kiểm định mối quan hệ giữa giá dầu thế giới và tỷ suất sinh lợi chứng khoán –nghiên cứu trường hợp tại việt nam

B
TR

NG

GIÁO D C VẨ ẨO T O
I H C KINH T TP. H

CHÍ MINH

NGUY N ANH V N

KI M

NH M I QUAN H GI A GIÁ D U TH GI I VÀ T

SU T SINH L I CH NG KHOÁN ậ NGHIÊN C U TR
T I VI T NAM

LU N V N TH C S KINH T

Tp. H

CHÍ MINH ậ N M 2015

NG H P


B
TR

NG

GIÁO D C VẨ ẨO T O
I H C KINH T TP. H

CHÍ MINH

NGUY N ANH V N

KI M

NH M I QUAN H GI A GIÁ D U TH GI I VÀ T

SU T SINH L I CH NG KHOÁN ậ NGHIÊN C U TR

NG H P

T I VI T NAM

Chuyên ngành: Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s : 60340201

LU N V N TH C S KINH T

NG

IH

NG D N KHOA H C: GS.TS. TR N NG C TH

Tp. H

CHÍ MINH ậ N M 2015


L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan lu n v n này là công trình nghiên c u do chính tôi th c hi n, v i s
h

ng d n c a GS.TS Tr n Ng c Th . S li u, ý ki n trích d n trong bài nghiên c u đ u

có ngu n g c rõ ràng và tác gi c th .
K t qu bài nghiên c u này là trung th c và ch a t ng đ

c công b trong b t k nghiên

c u nào khác.
TP. H Chí Minh, ngày…..tháng….n m 2015
Tác gi

NGUY N ANH V N


M CL C
TRANG PH BÌA
L I CAM OAN
M CL C
DANH M C T

VI T T T

DANH M C B NG BI U VÀ HÌNH V
TÓM T T .......................................................................................................................... 1
CH

NG I ậ GI I THI U CHUNG V BÀI NGHIÊN C U ................................... 2

1.1

TV N

NGHIÊN C U .................................................................................. 2

1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U ....................................................................................... 3
1.3

IT

1.4 PH

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U ........................................................... 4
NG PHÁP NGHIÊN C U .............................................................................. 4

1.5 Ý NGH A

TÀI ..................................................................................................... 5

1.6 B C C BÀI NGHIÊN C U ................................................................................... 5
CH

NG II ậ T NG QUAN CÁC NGHIÊN C U TR

C ỂY ............................ 7

2.1 CÁC NGHIÊN C U TRÊN TH GI I .................................................................... 7
2.2 CÁC NGHIÊN C U T I VI T NAM .................................................................... 12
CH

NG III ậ D

3.1 D

NG PHỄP NGHIểN C U ............................. 14

LI U NGHIÊN C U ........................................................................................ 14

3.2 PH
CH

LI U VẨ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ............................................................................ 17

NG IV - K T QU NGHIÊN C U .................................................................. 21


4.1 KI M

NH TÍNH D NG C A CHU I D

4.2 K T QU KI M

NH PH

4.3 K T QU KI M

NH S

LI U ............................................. 21

NG SAI SAI S THAY
TÁC

NG C A THAY

I ............................... 31
I GIÁ D U

N TSSL

CH NG KHOÁN NIÊM Y T T I VI T NAM ............................................................. 39
4.4 K T QU

KI M

NH

TR TÁC

NG T

THAY

I GIÁ D U

N

TSSL CH NG KHOÁN NIÊM Y T T I VI T NAM ................................................... 50
4.5 K T QU

KI M

NH TÁC

NG T

THAY

I GIÁ D U

N TSSL

CH NG KHOÁN THEO QUI MÔ CÔNG TY ............................................................... 56
4.6 S

PHÙ H P C A MÔ HÌNH NGHIÊN C U: KI M

NH PH N D

CHU N

HÓA................................................................................................................................... 59
CH

NG V ậ K T LU N ............................................................................................ 67

DANH M C TÀI LI U THAM KH O
PH

L C 1: T NG H P DANH SÁCH CÁC CÔNG TY NIÊM Y T TRONG

CHU I D

LI U NGHIÊN C U

PH L C 2: TH NG KÊ MÔ T CHU I TSSL CÁC BI N NGHIÊN C U
PH L C 3: CÂU L NH CH

NG TRỊNH S

PH L C 4: K T QU CHI TI T M I T
CH NG KHOỄN THEO CỄC

D NG TRONG EVIEWS

NG QUAN GI A GIÁ D U VÀ TSSL

TR C A THAY

I GIÁ D U


DANH M C T

VI T T T

ARCH:

Ph

CK:

Ch ng khoán

G7:

Nhóm các qu c gia phát tri n G7

GARCH:

Ph

GDP:

T ng s n ph m qu c n i

HNX:

S Giao D ch Ch ng khoán Hà N i

HOSE:

S Giao D ch Ch ng khoán TP. H Chí Minh

IMF:

Q y ti n t Qu c t .

NYSE:

S Giao D ch Ch ng khoán New York

OECD:

T ch c H p tác và Phát tri n Kinh t

OLS:

Ph

TGH :

T giá h i đoái.

TSSL:

T su t sinh l i

TTCK:

Th tr

USD:

ng sai sai s thay đ i có đi u ki n t h i quy

ng sai sai s có đi u ki n thay đ i t h i quy t ng quát

ng pháp h i quy bình ph

ng nh nh t

ng ch ng khoán.

ng đô-la M

VECM:

Mô hình Vector hi u ch nh sai s

VND:

Ti n đ ng Vi t Nam.

