế việc kiểm tra, đánh giá
kết quả học tập của học sinh mà họ đang tiến hành trong quá trình dạy học và những
kiến nghị, giải pháp để nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học
sinh.
Từ kết quả thu được qua điều tra, tôi xử lý, phân tích, tổng hợp các số liệu
phản ánh thực trạng kiểm tra, đánh giá và phân tích nguyên nhân hạn chế của vấn
đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh.
SVTH: Kiều Thị Liên
22
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
2.2.1. Nhận thức của giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân các trường
trung học phổ thông tỉnh Hưng Yên về công tác đánh giá kết quả học tập của học
sinh
Hầu hết các giáo viên đang trực tiếp giảng dạy môn GDCD ở ba trường
THPT đều có nhận thức tương đối đúng và đầy đủ về kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập của học sinh. Điều đó được thể hiện ở kết quả điều tra:
Bảng 1: Nhận thức của giáo viên về vai trò của kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập đối với quá trình dạy - học.
Ý kiến
Vai trò của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập
(%)
Cơ sở thực tế để giáo viên điều chỉnh, hoàn thiện hoạt động học tập của
92
học sinh
Cơ sở thực tế để giáo viên hướng dẫn học sinh tự điều chỉnh, tự hoàn
88
thiện hoạt động của mình.
Cơ hội giúp học sinh ôn tập, củng cố tri thức, phát triển trí tuệ.
96
Điều kiện để học sinh tự kiểm tra về mức độ lĩnh hội tri thức, trình độ kĩ
80
năng, kĩ xảo.
Công cụ để các cấp quản lí thực hiện chức năng của mình nhằm nâng
76
cao chất lượng và hiệu quả dạy học
Có tác dụng điều chỉnh cách dạy của giáo viên
100
Kiểm tra, đánh giá là một khâu quan trọng trong quá trình dạy học, thông qua
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh giúp giáo viên thu được tín hiệu
ngược lại từ học sinh: biết được điểm mạnh, điểm yếu của học sinh trong việc lĩnh
hội tri thức; mức độ thành thạo về kĩ năng; khả năng sáng tạo trong vận dụng và tìm
hiểu nguyên nhân dẫn tới thực trạng đó. Cho nên kiểm tra, đánh giá là cơ sở thực tế
để giáo viên điều chỉnh, hoàn thiện hoạt động học tập của học sinh. Nội dung này
đương nhiên có sự nhất trí rất cao với 92% ý kiến giáo viên nhưng với nội dung
kiểm tra, đánh gía là cơ sở để hướng dẫn học sinh tự điều chỉnh, tự hoàn thiện hoạt
động học thì tỷ lệ nhất trí thấp hơn một chút với 88% ý kiến giáo viên. Điều này
SVTH: Kiều Thị Liên
23
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
phản ánh một thực tế chung hiện nay, việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của
học sinh mới làm tốt chức năng xác nhận những giá trị đạt được của quá trình học
tập của học sinh còn các chức năng định hướng để dự báo khả năng của học sinh có
thể đạt được trong quá trình học tập và chuẩn đoán nhằm hỗ trợ việc học tập còn
nhiều hạn chế.
