phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua máy trợ thính ở người cao tuổi tại việt nam

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NGă

IăH CăKINHăT TP. H ăCHÍ MINH

LÊăLONGăH I

PHÂNăTệCHăCÁCăY UăT ă NHăH
QUY Tă
ăNG

NGă

NHăMUA MÁYăTR ăTHệNHă
IăCAOăTU IăT IăVI TăNAM

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT

Thành ph H Chí Minh, N m 2015

Nă


B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NGă

IăH CăKINHăT TP. H ăCHÍ MINH

LÊăLONGăH I

PHÂNăTệCHăCÁCăY UăT ă NHăH
QUY Tă
ăNG

NGă

NH MUA MÁYăTR ăTHệNHă
IăCAOăTU IăT IăVI TăNAM

Chuyên ngành: Kinh t phát tri n
Mã s : 60310105

LU NăV NăTH CăS KINHăT
Ng

ih

ng d n khoa h c: TS. TR

NGă

Thành ph H Chí Minh, N m 2015

NGăTH Y

Nă

L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan, lu n v n ắCácăy uăt ătácăđ ngăđ năquy tăđ nhămua máyătr ă
thínhă ăng

iăcaoătu iăt iăVi tăNam” này là bài nghiên c u c a chính tôi.

Ngo i tr nh ng tài li u tham kh o đ

c trích d n trong lu n v n, tôi cam đoan

r ng, toàn ph n hay nh ng ph n nh c a lu n v n này ch a t ng đ
đ

c s d ng đ nh n b ng c p

nh ng n i khác.

Không có nghiên c u, lu n v n, tài li u nào c a ng
lu n v n này mà không đ

c công b ho c

i khác đ

c s d ng trong

c trích d n theo đúng quy đ nh.

Lu n v n này ch a bao gi đ

c n p đ nh n b t k b ng c p nào t i các tr

ng đ i

h c ho c c s đào t o khác.

TP. H Chí Minh, tháng 3 n m 2015

LÊăLONGăH I


M CăL C
TRANGăPH BÌA
L IăCAMă OAN
M CăL C
DANHăM CăHỊNH
DANHăM CăKụăHI Uă- T ăVI TăT Tă
TịMăT T
CH

NGă1:ăGI IăTHI Uă

1.1

ăTẨIăNGHIÊNăC U ............................................ 1

t v n đ nghiên c u. ...................................................................................... 1

1.1.1 Mô t nghiên c u ........................................................................................ 1

1.1.2 C s khoa h c và chính sách có liên quan. ............................................... 2
1.1.3 óng góp c a nghiên c u vào vi c gi i quy t v n đ . ............................... 3
1.2. M c tiêu nghiên c u. ........................................................................................ 4
1.3.Ph m vi nghiên c u. .......................................................................................... 4
1.4.C u trúc đ tài. ................................................................................................... 4
CH

NGă2ăC ăS ăLụăTHUY TăNGHIÊNăC U .............................................. 5

2.1. Mô hình lý thuy t. ............................................................................................ 5
2.1.1 Lý thuy t v đ th a d ng .......................................................................... 5
2.1.2 Lý thuy t hành vi ng

i tiêu dùng.............................................................. 7

2.1.3 Lý thuy t hành vi s l a ch n c a khách hàng- Mô hình kinh t l

ng ... 8

2.2. Các nghiên c u liên quan. .............................................................................. 11
CH

NGă3ăPH

NGăPHÁPăNGHIÊNăC U ................................................... 16

3.1.T ng quan ........................................................................................................ 16
3.1.1.Gi i ph u tai. ............................................................................................. 16
3.1.2.Sinh lý nghe. ............................................................................................. 17

3.1.3.Lão thính. .................................................................................................. 18
3.1.4.Máy tr thính ............................................................................................ 20
3.2.Khung phân tích. ............................................................................................. 25
3.3.D li u ............................................................................................................. 27
3.4. Mô hình kinh t l
CH

ng. ................................................................................... 32

NGă4ăK TăQU ăNGHIÊNăC U ............................................................... 35

4.1.Th ng kê mô t . ............................................................................................... 35
4.2 K t qu h i quy ............................................................................................... 47
CH

NGă5ăK TăLU NăVẨăKI NăNGH .......................................................... 58

TẨIăLI UăTHAMăKH O
PH ăL C


DANHăM CăHỊNH
Hình 3.1. Gi i ph u tai ................................................................................... 16
Hình 3.2. Thính l c đ nh ng âm quen thu c - “qu chu i” âm thanh ......... 20
Hình 3.3. Các ki u máy tr thính c b n ........................................................ 22
Hình 3.4. Hai ki u đeo máy tr thính c b n ................................................. 22
Hình 3.5 Khung phân tích quy t đ nh s d ng máy tr thính ....................... 26
Hình 3.6. Quy trình thu th p và x lý thông tin ............................................ 27

DANHăM C B NG
B ng 3.1.

nh ngh a tóm t t các bi n đ

c s d ng trong mô hình ....................... 30

B ng 4.1. Th ng kê theo Mua máy tr thính ............................................................ 41
B ng 4.2. Th ng kê Mua máy tr thính theo Gi i tính ............................................. 42
B ng 4.3. Th ng kê Mua máy tr thính theo Thành th - Nông thôn ....................... 42
B ng 4.4. Th ng kê Mua máy tr thính theo đang s ng chung v i Ng

i b n đ i . 43

B ng 4.5. Th ng kê Mua máy tr thính theo S con ................................................ 43
B ng 4.6. Th ng kê Mua máy tr thính theo S cháu .............................................. 44
B ng 4.7. Th ng kê Mua máy tr thính theo Trình đ h c v n................................ 44
B ng 4.8. Th ng kê Mua máy tr thính theo Ngh . ................................................. 45
B ng 4.9.a. Th ng kê Mua máy tr thính theo S c nghe tai ph i ............................ 45
B ng 4.9.b. Th ng kê Mua máy tr thính theo S c nghe tai trái .............................. 46
B ng 4.10. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 46
Tình tr ng s c kh e: V n đ ng ................................................................................. 46
B ng 4.11. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 47
Tình tr ng s c kh e: T ch m sóc ............................................................................ 47
B ng 4.12. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 47
Tình tr ng s c kh e: Ho t đ ng hàng ngày .............................................................. 47
B ng 4.13. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 48
Tình tr ng s c kh e: C m giác đau/khó ch u ........................................................... 48