VN-INDEX: Ch s ch ng khoán VN-Index
WTI:

Ch s giá d u thô West Texas Intermediate

DANH M C B NG BI U
B ng 1.1: S li u xu t nh p kh u x ng d u tháng 02/2015 và 2 tháng đ u n m 2015 ...... 3
B ng 4.1: K t qu ki m đ nh tính d ng c a toàn b các chu i d li u nghiên c u ......... 22
B ng 4.2: K t qu ki m đ nh ph
B ng 4.3: K t qu h s

cl

ng sai sai s thay đ i ................................................. 32
ng 2 theo t ng ngành. ................................................. 40

B ng 4.4: Chi ti t k t qu ki m đ nh h s

cl

ng 2 theo t ng công ty. .................. 44

B ng 4.5: K t qu ki m đ nh đ tr t ng quan gi a giá d u và TSSL ch ng khoán theo
t ng ngành. ........................................................................................................................ 53
B ng 4.6: Th ng kê mô t các danh m c theo qui mô. .................................................... 56
B ng 4.7: T l ch ng khoán trong m i danh m c có t

ng quan v i giá d u. ............... 57

B ng 4.8: T l ch ng khoán trong m i danh m c có t ng quan v i giá d u t i các đ tr
khác nhau.. ......................................................................................................................... 58
B ng 4.9: K t qu ki m đ nh nghi m đ n v đ i v i ph n d chu n hóa. ....................... 60

DANH M C HÌNH V

Hình 3.1: Di n bi n VN-Index giai đo n t 2006-03/2015 .............................................. 15
Hình 3.2: T giá bình quân liên ngân hàng USD/VND giai đo n t 2006-03/2015 ........ 16
Hình 3.3: Di n bi n giá d u thô giao ngay WTI giai đo n t 2006-03/2015 ................... 17
Hình 4.1:

th chu i t l t ng giá c a giá d u thô giao ngay WTI .............................. 30

Hình 4.2:

th theo th i gian c a chu i TSSL VN-Index ............................................. 30

Hình 4.3:
th theo th i gian c a chu i sai phân b c 1 t giá bình quân liên ngân hàng
USD/VND ......................................................................................................................... 31
Hình 4.4: S l ng ch ng khoán niêm y t t ng quan theo thay đ i giá d u theo các đ
tr khác nhau. ..................................................................................................................... 51
Hình 4.5: S l ng ch ng khoán ngành v n t i-kho bãi t ng quan v i giá d u theo các
đ tr khác nhau.. ............................................................................................................... 52
Hình 4.6: S l

ng CK các ngành t

ng quan v i giá d u theo đ tr ............................ 55


1

TÓM T T
Bài nghiên c u này t p trung vào đánh giá tác đ ng t thay đ i giá d u lên thành qu
ho t đ ng c a công ty, đ

c đo l

ng qua m c bi n đ ng c a TSSL ch ng khoán t

ng

ng. D li u nghiên c u th c hi n t i 254 công ty niêm y t trên HOSE trong giai đo n
t ngày 01 tháng 01 n m 2006 đ n h t ngày 31 tháng 03 n m 2015.
K t qu ki m đ nh th c nghi m cho th y t n t i m i t

ng quan gi a s thay đ i c a giá

d u và TSSL ch ng khoán niêm y t t i 27 trên t ng s 254 công ty, chi m t l 10.63%
m u nghiên c u.
Bài nghiên c u c ng đánh giá tác đ ng đ tr do thay đ i giá d u lên TSSL ch ng khoán.
K t qu ki m đ nh th c nghi m cho th y nh ng thay đ i trong giá d u t tr

c đó 7 ngày

s có tác đ ng m nh nh t đ n TSSL ch ng khoán trong ngày hi n t i.
Ngoài ra, m c đ

nh h

ng c a giá d u lên TSSL ch ng khoán có ph thu c vào qui

mô ch ng khoán niêm y t hay không c ng đ

c ki m đ nh trong bài nghiên c u này.

Khi qui mô doanh nghi p t ng thì r i ro t nh ng bi n đ ng c a giá d u s càng l n.


2

CH
1.1

NG I ậ GI I THI U CHUNG V BÀI NGHIÊN C U

TV N

NGHIÊN C U

Các bi n kinh t v mô chính th

ng đ

c nhìn nh n có tác đ ng quan tr ng đ n nh ng

bi n đ ng c a TTCK bao g m: Cung ti n, lãi su t, l m phát…Nhi u nghiên c u th c
nghi m t i Vi t Nam và th gi i c ng mang l i nh ng k t qu đánh giá đ

cm cđ

quan tr ng c a các y u t trên.
M t trong các m t hàng nh h

ng chính đ n ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh

nghi p c ng nh cu c s ng sinh ho t c a ng
ch nh giá x ng d u luôn đ

i dân là giá x ng d u. Nh ng l n đi u

c nhìn nh n có tác đ ng không nh đ n ho t đ ng s n xu t

kinh doanh, thành qu ho t đ ng c a doanh nghi p theo c chi u h

ng tích c c và tiêu

c c tùy vào s thay đ i di n ra nh th nào.
Giai đo n t đ u n m 2014 đ n nay, giá d u liên t c gi m m nh vì các lý do khác nhau
nh nhu c u tiêu th các qu c gia gi m hay ngu n cung d u t ng m nh vì s ti n b
trong công ngh s n xu t d u t đá phi n t i M . Giá x ng d u t i Vi t Nam c ng n m
trong quy lu t chung khi T liên đi u hành giá x ng d u (g m đ i di n c a B Tài chính
và Công Th