Với hai nội dung tiếp theo cũng có tỷ lệ là 96% ý kiến giáo viên đồng ý với
kiểm tra đánh giá là cơ hội giúp học sinh ôn tập, củng cố tri thức, phát triển trí tuệ
và 88% ý kiến đồng ý với kiểm tra, đánh giá là điều kiện để học sinh tự kiểm tra
lĩnh hội tri thức, trình độ kỹ năng, kỹ xảo. Chúng ta thấy, có sự trùng hợp ở đây:
việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh hình như nó có tác động theo
chiều từ phía giáo viên đến học sinh mạnh hơn sự tác động theo chiều ngược lại từ
phía học sinh trở lại giáo viên. Tức là học sinh là đối tượng chịu sự tác động của
giáo viên như: kiểm tra, đánh giá là cơ sở thực tế để giáo viên điều chỉnh, hoàn
thiện hoạt động học tập của học sinh, cơ hội giúp học sinh ôn tập, củng cố tri thức,
phát triển trí tuệ. Vai trò chủ đạo của người giáo viên đã được thể hiện rõ nhưng
còn vai trò chủ động tích cực của học sinh thì còn mờ nhạt chăng? Khi tỷ lệ đồng ý
của giáo viên với hai nội dung: kiểm tra, đánh giá là cơ sở để hướng dẫn học sinh tự
điều chỉnh, tự hoàn thiện hoạt động của mình, điều kiện để học sinh tự kiểm tra về
mức độ lĩnh hội tri thức, trình độ kỹ năng, kỹ xảo luôn thấp hơn mà đáng lẽ nó phải
tương đồng vì kiểm tra, đánh giá là cơ sở thực tế để giáo viên điều chỉnh, hoàn thiện
hoạt động học tập của học sinh đồng thời là cơ sở để hướng dẫn học sinh tự điều
chỉnh, hoàn thiện hoạt động học của mình và kiểm tra, đánh giá là cơ hội giúp học
sinh ôn tập, củng cố tri thức, phát triển trí tuệ đồng thời là điều kiện học sinh tự
kiểm tra về mức độ lĩnh hội tri thức, trình độ kỹ năng, kỹ xảo. Mối quan hệ tác động
qua lại giữa vai trò chủ đạo của giáo viên và vai trò chủ động, tích cực của học sinh
phải được thể hiện trong việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là công cụ để các cấp quản lí
thực hiện chức năng của mình nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học. Mọi
giáo viên cần nhận thức tốt vấn đề này để nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc
SVTH: Kiều Thị Liên
24
Lớp: K34B – SP GDCD
Khoá luận tốt nghiệp
GVHD: Nguyễn Quang Thuận
thực hiện nghiêm túc công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh điều
đó giúp Ban Giám hiệu nhà trường nắm bắt được tình hình học tập của học sinh và
giảng dạy của giáo viên trong nhà trường. Nếu kết quả kiểm tra, đánh giá kiến thức
của học sinh là khách quan, chính xác thì nó chính là thông tin ngược cho Ban Giám
hiệu biết được hiệu quả của các quyết định, các kế hoạch và khả năng thực thi của
chúng. Thông qua kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh nhằm phát hiện ra
những lệch lạc, trì trệ trong hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh để có
ngay những quyết định khắc phục tình hình, có những điều chỉnh trong công tác
điều hành và cải tiến các biện pháp chỉ đạo nhằm đạt kết quả cao nhất của quá trình
dạy học.
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh có vai trò rất quan trọng
trong quá trình dạy học nói riêng và trong hoạt động giáo dục và đào tạo nói chung.
Để tiến hành tốt việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh thì cần có quy
trình thực hiện bao gồm các giai đoạn chuẩn bị, giai đoạn thực hiện, giai đoạn tổng
kết; trong mỗi giai đoạn lại có nhiều bước. Chính vì vậy muốn thực hiện tốt việc
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh thì không thể chỉ có ý thức nỗ lực
của từng giáo viên với học sinh của mình, sẽ không có kết quả tốt nếu thiếu sự chỉ
đạo sâu sát của Ban Giám hiệu nhà trường với công tác kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập của học sinh. Nhưng hình như giáo viên chưa quan tâm đúng mức với vấn
đề này, chỉ có 76% ý kiến giáo viên đồng ý với nội dung: kiểm tra, đánh giá là công
cụ để các cấp quản lí thực hiện chức năng của mình nhằm nâng cao chất lượng và
hiệu quả dạy học. Theo tôi, kết quả điều tra trên không hoàn toàn phản ánh nhận
thức của của giáo viên (biết hay không biết vai trò này của kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập của học sinh) mà nó phản ánh thực tế là giáo viên chưa có sự quan tâm
đúng mức với vấn đề này và đây là một tồn tại cần có sự thay đổi ngay để công tác
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đạt được hiệu quả cao hơn. Sự kết hợp giữa bộ
phận thực hiện và bộ phận điều hành, quản lý phải hết sức chặt chẽ, gắn kết, đó là
mối quan hệ giữa giáo viên và Ban Giám hiệu nhà trường.
Hiện tại, môn GDCD trong nhà trường THPT hiện không nằm trong các
môn thi tốt nghiệp hay các môn thi chung của trường. Nên việc kiểm tra, đánh giá
SVTH: Kiều Thị Liên
25
Lớp: K34B – SP GDCD
