hệ thống kiểm soát nội bộ tại công ty cổ phần nhà việt nam–thực trạng và giải pháp hoàn thiện

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

I H C KINH T TP. HCM
---------------

NGUY N TH NGA DUNG

H TH NG KI M SOÁT N I B

T I CÔNG TY C

PH N NHÀ VI T NAM – TH C TR NG V̀ GI I PH́P
HÒN THI N

Chuyên ngành: K toán
Mã s : 60340301

LU N V N TH C S KINH T

NG

IH

NG D N KHOA H C: PGS.TS VÕ V N NH
Tp. H Chí Minh – N m 2015


L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan lu n v n này hoàn toàn do tôi th c hi n d
h

ng d n khoa h c. D li u đ

i s c v n c a ng

i

c thu th p trong lu n v n là trung th c và đ tài

này không trùng v i b t k đ tài nghiên c u khoa h c nào.
Tác gi lu n v n

Nguy n Th Nga Dung


M CL C
Trang
Trang ph bìa
L i cam đoan
Danh m c các t vi t t t
PH N M
CH

U ........................................................................................................ 1

NG 1. C S LÝ LU N V H TH NG KI M SOÁT N I B .............. 5

1.1.

T NG QUAN V H TH NG KI M SOÁT N I B .............................. 5

1.1.1.

L ch s hình thành và phát tri n h th ng KSNB ................................. 5

1.1.2.

nh ngh a v KSNB............................................................................. 8

1.2.

CÁC B PH N H P THÀNH H TH NG KSNB (COSO 2004-ERM) 13

1.2.1.

Môi tr

1.2.2.

Thi t l p m c tiêu (Objective setting) ................................................. 16

1.2.3.

Nh n di n các s ki n (Event identification) ...................................... 16

1.2.4.

ánh giá r i ro (Risk assessment) ....................................................... 17

1.2.5.

i phó r i ro (Risk response) ............................................................ 18

1.2.6.

Ho t đ ng ki m soát (Control activities) ............................................ 19

1.2.7.

Thông tin và truy n thông (Information and communication)............ 21

1.2.8.

Giám sát (Monitoring) ......................................................................... 22

ng ki m soát (Internal environment) ..................................... 13


1.3.
H

NH NG L I ÍCH VÀ H N CH

C A H

TH NG KSNB THEO

NG QU N TR R I RO.............................................................................. 23
1.3.1.

L i ́ch ................................................................................................. 23

1.3.2.

H n ch ................................................................................................ 24

1.4.

C

HO T

NG KINH DOANH NHÀ CHI PH I

N

NG KSNB ........................................................................................... 25

T́M T T CH
CH

I M C A HO T

NG 1 .......................................................................................... 27

NG 2. TH C TR NG H TH NG KI M SOÁT N I B T I CÔNG TY

C PH N NHÀ VI T NAM .................................................................................. 28
2.1.

GI I THI U V CÔNG TY C PH N NHÀ VI T NAM ...................... 28

2.1.1.

Gi i thi u v công ty ........................................................................... 28

2.1.2.

Ngành ngh và đ a bàn kinh doanh ..................................................... 28

2.1.3.

Quá trình hình thành và phát tri n ....................................................... 29

2.1.4.

Các thành t u mà công ty đã đ t đ

2.1.5.

T ch c b máy qu n lý c a công ty .................................................. 31

2.1.6.

Ch c n ng và nhi m v c a các b ph n ............................................ 31

2.2.

TH C TR NG T

c ................................................ 30

CH C VÀ V N HÀNH H

TH NG KSNB T I

CÔNG TY C PH N NHÀ VI T NAM ............................................................. 34
2.2.1.

Th c tr ng v môi tr

2.2.2.

Thi t l p m c tiêu ................................................................................ 42

ng ki m soát ................................................... 34


2.2.3.

Nh n d ng các s ki n ti m tàng......................................................... 44

2.2.4.

ánh giá r i ro ..................................................................................... 46

2.2.5.

i phó r i ro ...................................................................................... 46

2.2.6.

Ho t đ ng ki m soát ............................................................................ 47

2.2.7.

Thông tin và truy n thông ................................................................... 49

2.2.8.

Giám sát ............................................................................................... 50
ÁNH GIÁ CHUNG V H TH NG KSNB T I CÔNG TY C

2.3.

PH N

NHÀ VI T NAM ................................................................................................. 51
2.3.1.

Môi tr

2.3.2.

Thi t l p m c tiêu ................................................................................ 56

2.3.3.

Nh n d ng các s ki n ti m tàng......................................................... 57

2.3.4.

ánh giá r i ro ..................................................................................... 58

2.3.5.

i phó r i ro ...................................................................................... 58

2.3.6.

Ho t đ ng ki m soát ............................................................................ 59

2.3.7.

Thông tin và truy n thông ................................................................... 60

2.3.8.

Giám sát ............................................................................................... 61

T́M T T CH
CH

ng ki m soát .......................................................................... 51

NG 2 .......................................................................................... 62

NG 3. M T S GI I PHÁP HOÀN THI N H TH NG KSNB T I

CÔNG TY C PH N NHÀ VI T NAM ............................................................... 63


3.1.

QUAN I M HOÀN THI N H TH NG KSNB ................................... 63

3.1.1.

Phù h p v i đ c đi m qu n lý và qui mô c a công ty ........................ 63

3.1.2.

Phù h p v i quan đi m COSO 2004 ................................................... 63

3.2.

M T S GI I PHÁP HOÀN THI N H TH NG KSNB T I CÔNG TY

C PH N NHÀ VI T NAM ............................................................................... 64
3.2.1.

Môi tr

3.2.2.

Thi t l p m c tiêu ................................................................................ 67

3.2.3.

Nh n di n các s ki n ti m tàng ......................................................... 69

3.2.4.

ánh giá và đ i ph́ r i ro ................................................................... 70

3.2.5.

Ho t đ ng ki m soát ............................................................................ 72

3.2.6.

Thông tin và truy n thông ................................................................... 79

3.2.7.