ng) c ng đã nhi u l n h giá c s làm gi m giá bán l c a các doanh

nghi p đ u m i.
Theo s li u c a Hi p h i x ng d u Vi t Nam, trong 2 tháng đ u n m 2015 l
kh u d u thô c n

ng xu t

c đ t g n 1,6 tri u t n, t ng 36,5% và kim ng ch đ t 672 tri u đôla

M , gi m 34,2% so v i cùng k n m tr

c. Th tr

ng xu t kh u ch y u c a Vi t Nam

là Trung Qu c (300 nghìn t n), Úc (248 nghìn t n), Malaysia (231 nghìn t n), và
Singapore (224 nghìn t n). V nh p kh u x ng d u thành ph m, trong 2 tháng đ u n m
2015, chúng ta đã nh p 1,5 tri u t n v i tr giá 785 tri u đôla M , t ng 10,2% v l
và gi m 39,5% tr giá so v i cùng k n m tr

c.

ng


3

B ng 1.1: S li u xu t nh p kh u x ng d u tháng 02/2015 và 2 tháng đ u n m 2015
(Ngu n: Hi p H i x ng d u Vi t Nam)

c nhìn nh n nh m t qu c gia nh p kh u x ng d u (th c t chúng ta đang xu t kh u
thô và nh p kh u x ng d u thành ph m), vi c gi m giá x ng d u th gi i có th xem là
m t l i th cho Vi t Nam khi nhiên li u đ u vào cho các ngành s n xu t gi m, h giá
thành s n ph m và t o ra l i th c nh tranh l n h n.
Tuy nhiên, các ngành khác nhau s có c u trúc ho t đ ng khác nhau, đi u này d n đ n
s không đ ng hóa trong tác đ ng c a thay đ i giá x ng d u, vì th vi c giá x ng d u
t ng hay gi m nên đ

c xem xét riêng bi t gi a các ngành. Các nghiên c u tr

Vi t Nam ch y u ki m đ nh TTCK m t cách t ng th trong t
d u (thông th

ng ch s VN-Index đ

nh t đ nh vì gi đ nh th tr

c đây t i

ng quan v i giá x ng

c ch n làm bi n đ i di n) s có nh ng h n ch

ng là đ ng nh t gi a các ngành và các công ty. Trong bài

nghiên c u này, tác gi s th c hi n ki m đ nh theo t ng công ty m t cách đ c l p, t đó
có th th y đ

cm cđ

nh h

nh th nào.
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U

ng t giá d u lên các công ty và t ng ngành thay đ i


4

T p trung chính vào ki m đ nh tác đ ng c a thay đ i giá d u th gi i lên thành qu ho t
đ ng c a doanh nghi p thông qua s thay đ i c a TSSL ch ng khoán niêm y t, qua đó
xác đ nh xem li u có t n t i m i quan h này hay không và m c đ

nh h

ng có đ ng

nh t gi a các ngành khác nhau hay s tùy thu c vào ngành ngh ho t đ ng c a doanh
nghi p.
K t qu nghiên c u có th làm ti n đ cho nh ng nhà qu n lý, giám đ c doanh nghi p
ho c các nhà đ u t cân nh c khi ra quy t đ nh đ u t vào m t doanh nghi p niêm y t
b t k trên th tr

ng ch ng khoán Vi t Nam trong m t m i liên h v i nh h

ng t

thay đ i c a giá d u, bên c nh các y u t v mô và vi mô khác.
th c hi n đ

c m c tiêu trên, các câu h i nghiên c u đ

 Li u có t n t i m i t

c đ t ra trong lu n v n là:

ng quan gi a thay đ i c a giá d u và TSSL ch ng khoán niêm

y t t i th tr

ng ch ng khoán Vi t Nam? Và m i t

chi u hay t

ng quan ng

ng quan này là t

ng quan cùng

c chi u?

 M i quan h này (n u t n t i) s thay đ i nh th nào gi a các doanh nghi p ho t
đ ng trong các ngành ngh khác nhau?
tr t s thay đ i giá d u th gi i tác đ ng lên TSSL ch ng khoán niêm y t (n u



có) s là bao nhiêu?
 Qui mô doanh nghi p có ph i là nhân t

nh h

ng đ n m i t

ng quan gi a thay

đ i giá d u th gi i và TSSL ch ng khoán Vi t Nam?
1.3

it

IT

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U

ng nghiên c u chính c a đ tài là m i quan h gi a giá d u th gi i và ch ng

khoán niêm y t Vi t Nam. Qua đó th y đ

cs

nh h

ng này s tác đ ng đ n thành

qu ho t đ ng c a doanh nghi p ra sao.
Ph m vi nghiên c u c a đ tài s gi i h n t i 254 công ty niêm y t trên HOSE, b t đ u
t ngày 01 tháng 01 n m 2006 đ n h t ngày 31 tháng 03 n m 2015.
1.4 PH

