Vai trò của luật sư trong tố tụng hình sự

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
KHÓA 31 (2005-2009)

VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu

TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Cán bộ hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

NGUYỄN CHÍ HIẾU

TRẦN THỊ MỸ LINH

BỘ MÔN: LUẬT TƯ PHÁP

MSSV: 5054812
Lớp: LUẬT TƯ PHÁP 2 - K31

Cần Thơ - Năm 2008


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ............................................................................................ 1
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGƯỜI BÀO CHỮA

TRONG LỊCH SỬ PHÁP LUẬT VIỆT NAM .......................................... 3
1.1. Lịch sử hình thành và phát triển chế định người bào
chữa ở Việt Nam ......................................................................................... 3
1.1.1 Giai đoạn phong kiến ........................................................................... 3
1.1.2 Giai đọan trước cách mạng tháng 8/1945 ............................................. 4
1.1.3 Giai đoạn từ cách mạng tháng 8/1945 đến năm 1975 ........................... 5
1.1.4 Giai đoạn từ 1975 đến nay ................................................................... 6
1.2. Ý nghĩa của chế định bào chữa trong hoạt động tố tụng hình sự ...... 8
1.3. Khái niệm về luật sư ............................................................................ 9
1.4. Luật sư trong tố tụng hình sự ở một số nước ..................................... 12
1.4.1 Luật sư trong tố tụng hình sự Thụy Điển.............................................. 12
1.4.1.1 Lịch sử hình thành............................................................................. 12
Điều kiện
hành
nghề
luật sư
..............................................................
13
Trung 1.4.1.2
tâm Học
liệu
ĐH
Cần
Thơ
@ Tài liệu học tập và nghiên
cứu
1.4.1.3 Nguyênh tắc hành nghề luật sư.......................................................... 13
1.4.2 Luật sư trong tố tụng hình sự Pháp....................................................... 14
1.4.2.1 Lịch sử hình thành............................................................................. 14
1.4.2.2 Điều kiện hành nghề luật sư .............................................................. 15

1.4.2.3 Nguyên tắc hành nghề luật sư............................................................ 16
CHƯƠNG 2: NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ
LUẬT SƯ VÀ VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG HỌAT ĐỘNG
TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM ............................................................. 18
2.1. Nguyên tắc hành nghề luật sư ............................................................. 18
2.2. Tiêu chuẩn hành nghề luật sư ............................................................. 19
2.2.1 Tiêu chuẩn hành nghề luật sư............................................................... 19
2.2.2 Điều kiện hành nghề luật sư ................................................................. 20
2.3. Quyền và nghĩa vụ của luật sư trong tố tụng hình sự ........................ 20
2.3.1 Quyền của luật sư ................................................................................ 20
2.3.2 Nghĩa cụ của luật sư............................................................................. 21


2.4. Vai trò của luật sư trong tố tụng hình sự............................................ 23
2.4.1 Thời điểm luật sư tham gia họat động tố tụng ...................................... 23
2.4.2 Vai trò của luật sư trong giai đoạn khởi tố............................................ 24
2.4.3 Vai trò của luật sư trong giai đoạn điều tra ........................................... 26
2.4.4 Vai trò của luật sư trong giai đọan truy tố ............................................ 30
2.4.5 Vai trò của luật sư trong giai đoạn xét xử............................................. 31
2.4.5.1 Vai trò của luật sư trong việc giải quyết những vấn đề khác liên quan
đến quy định chung tại phiên tòa .................................................................. 31
2.4.5.2 Vai trò của luật sư ở phần thủ tục bắt đầu phiên tòa .......................... 34
2.4.5.3 Vai trò của luật sư trong phần xét hỏi tại phiên tòa............................ 36
2.4.5.4 Vai trò của luật sư trong phần tranh luận tại phiên tòa....................... 37
2.4.5.5 Vai trò của luật sư trong quá trình thi hành bản án và quyết định của
tòa án có hiệu lực pháp luật .......................................................................... 40
CHƯƠNG 3: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG
HÌNH SỰ - THỰC TIỄN VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN ........................... 42
Những thành tựu đạt được của luật sư trong hoạt động
Trung 3.1.

tâm
Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
tố tụng hình sự ............................................................................................ 42
3.2. Một số phương hướng hoàn thiện nhằm nâng cao vai trò
của luật sư trong hoạt động tố tụng hình sự.............................................. 50
3.2.1 Phát tirển đội ngũ luật sư đủ về số lượng, mạnh về chất lượng ............. 50
3.2.2 Đào tạo đội ngũ luật sư có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất
đạo đức tốt để phát huy vai trò của mình trong họat động tố tụng ................. 52
3.2.3 Phát triển các tổ chức hành nghề luật sư và nâng cao vai trò của tổ chức
hành nghề luật sư trong việc quản lý luật sư và nâng cao chất lượng dịch vụ
pháp lí của luật sư......................................................................................... 53
KẾT LUẬN ................................................................................................. 54


NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

Trung ..............................................................................................................................................
tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ PHẢN BIỆN
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

Trung ..............................................................................................................................................
tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Mỗi sự vật hiện tượng cũng như mỗi cá nhân chúng ta tồn tại trong cuộc sống
điều mang một vai trò và ý nghĩa của nó. Một giáo viên hàng ngày đứng trên bục
giảng, đạo tạo biết bao thế hệ học sinh trở thành những con người hữu ích. Một bác sĩ

cứu sống vô số những bệnh nhân thoát khỏi sự đau đớn của bệnh tật và hơn thế nữa là
thoát khỏi cái chết. Cũng có một con người tương tự như thế nhưng họ không giáo dục
học sinh bằng kiến thức sư phạm, cũng không chăm sóc những bệnh nhân của mình
bằng kiến thức y học, mà họ giáo dục và chăm sóc con người bằng kiến thức pháp luật.
Họ thực hiện nhiệm vụ của mình bằng lương tâm, bằng ý thức trách nhiệm và bằng
lòng quả cảm để giúp cho người dân lấy lại sự công bằng. Đó chính là luật sư. Trải qua
các giai đoạn, luật sư đã không ngừng nâng cao vai trò của mình trong xã hội nói
chung và trong tố tụng hình sự nói riêng. Nghị quyết 49 NQ/TW ngày 02/06/2005 của
Bộ Chính Trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 nêu rõ: “Đào tạo, phát
triển đội ngũ luật sư về số lượng, có phẩm chất chính trị, đạo đức, có trình độ chuyên
cơ chế
đảm Thơ
để luật@
sư thực
việc tranh
phiên tòa,
Trung môn.
tâmHoàn
Họcthiện
liệu
ĐHbảo
Cần
Tàihiện
liệutốthọc
tập tụng
và tại
nghiên
cứu
đồng thời xác định rõ chế độ trách nhiệm đối với luật sư. Nhà nước tạo điều kiện về
pháp lý để phát huy chế độ tự quản của tổ chức luật sư; đề cao trách nhiệm của các tổ