Giám sát ............................................................................................... 80

3.3.

ng ki m soát .......................................................................... 64

KI N NGH ............................................................................................... 81

3.3.1. Ki n ngh đ i v i Ban giám đ c ................................................................ 81
3.3.2. Ki n ngh đ i v i các ph̀ng ban ............................................................... 81
T́M T T CH

NG 3 .......................................................................................... 82

K T LU N CHUNG .............................................................................................. 83
TÀI LI U THAM KH O


PH L C
Ph l c 1. B ng câu h i kháo sát v h th ng KSNB t i công ty c phân Nhà Vi t
Nam.
Ph l c 2. B ng t ng h p k t qu kh o sát h th ng KSNB t i công ty c ph n Nhà
Vi t Nam.
Ph l c 3. Danh sách ng

iđ

c kh o sát


DANH M C T

VI T T T

TI NG ANH
AAA

American Accounting Association

AICPA

American Institute of Certified Public Accountants

BCBS

Basle Commettee on Banking Supervision

CAP

Committee on Auditing Procedure

CIS

Computer Information System

CoBIT

Control Objectives for Information and Related Technology

COSO

Committee of Sponsoring Organization

ERM

Enterprise Risk Mamagement Framework

ERP

Enterprise Resource Planning

FEI

Financial Excecutives Institute

IIA

Institute of Internal Auditors

IMA

Institute of Mamagement Accountants

INTOSAI

International Organization of Supreme Audit Institutions

ISA

International Standard on Auditing

ISACA

Information System Audit and Control Association

OTC

Over-The-Counter

SAP

Statement Auditing Procedure

SAS

Statement on Auditing Standard

SEC

Securities and Exchange Commission

VSA

Vietnam Standard on Auditing

TI NG VI T
BCTC

Báo cáo tài chính

B S

B t đ ng s n

BKS

Ban ki m sót

H C

i h i đ ng c đông

GÐ

Giám đ c

HÐQT

H i đ ng qu n tr

KSNB

Ki m sót n i b

QTRR

Qu n tr r i ro

KTV

Ki m tón viên

CNTT

Công ngh thông tin

NVN

Nh̀ Vi t Nam

NQ HC

Ngh quy t đ i h i c đông

CBCNV

Ćn b công nhân viên

XHCN

X̃ h i ch ngh a

UBND

y ban nhân dân

TP.HCM

Th̀nh ph H Ch́ Minh

LCT

i u l công ty

DMRR

Danh m c r i ro


1

PH N M
1.

U

Ý ngh a, tính c p thi t c a đ tài
Trong ti n tr̀nh hoàn thi n th ch kinh t th tr

ngh a, th tr

ng đ nh h

ng xã h i ch

ng b t đ ng s n ć vai tr̀ r t quan tr ng đ i v i n n kinh t

thông và tác đ ng r t l n đ n các lo i th tr
d ng, v t li u xây d ng ... Th tr

ng khác nh : th tr

, nó liên

ng tài ch́nh, xây

ng b t đ ng s n phá t tri n ǵp ph n quan tr ng

trong vi c đáp ng ngày càng t t h n nhu c u nhà

c a ng

i dân c ng nh t o

l p h th ng h t ng k thu t , h t ng xã h i ph c v phát tri n kinh t đ t n
Dân s Vi t Nam hi n đang
r t cao.

th i k “dân s vàng” 2, nhu c u v nhà

i u này cho th y th tr

ng b t đ ng s n là m t th tr

nhi u l i nhu n cho các nhà đ u t

c

1

.

m i đang

ng mang l i r t

(Theo công b c a T ng c c Th ng kê , l

ng

doanh nghi p b t đ ng s n m i thành l p t ng 89% so v i c̀ng k n m 2014). Tuy

nhiên, đây c ng ch́nh là m t th tr

ng ti m n nhi u r i ro .

duy tr̀ ho t đ ng

n đ nh trong giai đo n kh́ kh n và phát tri n b n v ng th̀ các doan h nghi p c n
ph i ng n ng a, k p th i phát hi n nh ng r i ro đ́ thông qua vi c thi t l p cho
m̀nh m t h th ng ki m soát n i b ho t đ ng hi u qu .
H th ng ki m soát n i b th c ch t là m t quá tr̀nh g m m t chu i các
ho t đ ng ki m soát, các bi n pháp, k ho ch, quan đi m, và n i quy ch́nh sách do
s n l c c a m i thành viên trong t ch c v n hành đ đ m b o cho t ch c đ́
ho t đ ng hi u qu và đ t đ
śt ć th x y ra
Tr

c m c tiêu đ t ra m t cách h p lý, h n ch nh ng sai

m c th p nh t.

c t̀nh h̀nh kinh t

g p kh́ kh n và nhi u c nh tranh , đ duy tr̀ đ

c

l i nhu n th̀ các doanh nghi p đ u mu n th t ch t chi tiêu, gi m chi ph́. Trong khi
1

Bài vi t: “Chi n l

th tr

ng đ nh h

c phát tri n th tr
ng XHCN”

ng b t đ ng s n trong ti n tr̀nh hoàn thi n th ch kinh t
( />
XHCN/2014/29524/Chien-luoc-phat-trien-thi-truong-bat-dong-san-trong-tien-trinh.aspx)
2

Là th i k mà c c u dân s th hi n s ng

ng

i ph thu c.

i trong đ tu i lao đ ng chi m t tr ng cao h n s


2

đ́, vi c thi t k và v n hành m t h th ng KSNB bài b n l i tiêu t n khá nhi u c hi
phí. Ch́nh v̀ v y mà

đa s các công ty nh và v a, qu n lý theo ki u gia đ̀nh

c̀n ch a thi t l p h th ng ki m soát n i b ho t đ ng đ c l p mà ch y u do b

ph n qu n lý kiêm nhi m ki m soát ho t đ ng c a công ty nên không đ m b o t́nh
khách quan và ch a mang l i hi u qu .
Công ty c ph n Nhà Vi t Nam là m t công ty gia đ̀nh, ho t đ ng trong l nh
v c kinh doanh b t đ ng s n có uy tín v i các d án bi t th , nhà liên k v
chung c cao c p c̀ng các công tr̀nh cô

n và

ng c ng ti n nghi h̀a h p trong m t

không gian xanh gi a l̀ng thành ph . Công ty luôn tuân th các quy đ nh pháp lu t
ć liên quan nh : Lu t kinh doanh b t đ ng s n, Lu t đ u t , Lu t đ t đai, Lu t xây
d ng, Lu t nhà , Lu t doanh nghi p, Lu t ch ng khoán, các lu t v thu … nh ng
v n đang g p ph i kh́ kh n ḱo dài v t̀n h tr ng thu a l và ch a ć t́n hi u l c
quan v s t ng tr

ng doanh thu. H n n a, vi c qu n lý đang đ

c chuy n giao t

th h sáng l p sang th h th hai, t o áp l c v duy tr̀ và phát huy hi u qu qu n
lý ho t đ ng kinh doanh v

t qua giai đo n kh́ kh n.