NG PHỄP NGHIểN C U


5

ki m đ nh m i quan h gi a thay đ i c a giá d u và TSSL ch ng khoán t i th tr
Vi t Nam, bài nghiên c u th c hi n theo ph

ng pháp đ

ng

c đ xu t b i Narayan,

Sharma (2011) ng d ng mô hình GARCH (1,1) đ th c hi n ki m đ nh.
V i chu i d li u nghiên c u đ

c thu th p theo ngày, m t hi n t

v i chu i d li u d ng nh v y là t n t i ph

ng thông th

ng đ i

ng sai sai s thay đ i. Do đó, bài nghiên

c u ng d ng mô hình GARCH (1,1) là phù h p đ đánh giá tác đ ng t thay đ i giá
d u th gi i lên TSSL ch ng khoán niêm y t Vi t Nam.
1.5 ụ NGH A C A

TÀI

Các k t qu nghiên c u trong đ tài đ


c k v ng mang l i nh ng đóng góp sau đây:

Trong khi m t vài các nghiên c u tr

c đây ch đánh giá m i quan h gi a r i ro

giá d u th gi i và ch ng khoán Vi t Nam thông qua ch s đ i di n, thông th
s VN-Index, thì nghiên c u này đi vào ki m đ nh m i t

ng quan

ng là ch

c p đ t ng công

ty, thông qua bi n đ ng TSSL t ng ch ng khoán niêm y t trên sàn HOSE. Qua đó có th
tìm hi u v s khác bi t gi a các ngành khác nhau do tác đ ng t thay đ i giá d u đem
l i.


Xác đ nh đ tr (n u có) t s thay đ i giá d u th gi i tác đ ng lên TSSL ch ng

khoán niêm y t t i Vi t Nam.


Qui mô công ty là m t trong các nhân t t o nên s khác bi t t tác đ ng c a thay

đ i giá d u th gi i lên TSSL ch ng khoán.
1.6 B


C C BÀI NGHIÊN C U
Ch

ng I ậ Gi i thi u chung v bài nghiên c u.

Nh đã trình bày

ph n trên, ch

ng I đã gi i thi u nh ng v n đ chung v bài nghiên

c u, m c tiêu, câu h i và nh ng k t qu kì v ng đ t đ
Các ph n ti p theo c a bài nghiên c u đ


Ch

c.

c b c c nh sau:

ng II ậ T ng quan các nghiên c u tr

c đây.


6

Ph n này s trình bày t ng quan các k t qu nghiên c u tr
v ch đ t

ng t . Qua đó s có đ

c đây c trong và ngoài n

c

c m t góc nhìn t ng quan và có s so sánh v k t

qu th c nghi m c a các nghiên c u khác nhau v i mô hình, d li u khác bi t.


Ch

ng III- Mô hình, d li u và ph

ng pháp nghiên c u.

Ph n này s trình bày chi ti t cách d li u đ
pháp nghiên c u đ


Ch

c s d ng trong mô hình đ tr l i cho các câu h i đ

ng

c đ t ra.

ng IV- K t qu nghiên c u.

Ph n này s trình bày các k t qu đ nh l
m cđ

c ch n l c, thu th p, tính toán và ph

nh h

ng t vi c h i quy d li u, qua đó th y đ

c

ng c ng nh m i quan h gi a thay đ i giá d u th gi i và TSSL ch ng

khoán niêm y t t i Vi t Nam


Ch

ng V s t ng k t l i bài nghiên c u, các k t qu và khuy n ngh đ

t bài nghiên c u.

c rút ra


7

CH

NG II ậ T NG QUAN CÁC NGHIÊN C U TR

C ỂY

2.1 CÁC NGHIÊN C U TRÊN TH GI I
tài v giá d u hi n v n là m t trong các ch đ nghiên c u chính c a các h c gi kinh
t trên toàn c u. Trong m i t
m it

ng quan v i TTCK, các lý thuy t kinh t h c cho th y

ng quan ngh ch chi u t s gia t ng c a giá d u lên thành qu c a th tr

ng.

i u đó b t ngu n t vi c giá d u t ng s d n đ n s suy gi m trong t ng s n ph m qu c
n i GDP c a các qu c gia, kéo theo tình tr ng kinh doanh kém c a các công ty b
h

nh

ng tr c ti p hay gián ti p t thay đ i giá d u. Thu nh p gi m, vì s gia t ng chi phí

đ u vào là x ng d u, và hi n nhiên là TSSL ch ng khoán c ng s gi m theo tác đ ng
dây chuy n đó.
D

i đây là m t s nghiên c u tiêu bi u v tác đ ng t giá d u t ng đ n thành qu c a

TTCK.
Nghiên c u c a Driesprong, Jacobsen và Maat (2008) t i các TTCK phát tri n trong

th i k 30 n m v i d li u đ

c thu th p theo tháng. K t qu th c nghi m cho th y t n

t i kh n ng d báo t s thay đ i giá d u lên TSSL ch ng khoán t i 12 trên 18 qu c gia
c ng nh ch s ch ng khoán toàn c u và m i t
t

ng t c ng đ

ng quan này là ngh ch chi u. K t qu

c tìm th y t i các qu c đang phát tri n nh ng v i giai đo n nghiên c u

ng n h n.
Jones và Kaul (1996) ki m tra li u ph n ng c a TTCK đ n cú s c giá d u có th đ
gi i thích b i s thay đ i trong dòng ti n th c/ho c TSSL k v ng hi n t i và t
hay không. Nghiên c u đ

c

ng lai

c th c hi n t i 4 qu c gia g m M , Canada, Nh t và Anh

trong th i k sau chi n tranh th gi i th hai. K t qu cho th y tác đ ng c a các cú s c
giá d u đ n TTCK M và Canada có th ch đ

c gi i thích b i nh h

th c. Trái l i, t i Anh và Nh t, tác đ ng t giá d u nh h
đ

ng lên dòng ti n

ng lên TSSL ch ng khoán

c lý gi i b i c thay đ i trong dòng ti n th c và TSSL k v ng các ch ng khoán.