B ng 4.14. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 48
Tình tr ng s c kh e: C m giác lo l ng/ tr m c m ................................................... 48
B ng 4.15. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 49
Tình tr ng s c kh e: i m t đánh giá s c kh e ..................................................... 49
B ng 4.16. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 49
Kinh t : Thu nh p/tháng............................................................................................ 49
B ng 4.17. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 50
Kinh t :T tr ti n mua máy ..................................................................................... 50
B ng 4.18. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 50


Kinh t :Kho ng cách đ n ch th máy tr thính (Km) ............................................ 50
B ng 4.19. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 51
Kinh t : Th i gian đ n ch th máy ......................................................................... 51
B ng 4.20. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 51
Kinh t : Ph

ng ti n đi đ n ch th máy ................................................................. 51

B ng 4.21. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 52
Kinh t : Ng

i tr giúp đi kèm ................................................................................. 52

B ng 4.22. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 52
Kinh t : ang làm vi c ............................................................................................. 52
B ng 4.23. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 52
Kinh t : B o hi m y t t nhân ................................................................................. 52
B ng 4.24. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 53
Kinh t : Ti n khám thính l c/n m ............................................................................ 53

B ng 4.25. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 53
Nhu c u s d ng: M c đ nghe rõ trong khi Mua đ ............................................... 53
B ng 4.26. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 54
Nhu c u s d ng: M c đ nghe rõ trong khi Khám b nh ......................................... 54
B ng 4.27. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 54
Nhu c u s d ng: M c đ nghe rõ trong khi Ti p xúc nhân viên ............................ 54
B ng 4.28. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 55
Nhu c u s d ng: M c đ nghe rõ trong khi Ti p xúc ng

i thân .......................... 55

B ng 4.29. Th ng kê Mua máy tr thính theo .......................................................... 55
Nhu c u s d ng: M c đ nghe rõ trong khi Ti p xúc b n bè ................................. 55
B ng 4.30: K t qu h i quy theo đ c đi m Cá nhân ................................................. 56
B ng 4.31: K t qu h i quy theo đ c đi m Kinh t .................................................. 58
B ng 4.32: K t qu h i quy theo Tác đ ng xã h i. ................................................... 59
B ng 4.33: K t qu theo đ c đi m

c tính máy tr thính ....................................... 60

B ng 4.34: K t qu theo B ng đ c tính máy tr thính .............................................. 61
B ng.4.35: K t qu các bi n có ý ngh a th ng kê ..................................................... 62


DANHăM CăKụăHI UăậT ăVI TăT T
ASCL:

Alternative Specific Conditional Logit.

BTE

Worm behind the ear/ Máy tr thính sau tai.

dB HL

deciBel Hearing level/ S c nghe đo b ng đ n v decibel.

ENT

Ear –Nose- Throat/ Tai M i H ng.

HHIE

Hearing Handicap Inventory for the Elderly.

EQ-5D

Euro Quality of life questionnaire.

ICE:

Imputation by Chained Equations.

ITE

Worm in the ear/ Máy tr thính trong tai.

PRL:

Random Parameter Logit.

RUM:

Random Utility Model/ Mô hình h u d ng ng u nhiên.

Stata

Sattistic Data Anylysis/ Ph n m m th ng kê phân tích d li u

TC:

T ng c ng


TịMăT T
Ng

i cao tu i

Vi t Nam ngày càng t ng, v n đ máy tr thính đ

h n đ nâng cao ch t l
càng t ng, t l ng

ng cu c s ng.S l

i cao tu i

Vi t Nam ngày

i lão thính chi m trung bình 30% t ng s ng

Máy tr thính giúp nâng cao ch t l
Nam t l ng

ng ng

ng cu c s ng

ng

c quan tâm
i trên 60 tu i.

i lão thính, nh ng

Vi t

i s d ng máy tr thính còn th p. Nghiên c u t p trung phân tích

các y u t khi ng

i lão thính cân nh c tr

c khi mua, s d ng máy tr thính. Các

y u t phân tích chia theo đ c đi m cá nhân, đi u ki n kinh t gia đình, đ c đi m
máy tr thính và các y u t thu c đ nh ki n xã h i tác đ ng th nào đ n quy t đ nh
này. Ngu n d li u đ

c xây d ng t b ng câu h i ph ng v n ng

b nh vi n chuyên khoa Tai M i H ng, nhà phân ph i máy tr thính

i lão thính
Vi t Nam.

Nghiên cúu này đã s d ng mô hình h i quy logistic bao g m các thu c tính cá
nhân, máy tr thính và t v n c a chuyên gia thính h c đ phân tích.K t qu tìm
đ

c cho th y m t s y u t khách quan và ch quan tác đ ng đ n vi c l a ch n

máy tr thính

ng

i cao tu i. Ngoài ra nghiên c u c ng tìm th y các b ng ch ng

v các tính n ng c a máy tr thính tác đ ng đ n vi c l a ch n máy c a b nh nhân.


1

CH

NGă1: GI IăTHI Uă

ăTẨI NGHIÊNăC U

tăv n đ ănghiênăc u.