Qua quá tr̀nh t̀m hi u v Công ty c ph n Nhà Vi t Nam và nh n th y đ

c

nh ng v n đ mà công ty đang g p ph i , s c n thi t ph i xây d ng m t h th ng

KSNB h u hi u và hi u qu , tôi v n d ng nh ng ki n th c đã h c và nghiên c u đ
th c hi n đ tài “ H th ng ki m soát n i b t i công ty c ph n Nhà Vi t Nam –
Th c tr ng và gi i pháp hoàn thi n”.
T ng quan nghiên c u

2.

tài nghiên c u v h th ng ki m soát n i b không ph i là m t đ tài m i
Trong c s d li u c a Th vi n tr

ng

i h c K inh t TP.HCM đã ć nhi u bài

bài lu n v n th c s nghiên c u v đ tài này trong các l nh v c, ngành ngh , trong
t ng khu v c, t ng đ n v , đi n h̀nh nh :
-

Ngô Th Th́y H ng , 2013. Hòn thi n h th ng ki m sót n i b t i ćc
doanh nghi p s n xu t v̀ kinh doanh g m s trên đ a b̀n t nh Bình D
Lu n v n th c s .

i h c Kinh t TP.HCM.

ng.


3

-

Ph m Th Lai , 2013. Hòn thi n h th ng ki m sót n i b t i ćc doanh
nghi p ch bi n g trên đ a b̀n t nh Bình

nh. Lu n v n th c s .

ih c

Kinh t TP.HCM.
-

Hu nh Th Kim Ánh, 2013. Hòn thi n h th ng ki m sót n i b t i ćc siêu
th BIGC Vi t Nam. Lu n v n th c s .

-

ng Th Thu Hi n , 2013. Hòn thi n h th ng ki m sót n i b t i ngân

T

h̀ng TMCP k th
v n th c s .
-

i h c Kinh t TP.HCM.

ng Vi t Nam nh m đ i phó v i r i ro ho t đ ng. Lu n

i h c Kinh t TP.HCM.

V Th Thu Ćc , 2013. Hòn thi n h th ng ki m sót n i b t i Tr
đ ng ngh qu c t Vabis H ng Lam. Lu n v n th c s .

ng cao

i h c Kinh t

TP.HCM.
Và nhi u nghiên c u n a, đi u này cho th y vi c hoàn thi n h th ng KSNB
r t th c t

và c n thi t . Tuy nhiên, ch a ć đ tài nào nghiên c u v h th ng

KSNB t i công ty c ph n Nhà Vi t Nam , m t doanh nghi p ho t đ ng trong l nh
v c kinh doanh b t đ ng s n , m t l nh m c mang l i l i nhu n cao nh ng c ng
ti m n nhi u r i ro.
M c tiêu nghiên c u

3.
-

H th ng h́a c s lý thuy t v
tr ng c a HT KSNB (theo h

th ng KSNB đ nh n bi t đ

c t m quan

ng qu n tr r i ro ) trong m t doanh nghi p .

T̀m hi u n h ng đ c đi m c a ho t đ ng kinh doanh nhà

đ l a ch n c s

lý thuy t ch o ph n kh o sát th c tr ng h th ng KSNB t i công ty CP Nhà
Vi t Nam.
-

T̀m hi u v th c tr ng h th ng KSNB t i công ty c ph n Nhà Vi t Nam,
đánh giá nh ng u đi m, h n ch và nguyên nhân gây ra nh ng h n ch .

-

Trên c s lý lu n và th c ti n ki n ngh các gi i pháp nh m hoàn thi n h
th ng KSNB (theo h
it

4.
-

it

ng qu n tr r i ro) t i công ty c ph n Nhà Vi t Nam.

ng và ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u: là h th ng KSNB t i công ty CP Nhà Vi t Nam.


4

-

Ph m vi nghiên c u : kh o sát th c tr ng h th ng KSNB t i công ty c ph n
Nhà Vi t Nam, th i gian th c hi n đ tài t tháng 10/2014 đ n tháng 05/2015.
Ph

5.
-

Ph

ng pháp nghiên c u
ng pháp thu th p d li u: s li u s c p đ

c thu th p b ng ph

ph ng v n tr c ti p và g i b ng câu h i t i Ban giám đ c, các tr
và nhân viên

các phòng ban t i công ty. S li u th c p đ

ng pháp
ng ph̀ng

c thu th p t các

quy ch , quy đ nh khác v h th ng KSNB do công ty ban hành.
-

Ph

ng pháp phân t́ch đ nh t́nh: sau khi đi u tra, ph ng v n b ng b ng câu

h i, s d ng ph

ng pháp th ng kê, mô t , phân tích k t qu thu đ

c, so

sánh gi a lý thuy t và th c ti n k t h p v i vi c xem x́t các tài li u c a công
ty, t đ́ đ xu t nh ng gi i pháp ph̀ h p cho vi c hoàn thi n h th ng
KSNB theo h
6.

ng qu n tr r i ro cho doanh nghi p.

́ng góp c a đ tài
ng d ng đ đánh giá tình hình th c t vi c thi t k , v n hành và đ xu t

m t s gi i pháp hoàn thi n h th ng KSNB t i công ty CP Nhà Vi t Nam.
Làm tài li u tham kh o cho các đ i t

ng ć quan tâm đ n đ tài HT KSNB

t i công ty ho t đ ng trong l nh v c kinh doanh b t đ ng s n.
7.

B c c lu n v n
Ngoài L i cam đoan, m c l c, các danh m c, k t lu n, tài li u tham kh o và

ph l c, đ tài g m ć ba ch

ng:

Ch

ng 1. C s lý lu n v h th ng KSNB.

Ch

ng 2. Th c tr ng h th ng KSNB t i công ty c ph n Nhà Vi t Nam.

Ch

ng 3. M t s gi i pháp hoàn thi n h th ng KSNB t i công ty CP Nhà

Vi t Nam.