8

Miller và Ratti (2009) phân tích m i quan h dài h n gi a giá d u thô th gi i và các
TTCK qu c t giai đo n t tháng 01 n m 1977 đ n tháng 03 n m 2008 s d ng mô hình
VECM có đi u ki n. Các tác gi tìm th y s t n t i trong m i quan h dài h n này t i 6
qu c gia OECD t tháng 01/1971 đ n tháng 05/1980 và t tháng 02/1988 đ n tháng
09/1999, các ch s ch ng khoán ph n ng tiêu c c tr

c s gia t ng giá d u trong dài

h n. Giai đo n t tháng 06/1980 đ n 01/1988, k t qu nghiên c u l i cho th y không t n
t i m i quan h nói trên.
Broadstock và Filis (2014) nghiên c u t

ng quan thay đ i theo th i gian gi a các cú

s c giá d u và TSSL c a TTCK, s d ng mô hình Scalar-BAKK t i hai qu c gia đ i di n
cho các qu c gia đã phát tri n và đang phát tri n là M và Trung Qu c. Giai đo n nghiên
c u t 1995 đ n n m 2013. K t qu nghiên c u cho th y:
 Th nh t, t

ng quan gi a các cú s c giá d u và TSSL ch ng khoán là ch c ch n

và thay đ i theo th i gian.
 Th hai, cú s c giá d u v i hình th c khác nhau s tác đ ng không đ ng nh t đ n
TSSL TTCK.
 Th ba, m i t

ng quan này thay đ i gi a các ngành khác nhau.

 Và cu i cùng là m i t

ng quan này t i Trung Qu c không rõ ràng và ch c ch n

khi so sánh v i M .
Moya-Martínez, Ferrer-Lapeña và Escribano-Sotos (2014) nghiên c u đ nh y c m
c a TTCK Tây Ban Nha t i m c đ t ng ngành đ i v i nh ng thay đ i c a giá d u trong
giai đo n t n m 1993-2010. K t qu th c nghi m ch ra r ng m c đ tác đ ng c a r i
ro giá d u lên các ngành t i Tây Ban Nha v n còn h n ch . M i t

ng quan này r t y u

trong nh ng n m 1990, giai đo n n đ nh và giá d u th p. Thay vào đó, m i liên k t này
gia t ng trong nh ng n m 2000, và là m i t

ng quan cùng chi u.


9

Trong m t nghiên c u khác c a Lee, Yang và Huang (2012) t i các qu c gia G7 t
tháng 01 n m 1991 đ n tháng 05 n m 2009 trên các ch s ch ng khoán ngành và giá
d u l i không cho th y m i quan h này có ý ngh a th ng kê. Nh ng thay đ i trong TSSL
ch ng khoán, tuy nhiên, l i d n đ n thay đ i trong giá d u t i

c, Anh và M . Trong

ng n h n, t n t i m i quan h nhân qu ngh ch chi u gi a thay đ i giá d u và ch s
ch ng khoán ngành: 4 trên 7 ngành b tác đ ng b i thay đ i giá d u t i
M và 1 ngành t i Pháp.

c, 2 ngành t i

c bi t, TSSL ch ng khoán ngành công ngh thông tin và tiêu

dùng b tác đ ng m nh nh t b i các cú s c giá d u, theo sau b i khu v c tài chính, d ch
v công ích và v n t i. K t qu nghiên c u c a các tác gi c ng tìm th y b ng ch ng v
vi c thay đ i trong TSSL ch ng khoán s d n t i thay đ i giá d u t i 8 trên 9 ngành t i
c, nhi u nh t trong các qu c gia G7 và theo sau l n l
M . M i quan h nhân qu nh trên không t n t i

t là Anh, Ý, Pháp, Canada và

Nh t B n.

Arouri (2011) ki m tra ph n ng c a các TTCK t i Châu Âu đ i v i thay đ i c a giá
d u. K t qu ki m đ nh th c nghi m ch ra liên k t m nh gi a thay đ i giá d u và TTCK
t i h u h t các khu v c c a Châu Âu. Tuy nhiên, b n ch t và m c đ ph n ng c a TSSL
ch ng khoán đ i v i các cú s c giá d u thay đ i gi a các khu v c. Ngoài ra, tác gi c ng
tìm th y b ng ch ng v s b t đ i x ng t ph n ng c a TSSL ch ng khoán đ i v i bi n

đ ng c a giá d u.
Zhu, Li và Li (2014) nghiên c u m i quan h n ng đ ng gi a giá d u thô và TTCK t i
10 qu c gia khu v c Châu Á ậ Thái Bình D

ng giai đo n t ngày 04 tháng 01 n m

2000 đ n 30 tháng 03 n m 2012. K t qu nghiên c u mang l i b ng ch ng v t

ng quan

không đáng k gi a giá d u thô và TSSL các TTCK khu v c Châu Á Thái Bình D

ng.

Xem xét m t cách t ng quát các nghiên c u trên, có th th y là v m t th c t , tác đ ng
do thay đ i t giá d u lên các TTCK v n ch a th t s rõ ràng. Trong khi các lý thuy t
kinh t d báo v

nh h

ng tiêu c c do giá d u t ng thì ki m đ nh th c nghi m mang


10

l i nh ng k t qu trái chi u ho c m i t

ng quan trên là h n h p, ngh a là tác đ ng t

các cú s c giá d u đ n TTCK có th theo c chi u h

ng tiêu c c ho c tích c c.