chức luật sư với thành viên của mình”. Có thể nói, trong giai đoạn đất nước hội nhập
như hiện nay, luật sư trở thành một bộ phận không thể thiếu trong xã hội. Thế nhưng,
đến nay vai trò của luật sư vẫn còn bị xem nhẹ. Mặc dù luật đã có những quy định cụ
thể nhưng trong hoạt động tố tụng hình sự, họ vẫn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn
do quan niệm sai lầm của một số cán bộ và người dân.
Nhằm để tìm hiểu rõ hơn vai trò của luật sư trong hoạt động tố tụng hình sự,
thành tựu và những mặt hạn chế để từ đó tìm ra phương hướng khắc phục, đảm bảo
thực hiện tốt công tác bào chữa theo tinh thần chỉ đạo của Đảng và Nhà nước. Đó là lý
do vì sao người viết chọn đề tài này.
2. Phạm vi nghiên cứu
Trong quá trình tố tụng, có nhiều chủ thể tham gia tố tụng nhằm bảo vệ quyền lợi
của bị can, bị cáo như: bào chữa viên nhân dân, người đại diện hợp pháp của người bị

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

1

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

tạm giữ, bị can, bị cáo. Trong phạm vi nghiên cứu của mình, người viết chỉ tập trung
nghiên cứu vai trò của luật sư trong tố tụng hình sự và trong thực tiễn xét xử để tìm ra
phương hướng hoàn thiện.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của người viết không nhằm cải cách hệ thống tư pháp mà
chỉ tập trung nghiên cứu vai trò của luật sư trong tố tụng hình sự, từ đó gợi mở hướng
hoàn thiện.

4. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, dựa trên nền tảng triết học Mác – LêNin, người viết
vận dụng chủ yếu phương pháp phân tích luật viết, phân tích tổng hợp, thống kê, so
sánh một cách khoa học. Dựa vào các quy định hiện hành của pháp luật về vai trò của
luật sư, kết hợp với việc nghiên cứu hoạt động của luật sư trong thực tiễn để có thể
thấy được vai trò của luật sư, những ưu khuyết điểm từ đó tìm ra phương hướng khắc
phục, nâng cao hơn nữa vai trò của luật sư trong cuộc sống, hoàn thiện hoạt động tư
pháp, góp phần xây dựng đất nước xã hội chủ nghĩa.
5. Kết cấu luận văn

Trung tâmĐềHọc
liệuba ĐH
Tàinộiliệu
tậpkếtvàluận.
nghiên
cứu
tài gồm
phần:Cần
Phần Thơ
mở đầu,@
phần
dunghọc
và phần
Trong đó
phần nội dung gồm ba chương.
 Chương 1: Khái quát chung về người bào chữa trong lịch sử pháp luật Việt
Nam.
 Chương 2: Những quy định của pháp luật về luật sư và vai trò của luật sư
trong hoạt động tố tụng hình sự Việt Nam.
 Chương 3: Vai trò của luật sư trong tố tụng hình sự - Thực tiễn và hướng hoàn

thiện.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

2

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

CHƯƠNG 1

KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGƯỜI BÀO CHỮA TRONG LỊCH
SỬ PHÁP LUẬT VIỆT NAM
1.1. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CHẾ ĐỊNH NGƯỜI BÀO
CHỮA Ở VIỆT NAM
1.1.1. Giai đoạn phong kiến
Quyền được bào chữa và tự bào chữa để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
mình là một trong những quyền cơ bản của công dân trong nhà nước pháp quyền.
Công dân có thể tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa để bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của mình trước Toà án. Xuất phát từ nhu cầu đó, nghề luật sư đã hình thành
và phát triển cách đây hàng nghìn năm ở nhiều nước trên thế giới. Trong lịch sử La Mã
cách đây 2000 năm ghi nhận người phạm tội được quyền thuê thầy cãi, để cãi cho tội
của mình trước tòa án La Mã. Đây được xem là hình thức sơ khai đầu tiên của nghề
Luật sư trên thế giới.
trong những nước chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi hệ thống luật La Mã là Cộng
Trung tâmMột
Học

liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
hòa liên bang Đức. Cùng với sự phát triển của pháp luật, chế định người bào chữa
cũng hình thành khá sớm trong luật pháp nước Đức và ngày càng phát triển mạnh mẽ.
Đức được biết đến như là một trong những trung tâm đào tạo luật đầu tiên trên thế
giới.
Từ thế kỷ XIV, các trường đại học Tổng hợp đầu tiên ở Đức, trong đó có khoa
luật đã được thành lập. Đến nay, các khoa luật này vẫn là những cơ sở đào tạo pháp
luật chính thức của Đức. Đây cũng là đặc điểm chung cho truyền thống pháp luật của
nhiều nước trong hệ thống pháp luật Châu âu lục địa như: Pháp; Bỉ; Hà Lan…
Có thể nói, nghề luật sư đã xuất hiện từ lâu trên thế giới nhưng ở Việt Nam nghề này
vẫn còn rất mới mẽ.
Trong thời đại phong kiến, ở Việt Nam việc xét xử chủ yếu do Vua, quan phong
kiến tiến hành, không có sự tham gia của luật sư. Vì thế, quyền lợi của người dân luôn
bị xâm hại. Lúc bấy giờ, xuất hiện một dạng nhân vật cũng giống luật sư hiện nay
nhưng không có một tên gọi cụ thể. Họ chỉ là những người hay chữ, có tài đối đáp, có

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

3

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

lòng chính nghĩa chuyên đứng ra bênh vực những người dân đen vô tội, những con
người “thấp cổ, bé họng” trong xã hội, chống lại những tên tham quan chuyên hà hiếp
dân lành. Có thể thấy một nhân vật điển hình trong thời kỳ đó là Trạng Quỳnh1. Nhưng
trong bối cảnh lúc bấy giờ vẫn chưa xem đó là một nghề và cũng không có một tên gọi

rõ ràng. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể xem đó là hình thức đầu tiên của nghề luật sư
ở Việt Nam.
1.1.2. Giai đoạn trước cách mạng tháng 8/1945
Trước khi Việt Nam bị thực dân Pháp xâm chiếm, việc xét xử ở nước ta do
Vua, quan phong kiến tiến hành, không có sự tham gia của luật sư. Vì thế, nghề luật
sư chỉ xuất hiện khi thực dân Pháp sang đô hộ và áp đặt chế độ luật pháp của Pháp
lên đất nước ta. Ngay sau khi xâm lược Nam kỳ, ngày 26/11/1876 người Pháp ban
hành Nghị định về việc biện hộ cho người Pháp hoặc người Việt mang quốc tịch
Pháp tại Tòa án Pháp.
Sau khi thiết lập bộ máy cai trị trên toàn lãnh thổ Việt Nam, năm 1884, Toàn
quyền Pháp ký Sắc lệnh thành lập Luật sư Đoàn tại Sài Gòn và Hà Nội gồm các luật
sư người Pháp và người Việt Nam đã nhập quốc tịch Pháp. Các luật sư chỉ biện hộ
trước Tòa án Pháp cho người Pháp hoặc người có quốc tịch Pháp.