1.1

1.1.1 Mô t nghiên c u
Theo th ng kê n m 2014 c a T ng c c th ng kê, dân s Vi t Nam 90,73 tri u
ng

i, t ng 1,08% so v i n m 2013. Tu i th trung bình ng

tu i. Tu i th trung bình

nam gi i 70,6 tu i và

i Vi t Nam là 73,2

n gi i 76 tu i (T ng c c th ng

kê, 2014). So v i tu i th trung bình trên th gi i Vi t Nam đ ng th 65/195 qu c
gia trong b ng x p h ng,

nhóm 20% trên tu i th trung bình th gi i. Các n

c có

tu i th cao nh t là Nh t B n (82,6 tu i), Th y s (81,7 tu i), Úc (81,2 tu i), nhóm
các n

c có tu i th th p nh t thu c châu Phi nh Angola (42,7 tu i), Congo (46,5

tu i).
Tu i th ngày càng t ng, nên

Vi t Nam s l

ng ng

T tr ng dân s >65 tu i chi m 7% t ng dân s , t

ng đ

i cao tu i ngày càng t ng.
ng 6.351.100 ng

s già hóa là 44,6% đi u này đ ng ngh a v i vi c Vi t Nam b
hóa dân s

(Nguy n Bích Lâm, 2014). Già hóa dân s tr

là v n đ c a các n

i. Ch

c vào th i k già

c nay ch đ

c xem nh

c đã phát tri n. Nh ng hi n nay đang là v n đ c a các qu c

gia đang phát tri n trên toàn th gi i ph i đ i m t. Nh

Malaysia t l ng

i cao

tu i là 5,8% dân s , trong khi Thái Lan 6,2%, Indonesia 6,3% và Trung Qu c 8,9%.
“Tu i cao s c y u” là quy lu t t nhiên c a cu c s ng, khi cao tu i con ng

i có

nhi u b nh t t, các c quan trong c th sau th i gian dài ho t đ ng c ng d n lão
hóa, nh h

ng l n đ n s c kh e, tinh th n và đ i s ng c a ng

i cao tu i. Tu i

càng cao, s c kh e càng kém.
Ch m sóc ng

i cao tu i là trách nhi m c a gia đình và xã h i.Nh ng bi n đ i v

kinh t -xã h i đang tác đ ng tr c ti p đ n vi c nuôi d

ng, ch m sóc ng

i cao

tu i trong gia đình. Các nghiên c u g n đây t i Vi t Nam cho th y vi c ch m sóc
ng

i cao tu i t i Vi t Nam ph n l n v n do con cái ch m sóc.


2

Lão thính là m t trong 3 v n đ s c kh e c a ng
ngh nh ngãng, ng

i cao tu i c n s d ng máy tr thính đ nâng cao ch t l

cu c s ng.Theo nghiên c u
30% và

i cao tu i. Sau 60 tu i tai b t đ u

Châu Âu khi 70 tu i thì t l gi m thính l c

n là 20%, khi 80 tu i t l này t ng lên

Th ng kê

ng

nam là

nam là 55% và n là 45%.

Hoa k cho th y t l khi m thính t ng lên g p đôi sau 10 n m (Nicola

Quaranta, 2015).
Vi c mua, s d ng máy tr thính

ng

i cao tu i ph thu c vào nhi u y u t tác

đ ng t khi xác đ nh nhu c u, th máy đ n su t quá trình s d ng máy hàng ngày.
 V thu nh p: ng
nh p t l

i cao tu i ngh h u thu nh p gi m, ngu n thu h n ch , thu

ng h u ho c do con cháu chu c p, nuôi d

ng.

 Giá máy tr thính c ng có nhi u lo i, tùy thu c đ c tính máy, hãng s n xu t,
công su t máy phù h p v i t ng lo i lão thính khác nhau. Vi c ch n l a lo i
máy tr thính phù h p c ng là vi c khá khó kh n khi l n đ u đ

c t v n và

th máy.
 Hi u bi t v ích l i c a máy tr thính
đi u ki n nhi u đ đ
ch a đ

ng

i cao tu i b h n ch , ch a có

c bác s t v n phù h p. Thông tin v máy tr thính

c quan tâm đúng m c.

Trong b i c nh đó, nghiên c u này s phân tích các y u t tác đ ng đ n quy t đ nh
mua, s d ng máy tr thính

ng

i cao tu i t i Vi t Nam.

1.1.2 C s khoa h c và chính sách có liên quan.
Lão thính là m t quá trình t nhiên c a ng

i cao tu i. Tu i càng cao s c kh e

càng kém, các giác quan nh m t, tai đ u gi m kh n ng nh y bén. Nhi u nghiên
c u trên th gi i cho th y vi c dùng m t kính, máy tr thính giúp c i thi n đáng k
ch t l
b ng ph

ng s ng c a ng

i cao tu i. M c đ nghe kém

ng

i lão thính đo đ

c

ng pháp đo thính l c đ n âm. D a vào m c đ nghe kém, bác s s t v n

lo i máy tr thính phù h p ho c các bi p pháp phòng ng a nghe kém n ng h n.
Nh ng vi c mua, s d ng máy tr thính còn tùy thu c vào nhi u y u t khác ngoài
l i khuyên, t v n c a bác s . Ng

i cao tu i đa s thu nh p kém, ho c không có


3

thu nh p nên vi c mua máy c ng đ

c cân nh c. M t s ng

iđ

c con cháu mua

t ng máy, m t s t mình chi tr .
Theo Lu t Ng

i cao tu i t i Vi t Nam, ng

m c, , đi l i và ch m sóc y t .

i cao tu i có các quy n c b n n,

c t o đi u ki n tham gia ho t đ ng v n hoá,

giáo d c, th d c, th thao, gi i trí, du l ch và ngh ng i. Khi có đau m, b nh t t
ng

i cao tu i đ

c u tiên ch m sóc, ch a tr . K t h p đi u tr

ông y và Tây y,

k t h p gi a y h c c truy n và y h c hi n đ i đ đ t k t qu t t nh t. Các b nh
vi n chú tr ng xây d ng khoa Lão khoa, khuy n khích các cá nhân, t ch c khám
mi n phí cho ng
ng

i cao tu i. Chú ý các bi n pháp không dùng thu c, h

i cao tu i t ch m sóc, t p th d c hàng ngày.Vi c đeo máy tr thính

lão thính góp ph n giúp cho ng
nâng cao ch t l

i cao tu i đ

c th h

ng d n
ng

i

ng các quy n c b n này,

ng cu c s ng.