5

CH
C

S

NG 1.

LÝ LU N V H TH NG KI M SOÁT N I B

1.1. T NG QUAN V H TH NG KI M SÓT N I B
1.1.1.

L ch s hình thành và phát tri n h th ng KSNB

1.1.1.1. Giai đo n s khai
Vào cu i th k 19, các ki m toán viên b t đ u nh n th y vai tr̀ c a

ki m

soát n i b s h tr cho công vi c c a h r t nhi u trong vi c ki m tra t t c các
nghi p v kinh t phát sinh trong doanh nghi p. Tr

c s phát tri n c a n n kinh t

các công ty ć nhu c u s d ng v n l n , do đ́ vi c qu n lý v v n c ng đ

cđ y

m nh. Th̀ Thu t ng ki m soát n i b b t đ u xu t hi n v i h̀nh th c ban đ u
chính là ki m soát ti n.
n n m 1905, Robert Montgomery đã đ a ra ý ki n v m t s v n đ liên
quan đ n KSNB trong tác ph m “Lý thuy t và th c hành ki m toán”, đây đ

c xem

nh là các th t c mà ki m toán viên c n th c hi n.
N m 1929, trong m t công b c a C c d tr Liên bang Hoa K (Federal
Reserve Bulletin), thu t ng ki m sót n i b ch́nh th c đ

c đ c p.

́ là công

c đ b o v ti n và các tài s n khác đ ng th i th́c đ y nâng cao hi u qu ho t
đ ng.
N m 1936, trong m t công b , Hi p h i K toán viên công ch ng Hoa K
(AICPA), KSNB là các bi n pháp và cách th c đ

c ch p nh n và đ

c th c hi n

trong m t t ch c đ b o v ti n và các tài s n khác, c ng nh ki m tra s ch́nh
xác trong ghi ch́p c a s sách. K t đ́, KSNB ngày càng đ

c ch́ tr ng h n,

đ c bi t là sau nh ng s th t b i trong các cu c ki m toán (đi n h̀nh là công ty nh
Mc Kesson & Robbins, công ty Drayer Hanson … ).
1.1.1.2. Giai đo n hình thành
N m 1949, AICPA công b công tr̀nh nghiên c u đ u tiên v KSNB. Theo
đ́ “KSNB là c c u t ch c và các bi n pháp, cách th c liên quan đ

c ch p nh n

và th c hi n trong m t t ch c đ b o v tài s n, ki m tra s ch́nh xác và đáng tin


6

c y c a s li u k toán, th́c đ y ho t đ ng ć hi u qu , khuy n kh́ch s tuân th
các ch́nh sách c a ng
N m 1958,

i qu n lý”.

y ban th t c ki m toán (CAP) tr c thu c AICPA ban hành báo

cáo v th t c ki m toán (SAP) 29 v “ph m vi xem x́t KSNB c a ki m toán viên
đ c l p”, trong đ́ phân bi t KSNB v qu n lý và KSNB v k toán.
N m 1962, CAP ti p t c ban hành SAP 33, làm rõ h n v SAP 29. KTV c n
đánh giá KSNB v k toán vì nó nh h

ng tr c ti p đ n thông tin tài ch́nh. Còn

KSNB v qu n lý thì liên quan gián ti p đ n thông tin tài ch́nh nên KTV không b
bu c ph i đánh giá ch́ng.
N m 1972, CAP ban hành SAP 54 “t̀m hi u v đánh giá KSNB” trong đ́ đ a
ra b n th t c ki m soát k toán: đ m b o nghi p v ch đ
đ

c th c hi n khi đã

c phê chu n, ghi nh n đ́ng đ n m i nghi p v đ l p báo cáo, h n ch s ti p

c n tài s n và ki m kê.
N m 1973, chu n m c ki m toán (SAS) 1 đ

c AICPA ban hành, duy t x́t

l i SAP 54. Theo đ́, ki m soát qu n lý bao g m quá tr̀nh ra quy t đ nh cho ph́p
th c hi n nghi p v c a nhà qu n lý, ki m soát k toán bao g m các th t c và
cách th c ghi nh n vào s sách đ b o v tài s n, t́nh đáng tin c y c a s li u.
Nh v y, trong su t giai đo n h̀nh thành, khái ni m KSNB đã không ng ng
đ

c m r ng ra kh i nh ng th t c b o v tài s n và ghi ch́p s sách k toán. Tuy

nhiên tr
ph

c khi báo cáo COSO (1992) ra đ i, KSNB v n m i d ng l i nh m t

ng ti n ph c v cho KTV trong ki m toán BCTC.
1.1.1.3. Giai đo n phát tri n
Vào nh ng n m 1970-1980, c̀ng v i s phát tri n c a n n kinh t các v gian

l n c ng gia t ng v i qui mô ngày càng l n. T v tai ti ng ch́nh tr Watergate
(1973), n m 1977, lu t v ch ng h i l n

c ngoài ra đ i. Sau đ́, n m 1979,

y

ban ch ng khoán Hoa K (SEC) b t bu c các công ty ph i báo cáo v KSNB đ i
v i công tác k toán t i đ n v . Tuy nhiên, các tiêu chu n đ đánh giá t́nh h u hi u
c a h th ng KSNB không th ng nh t và gây nhi u tranh cãi. K t qu là
COSO đ

c thành l p vào n m 1985 d

y ban

i s b o tr c a n m t ch c ngh nghi p


7

là: AICPA, AAA, IIA, FEI, IMA. COSO đã ch́nh th c s d ng t ki m soát n i b
thay v̀ ki m soát n i b v k toán.
N m 1992, báo cáo COSO đ

c ban hành, đ a ra n m b ph n c a KSNB là

môi tru ng ki m soát, đánh giá r i ro, ho t đ ng ki m soát, thông tin và truy n
thông, và giám sát.

c đi m n i b t c a báo cáo này cung c p m t t m nh̀n r ng

và mang t́nh qu n tr , trong đ́ KSNB không c̀n ch là v n đ liên quan đ n BCTC
mà đ

c m r ng ra cho các l nh v c ho t đ ng và tuân th .
1.1.1.4. Giai đo n hi n đ i
Báo cáo COSO 1992 ch a th t s hoàn ch nh nh ng đã t o đ

c c s lý

thuy t r t c b n v KSNB. Sau đ́, hàng lo t nghiên c u phát tri n v KSNB trong

nhi u l nh v c khác nhau đã ra đ i. COSO phát tri n v qu n tr , v phát tri n cho
doanh nghi p nh , v công ngh thông tin, ki m toán đ c l p, chuy n sâu vào
nh ng ngành ngh c th và giám sát.
-

Phát tri n v ph́a qu n tr : n m 2004, báo cáo COSO v qu n tr r i ro doanh
nghi p (ERM) đ

-

c ban hành trên c s k th a báo cáo COSO 1992.