Trong khi các nghiên c u trên ki m đ nh ph n ng t ng th c a TTCK đ i v i giá d u
thay đ i thông qua các ch s đ i di n toàn th tr

ng t i m i qu c gia, ho c ki m đ nh

t i m c đ ngành thì nh ng nghiên c u sau đây ti n hành ki m đ nh t i t ng công ty đ c
l p, mà k t qu s ph thu c vào đ c đi m c a t ng doanh nghi p h n là t ng th toàn
b th tr

ng.

Nghiên c u c a Narayan và Sharma (2011) ki m đ nh quan h gi a giá d u và TSSL
ch ng khoán t i 560 công ty niêm y t trên NYSE giai đo n t ngày 05 tháng 01 n m
2000 đ n 31 tháng 12 n m 2008. Các tác gi tìm th y b ng ch ng cho th y giá d u tác
đ ng lên TSSL ch ng khoán thay đ i tùy thu c vào ngành công ty đang ho t đ ng. S
khác bi t t thay đ i giá d u lên TSSL các ch ng khoán c ng thay đ i tùy thu c vào qui
mô c a công ty.
Phan, Sharma và Narayan (2015) trong m t nghiên c u v s khác bi t t tác đ ng
c a giá d u lên ch ng khoán c a các công ty s n xu t và tiêu th d u thô cho th y TSSL
ch ng khoán các công ty s n xu t d u có t
b t k giá d u t ng hay gi m. V

nh h

ng quan cùng chi u v i thay đ i giá d u,

ng c a bi n đ ng giá d u lên các công ty tiêu

th d u cho th y, ch m t s các ngành b nh h

ng th t s , ngh a là s

không đ ng nh t. Ngoài ra, các tác gi c ng phát minh m t vài chi n l

nh h

ng này

c giao d ch đ n

gi n và nh n th y r ng, các nhà đ u t vào các công ty thu c ngành s n xu t d u có th
t o ra nhi u l i nhu n h n có ý ngh a v m t th ng kê so v i các công ty thu c ngành
tiêu th d u.
M t nhánh nghiên c u khác v m i quan h gi a giá d u và TTCK t p trung vào tìm
hi u đ tr trong m i t

ng quan này, hay nói cách khác là ph n ng c a TTCK đ i v i

thông tin giá d u thay đ i s m t bao lâu.


11

Có ba lý do chính gi i thích t i sao t n t i m i t

ng quan tr này :

 Th nh t, thông tin t giá d u thay đ i s làm cho TSSL k v ng c a các ch ng
khoán có s thay đ i, tuy nhiên TTCK không hoàn h o nên s có đ tr nh t đ nh
t ph n ng c a các nhà đ u t .
 Th hai là gi thuy t v s ph n ng th n tr ng (underreaction) c a các nhà đ u
t . Gi thuy t này cho r ng trong ng n h n các nhà đ u t ph n ng th n tr ng
đ i v i thông tin tác đ ng đ n ch ng khoán, trong khi trong dài h n h l i ph n
ng quá m c (overreaction) đ i v i các thông tin t

ng t . N u giá d u t ng trong

su t m t giai đo n, trong th i k đ u nhà đ u t có xu h
vì l

ng thông tin ít trong l

ng ph n ng th n tr ng

ng l n thông tin có s n tác đ ng đ n th tr

ng hàng

ngày; Tuy nhiên, trong dài h n, h s ph n ng quá m c v i thông tin này vì s
l p l i liên t c.
 Th ba, là gi thuy t đ o ng

c v giá tr trung bình (mean reversion hypothesis).

Gi thuy t này cho r ng thông tin trong quá kh s có kh n ng d báo thay đ i
c a TSSL ch ng khoán trong t

ng lai. (Narayan và Sharma, 2011).

M t vài nghiên c u tiêu bi u v đ tr c a giá d u tác đ ng lên TSSL ch ng khoán bao
g m c a các tác gi sau đây.
Nghiên c u c a Driesprong, Jacobsen và Maat (2008) t i các TTCK phát tri n trong
th i k 30 n m v i d li u đ

c thu th p theo tháng cho th y các nhà đ u t d

ng nh

ph n ng r t ch m đ i v i thông tin v thay đ i giá d u dù h đ u bi t m t cú s c giá
d u làm t ng r i ro trong vi c đ u t .
Huang, Masulis và Stoll (1996) ki m đ nh s t

ng quan x y ra trong cùng m t giai

đo n c ng nh t i các đ tr khác nhau gi a TSSL hàng ngày c a h p đ ng giao sau giá
d u và TSSL ch ng khoán M trong giai đo n t ngày 09 tháng 10 n m 1979 đ n ngày
16 tháng 03 n m 1990. K t qu cho th y không có m i t

ng quan rõ ràng gi a TSSL


12

giá d u giao sau và các ch s ch ng khoán. Tr
đ ng trong ngành d u m thì t n t i m i t

ng h p ch ng khoán các công ty ho t

ng quan t i cùng m t th i đi m và đ tr

m t ngày gi a TSSL ch ng khoán v i giá d u giao sau.
Nghiên c u c a Narayan và Sharma (2011) t i 560 công ty niêm y t trên NYSE c ng
tìm th y b ng ch ng v đ tr t thay đ i giá d u tác đ ng lên TSSL ch ng khoán. Các
ch ng khoán thu c 6 ngành sau s b tác đ ng m nh nh t t thay đ i giá d u tr
ngày g m hóa ch t, đi n, d ch v chung, s n xu t, cung ng, và v n t i.
đ ng đ ng k đ n TTCK ti p theo là thay đ i tr
n ng l

c đó 2

tr có tác

c đó 5 ngày, t p trung t i các ngành

ng, th c ph m, y t và khu v c ngân hàng.