1.1.3 óng góp c a nghiên c u vào vi c gi i quy t v n đ .
Nghiên c u s phân tích cách th c các y u t kinh t , đ c đi m các nhân, đ c tính
máy tr thính, đ nh ki n xã h i nh h
tr thính. M c đ

nh h

ng nh th nào đ n vi c mua, s d ng máy

ng c a m i y u t lên quy t đ nh c a vi c mua, s d ng

máy tr thính.
Vi c tìm ra xu h

ng chung c a các y u t này giúp xã h i hi u rõ h n nhu c u

chính đáng c a ng

i lão thính. T đó, gia đình và xã h i có bi n pháp h tr vi c

mua, s d ng máy tr thính cho ng

i lão thính đ

Nghiên c u này c ng góp ph n nâng cao ch t l
nghe rõ ng

i cao tu i v n duy trì đ

v n đóng góp đ

c hi u qu nh t.
ng cu c s ng ng

i lão thính. Khi

c kh n ng giao ti p t t v i gia đình, xã h i,

c các ý ki n t kho kinh nghi m s ng c a mình đ ti p t c xây

d ng gia đình, xã h i ngày càng t t h n. Ng
s ng, ki n th c, nên trong gia đình th

i cao tu i v i l i th v kinh nghi m

ng là ng

iđ

c h i ý ki n khi con cháu có

các v n đ khó kh n trong cu c s ng; khi nghe nói rõ thì vi c cho ý ki n, khuyên
b o d dàng h n do đó làm ng
v n có ích cho gia đình.

i cao tu i c m th y mình càng đ

c kính tr ng,


4

V m t tâm lý, ng

i cao tu i khi đ

c máy tr thính h tr nghe rõ h n nên c m

nh n t t h n v s quan tâm, ch m sóc c a con cái, gia đình và nh ng ng
quanh. Vi c nghe rõ h n giúp ng

i xung

i cao tu i có đ ng l c xem truy n hình, nghe

đài, nghe đi n tho i, tham gia các câu l c b qua đó c p nh t ki n th c c a xã h i
và cu c s ng vui h n, có ý ngh a h n.
1.2. M cătiêuănghiênăc u.
M că tiêuă t ngă quát: M c tiêu đ tài là Phân tích các y u t tác đ ng đ n quy t
đ nh mua máy tr thính

ng

i cao tu i t i Vi t Nam.

Cơuăh iănghiênăc uăc ăth :
 Giá máy tr thính có tác đ ng đ n quy t đ nh mua máy hay không?
 Thu nh p có tác đ ng đ n quy t đ nh mua máy tr thính không?
 Có m i liên quan gi a m c đ nghe kém v i quy t đ nh mua máy không?
 Các đ c tính nào c a máy tr thính đ

c u tiên ch n khi mua máy?

1.3.Ph măviănghiênăc u.

tài t p trung kh o sát nghiên c u ng

i cao tu i (≥ 60 tu i) đ n khám t i B nh

vi n Tai M i H ng Saigon, Phòng khám chuyên khoa Tai M i H ng v các y u t
tác đ ng đ n vi c s d ng máy tr thính d a trên b ng câu h i ph ng v n t thi t
k .
1.4.C uătrúcăđ ătƠi.
tài nghiên c u g m 5 ch

ng:

Ch

ng 1 gi i thi u t ng quát v n đ nghiên c u.

Ch

ng 2 trình bày c s lý thuy t, mô hình kinh t và các nghiên c u th c

nghi m liên quan đ n v n đ nghiên c u.
Ch

ng 3 trình bày t ng quan v ng

cao tu i, ph
Ch

i

ng pháp thu th p và x lý d li u.

ng 4 trình bày th ng kê mô t các bi n, k t qu mô hình h i quy, ki m

đ nh.
Ch

i cao tu i, máy tr thính cho ng

ng 5 là k t lu n, ki n ngh .


5

CH
Ch

NGă2: C ăS ăLụăTHUY TăNGHIÊNăC U

ng này trình bày c s lý thuy t v hành vi l a ch n khi mua hàng c a cá

nhân, các lý thuy t v kinh t . Các nghiên c u liên quan v vi c ch n l a, s d ng
máy tr thính

ng

i cao tu i trên th gi i.

2.1.ăMôăhìnhălýăthuy t.
2.1.1 Lý thuy t v đ th a d ng
ăth aăd ngă(U)ă
th a d ng bi u th m c đ thích thú, th a mãn ho c b ng lòng mà m t ng
tiêu dùng có đ

i

c t vi c tiêu dùng m t hàng hóa hay d ch v nào đó.

th a d ng là m t bi n s thay đ i tùy thu c theo t ng đ c tính cá nhân và hàng
hóa tiêu dùng khác nhau:
th a d ng tiêu dùng ph thu c vào các đánh giá ch quan c a ng
dùng. Vì s th a mãn c a ng

i tiêu

i tiêu dùng là khác nhau d a trên các tr ng thái

kinh t - xã h i, tâm lý và hành vi c a h nên m c đ h u d ng đ

c h đánh

giá đ i v i các s n ph m – d ch v tiêu dùng là khác nhau.
D a trên gi đ nh v s lý trí và c m xúc c a con ng
luôn a thích đ
thu c vào s l

i thì ng

i tiêu dùng

c tiêu dùng càng nhi u càng t t do đó đ th a d ng ph
ng các lo i hàng hóa mà ng

i tiêu dùng s d ng.

th a d ng ph thu c vào t ng đi u ki n c th . V i nh ng hoàn c nh khác
nhau thì đ th a d ng c a ng

i tiêu dùng s khác nhau.