Phát tri n cho doanh nghi p nh : n m 2006, COSO nghiên c u và ban hành
h

ng d n “KSNB đ i v i BCTC – H

ng d n cho các công ty đ i ch́ng qui

mô nh ”
-

Phát tri n theo h

ng công ngh thông tin: n m 1996, Hi p h i v ki m soát

và ki m toán h th ng thông tin (ISACA) ban hành B n tiêu chu n ć tên
“Các m c tiêu ki m soát trong CNTT và các l nh v c liên quan” (CoBIT)
nh n m nh đ n ki m soát trong môi tr
-

Phát tri n theo h

ng tin h c.

ng ki m toán đ c l p: các chu n m c ki m toán c a Hoa

K c ng chuy n sang s d ng báo cáo COSO làm n n t ng đánh giá h th ng
KSNB, bao g m: SAS 78 (1995), SAS 94 (2001). H th ng chu n m c ki m
toán qu c t (IAS) c ng s d ng báo cáo c a COSO khi yêu c u xem x́t h
th ng KSNB trong ki m toán BCTC nh : IAS 315, IAS 265.
-

Phát tri n theo h

ng ki m toán n i b : IIA là m t thành viên c a COSO nên

các nguyên t c không ć s khác bi t v đ nh ngh a.


8

-

Phát tri n theo h

ng chuyên sâu vào nh ng ngành ngh c th :

y ban Basel

v giám sát ngân hàng (BCBS) ban hành báo cáo Basel n m 1998, v n d ng
các lý lu n c b n c a COSO vào l nh v c ngân hàng và công b v khuôn
kh KSNB trong ngân hàng.
-

H

ng d n v giám sát h th ng KSNB: d a trên khuôn m u COSO 1992, d

th o h

ng d n v giám sát h th ng KSNB (Exposure) c ng đ

nh m gíp các t ch c t giám sát ch t l
ć th t ng c

c đ a ra

ng c a h th ng KSNB.

ng t́nh giám sát quá tr̀nh th c thi kinh doanh theo nh ng

m c đ́ch đ ra, vào n m 2013, COSO ch́nh th c ban hành thêm các nguyên t c đ
ph c v thêm cho công tác qu n tr toàn di n c a m t doanh nghi p nh m gi m r i
ro kinh doanh và h
1.1.2.

ng đ n qu n tr chi n l

c theo h

ng đa m c tiêu.

nh ngh a v KSNB

1.1.2.1.

nh ngh a v KSNB theo báo cáo COSO 1992

“Ki m soát n i b là m t quá tr̀nh b chi ph i b i h i đ ng qu n tr , ban qu n
lý và nh ng nhân viên khác c a đ n v , ń đ
b o h p lý nh m đ t đ

c ba m c tiêu sau:

-

S h u hi u và hi u qu c a ho t đ ng.

-

S tin c y c a báo cáo tài ch́nh.

-

S tuân th pháp lu t và các quy đ nh.”
1.1.2.2.

c thi t l p đ cung c p m t s đ m

nh ngh a v KSNB theo báo cáo COSO 2004

Qu n tr r i ro doanh nghi p là m t quá tr̀nh đ
qu n tr , ban qu n lý và các nhân viên khác, đ
chi n l

c thi t l p b i H i đ ng

c áp d ng trong vi c xây d ng

c và bao tr̀m lên m i ho t đ ng c a doanh nghi p, đ

d ng các s ki n ti m tàng ć th

nh h

ng đ n đ n v , và qu n tr r i ro trong

m c đ cho ph́p, nh m cung c p m t s đ m b o h p lý đ t đ
ch c.

c thi t k đ nhân
c m c tiêu c a t


9

Theo đ nh ngh a trên, các n i dung c b n c a QTRR là: quá tr̀nh, con ng
thi t l p chi n l

c, áp d ng toàn đ n v , nh n d ng s ki n, đ m b o h p lý và

m c tiêu. Ch́ng đ
-

i,

c hi u nh sau:

QTRR là m t quá tr̀nh, liên t c và xuyên su t trong m t đ n v : QTRR bao
g m m t chu i các ho t đ ng liên t c tác đ ng đ n toàn đ n v thông qua
nh ng ho t đ ng qu n lý đ đi u hành s ho t đ ng c a đ n v . Quá tr̀nh
qu n tr r i ro doanh nghi p gíp đ n v tác đ ng tr c ti p đ n vi c th c hi n
các m c tiêu đã đ ra và ǵp ph n hoàn thành s m ng c a đ n v .

-

QTRR đ

c thi t k và v n hành b i các nhân viên t i các c p trong đ n v :

QTRR không ch đ n thu n là nh ng ch́nh sách, th t c, bi u m u,.. mà ph i
bao g m nh ng con ng

i trong đ n v nh h i đ ng qu n tr , ban giám đ c

và các nhân viên khác. M i cá nhân trong đ n v v i nh ng đ c đi m riêng s
tác đ ng đ n cách th c ng

i đ́ nh n d ng, đánh giá và ph n ng v i r i ro.

V i QTRR, đ n v cung c p cho m i ng

i khuôn kh chung v r i ro trong

ph m vi m c tiêu ho t đ ng c a đ n v .
-

QTRR đ

c áp d ng trong vi c xây d ng chi n l

c: m i đ n v th

ng thi t

l p các s m ng cho t ch c c a m̀nh và các m c tiêu liên quan đ đ t đ n s
m ng đ́. V i m i m c tiêu, đ n v thi t l p các chi n l
hi n và c ng ć th thi t l p các m c tiêu liên quan

ct

ng ng đ th c

c p đ th p h n. Khi

đ́, QTRR h tr cho các c p qu n lý xem x́t các r i ro liên quan đ n vi c
l a ch n các chi n l
-

c thay th khác nhau.