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Với Sắc lệnh ngày 30/01/1911, nhà cầm quyền Pháp đã mở rộng cho người Việt
Nam không có quốc tịch Pháp được làm luật sư.

Sắc lệnh cuối cùng của người Pháp về luật sư là Sắc lệnh ngày 25/05/1930 về tổ
chức Luật sư đoàn ở Hà Nội, Sài Gòn và Đà Nẵng. Sắc lệnh này đã mở rộng cho
các luật sư không chỉ biện hộ ở Tòa án Pháp mà cả trước Tòa án của Việt Nam;
không chỉ bào chữa cho người có quốc tịch Pháp mà cả người không có quốc tịch
Pháp.
Người Việt Nam đầu tiên làm luật sư đó là ông Phan Văn Trường (1876 1933). Ông là người làng Đông Ngạc, Từ Liêm, Hà Nội. Ông tốt nghiệp Đại học
luật và làm luật sư tại Paris. Ông là nhà yêu nước. Khi Bác Hồ hoạt động cách
mạng tại Paris, đã có thời gian Bác sống tại nhà luật sư Phan Văn Trường.

1

Trạng Quỳnh: Một ông Trạng thông minh và trào phúng trong dân gian Việt Nam, có nhiều giai

thoại liên quan đến việc đả kích chế độ phong kiến thời chúa Trịnh

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

4

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

1.1.3. Giai đoạn từ cách mạng tháng 8/1945 đến năm 1975
Sau khi cách mạng tháng Tám thành công, giành chính quyền về tay nhân dân,
bộ máy tư pháp đã được tổ chức lại. Chỉ hơn một tháng sau khi Nhà nước Việt Nam
Dân chủ Cộng hòa ra đời, Chủ tịch Hồ Chí Minh với tư cách là người đứng đầu chính
quyền mới đã ký Sắc lệnh số 46/SL ngày 10/10/1945 về tổ chức đoàn thể luật sư. Sắc
lệnh này duy trì tổ chức luật sư trước đây trong đó có sự vận dụng linh hoạt các quy
định pháp luật cũ về luật sư nhưng không trái với nguyên tắc độc lập và chính thể dân
chủ cộng hoà. Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà năm 1946
khẳng định quyền bào chữa là một trong những quyền cơ bản của công dân. Điều 67
của Hiến Pháp năm 1946 quy định "Người bị cáo được quyền tự bào chữa lấy hoặc
mượn luật sư”
Tuy nhiên, không lâu sau khi giành được độc lập, toàn Đảng, toàn dân ta đã phải
tập trung sức người, sức của cho cuộc kháng chiến cứu nước. Trong điều kiện đó, tổ
chức luật sư không thể tiếp tục duy trì. Hưởng ứng lời kêu gọi toàn dân kháng chiến
của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiều luật gia, luật sư đã ra mặt trận, lên chiến khu hoặc
tham gia vào hoạt động tư pháp tại các vùng do chính quyền ta kiểm soát.
Trong điều kiện khó khăn của cuộc kháng chiến, tuy tổ chức luật sư không có

Trung điều
tâmkiện
Học
liệutụcĐH
Thơ Đảng
@ Tài
liệunước
học
tậpluôn
và quan
nghiên
cứu
để tiếp
hoạt Cần
động, nhưng
và Nhà
ta vẫn
tâm đến
việc bảo đảm quyền bào chữa trước Toà án của bị cáo, một trong những quyền cơ bản
của công dân đã được ghi nhận trong Hiến pháp.
Sắc lệnh số 69/SL ngày 18/6/1949 quy định nguyên cáo, bị cáo có thể nhờ một
công dân không phải là luật sư bênh vực cho mình. Để cụ thể hóa Sắc lệnh trên, Bộ Tư
pháp đã ban hành Nghị định số 1/NĐ - VY ngày 12/1/1950 quy định về bào chữa viên.
Chế định bào chữa viên được hình thành là một chế định phù hợp với điều kiện của
nước ta khi đó, thể hiện sự coi trọng, quan tâm của Đảng và Nhà nước ta đến việc thực
thi quyền bào chữa nói riêng và việc xây dựng một nền tư pháp công bằng, dân chủ
của chế độ mới nói chung. Thực hiện quy định của pháp luật về bào chữa viên, trong
suốt thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và xây dựng miền Bắc xã hội chủ
nghĩa tiếp theo, đội ngũ bào chữa viên đã được hình thành và ngày càng phát triển.
Đặc biệt sau khi miền Bắc được giải phóng, ngoài các luật sư, luật gia tham gia công

tác bào chữa tại các Toà án của chính quyền kháng chiến, nhiều luật sư, luật gia làm

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

5

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

việc trong bộ máy tư pháp của chế độ cũ đã hăng hái gia nhập đội ngũ bào chữa viên
của chế độ mới.
Ở miền Nam, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, cùng với các tầng lớp
nhân dân miền Nam, các luật sư đã hăng hái tham gia kháng chiến. Nhiều luật sư đã có
những đóng góp to lớn cho sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, điển
hình là luật sư – Nguyên chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ, luật sư Trịnh Đình Thảo, luật sư
Ngô Bá Thành...
1.1.3. Giai đoạn từ 1975 đến nay
Tiếp tục khẳng định quan điểm của Đảng, Nhà nước ta về quyền bào chữa và bảo
vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, Hiến pháp nước Việt Nam dân chủ cộng hoà
năm 1980, Điều 133 ngoài việc khẳng định bảo đảm quyền bào chữa của bị cáo, còn
quy định việc thành lập tổ chức luật sư để giúp cá nhân, tổ chức bảo vệ quyền, lợi ích
hợp pháp của mình, đồng thời bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Thực hiện quy định của Hiến pháp, trong giai đoạn triển khai xây dựng văn bản
pháp luật về tổ chức luật sư, đội ngũ bào chữa viên tiếp tục được củng cố và phát triển
đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn về bào chữa, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá
nhân, tổ chức. Ngày 31/10/1983 Bộ Tư pháp ban hành Thông tư số 691/QLTPK về