T ngăđ ăth aăd ngă(TU)ă
T ng đ th a d ng (TU) là toàn b m c đ th a mãn ho c b ng lòng mà m t ng
tiêu dùng có đ

i

c khi tiêu dùng m t s các hàng hóa ho c d ch v nào đó trong m t

th i gian nh t đ nh.
V i khái ni m nh trên, t ng đ th a d ng c ng có th đ
m t hàm s c a m t t p h p nh ng hàng hóa, d ch v nào đó.
TU = f (X, Y, Z, …)

c bi u di n d

i d ng


6

Khi tiêu dùng càng nhi u hàng hóa, d ch v thì t ng đ th a d ng mang l i cho
ng

i tiêu dùng càng l n.
ăth aăd ngăbiênă(MU)ă
th a d ng biên (MU) là m c t ng thêm c a t ng đ th a d ng (TU) khi tiêu

dùng thêm m t đ n v hàng hóa hay d ch v nào đó.
Nh v y, v i khái ni m v đ th a d ng biên MU

trên, ta có th tính đ

c đ th a

d ng biên MU theo công th c sau:
MU =

TU/ Q

ngăđ ngăích
ng đ ng ích th hi n nh ng k t h p khác nhau trong vi c l a ch n hai lo i hàng
hóa và t t c nh ng k t h p đó đ u mang l i t ng đ th a d ng nh nhau cho ng
tiêu dùng.
Bao gi ng

ng đ ng ích đ

c xây d ng d a trên các gi đ nh

i tiêu dùng c ng thích tiêu dùng nhi u h n là tiêu dùng ít.

S thích c a ng

i tiêu dùng là xác đ nh

S thích c a ng

i tiêu dùng có tính ch t b c c u.

Các đ

ng đ ng ích có nh ng đ c đi m nh sau:

Các đ

ng đ ng ích d c xu ng và th

ng thì l i v

phía g c t a đ .
Các đ

TU3
TU2
TU1

ng đ ng ích không c t nhau.

Có vô s đ

i

ng đ ng ích, các đ

ng đ ng ích càng

xa g c t a đ ph n ánh đ th a d ng càng cao so các đ

ng đ ng ích n m g n g c

t ađ .
ngăgi iăh năngơnăsáchăă
ng ngân sách là đ

ng th hi n gi i h n kh n ng chi tr hàng hóa c a ng

i

tiêu dùng sao cho các k t h p là t i đa v i cùng m t m c ngân sách
L a ch n t i u c a ng
T đ

i tiêu dùng

ng bàng quan và đ

ng gi i h n ngân sách cùng v i gi đ nh ng

i tiêu

dùng luôn t i u hóa đ th a d ng c a mình thì quy t đ nh tiêu dùng c a h đ
th hi n qua s cân b ng hay ti p xúc gi a đ

ng đ ng ích và đ

ng ngân sách.

c


7

2.1.2 Lý ỏhuy ỏ hành vi ng

i ỏiêu dùng.

H căthuy tăMaslow
H c thuy t Maslow (Maslow, 1943) đã nghiên c u con ng

i có hai nhóm nhu

c u: Nhu c u c b n và nhu c u cao c p.
Nhu c u c b n là nh ng nhu c u ph c v cho đ i s ng hàng ngày, đ duy trì
cu c s ng. ây là nh ng nhu c u t i c n thi t, n u thi u thì con ng
th t n t i đ

i không

c. Ví d nh : n, u ng, ngh ng i, sinh lý .v.v…

Nhu c u cao c p là nh ng nhu c u liên quan đ n tinh th n c a cá nhân, liên
quan đ n các ho t đ ng c a cá nhân trong gia đình, xã h i mình đang s ng
và làm vi c. Ví d nh : tinh th n đ ng đ i, s tôn tr ng cá nhân, đ a v trong
xã h i, uy tín v i đ ng nghi p, s tin t
Maslow mô hình hóa nhu c u con ng

ng c a c p trên v.v...

i thành hình tháp 5 t ng, t ng đáy là các nhu

c u c b n, t ng đ nh là các nhu c u cao c p.
T ng 1: Là nh ng nhu c u v t ch t t i thi u, b t bu c ph i có, không th
thi u đ

c đ con ng

th c ph m, n

c, ch

i có th t n t i hàng ngày. Các nhu c u này bao g m:
, ngh ng i …

T ng 2: Là nhu c u v an toàn. Con ng

i c m th y an toàn trong n i mình

s ng, n i làm vi c. An toàn cho b n thân, gia đình.

c b o đ m an ninh.

Khi đau b nh có ch ch m sóc, đi u tr t t. Tài s n không b m t mát, h
hao.

c pháp lu t b o v .

T ng 3: Nhu c u đ

c giao l u v i các ng

i khác trong c ng đ ng, xã h i.

Nhu c u có b n bè, đ ng nghi p, có gia đình, mu n đ
đ ng xã h i. Giúp đ ng
T ng 4: Nhu c u đ

c tham gia các ho t

i nghèo, tham gia các ho t đ ng t thi n.

c yêu m n, quí tr ng. Mu n m i ng

i trong gia đình,

hàng xóm, xã h i tôn tr ng, yêu quí mình. C m th y ti ng nói c a mình có
giá tr trong c ng đ ng, xã h i.
T ng 5: Nhu c u kh ng đ nh b n thân.
c u c a con ng

i. Con ng

ây là b c cao nh t trong tháp nhu

i mu n t kh ng đ nh chính mình, mu n đ

c


8

t do sáng t o, mu n xã h i công nh n, khen th

ng nh ng gì mình làm đã

làm.
Các nhu c u v y t thu c t ng th 2. Ng

c nđ

i cao tu i c n đ

c ch m sóc y t t t,

c giúp đ m i m t trong cu c s ng đ c m th y an toàn, tho i mái.