2.2 CÁC NGHIÊN C U T I VI T NAM
T i Vi t Nam, chúng ta đ u có th th y nh ng b ng ch ng v tác đ ng c a giá d u đ i
v i n n kinh t nói chung và ho t đ ng c a các doanh nghi p nói riêng, nh ng cho đ n
th i đi m hi n t i ch a th t s có nhi u nghiên c u v m i t
nghiên c u c a các h c gi n

c ngoài và trong n

liên quan c a giá d u và toàn b th tr
đ i c a ch s th tr
t i Vi t Nam v m i t

ng quan nêu trên. M t vài

c ch y u nghiên c u t ng th m i

ng ch ng khoán Vi t Nam thông qua s thay

ng nh VN-Index c a sàn HOSE. Sau đây là nghiên c u tiêu bi u
ng quan c a giá d u và TTCK mà tác gi tìm hi u đ

c.

Narayan và Narayan (2010) ki m tra m i quan h gi a TSSL ch ng khoán và giá d u
t i TTCK Vi t Nam, bao g m thêm m t bi n v mô là TGH danh ngh a USD/VND làm
bi n b sung tác đ ng lên TSSL ch ng khoán. D li u nghiên c u đ

c thu th p hàng

ngày trong giai đo n t n m 2000-2008. K t qu nghiên c u c a hai tác gi cho th y
TSSL ch ng khoán, giá d u, và TGH danh ngh a có m i quan h đ ng liên k t, ngh a
là t n t i quan h trong dài h n. C giá d u và TGH

danh ngh a đ u tác đ ng cùng

chi u lên TSSL ch ng khoán và k t qu ki m đ nh này có ý ngh a v m t th ng kê. Trong
ng n h n, các tác gi không tìm th y m i t
TGH danh ngh a lên TSSL ch ng khoán.

ng quan có ý ngh a th ng kê t giá d u và

13

K t qu nghiên c u c a hai tác gi t i TTCK Vi t Nam trái ng
t . Lí do cho hi n t

c v i các lý thuy t kinh

ng này, theo các tác gi đó là nh ng y u t riêng bi t t i TTCK

Vi t Nam trong giai đo n phát tri n bong bóng cùng giai đo n nghiên c u. Các nhân t
này, d a trên nghiên c u c a IMF (2007) bao g m: S gia t ng nhanh chóng t v n FDI
đ vào Vi t Nam,

c tính s b t ng g p đôi t m c 0.9 t đôla M trong 2005 lên 1.9

t đôla M trong 2006, t

ng đ

ng 3.1% GDP. Th hai, đó là s thay đ i c a nhà đ u

t n i đ a t n m gi ngo i t , g i ti t ki m ngân hàng sang đ u t ch ng khoán, gia
t ng s d ng đòn b y trong vi c đ u t ch ng khoán c ng nh t n d ng ki u h i đ đ u
t .


14

CH

3.1 D

NG III ậ D

LI U VẨ PH

NG PHỄP NGHIểN C U

LI U NGHIÊN C U

V i các tiêu chu n niêm y t cao h n và qui mô l n h n so v i HNX, toàn b các ch ng
khoán niêm y t t i HOSE đ

c l a ch n cho vi c ki m đ nh.

Quá trình ch n l c mã ch ng khoán đ th c hi n ki m đ nh đ
 B

c 1: Toàn b các ch ng khoán niêm y t trong giai đo n t ngày 01 tháng 01

n m 2006 đ n ngày 31 tháng 03 n m 2015 đ
 B

c th c hi n nh sau:

c thu th p d li u.

c 2: Các ch ng khoán h y niêm y t do t nguy n ho c b b t bu c đ n th i

đi m ngày 31 tháng 03 n m 2015 s b lo i ra kh i d li u nghiên c u.

 B

c 3: Các ch ng khoán không có đ s quan sát liên t c trong giai đo n nghiên

c u c ng s b lo i kh i b d li u.
Th i gian thu th p theo ngày b t đ u t ngày 01 tháng 01 n m 2006 đ n ngày 31 tháng
03 n m 2015, v i t i đa s quan sát đ

c ghi nh n cao nh t là 2.229 quan sát.

Ngu n d li u giá ch ng khoán đ tính toán TSSL đ

c thu th p t hai ngu n chính là

website c a Công ty C Ph n Ch ng khoán FPT (FPTS.com.vn) và Cafef.vn.
T ng c ng s ch ng khoán niêm y t đ

c thu th p trong giai đo n k trên là 254 công

ty, ho t đ ng trong 14 ngành ngh khác nhau d a trên danh sách phân lo i ngành các
công ty niêm y t đ
quy

c công b trên website c a HOSE. Theo tìm hi u s b c a tác gi ,

c phân ngành c a HOSE đ

c áp d ng theo Quy đ nh n i dung h th ng ngành

kinh t c a Vi t Nam do B K Ho ch và

u t ban hành n m 2007. Trong đó c n c

đ HOSE phân ngành doanh nghi p là d a vào ho t đ ng kinh doanh chính chi m t
tr ng l n nh t trong doanh thu c a doanh nghi p trong 3 n m li n k .
Danh sách 14 ngành ngh ch a các mã ch ng khoán đ
 Công nghi p ch bi n và ch t o.

c ki m đ nh g m:


15

 Th

ng m i; S a ch a ô tô, xe máy và xe đ ng c khác.