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
công tác bào chữa, trong đó quy định cụ thể tiêu chuẩn, điều kiện làm bào chữa viên,
quy định ở mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành lập một Đoàn bào chữa
viên, riêng ở hai thành phố Hà Nội và Hồ Chí Minh thì thành lập Đoàn luật sư, bào
chữa viên, tập hợp các luật sư đã được công nhận trước đây và các bào chữa viên, đến
cuối năm 1987, trên cả nước đã có 30 Đoàn bào chữa viên với gần 400 bào chữa viên.
Từ sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975) đến những
năm nửa đầu thập niên 80 của thế kỷ XX, công cuộc khôi phục và xây dựng đất nước
đã đạt được những thành tựu nhất định, tuy nhiên chúng ta đã phải đối mặt với muôn
vàn khó khăn thức thách do sự lạc hậu của cơ chế tập trung quan liêu - bao cấp. Một
yêu cầu khách quan, mang tính sống còn đối với đất nước là phải đổi mới, trước hết là
xoá bỏ cơ chế quan liêu - bao cấp và mở rộng dân chủ trong mọi lĩnh vực của đời sống
xã hội. Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ IV năm 1986 đã mở đầu một thời kỳ
lịch sử xây dựng đất nước – thời kỳ đổi mới. Đường lối do Đại hội vạch ra đã tác động
sâu rộng đến mọi mặt hoạt động trong xã hội, trong đó có hoạt động tư pháp. Các đạo
luật về tố tụng được ban hành theo hướng mở rộng dân chủ, trong đó có việc tăng

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

6

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

cường bảo đảm quyền bào chữa, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức
trước Toà án và các cơ quan tố tụng khác.
Trong bối cảnh đó, Pháp lệnh tổ chức luật sư được ban hành ngày 18/12/1987.

Có thể nói, Pháp lệnh tổ chức luật sư là văn bản pháp luật có ý nghĩa lịch sử trong việc
khôi phục nghề luật sư và mở đầu cho quá trình phát triển nghề luật sư ở nước ta trong
thời kỳ đổi mới. Pháp lệnh quy định rõ tiêu chuẩn được công nhận là luật sư, chức
năng, nhiệm vụ và lĩnh vực giúp đỡ pháp lý của luật sư. Pháp lệnh cũng đã quy định về
việc tổ chức các Đoàn luật sư ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
Tiếp tục kế thừa nguyên tắc đảm bảo quyền bào chữa của bị can, bị cáo. Hiến
pháp 1992 (được sửa đổi bổ sung 2001), tại Điều 132 quy định: “Quyền bào chữa của
bị cáo được đảm bảo. Bị cáo có thể tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa cho
mình. Tổ chức luật sư được thành lập để giúp bị cáo và các đương sự khác bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của mình và góp phần bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa.”
Năm 2001, Pháp lệnh luật sư đã được ban hành. Nội dung của Pháp lệnh thể hiện
quan điểm cải cách mạnh mẽ tổ chức và hoạt động luật sư ở nước ta theo hướng chính
quy hoá, chuyên nghiệp hoá đội ngũ luật sư, nghề luật sư, tăng cường vai trò tự quản
của tổ chức xã hội - nghề nghiệp của luật sư, tạo cơ sở pháp lý cho quá trình hội nhập

Trung quốc
tâmtếHọc
liệu
Thơ
học
vàyêu
nghiên
cứu
của nghề
luậtĐH
sư ở Cần
Việt Nam.
Với@
nộiTài
dungliệu

tiến bộ,
phùtập
hợp với
cầu khách
quan, Pháp lệnh luật sư năm 2001 đã nhanh chóng đi vào cuộc sống. Có thể nói, Pháp
lệnh luật sư năm 2001 là văn bản mở đầu cho quá trình chuyên nghiệp hoá và hội nhập
quốc tế của nghề luật sư ở Việt Nam, đã tạo một bộ mặt mới với triển vọng phát triển
mạnh mẽ nghề luật sư ở nước ta.
Trong những năm đầu của thế kỷ XXI, cùng với bước phát triển và những yêu
cầu mới của xu thế toàn cầu hoá, công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế của nước ta
đã có những bước phát triển nhanh và mạnh mẽ với những sự kiện quan trọng mang
tính chất đột phá. Việc Việt Nam gia nhập tổ chức thương mại quốc tế (WTO) đã tạo
ra vị thế và những cơ hội mới phát triển đất nước, đồng thời cũng đặt ra những thách
thức mới to lớn cho Đảng, Nhà nước và nhân dân ta, trong đó có nhiệm vụ quan trọng
là phải chuyển đổi hệ thống pháp luật và các thiết chế cùng với cơ chế vận hành theo
lộ trình phù hợp với các cam kết khi gia nhập WTO. Tổ chức, hoạt động tư pháp nói
chung và hoạt động luật sư nói riêng cũng nằm trong bối cảnh chung đó. Trong các
năm 2005, 2006, 2007, Nhà nước ta đã ban hành một số lượng lớn các đạo luật mới

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

7

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

hoặc thay thế các đạo luật không còn phù hợp, trong đó có Luật Luật sư được Quốc

hội thông qua ngày 29/6/2006 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2007.
Luật Luật sư được ban hành đã góp phần nâng cao vị thế của luật sư, tạo cơ sở
pháp lý đẩy nhanh quá trình xây dựng một đội ngũ luật sư, nghề luật sư mang tính
chuyên nghiệp, ngang tầm với luật sư và nghề luật sư ở các nước tiên tiến trên thế giới.
Đặc biệt Luật Luật sư đã quy định hoàn chỉnh hệ thống các tổ chức xã hội – nghề
nghiệp của luật sư từ Trung ương tới các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương bao
gồm Tổ chức luật sư toàn quốc và các Đoàn luật sư. Với quy định này, Luật Luật sư đã
góp phần nâng cao vai trò tự quản của nghề luật sư.
Như vậy, qua các giai đoạn thăng trầm của đất nước, có thể thấy Đảng và Nhà
nước ta luôn chú trọng phát triển đội ngũ luật sư ngày càng hoàn thiện hơn, đảm bảo
quyền cơ bản của công dân đã được quy định cụ thể trong Hiến pháp nước Cộng Hoà
Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam.
1.2. Ý NGHĨA CỦA CHẾ ĐỊNH BÀO CHỮA TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ
TỤNG HÌNH SỰ
Trong cuộc sống hằng ngày chúng ta thường có nhiều mối quan hệ với nhau và
với các cơ quan, tổ chức. Những mối quan hệ đó đôi khi lại phát sinh những mâu

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
thuẫn làm ảnh hưởng đến quyền lợi của mỗi bên. Có khi những mâu thuẫn ấy phải
được giải quyết bằng con đường Tòa án, mà ở đây những quyền cơ bản của công dân
dễ bị đụng chạm nhất. Do trình độ dân trí của nước ta còn thấp, đa số người dân không
hiểu biết đúng và đầy đủ về pháp luật, vì thế nên họ khó có thể bảo vệ quyền lợi của

mình một toàn diện được. Khi ấy thì vai trò của luật sư trở nên quan trọng và thật sự
cần thiết. Bởi vì luật sư là những người am hiểu và nắm vững những kiến thức pháp
luật lại có kinh nghiệm trong hoạt động tố tụng. Họ sẽ là người giúp đỡ công dân về
mặt pháp lý có hiệu quả nhất khi có những mâu thuẫn xảy ra, nhất là những vụ án hình
sự.
Trong lĩnh vực tố tụng hình sự, chế định bào chữa có một ý nghĩa vô cùng quan
trọng. Nó giúp cho bị can, bị cáo có thể bảo vệ quyền lợi của mình trước pháp luật,