2.1.3.Lý ỏhuy ỏ hành vi và Ỏ l a ch n c a khách hàng.
* Kháiăni măhƠnhăvi.
Các nhà sinh h c xem xét hành vi v i t cách là cách s ng và ho t đ ng trong m t
môi tr
tr

ng nh t đ nh d a trên s c n thi t thích nghi t i thi u c a c th v i môi

ng. Quan ni m này thì hành vi bó h p trong các ho t đ ng nh m thích nghi v i

môi tr

ng đ đ m b o s t n t i c a cá th v i môi tr

Tâm lý h c coi con ng

i là m t ch th tích c c ch không ph i là m t cá th

thích nghi th đ ng v i môi tr

ng. Hành vi c a con ng

đích. Hành vi đó không ch đ m b o cho con ng
ng

ng.
i bao gi c ng có m c

i t n t i mà còn đ m b o cho con

i phát tri n.

* Mô hình kinhăt ăl

ng.

Môăhìnhăh uăd ngăng uănhiênă(RUM:ăRandomăUtilityăModel)
Ti n trình mua s m th

ng b t đ u b ng vi c ng

c u c a mình. Nhu c u này có th đ
thích bên trong ho c môi tr
tin v s n ph m, th
ngoài, t đó

cl

i tiêu dùng nh n th c đ

c nhu

c nh n ra khi h b tác đ ng b i các kích

ng bên ngoài. Sau đó, h s ti n hành thu th p thông

ng hi u d a trên kinh nghi m cá nhân và các nhân t bên
ng, đánh giá đ ra quy t đ nh có nên mua s n ph m hay không

d a trên nh ng tiêu chí đã đ ra, phù h p v i nhu c u, s thích và kh n ng tiêu
dùng c a cá nhân, h gia đình.
Vì v y, xu h

ng ng

tiêu dùng. Xu h

i tiêu dùng th

ng đ

c dùng đ phân tích hành vi ng

ng tiêu dùng ngh a là s nghiêng theo ch quan c a ng

dùng v m t s n ph m, th

ng hi u nào đó, và nó đã đ

then ch t đ d đoán hành vi c a ng

i tiêu dùng. Khi ng

i

i tiêu

c ch ng minh là y u t
i tiêu dùng m t th

ng


9

hi u (s n ph m, d ch v ) h đã tr i qua các giai đo n thái đ v i th
có thái đ tích c c v i th
Có m t s t

ng hi u đã l a ch n.

ng tác gi a hai thu t ng “xu h

ch n” vì c hai đ u h

ng hi u đó và

ng tiêu dùng” và “xu h

ng đ n hành đ ng ch n s d ng m t th

ng l a

ng hi u (m t s n

ph m, d ch v nào đó).
Mô hình xu t phát t gi đ nh r ng ng

i ra quy t đ nh th c hi n d a trên m c tiêu

t i đa hóa đ h u d ng c a h .
V i m t ng

i ra quy t đ nh l a ch n m t s n ph m khi đ ng tr

s n ph m, anh ta s có xu h

c gi a r t nhi u

ng l a ch n s n ph m d a trên m c đ h u d ng c a

t ng s n ph m mang l i.

i u khó kh n

đây là vi c xác đ nh m c đ h u d ng

c a s n ph m đ i v i ng

i l a ch n do s khác bi t trong nh n th c v m c h u

d ng mang l i gi a các cá nhân v cùng m t s n ph m là không gi ng nhau.

Lý thuy t v hành vi l a ch n r i r c (DCT-Discrete Choice Theory) dùng đ
nghiên c u hành vi con ng
thuy t này đ

i đ

c áp d ng r ng rãi trong nhi u lãnh v c. Lý

c đánh giá cao vì k th a các n n t ng lý thuy t phù h p v i quá

trình ra quy t đ nh c a cá nhân, d áp d ng th c t , và đã đ

c ch ng minh có kh

n ng d đoán cao. Lý thuy t v hành vi l a ch n r i r c đ

c phát tri n r t s m,

nh ng đ n th p niên 1970 nh

nh ng đóng góp c a McFadden (McFadden

1973,2001) –nhà kinh t h c đo t gi i Nobel n m 2000 v ph
li u thì lý thuy t này m i đ

ng pháp thu th p d

c áp d ng r ng rãi trong nhi u l nh v c khác nhau

trong đó có kinh t y t .

Lý thuy t v hành vi l a ch n r i r c phát tri n trên n n t ng lý thuy t hành vi
ng

i tiêu dùng c a Lancaster (Lancaster, 1966) và Law of Comparative Judgment

c a Thurstone (Thurstone,1927). Lý thuy t c a Lancaster còn g i là lý thuy t đ
th a d ng nhi u đ c tính cho r ng đ th a d ng có đ
thay vì s l

ng s n ph m đ

c t các thu c tính s n ph m

c tiêu dùng nh gi đ nh trong các lý thuy t kinh t

h c vi mô truy n th ng. Hành vi con ng

i là duy lý nên s l a ch n s n ph m v i

nh ng thu c tính phù h p đ t i đa hóa đ th a d ng. Trong nhi u lo i s n ph m


10

trên th tr

ng, ng

i tiêu dùng s ch n lo i s n ph m nào tùy thu c vào đ th a

d ng mà h c m nh n đ

c là cao nh t.

Lý thuy t đ th a d ng ng u nhiên (RUM-Random Utility Model) cho r ng đ th a
d ng cá nhân ng

i tiêu dùng g m hai ph n: ph n có th

(observable) và ph n không th quan sát đ
và đo l

ng đ

thích cá nhân ng

c

c (unobservable). Ph n có th quan sát

c d a trên s đánh giá c a ng

s n ph m và ph n không th quan sát đ

quan sát đ

i tiêu dùng đ i v i các đ c tính c a

c có tính ng u nhiên, tùy thu c vào s

i đó.

Hàm th a d ng Unj c a m t cá nhân n khi tiêu dùng s n ph m j là:
Unj= Vnj + nj
V i:
V: Ph n có th quan sát đ

c.

: Ph n không th quan sát đ

c.