Áp d ng trên toàn doanh nghi p: QTRR không xem x́t r i ro trong m t s
ki n riêng bi t ho c c p đ riêng r mà xem x́t ho t đ ng trên t t c các c p
đ c a đ n v , t c p đ toàn đ n v nh k ho ch chi n l

c và phân b

ngu n l c đ n các m ng ho t đ ng c th nh ho t đ ng marketing, ngu n
nhân l c và đ n các chu tr̀nh nghi p v nh chu tr̀nh s n xu t, xem x́t h n
m c t́n d ng c a khách hàng,..
-

QTRR đ

c thi t k đ xác đ nh các s ki n ti m tàng: các s ki n ti m tàng

tác đ ng đ n đ n v ph i đ
tàng đ

c nh n d ng thông qua QTRR. Khi s ki n ti m

c nh n d ng, đ n v đánh giá đ

c r i ro và c h i liên quan đ n các


10

s ki n, t đ́ xây d ng các cách th c qu n lý r i ro liên quan trong ph m vi

m c r i ro ć th ch p nh n c a đ n v .
-

Ć th cung c p s đ m b o h p lý, ch không ph i là đ m b o tuy t đ i, là
các m c tiêu s đ
thu c v t

c th c hi n. V̀ nh ng s ki n không ch c ch n và r i ro

ng lai, do đ́ không ai ć th d đoán tuy t đ i ch́nh xác. H n

n a, QTRR đ

c v n hành b i con ng

i do đ́ nh ng sai śt do con ng

gây ra là không th tránh. M t khác, các ho t đ ng ki m soát d̀ ć đ

i

c thi t

k và hoàn thi n đ n th nào đi ch ng n a v n không th ki m soát h t đ

c

t t c các s ki n liên quan đ n đ n v .
-

H

ng t i đ t đ

c các m c tiêu riêng bi t nh ng ć liên quan đ n nhau trong

m t đ n v . Các m c tiêu c a đ n v g m : m c tiêu chi n l

c, m c tiêu ho t

đ ng, m c tiêu báo cáo và m c tiêu tuân th .
1.1.2.3. Liên h gi a báo cáo COSO 1992 và 2004
Báo cáo COSO 2004 (ERM) là ph n m r ng thêm t báo cáo COSO 1992,
khuôn m u này không thay th khuôn m u KSNB 1992, mà m c tiêu đ
h n, h

ng đ n chi n l

c m r ng

c phát tri n c a toàn đ n v .

Ngoài ba m c tiêu c a COSO 1992 (m c tiêu ho t đ ng, m c tiêu báo cáo,
m c tiêu tuân th ) th̀ COSO 2004 ć thêm m c tiêu r ng h n đ
đ cao h n là m c tiêu chi n l

c xây d ng

c p

c c a toàn đ n v . Các m c tiêu ho t đ ng, tuân

th và báo cáo ph i ph̀ h p v i m c tiêu chi n l

c.

ERM xem x́t các ho t đ ng c a đ n v trên t t c m c đ (toàn đ n v , các
chi nhánh, các b ph n), xem x́t đ n v d
đ

c xem x́t trong m i quan h t

i m t cái nh̀n toàn di n: các r i ro

ng tác, các nhà qu n lý xem x́t m i v n đ

trên c m c đ toàn đ n v và m c đ t ng b ph n kinh doanh.
Trong COSO 1992, h th ng KSNB đ
các m c tiêu đã đ

c xây d ng nh m m c đ́ch ki m soát

c xác đ nh. C̀n COSO 2004 thì gíp cho vi c t o ra giá tr

b ng cách h tr nhà qu n lý gi i quy t các s ki n ti m tàng trong t
d ng các chi n l

c dài h n, ng ph́ sao cho gi m t n th t và t ng c

ng lai; xây

ng k t qu .


11

1.1.2.4. Các thay đ i c a KSNB theo COSO 2013
u th k 21, tr

c nh ng thay đ i c a môi tr

ng kinh doanh, s phát tri n

c a khoa h c k thu t, yêu c u v vi c chu n h́a các nguyên t c, t ng c
h

ng

ng d n v báo cáo n i b và thông tin phi tài ch́nh thì lý thuy t KSNB đã đ

c

đi u ch nh. Tháng 4 n m 2013, COSO đã phát hành khuôn m u KSNB phiên b n
2013 trong đ́ ć c p nh t n i dung theo các m c tiêu: ph n ánh s thay đ i trong
môi tr

ng ho t đ ng và kinh doanh, m r ng đ i t

ng ho t đ ng vào báo cáo,

liên k t các nguyên t c đ thi t lâp h th ng KSNB hi u qu .

Theo COSO 2013, “KSNB là m t quá tr̀nh ch u nh h
qu n tr , nhà qu n lý và các các nhân khác c a t ch c, đ
c p s đ m b o h p lý trong vi c đ t đ

ng b i h i đ ng

c thi t k nh m cung

c các m c tiêu liên quan đ n ho t đ ng,

báo cáo và s tuân th ”.
Khuôn m u cung c p ba nh́m m c tiêu ch́nh, cho ph́p t ch c t p trung vào
các kh́a c nh khác nhau c a KSNB:
-

M c tiêu ho t đ ng: đ c p đ n s h u hi u và hi u qu c a các ho t đ ng
trong đ́ bao g n các m c tiêu v ho t đ ng và tài ch́nh đ ng th i đ m b o
tài s n không b th t thoát.