đảm bảo nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa. Ngoài ra, nó còn giúp cho quá trình
giải quyết vụ án được chính xác, công bằng, đúng sự thật.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

8

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Đảm bảo quyền bào chữa của bị can, bị cáo là nguyên tắc Hiến định trong tố tụng
hình sự. Pháp luật tố tụng hình sự quy định các quyền tố tụng của bị can, bị cáo và khả
năng sử dụng các quyền đó để bác bỏ sự buộc tội, đưa ra những lý lẽ, chứng cứ để bào
chữa cho mình và những quyền đó được pháp luật đảm bảo. Trong xã hội ta việc bảo
vệ lợi ích, danh dự và nhân phẩm của con người là vấn đề rất được quan tâm. Vì vậy,
việc buộc tội và xét xử không công minh một công dân sẽ gây thiệt hại không chỉ cho
họ mà cho cả xã hội.
Đảm bảo quyền bào chữa của bị can, bị cáo không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với
việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can, bị cáo. Nó còn có ý nghĩa trong việc
tìm ra sự thật vụ án.
Theo đường lối Nghị quyết của Đảng, quyền bào chữa của bị can, bị cáo có ý
nghĩa đặc biệt quan trọng đối với việc tiếp tục dân chủ hóa công tác xét xử và tăng
cường bảo vệ quyền của công dân trên cơ sở tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc pháp
chế xã hội chủ nghĩa và các quy phạm tố tụng của các Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát
và Tòa án.
Như vậy có thể thấy chế định bào chữa trong tố tụng có ý nghĩa quan trọng nhằm
đảm bảo quyền lợi của người dân luôn được bảo vệ, đảm bảo nguyên tắc cơ bản trong

Trung tốtâm
ĐHxétCần
Thơ
@đúng
Tàitội,
liệu
học
tụng Học
và đảmliệu
bảo việc
xử đúng
người,
đúng
pháptập
luật. và nghiên cứu
1.3. KHÁI NIỆM VỀ LUẬT SƯ
Theo điều 56, Bộ luật tố tụng hình sự 2003 quy định về người bào chữa thì:
Người bào chữa có thể là:
 Luật sư;
 Người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo;
 Bào chữa viên nhân dân;
Như vậy thì luật sư cũng được xem là một dạng người bào chữa theo quy định của
pháp luật.
Hiện nay, trong khoa học pháp lý và thực tiễn tố tụng có những cách hiểu khác
nhau về người bào chữa. Có một số quan điểm cho rằng người bào chữa là người giúp
đỡ Tòa án trong việc xác định tất cả các tình tiết cần thiết về vụ án để cuối cùng Tòa
án ra một bản án có căn cứ và đúng pháp luật. Một tác giả khác còn khẳng định rõ hơn

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

9

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

rằng người bào chữa là người tham gia tố tụng để giúp đỡ Tòa án. Ngoài ra, cũng có
không ít người vẫn quan niệm người bào chữa là “thầy cãi”2
Những cách hiểu nói trên là không chính xác, chưa làm rõ được khái niệm, vị trí,
vai trò, chức năng của người bào chữa cũng như chưa phân biệt được người bào chữa
với người tiến hành tố tụng, với người bảo vệ quyền lợi của đương sự. Thật ra, người
bào chữa là người tham gia tố tụng không có quyền và lợi ích liên quan đến vụ án. Họ
tham gia tố tụng là nhằm để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị buộc
tội. Vì thế, người bào chữa không phải là người tiến hành tố tụng mà chỉ là người tham
gia tố tụng. Từ “tham gia” nói lên tính chất, vai trò của người bào chữa. “Người tham
gia” chỉ là người góp phần hoạt động của mình vào một hoạt động chung nào đó, do
những chủ thể khác chủ động và chính thức tiến hành. Hơn nữa, người bào chữa không
phải là người được nhân danh quyền lực Nhà nước và không được sử dụng quyền lực
Nhà nước như những người tiến hành tố tụng. Bên cạnh đó, cũng không thể đồng nhất
khái niệm người bào chữa với người bảo vệ quyền lợi của đương sự. Ngay trong Bộ
luật Tố tụng hình sự 1988 đã có sự phân biệt giữa người bào chữa vời người bảo vệ
quyền lợi của đương sự. Tiêu chí để phân biệt chính là chức năng của họ và đối tượng
mà họ bào chữa, bảo vệ. Người bào chữa theo Điều 56, Bộ luật tố tụng hình sự có thể
“Luật sư; người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo; bào chữa
Trung là:
tâm
Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu

viên nhân dân”, họ tham gia tố tụng chủ yếu để chứng minh sự vô tội hoặc làm giảm
nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can, bị cáo. Trong khi đó, người bảo vệ quyền lợi cho
đương sự theo Điều 59 Bộ luật tố tụng hình sự có thể là “Luật sư; bào chữa viên nhân

dân hoặc người khác”, “người khác” ở đây phải là những người có kiến thức pháp lý
cần thiết để bảo vệ quyền lợi của bị can, bị cáo và sự tham gia của họ phải được phép
của những người tiến hành tố tụng. Vì thế sự tham gia tố tụng của họ chủ yếu là để bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp trong lĩnh vực dân sự cho người bị hại, nguyên đơn dân
sự, bị đơn dân sự và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án mà thôi.
Như đã trình bày, người bào chữa không có quyền và lợi ích trong vụ án hình sự.
Việc họ tham gia tố tụng bất luận trong trường hợp nào cũng chỉ để nhằm bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị buộc tội. Cơ sở cho sự hiện diện của họ trong
tố tụng hình sự xuất phát từ hợp đồng bào chữa giữa họ với người bị buộc tội (hoặc
2

Trần Văn Bảy – Người bào chữa trong tố tụng hình sự.Tạp chí Khoa học pháp lý (số 1/2001)

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

10

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

với người đại diện hợp pháp của người bị buộc tội) và phải được sự chấp thuận của cơ
quan tiến hành tố tụng.
Trong trường hợp đặc biệt quy định tại khoản 2, Điều 57 Bộ luật tố tụng hình sự:

nếu bị can, bị cáo bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khung hình phạt cao nhất là tử
hình được quy định tại Bộ luật hình sự.
Ví dụ: Bị can bị truy tố về tội cướp tài sản theo khoản 4, Điều 133 Bộ luật hình
sự 1999 với khung hình phạt từ mười tám đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình
(trường hợp gây thương tích nặng hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ
lệ thương tật từ 61% trở lên hoặc làm chết người; chiếm đoạt tài sản có giá trị từ năm
trăm triệu đồng trở lên; gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng).
Hoặc bị can, bị cáo là người chưa thành niên, người có nhược điểm về thể chất
hoặc tâm thần như: bị câm, khiếm thị, khiếm thính hoặc do những khuyết tật về tâm,
sinh lý mà không tự chữa được.
Nếu bị can, bị cáo hoặc người đại diện hợp pháp của họ không mời người bào
chữa thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát hoặc Tòa án phải yêu cầu Đoàn Luật sư cử
người bào chữa cho họ và dĩ nhiên ngay trong trường hợp này sự tham gia của người
bào chữa cũng phải được sự đồng ý của người bị buộc tội.