 Ngh thu t, gi i trí, sáng t o.
 B t đ ng s n.
 Tài chính, ngân hàng và b o hi m.
 Cung c p n

c; X lý và tái ch rác th i.

 Xây d ng.
 Công ngh thông tin
 Khai khoáng.
 V n chuy n và kho bãi.
 Nông nghi p, lâm nghi p và th y s n.
 Khoa h c, k thu t và công ngh .

 Th y đi n, khí đ t và h i n
 L u trú và d ch v
T su t sinh l i th tr

c.

n u ng.

ng đ

c l a ch n trong bài nghiên c u là ch s VN-Index đ i

di n c a sàn HOSE.

VN-Index giai đo n t

2006-03/2015

1,400
1,200
1,000
800
600
400
200
3-Jan-06

3-Jan-07

3-Jan-08

3-Jan-09

3-Jan-10

3-Jan-11

3-Jan-12

3-Jan-13

3-Jan-14

3-Jan-15


16

Hình 3.1: Di n bi n VN-Index giai đo n t 2006 – 03/2015
D li u t giá h i đoái đ

c thu th p là t giá bình quân liên ngân hàng USD/VND theo

ngày do Ngân hàng Nhà n

c công b trên website sbv.gov.vn

T GIÁ BÌNH QUÂN LIÊN NGÂN HÀNG USD/VND
2006-03/2015
22,000

21,000
20,000
19,000
18,000
17,000
16,000
15,000
3-Jan-06

3-Jan-07

3-Jan-08

3-Jan-09

3-Jan-10

3-Jan-11

3-Jan-12

3-Jan-13

3-Jan-14

3-Jan-15

Hình 3.2: T giá bình quân liên ngân hàng USD/VND giai đo n t 2006 – 03/2015
D li u giá d u đ

c l a ch n là ch s giá d u thô giao ngay WTI (West Texas

Intermediate), đ

c s d ng ph bi n nh t trên th gi i nh ch s đ i di n cho giá d u.

Ngu n d li u đ

c thu th p t website c a Ban Qu n tr Thông tin N ng l

(US Energy Information Administration).
thùng d u.

ng Hoa K

n v tính toán giá c là đôla M trên m i


17

Di n bi n giá d u thô giao ngay WTI 2006-03/2015
160.00

140.00

120.00

100.00

80.00

60.00

40.00

20.00

3-Jan-06

3-Jan-07

3-Jan-08

3-Jan-09

3-Jan-10

3-Jan-11

3-Jan-12

3-Jan-13

3-Jan-14

3-Jan-15

Hình 3.3: Di n bi n giá d u thô giao ngay WTI giai đo n t 2006 – 03/2015
Do đ c đi m có s khác bi t trong ngày ngh l gi a Hoa K và Vi t Nam, m t vài ngày
giao d ch trong n m gi a hai n

c s không trùng nhau. Do đó, các ngày giao d ch không

trùng nhau gi a chu i d li u giá d u và TSSL ch ng khoán s đ

c lo i b đ t o s

th ng nh t trong các chu i d li u làm đ u vào cho quá trình ki m đ nh kinh t l
D li u TSSL ch ng khoán, giá d u và ch s VN-Index sau khi đ
su t sinh l i d a trên ph

ng.

c chuy n sang t

ng trình (3.4) thì s bi n quan sát t i đa trong giai đo n này

là 2.228 quan sát.
(Xem thêm Ph L c 1: T ng h p danh sách các công ty niêm y t trên HOSE đ
l c cho bài nghiên c u)
3.2 PH

NG PHỄP NGHIểN C U

c ch n


18

cl

Trong bài nghiên c u này, tác gi
TSSL ch ng khoán niêm y t trên th tr

ng s tác đ ng t thay đ i c a giá d u lên

ng Vi t Nam b ng ph

ng pháp t

ng t đ

c

đ xu t b i hai tác gi Narayan, Sharma (2011), ng d ng mô hình GARCH (1,1) cho
toàn b các công ty trong m u nghiên c u theo các ph

Rt =

+

2OILt +

3RMt + t

Rt =

1

+

2OILt +

3RMt +

Rt =

1

+

2OILt +

3OILt-1

+
Ph

1

7OILt-5+

ng trình ph
2
t =

+

8OILt-6

+

t-1 +

(3.1)

3EXt + t

+

4OILt-2

9OILt-7

ng sai trong c 3 ph
2

ng trình sau:

+

(3.2)

+

5OILt-3

10OILt-8

+

+

6OILt-4

11RMt + t

ng trình trên s có d ng nh sau:

2

t-1

t= t t
t ~ N (0,1)
Trong đó:
 Rt: TSSL c a m t ch ng khoán vào ngày t.
 RMt: TSSL c a th tr

(3.3)

ng, c th là ch s VN-Index t i ngày t.

 EXt: T giá bình quân liên ngân hàng USD/VND t i ngày t.
 OILt: T l t ng giá c a giá d u thô giao ngay WTI vào ngày t.

Rt là bi n ph thu c trong các mô hình nghiên c u (3.1), (3.2) và (3.3).

(3.4)