Các nghiên c u th c nghi m gi đ nh ph n quan sát đ

c c a đ th a d ng (V) có

quan h tuy n tính v i m c đ c a các đ c tính s n ph m. Do đó, Vnj c a s n ph m
j cho cá nhân n có th vi t nhu sau:
Vnj=

nj

V i:
: Vector thông s th hi n ph n đóng góp c a ch t l
th a d ng. H s
đ

có th âm ho c d

ng t

ng, khác nhau

ng ng vào đ

m i s n ph m và

c đánh giá ch quan tùy m i cá nhân.
nj: Vector m c đ ch t l

nh n đ

ng đ c tính c a s n ph m j mà ng

c.

Khác v i kinh t h c truy n th ng, s đóng góp vào đ th a d ng
đ nh b i ch t l

i tiêu dùng n

ng các đ c tính s n ph m thay vì s l

đây đ

ng s n ph m đ

c quy t
c tiêu

dùng. Trong kinh t vi mô truy n th ng hàm th a d ng ph thu c hai y u t là giá
và s l

ng s n ph m. U= f(Q,P).


11

Ph n không quan sát đ

c là đ i l

các l a ch n không có t

ng ng u nhiên (random). Ph n ng u nhiên c a

ng quan v i nhau. N u có s t ng ho c gi m s l a ch n

trong t p l a ch n thì t l xác su t l a ch n gi a hai s n ph m trong t p l a ch n
đó là không thay đ i (Louviere, 2000).
Trong lu n v n này, mô hình th a d ng ng u nhiên s đ
l a ch n máy tr thính c a nh ng ng
xem xét các thu c tính s

nh h

c áp d ng đ phân tích s

i có nhu c u s d ng máy. C th , đ tài s

ng nh th nào đ n s l a ch n gi a các lo i máy

tr thính khác nhau.
2.2. Các nghiênăc uăliênăquan.
Hi n nay các nghiên c u trên th gi i v vi c ng
th

i cao tu i s d ng máy tr thính

ng t p trung vào m c đ h u d ng khi đeo máy, vi c c i thi n ch t l

s ng, các tác đ ng xã h i tích c c đ i v i ng

i đeo máy tr thính.

ng cu c

các n

tri n, do đi u ki n kinh t cao, ch đ b o hi m y t , an sinh xã h i t t, ng
tu i khi m thính đ

c phát
i cao

c c p máy tr thính mi n phí, nên các v n đ nghiên c u ch

y u t p trung sau khi ng

i cao tu i đã đeo máy. Ng

c l i,

Vi t Nam vi c mua

máy tr thính do cá nhân, ho c gia đình t chi tr nên đây c ng là v n đ cân nh c
c a gia đình và b n thân tr

c khi quy t đ nh mua. Các nghiên c u v v n đ chi tr

này ít tìm th y.
Nghiên c u c a tác gi Jorunn Solheim (2011)
này th c hi n trên c ng đ ng ng
nh ng ng

V

ng qu c Na Uy. Nghiên c u

i cao tu i, đây là nhóm đ i di n tiêu bi u cho

i có s d ng máy tr thính. Khi cao tu i, s c kh e xu ng d c, đi u ki n

s ng thay đ i nhi u, có nhi u ng

i cao tu i không có đi u ki n s ng chung v i

con, cháu nên vi c nghe rõ h n có vai trò quan tr ng trong ch t l

ng cu c s ng.

M c tiêu nghiên c u c a đ tài nh m nâng cao s hi u bi t, ki n th c liên quan đ n
lão thính và vi c s d ng máy tr thính
tri n các ch

ng

i cao tu i, t đó có c s đ phát

ng trình ph c h i thính l c phù h p. C th , nghiên c u đi sâu vào

đánh giá cu c s ng hàng ngày c a ng

i lão thính thông qua đánh giá s c kh e


12

chung, m c đ hài lòng v i cu c s ng, gi i tính, tu i và tình tr ng hôn nhân.
Nghiên c u c ng đi sâu vào nh ng quan ni m, k v ng c a ng
tr thính, c ng nh tác đ ng ng

i cao tu i v máy

c l i c a các y u t gi i tính, tu i, tình tr ng hôn

nhân, ki n th c v máy tr thính đ n vi c s d ng máy tr thính. Cu i cùng, tác gi
c ng nghiên c u nh ng y u t thúc đ y vi c s d ng máy tr thính

ng

i cao

tu i.
Nghiên c u g m 174 ng

i, đ

c ch n ng u nhiên t nhóm ng

i đang ch th

máy tr thính t i b nh vi n Lovisenberg Diakonate, Oslo. Nhóm ng

i nghiên c u

t 65 tu i tr lên, có ch đ nh đeo máy tr thính. Nghiên c u g m 113 n (65%), 61
nam (35%), có tu i t 65 đ n 93 tu i. Tu i trung bình 79.7 tu i. Các b nh nhân đ u
đ

c khám Tai M i H ng, đo thính l c đ n âm, sau đó đi n b ng câu h i kh o sát.

K t qu :
 M c đ khi m thính càng n ng thì tình tr ng s c kh e t ng quát càng kém,
ng

i cao tu i gi m giao ti p và gi m tham gia ho t đ ng gia đình, xã h i.

 Quan ni m và k v ng c a ng

i cao tu i v máy tr thính liên quan đ n ba

nhóm y u t : nh ng mong đ i tích c c v l i ích c a máy tr thính, nh ng c n
tr khi s d ng máy và tác đ ng xã h i.
bình đ n n ng thì ng

c bi t khi m c đ nghe kém t trung

i cao tu i có k v ng cao h n nhóm có đ nghe kém nh

ho c không nghe kém. Nam g p nhi u c n tr khi đeo máy. Tu i, tình tr ng hôn
nhân không nh h

ng lên ba y u t này.

 Vi c s d ng máy tr thính r t có ý ngh a, mang l i l i ích n u đ
ch nh máy đúng nhu c u. 22% t ng s ng
thính ít h n 1 gi tr

c đây, n u đ

c h tr và

i nghiên c u đã s d ng máy tr

c h tr ch nh máy đúng s có s gi s

d ng máy cao h n. M c đ nghe kém, gi i tính, tu i, tình tr ng hôn nhân thì
không có ý ngh a v i vi c s d ng máy.