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Từ những phân tích trên chúng ta có thể đưa ra khái niệm người bào chữa trong
tố tụng hình sự như sau: “Người bào chữa trong tố tụng hình sự là người tham gia tố
tụng để làm sáng tỏ những tình tiết của vụ án nhằm chứng minh sự vô tội hoặc làm
giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của người bị buộc tội, giúp người bị buộc tội về mặt
pháp lý nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ, thông qua đó góp phần bảo vệ
pháp chế xã hội chủ nghĩa”.
Theo điều 2, luật Luật sư năm 2007 quy định: “Luật sư là người có đủ tiêu
chuẩn, điều kiện hành nghề theo quy định của luật này, thực hiện dịch vụ pháp lý theo
yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức (sau đây gọi chung là khách hàng)”.
Trong những người mà pháp luật quy định là người bào chữa, tính đến nay thì
luật sư chiếm một vị trí quan trọng. Luật sư trước tiên là một chuyên gia pháp luật, là
một cố vấn pháp luật mà ở họ có những kỹ năng nghề nghiệp thực thụ.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

11

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

1.4. LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ Ở MỘT SỐ NƯỚC
Nghề luật sư đã xuất hiện từ rất lâu trong lịch sử nhân loại, trong đó La Mã được
biết đến như một trong những cái nôi của nghề luật sư trên thế giới. Chịu ảnh hưởng
bởi hệ thống luật La Mã, một số nước ở Châu Âu như Thụy Điển, Pháp, Đức…cũng
được xem là những nước có sự xuất hiện từ rất sớm của luật sư trong hoạt động tố
tụng. Trong đó, Đức đã được biết đến như một trong những trung tâm đào tạo luật đầu
tiên trên thế giới. Chúng ta có thể tìm hiểu về nghề luật sư ở một số nước sau đây để
thấy được tầm quan trọng của luật sư trong tiến trình xây dựng một xã hội công bằng,
dân chủ, văn minh.
1.4.1. Luật sư trong tố tụng hình sự Thụy Điển
1.4.1.1. Lịch sử hình thành
Người bào chữa trong tố tụng hình sự của Thụy Điển chủ yếu là các luật
sư. Nghề luật sư ở Thụy Điển đã có lịch sử phát triển trên 100 năm nay. Hiệp hội luật
sư Thụy Điển đã được hình thành từ năm 1887 và được Nhà nước công nhận vào năm
1948. Theo thống kê, năm 2006 ở Thụy Điển có 3.947 luật sư trên tổng số 9 triệu dân
(khoảng 2.317 người dân/luật sư), (tỷ lệ này ở Hoa Kỳ là 270 người dân/ luật sư),
trong đó tại thủ đô Stockhom có 2.015 luật sư, chiếm hơn một nửa số luật sư toàn

Trung tâm3 Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
quốc . Khoảng 30 năm trước đây các luật sư Thụy Điển hành nghề chủ yếu trong các
lĩnh vực hình sự, hôn nhân gia đình, dân sự (dưới hình thức luật sư gia đình- inhouse

lawyer).

Ngày nay, với sự phát triển lớn mạnh của nền kinh tế, các lĩnh vực hành nghề
luật sư ở Thụy Điển đã thay đổi, các hãng luật lớn xuất hiện ngày càng nhiều trong
lĩnh vực hình sự, dân sự, kinh doanh, thương mại. Từ những năm 90 cùng với việc hội
nhập quốc tế, việc mua bán, sáp nhập công ty tại Thụy Điển đã diễn ra mạnh mẽ kéo
theo việc có mặt của các hãng luật nước ngoài tại Thụy Điển như: Baker MC Kenzie,
Chiford Chance…Với xu thế đó, bên cạnh hệ thống luật sư chuyên sâu trong lĩnh vực
hình sự, một thế hệ luật sư tư vấn kinh doanh thương mại cũng bắt đầu xuất hiện. Các
luật sư nước ngoài tại Thụy Điển với khả năng và kinh nghiệm vượt trội đã thâu tóm
phần lớn khách hàng trong tất cả các lĩnh vực. Để tồn tại và phát triển, các hãng luật
3

Luật sư Trần Sơn - Một số thông tin lĩnh hội được qua chuyến khảo sát Study tour tại Thụy Điển, Ba

Lan và Đức trong khuôn khổ dự án Danida từ ngày 21/10/2006 đến 2/11/2006.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

12

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

nội địa Thụy Điển đã phải tự học hỏi vươn lên để lấy lại thị phần. Trong đó đáng chú ý
là hãng luật Vinge – một hãng luật của Thụy Điển được thành lập từ những năm 80 đã
biết cách tồn tại và vươn lên trở thành một trong những hãng luật lớn nhất tại Thụy

Điển hiện nay với trên 200 luật sư và các văn phòng chi nhánh tại London, Paris,
Thượng Hải...
1.4.1.2. Điều kiện hành nghề luật sư
Ở Thụy Điển muốn trở thành luật sư phải có bằng cử nhân luật và 5 năm kinh
nghiệm hành nghề trong đó có 3 năm hành nghề tại các hãng luật và phải thi đỗ kỳ thi
cấp chứng chỉ hành nghề do Đoàn Luật sư tổ chức. Các luật sư tập sự phải thi cấp
chứng chỉ hành nghề, kỹ năng đàm phán thương lượng hợp đồng thương mại, kỹ năng
tranh tụng, tâm lý và cách thức quản lý văn phòng luật sư.
Các quy định điều chỉnh hoạt động hành nghề luật sư tại Thụy Điển gồm có Bộ
luật tố tụng tư pháp (Code of judicial procedures), Luật đạo đức hành nghề (Code of
Conduct) do Hiệp hội luật sư Thụy Điển ban hành và Điều lệ hoạt động Đoàn luật sư
trên cơ sở Điều lệ mẫu do Hiệp hội luật sư Thụy Điển soạn thảo. Để giám sát hoạt
động hành nghề luật sư đúng pháp luật tại Thụy Điển có một tổ chức được Chính phủ
thành lập là Tổ chức giám sát Tư pháp (Chancellor of justice) gồm các thành viên