-

M c tiêu v báo cáo: đ c p đ n các BCTC và các báo cáo phi tài ch́nh ph i
đáng tin c y, k p th i, minh b ch ho c các yêu c u khác thi t l p b i các t
ban hành lu t, chu n m c và các các ch́nh sách n i b

-

M c tiêu tuân th : đ c p đ n vi c tuân th theo các qui đ nh pháp lu t chi
ph i đ n ho t đ ng c a đ n v .
V m t k t c u, báo cáo COSO 2013 g m ć 5 b ph n c u thành m t h

th ng KSNB nh b n g c COSO 1992, đ

c gi i thi u kèm theo đ́ là 17 nguyên

t c m r ng :
Thành ph n

Nguyên t c
1. Cam k t v s trung th c và các giá tr đ o đ c
2. Th c hi n trách nhi m t ng th
3. Thi t l p c c u, y quy n và trách nhi m

Môi tr

ng ki m soát

4. Cam k t v n ng l c


12

5.

m b o trách nhi m gi i tr̀nh

6. Ch ra c th các m c tiêu th́ch h p
7. Nh n d ng và phân t́ch r i ro
8. ánh giá r i ro gian l n
ánh giá r i ro

9. Xác đ nh và phân t́ch các thay đ i quan tr ng
10. Ch n l a và phát tri n các ho t đ ng ki m
soát
11. Ch n l a và phát tri n các ho t đ ng ki m
soát chung v công ngh

Ho t đ ng ki m soát

12. Tri n khai các ch́nh sách và quy tr̀nh
13. S d ng thông tin ph̀ h p

Thông tin và truy n

14. Truy n thông n i b

thông

15. Truy n thông v i bên ngoài
16. Th c hi n đánh giá liên t c và đ nh k

Ho t đ ng giám sát

17. ánh giá và truy n thông k t qu
(Ngu n: COSO Organization 2013)

So v i COSO 1992 th̀ COSO 2013 ć 7 s thay đ i quan tr ng:
 Khuôn m u n m 2013 h th ng h́a 17 nguyên t c h tr cho n m thành
ph n c a h th ng KSNB.
 Làm rõ vai tr̀ c a vi c thi t l p m c tiêu trong KSNB.

 Ph n ánh t m quan tr ng c a công ngh đ n các thành ph n c a KSNB.
 Khuôn m u KSNB m i k t h p th o lu n gia t ng các khái ni m qu n tr ,
trong đ́ ch ra rõ s giám sát c a h i đ ng tác đ ng đ n KSNB h u hi u.
 Khuôn m u m i m r ng danh m c báo cáo g m 4 lo i báo cáo là: BCTC
và báo cáo phi tài ch́nh cho n i b và bên ngoài.
 Vi c xem x́t và ng n ch n các gian l n ti m n nh m t nguyên t c c a
KSNB.
 T p trung vào báo cáo phi tài ch́nh.


13

1.2. ĆC B
1.2.1.

PH N H P TH̀NH H TH NG KSNB (COSO 2004-ERM)

Môi tr

Môi tr

ng ki m soát (Internal environment)

ng ki m soát t o ra s c thái chung c a m t t ch c, tác đ ng đ n ý

th c c a m i ng

i trong đ n v . Chính môi tr

ng ki m soát là n n t ng cho các

thành ph n khác c a KSNB, ń t o nên c u tŕc và ph
th ng. Nh ng nhân t c a môi tr

ng th c v n hành c a c h

ng ki m soát bao g m:

1.2.1.1. Tính chính tr c và các giá tr đ o đ c (Integrity and ethical
values)
Vi c v n hành h th ng KSNB không ph i là vi c c a máy ḿc mà là công
vi c c a con ng

i. S h u hi u c a HT KSNB ph thu c vào

t́nh ch́nh tr c và

vi c tôn tr ng các giá tr đ o đ c c a các thành viên trong m t t ch c. Nó tác đ ng
đ n vi c thi t k , th c hi n và giám sát các nhân t khác c a HT KSNB. i u ki n
tiên quy t đ xây d ng đ

c nhân t này là các nhà qu n lý c p cao c a đ n v c n

ph i:
-

Xây d ng đ

c các qui đ nh, ch́nh sách th hi n rõ nh ng chu n m c đ o

đ c và tuyên truy n cho t t c thành viên trong đ n v ch p hành nh m ng n
ch n t i đa nh ng hành vi thi u đ o đ c, vi ph m pháp lu t.
-

V n b n h́a các qui đ nh thông qua vi c ban hành b qui t c ng x , đ a ra
cách ng x đ́ng đ n cho các v n đ khác nhau và các bi n pháp x lý khi vi
ph m.

-

“Ńi ph i đi đôi v i làm”, các nhà qu n lý c n ph i làm g

ng cho c p d

i

trong vi c tuân th các chu n m c đ o đ c ngay c khi đang đ i m t v i các
quy t đ nh kinh doanh kh́ kh n.
-

Lo i tr ho c làm gi m s c ́p ho c đi u ki n ć th d n đ n hành vi

thi u

trung th c c a nhân viên.
1.2.1.2. N ng l c c a đ i ng nhân viên
N ng l c ph n ánh qua ki n th c và k n ng c n thi t đ hoàn thành m t
nhi m v nh t đ nh. Công vi c khác nhau c n ć n ng l c đ gi i quy t khác. Do

14

đ́, nhà qu n lý c n ph i ban hành B ng mô t công vi c. Trong đ́, mô t c th
nh ng t ng v tŕ ć nhi m v g̀, c n ph i hoàn thành nh ng công vi c g̀, đ gi i
quy t nh ng công vi c đ́ th̀ nhân s c n ć nh ng ki n th c t i thi u hay nh ng
k n ng c n thi t nào. Nh v y, s tuy n d ng đ

c “đ́ng ng

i, đ́ng vi c” trên

c s ph̀ h p gi a n ng l c và chi ph́.
1.2.1.3. H i đ ng qu n tr và ban ki m soát (Board of directors, Audit
committee)
Vai tr̀ c a HÐQT đ
ch n chi n l

c th hi n

vi c giám sát Ban qu n lý trong vi c l a

c , lên k ho ch và th c hi n ń . T́nh h u hi u c a nhân t này ph

thu c vào s đ c l p, kinh nghi m , uy t́n và m i quan h gi a HÐQT và BKS
HÐQT ph i luôn ý th c r ng , v i m t chi n l
nghi p, chu trình đ

.

c hay , đ i ng nhân s chuyên

c thi t k khoa h c , k thu t áp d ng t t th̀ các r i ro v n

luôn t n t i, do đ́, vi c QTRR v n r t c n thi t.
1.2.1.4. Tri t lý qu n lý và phong cách đi u hành (Management’s
philosophy and Operating style)
Tri t lý qu n lý và phong cách đi u hành c a nhà qu n lý ph n ánh nh ng giá
tr mà doanh nghi p theo đu i, tác đ ng đ n v n h́a và cách th c đ n v ho t đ ng.
Tri t lý qu n tr r i ro đ

c th hi n thông qua thái đ , quan đi m c a ng

lý v cách th c mà đ n v ti p c n v i r i ro trong t t c các ho t đ ng
tri n chi n l

c đ n các ho t đ ng hàng ngày. Y u t này ć nh h

i qu n
, t phát

ng đ n vi c áp

d ng các y u t khác c a ERM.
1.2.1.5. C c u t ch c (Organizational structure)
C c u t ch c là vi c phân chia quy n h n và trách nhi m c a các b ph n
trong đ n v , ǵp ph n quan tr ng trong vi c th c hi n các m c tiêu .