Tác gi Mulrow (1992) nghiên c u đánh giá các y u t tu i tác, giáo d c, m c đ
khuy t t t c a c th , m c đ khéo léo c a bàn tay, b nh lý đi kèm, s l
đang u ng, m c đ gi m thính l c, s gi đeo máy tr thính s có t

ng thu c

ng quan l i


13

ích gì khi đeo máy tr thính. Tác gi dùng mô hình h i quy nghiên c u 87 cá nhân,
là c u chi n binh nam, cao tu i, t i b nh vi n Audie Murphy L.Veterans Memorial.
Không có s khác bi t v đ c đi m nhân ch ng h c và lâm sàng. M c đ c i thi n
thính l c đ

c đánh giá sau b n tháng b ng s hài lòng c a b nh nhân, t ng s gi

s d ng máy hàng tu n.K t qu : M t s bi n nh đ tu i, giáo d c, m c đ t nh n
th c khuy t t t b n thân có t

ng quan đáng k v m t th ng kê v i l i ích khi đeo

máy tr thính. Nh ng không có y u t nào luôn luôn có th dùng phân bi t s thành
công hay không thành công khi đeo máy.
Nghiên c u c a tác gi Muhammad (2011) khi phân tích d li u c a h n 18000 h
s b nh nhân, đ

c ch n l c t h n 23000 h s

Cook, Anh. Thông tin trong m i h s đ

khoa Thính h c Tr

ng James

c thu th p bao g m: Thính l c đ , các

bi n đ phân nhóm (tu i, gi i, ch n đoán, ch đ nh c a bác s , lo i máy đang s
d ng) và ghi nh n c a bác s khi ch nh máy. Nh ng y u t này đ
xác đ nh m c đ

nh h

ng đ n quy t đ nh th máy tr thính sau tai (BTE) hay

máy tr thính trong tai (ITE). Ph
nhóm đ c tr ng c a ng

c phân tích đ

ng pháp: Phân tích thính l c đ đ n âm theo b n

i lão thính, xác đ nh m i liên h gi a m c đ nghe kém và

lo i máy s d ng sau tai hay trong tai. nh h

ng c a tu i tác, gi i tính, ch n đoán

lâm sàng, núm tai, m c đ làm ù khi đo thính l c đ n âm, và đ c đi m riêng c a

t ng t n s trên thính l c đ . Dùng h i quy logit đ phân tích. M t s ghi nh n c a
bác s đ
đ

c dùng ph

ng pháp ki m đ nh Chi-bình ph

ng ( 2). Mô hình sau cùng

c xem nh là công c h tr cho b nh nhân trong vi c quy t đ nh ch n máy sau

tai hay trong tai.
K t qu :
 Mô hình đã ki m đ nh tính h p lý c a nh ng ch đ nh th máy tr thính sau tai
hay trong tai v i đ chính xác t 0.79 đ n 0.87. Nghiên c u này đã góp ph n
xây d ng h th ng h tr ra quy t đ nh ch n lo i máy nào khi bác s thính h c t
v n, gi i thích cho b nh nhân các y u t có nh h
thính. H th ng này đ

ng đ n vi c ch n máy tr

c xem nh “ý ki n th hai” v i các nhà thính h c.


14

 B ng phân tích PCA ( Principal component analysis) b n lo i thính l c đ chính
đ

c xác đ nh, và có liên quan đ n các lo i máy tr thính đ

h

ng c a đ tu i, gi i tính, ch n đoán, ph

thính l c đ cá nhân đ

c ch n. Nh ng nh

ng cách làm ù khi đo thính l c, và

c k t h p thành trong mô hình logit trung bình và có ý

ngh a th ng kê. Các mô hình giúp quy t đ nh li u m t b nh nhân c n đ

c cung

c p máy tr thính sau tai (BTE) ho c m t máy tr thính trong tai (ITE) v i kh
n ng d báo đúng trung bình c a mô hình chung là 81.64%
Theo nghiên c u c a Mary E.Fischer (2011) xác đ nh nh ng y u t liên quan đ n
l i ích khi đeo máy tr thính

ng

i cao tu i. Tác gi d a trên nghiên c u d ch t

v nghe kém t n m 1993-2005, s l

ng m u n=718, tu i trung bình 70,5 tu i có

nghe kém và ch a t ng đeo máy tr thính. Nghe kém trong nghiên c u đ

c đ nh

ngh a là trung bình c ng c a ng

tai t t

ng nghe

b n t n s 0.5, 1,2 và 4KHz

h n l n h n 25 dB HL. Nghiên c u cho th y có nh ng tác đ ng tích c c c a vi c
đeo máy tr thính đ n ch t l

ng cu c s ng, khi đeo máy ng

i cao tu i có tâm lý

t t h n, có quan h xã h i và đ ng l c cu c s ng t t h n, giao ti p v i m i ng

i

xung quanh d h n. Khi ti n hành th nghi m ng u nhiên v i b nh nhân cao tu i t i
b nh vi n Veterans Affairs, k t qu c ng cho th y có s c i thi n có ý ngh a v m t
xã h i, đ ng l c, giao ti p, lòng tin và gi m áp l c cu c s ng sau khi đeo máy m t
n m. M c dù nh ng l i ích v tâm lý-xã h i rõ ràng, nh ng c ng ch có kho ng 2025 % ng

i khi m thính s d ng máy tr thính, và có 1/3 ng

i lão thính trên 70

tu i có s d ng máy tr thính.
K t qu :
 D a trên t ng th , nghiên c u s d ng thông tin t nh ng ng

i tham gia

nghiên c u D ch t h c khi m thính (Epidemiology of Hearing Loss, 19932005). B ng vi c s d ng cách ti p c n mô hình hóa theo phân ph i th i gian
r i r c Cox, bài nghiên c u xác đ nh các nhân t tác đ ng có ý ngh a th ng kê
trong xây d ng mô hình cu i cùng tr
t ng

cl

ng.

c khi phân tích r i ro và đ tin c y c a