Trung được
tâmlựaHọc
Cần
Thơ
@cóTài
liệu học tập và nghiên cứu
chọnliệu
từ cácĐH
luật sư
và thẩm
phán
uy tín.
1.4.1.3. Nguyên tắc hành nghề luật sư
Trong đạo đức hành nghề các luật sư phải tuân thủ các nguyên tắc:
 Trung thành với khách hàng, không tiết lộ thông tin khách hàng cho bất kỳ ai,

bất cứ cơ quan nào;
 Không đồng lõa và giúp khách hàng làm những việc sai trái.
Liên quan đến việc tiếp nhận vụ việc từ khách hàng các luật sư phải tuân theo các
nguyên tắc:
 Không mâu thuẫn quyền lợi (không đại diện cho hai khách hàng trong cùng
một vụ việc có quyền lợi đối lập).
 Ứng xử phù hợp: Biết từ chối các vụ việc không thuộc lĩnh vực của mình và
giúp khách hàng tìm các luật sư có lĩnh vực chuyên môn phù hợp.
 Không buôn bán cổ phiếu, không làm ăn chung với khách hàng.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

13

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Tại Thụy Điển, phí luật sư chủ yếu được tính theo giờ làm việc với mức phí 400 USD
-500USD/giờ đối với luật sư cao cấp và từ 200 USD – 400 USD đối với luật mới hành
nghề.
1.4.2. Luật sư trong luật hình sự Pháp
1.4.2.1. Lịch sử hình thành
Cộng hòa Pháp là một trong những nước phát triển. Việc tổ chức Nhà nước và
pháp luật theo nguyên tắc “tam quyền phân lập”. Nhà nước Pháp nói chung và nghề
luật sư nói riêng có lịch sử phát triển lâu đời. Theo một số nhà nguyên cứu thì nghề
luật sư xuất hiện ở Pháp từ thời kỳ Trung cổ và có vị trí khá quan trọng trong xã hội.
Điển hình như trong Sắc lệnh ngày 32/10/1274 đã quy định về chức năng, thù lao của

luật sư.
Bản tuyên ngôn nhân quyền 1789 khẳng định : “Không ai bị xét xử nếu không có
sự trợ giúp pháp lý”. Ngày 2 – 11/9/1790 có pháp lệnh về tổ chức tư pháp, tại dòng 5,
điều 10 Sắc lệnh này quy định: “Những người hành nghề luật sư trước đây nay gọi là
luật sư, dù không được đào tạo trước, không có nghiệp Đoàn, không có trang phục
riêng biệt khi hành nghề”. Đến ngày 14/12/1810 trên cơ sở báo cáo của Chưởng ấn,
Bộ trưởng Bộ tư pháp, Hội đồng Nhà nước đã ban hành Pháp lệnh quy định về nghề

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
luật sư và kỷ luật của Đoàn luật sư. Pháp lệnh này có 4 chương 46 điều quy định về
việc đăng ký danh sách luật sư tại Đoàn luật sư, hình thức kỷ luật, quyền và nghĩa vụ
của luật sư.

Từ một vài chế định được dẫn trên ta có thể nhận định rằng nghề luật sư ở Pháp
đã được ghi nhận rất sớm cả về thực tiễn và văn bản pháp luật. Trước năm 1971 ở
Pháp có 3 loại người hành nghề luật sư được gọi là: luật sư trang tụng, luật sư tư vấn,
người có chức năng đại diện cho khách hàng bằng văn bản trước Tòa án (Đại tụng viên
– Avoúe). Cho đến năm 1971, Luật số 71 – 1130 ngày 31/12/1971 về cải cách một số
nghề tư pháp. Bằng luật này, Nhà nước Pháp đã sát nhập nghề luật sư tranh tụng và
nghề đại diện bằng văn bản trước Tòa án (Đại tụng viên) đã tồn tại trước đó thành
nghề luật sư tranh tụng. Như vậy, cho đến năm 1971, tại Pháp còn tồn tại 2 loại luật sư
là luật sư tranh tụng và luật sư tư vấn. Đến năm 1990 bằng luật số 90 – 1259 về việc
sửa đổi bổ sung luật số 71 nêu trên đã sát nhập 2 loại luật sư này thành một loại duy
nhất để thực hiện cả 2 chức năng tranh tụng và tư vấn. Đạo luật này tập trung giải
quyết vấn đề về thành lập và tổ chức nghề luật sư mới mà chưa có những quy định chi

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

14

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

tiết về tổ chức và quản lý việc hành nghề luật sư. Đến năm 1991, Hội đồng Nhà nước
ban hành Sắc lệnh số 91/1197 để quy định các vấn đề cụ thể như tổ chức và quản lý
các Đoàn luật sư, tiếp nhận vào nghề luật sư, hành nghề luật sư, kỷ luật, chế độ đảm
bảo tài chính và bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư.
Tóm lại, nghề luật sư ở Pháp đã phát triển qua nhiều giai đoạn, bằng nhiều văn
bản pháp luật quy định. Đến thời điểm hiện nay, việc tổ chức và hoạt động luật sư ở
Pháp về cơ bản được thực hiện bằng 2 văn bản đó là luật số 71 – 1130 ngày
31/12/1990 được sửa đổi bởi luật số 90 – 1259 (gọi tắt là luật số 71), Sắc lệnh số
91/1197 ngày 27/12/1991 (gọi tắt là Sắc lệnh số 91).
1.4.2.2. Điều kiện hành nghề luật sư
Trước tiên, luật sư được đào tạo ở Trung tâm đào tạo luật sư. Sau khi tốt nghiệp,
Trung tâm vẫn giám sát việc tập sự của luật sư và đào tạo thường xuyên về nghề
nghiệp cho luật sư. Người muốn vào nghề luật sư phải có bằng Đại học luật hoặc
tương đương và trải qua một kỳ thi tuyển. Thời gian học là 1 năm. Một số người có thể
được miễn học tập ở Trung tâm như Giáo sư luật, Tiến sỹ luật, người đã có nhiều năm
làm Thẩm phán, Kiểm sát viên, Công chứng viên do pháp luật quy định. Các học viên
được đào tạo về lý luận và thực tiễn hành nghề luật sư. Chương trình học do Uỷ ban

Trung quản
tâmlýHọc
ĐHvựcCần
Thơvới@
liệu
tậpquốc

và gia
nghiên
cứu
Trungliệu
tâm khu
quy định
sự Tài
nhất trí
của học
Hội đồng
luật sư và
báo cáo với Bộ Tư pháp. Nội dung chương trình chủ yếu là nghiên cứu Điều lệ và đạo
đức luật sư, thảo các văn bản, bào chữa trước toà, thực hành các thủ tục tố tụng, quản
lý một văn phòng luật sư, học một ngoại ngữ. Người tốt nghiệp sẽ được cấp chứng chỉ
khả năng hành nghề luật sư.
Để trở thành một luật sư thực thụ, người đã có chứng chỉ khả năng hành nghề
luật sư phải gia nhập một Đoàn luật sư, tuyên thệ trước Toà án phúc thẩm và phải ghi
tên vào danh sách những người tập sự thuộc Trung tâm khu vực đào tạo nghề nghiệp,
thời gian tập sự là 2 năm. Trung tâm khu vực quy định những yêu cầu của luật sư tập
sự, những việc phải giao cho học viên và giám sát thực hiện. Trung tâm lập danh sách
những luật sư hướng dẫn, luật sư được giao nhiệm vụ không được từ chối. Các luật sư
tập sự bên cạnh một luật sư, một người chuyên nghề nghiệp pháp lý, một chuyên gia
kinh tế trong cơ quan pháp chế có từ 3 luật gia trở lên hoặc có thể tập sự ở một cơ
quan công quyền. Ngoài ra, hàng năm, Trung tâm khu vực đào tạo nghề nghiệp luật sư
còn tổ chức bồi dưỡng cho luật sư về các đề tài pháp lý mới hoặc về thực tiễn.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