́ là c s

cho vi c l p k ho ch, th c hi n, ki m soát và giám sát các ho t đ ng c a đ n v .

thi t l p c c u t ch c th́ch h p, c n ph i xác đ nh đ

c các v tŕ then

ch t v i các quy n h n, trách nhi m, cách th c báo cáo ph̀ h p. M i doanh nghi p


15

ć c c u t ch c ph̀ h p v i nhu c u riêng c a m̀nh nên không ć khuôn m u
chung duy nh t. Tuy nhiên, d̀ t ch c th nào, ń c ng ph i gíp doanh nghi p
th c hi n chi n l

c đã ho ch đ nh đ đ t đ

c m c tiêu đ ra.

1.2.1.6. Phân chia quy n h n và trách nhi m (Assignment of authority
and responsibility)
Phân đ nh quy n h n và trách nhi m đ

c xem là ph n m r ng c a c c u t

ch c, là vi c xác đ nh c th quy n h n và trách nhi m c a t ng thành viên hay
t ng nh́m thành viên trong đ n v . Vi c này gíp cho các thành viên hi u rõ nhi m
v c a m̀nh và ho t đ ng c a m̀nh ć nh h

ng nh th nào đ i v i nh ng nh́m

hay thành viên khác trong vi c hoàn thành m c tiêu . Do đ́, khi mô t công vi c ,

c n ph i v n b n h́a các nhi m v và quy n h n c a t ng thành viên , t ng nh́m
thành viên và m i quan h gi a h v i nhau.
1.2.1.7. Chính sách nhân s
Ch́nh sách nhân s là thông đi p c a doanh nghi p v yêu c u đ i v i t́nh
ch́nh tr c, hành vi đ o đ c và n ng l c mà doanh nghi p mong đ i t nhân viên.
Ch́nh sách này bi u hi n trong th c t thông qua vi c tuy n d ng, hu n luy n, b
nhi m, đánh giá, sa th i, khen th

ng và k lu t.

Các tiêu chu n tuy n d ng th hi n quan đi m c a t ch c v vi c xây d ng
đ i ng nhân viên. Cách th c tuy n d ng nhân viên bao g m vi c ph ng v n k
l

ng, vi c tr̀nh bày rõ rà ng v l ch s công ty, v n h́a và phong cách đi u hành

gúp cho ng viên gíp h hi u rõ quan đi m c a t ch c v đ i ng nhân viên. Vi c
đào t o nhân viên, luân chuy n công vi c và đ b t d a trên vi c đánh giá k t qu
th c hi n đ nh k cho th y cam k t c a doanh nghi p đ i v i vi c phát tri n cá
nhân nh m đ b t các nhân viên ć n ng l c lên v tŕ cao h n. Ch́nh sách ti n
l

ng v i các kho n th

ng đ đ ng viên ho c duy tr̀ thành th́ch xu t s c nh m

gi chân các nhân viên gi i. Các bi n pháp k lu t s cho th y quan đi m c a t
ch c đ i v i các hành vi vi ph m s không đ

c tha th .

16

Thi t l p m c tiêu (Objective setting)

1.2.2.

Ć th ńi, ć m c tiêu th̀ m i ć r i ro, ć r i ro th̀ các nhà qu n lý m i s
d ng các bi n pháp đ qu n lý r i ro nh m gíp doanh nghi p đ t đ
Do đ́, đi u ki n tiên quy t đ h th ng KSNB ć th th c hi n đ
đ nh đ

c m c tiêu.
c là ph i xác

c m c tiêu. M c tiêu ć th đ n t bên trong hay bên ngoài đ n v nh ng

ph i đ m b o t́nh nh t quán, c th và kh thi. Các m c tiêu đ
đ chi n l

c thi t l p

c p

c, t đ́ t o m t c s cho các m c tiêu ho t đ ng, m c tiêu báo cáo và

m c tiêu tuân th .
-

M c tiêu chi n l

c (Strategic objectivies): liên quan đ n m c tiêu t ng th và

ng h cho s m ng mà đ n v đã đ ra.
 M c tiêu ho t đ ng (Operartion objectives): bao g m nh ng m c tiêu chi ti t
liên quan đ n vi c s d ng các ngu n l c m t cách h u hi u và hi u qu .
 M c tiêu báo cáo (Reporting objectives): liên quan đ n s trung th c và đáng
tin c y c a các báo cáo liên quan đ n công ty . Các báo cáo tin c y cung c p
cho nhà qu n lý nh ng thông tin đ y đ
giám sát các ho t đ ng t i đ n v h

, chính xác, gíp cho vi c đi u hành ,

ng đ n các m c đ́ch đã đ nh tr

c.

 M c tiêu tuân th (Compliance objectives): đ m b o h p lý vi c ch p hành
nh ng qui đ nh c a đ n v và lu t pháp liên quan nh là th tr
thu , môi tr

ng , tr c p cho nhân viên hay là th

ng, giá c ,

ng m i qu c t ...

Nh n di n các s ki n (Event identification)

1.2.3.

Các s ki n ti m tàng b t ngu n t
đ n vi c đ t đ

bên trong và bên ngoài đ n v

c m c tiêu c a doanh nghi p c n ph i đ

nh h

ng

c nh n di n c th và h

th ng nh m t i đa h́a vi c t o l p giá tr cho m i t̀nh hu ng ć th x y ra.
M t s ki n ti m tàng n u xu t hi n s tác đ ng t́ch c c ho c tiêu c c đ n
vi c đ t đ

c m c tiêu c a đ n v . Nh ng s ki n mà ć tác đ ng tiêu c c đ

xem nh là r i ro c n đ
tác đ ng t́ch c c đ
chi n l

c đã đ

c

c nhà qu n tr đánh giá và đ i ph́. Nh ng s ki n mà có

c xem nh là c h i th̀ ph i đ

c xây d ng.

c xem x́t tr l i đ i v i các