15

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

1.4.2.3. Nguyên tắc hành nghề luật sư
Sắc lệnh số 91 có các Điều từ 154 đến 179 quy định chi tiết những quy tắc hành
nghề luật sư, cụ thể như sau:
 Chỉ những người đăng ký vào danh sách luật sư hay danh sách luật sư tập sự
tại một Đoàn luật sư mới được gọi là luật sư, kèm theo danh hiệu luật sư phải ghi tên
Đoàn luật sư nơi mình trực thuộc.
 Luật sư không thể là cố vấn, là đại diện hoặc bào chữa cho hơn một khách
hàng trong cùng một vụ việc, nếu quyền lợi của họ đối lập nhau. Luật sư không thể
chấp nhận vụ việc của khách hàng mới nếu dẫn đến việc không thể giữ bí mật thông
tin do khách hàng cũ cung cấp và nếu những hiểu biết của luật sư về khách hàng cũ có
lợi cho khách hàng mới hoặc các trường hợp mà luật sư cho rằng làm ảnh hưởng đến
tính độc lập của nghề nghiệp.
 Luật sư phải thực hiện đến cùng vụ việc mà mình đã đảm nhận, trừ khi khách
hàng rút bỏ công việc đã giao cho luật sư. Trong mọi trường hợp, luật sư từ bỏ vụ việc
thì phải báo trước cho khách hàng với thời gian thích hợp để khách hàng có thể lo liệu
để tự bảo vệ lợi ích của mình. Luật sư phải hết sức thận trọng và linh hoạt trong nhiệm
vụ bảo vệ lợi ích của khách hàng giao cho.

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
 Khi vụ việc kết thúc hoặc không được giao cho luật sư khác thì luật sư phải
hoàn ngay cho khách hàng các giấy tờ mà mình đã giữ.
 Luật sư có nhiệm vụ khi phải bào chữa trước Tòa án ngoài quản hạt của Đoàn
luật sư, tự giới thiệu với ông Chánh án và với Công tố viên điều khiển phiên tòa, với
chủ tịch Đoàn luật sư và các đồng nghiệp khác làm nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi cho

phía đối phương.
 Luật sư phải giữ bí mật nghề nghiệp, không đựơc tiết lộ trong bất cứ trường
hợp nào trừ trường hợp do cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.
 Luật sư phải đặt trụ sở hành nghề của mình trong quản hạt của Tòa án thẩm
quyền rộng.
Nhìn chung, luật sư Việt Nam đã tiếp thu và kế thừa những nguyên tắc về đạo
đức cũng như điều kiện hành nghề luật sư của các nước trên thế giới. Như về điều kiện
hành nghề: luật sư phải qua khóa đào tạo để có bằng cử nhân luật, sau đó phải có thời

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

16

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

gian tập sự tại các Đoàn luật sư…Ngoài ra, trong nguyên tắc, đạo đức khi hành nghề
luật sư không được làm những gì ảnh hưởng đến quyền lợi của khách hàng, không
được tiết lộ những thông tin mà mình biết được trong quá trình tham gia tố tụng… Để
phát huy những kinh nghiệm học được, luật sư Việt Nam đã không ngừng khẳng định
vai trò của mình trong việc giải quyết các vụ án hình sự, dân sự, kinh doanh…Bên
cạnh đó, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, tạo điều kiện để hoạt động hành nghề
của luật sư thật sự là công cụ pháp lý bảo vệ quyền lợi của công dân, góp phần đảm
bảo pháp chế xã hội chủ nghĩa.

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

17

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

CHƯƠNG 2

NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ LUẬT SƯ VÀ VAI
TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG HÌNH
SỰ VIỆT NAM
Qua quá trình tìm hiểu về lịch sử nghề luật sư trên thế giới, cũng như nghề luật
sư ở Việt Nam. Có thể thấy Đảng và Nhà nước đã không ngừng hoàn thiện hệ thống
pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi để luật sư thực hiện tốt chức năng của mình trong xã
hội nói chung, cũng như trong lĩnh vực tố tụng hình sự nói riêng nhằm bảo vệ các
quyền và lợi ích chính đáng của người dân đã được quy định trong Hiến pháp. Ở phần
dưới đây, người viết sẽ đi sâu nghiên cứu những quy định của pháp luật về luật sư, để
từ đó có thể thấy vai trò của họ trong quá trình tố tụng hình sự.
2.1. NGUYÊN TẮC HÀNH NGHỀ LUẬT SƯ
Theo Điều 5, Luật luật sư 2007 quy định về “Nguyên tắc hành nghề luật sư:
 Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật;
Tuân thủ
quyĐH
tắc đạo
đứcThơ
và ứng@

xử nghề
luật sư;
Trung tâm Học
liệu
Cần
Tài nghiệp
liệu học
tập và nghiên cứu
 Độc lập, trung thực, tôn trọng sự thật khách quan;
 Sử dụng các biện pháp hợp pháp để bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp
của khách hàng;
 Chịu trách nhiệm trước pháp luật về hoạt động nghề nghiệp luật sư.”
Luật sư trước hết là những người nắm vững, am hiểu pháp luật và có một vốn
kiến thức khá vững vàng về luật. Vì thế, luật sư hơn ai hết phải là những người tuân
thủ những quy định của Hiến pháp và pháp luật. Luật sư còn có thể được xem là cầu
nối giữa người dân với pháp luật thông qua hoạt động tư vấn pháp luật. Vì vậy, luật sư
có tuân thủ Hiến pháp và pháp luật mới có thể hướng dẫn người dân tuân theo pháp
luật.
Là một luật sư thì quy tắc đạo đức được xem là quan trọng nhất. Điều 10, Luật
luật sư cũng quy định luật sư phải là những con người có phẩm chất đạo đức tốt. Bởi
vì một con người có phẩm chất đạo đức tốt mới có thể xử sự một cách đúng đắn, biết
tránh những xấu xa, cám dỗ.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

18

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.

Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Luật sư phải luôn trung thực và tôn trọng sự thật khách quan. Luật sư vốn là
người bảo vệ công lý. Có như thế thì luật sư mới thực hiện tốt vai trò của mình, góp
phần đảm bảo pháp luật thi hành nghiêm chỉnh, hạn chế tình trạng oan sai.
Để trở thành một luật sư thật thì tính trung thực cũng là một yếu tố quan trọng.
Do pháp luật vốn là một lĩnh vực rộng lớn và phức tạp mà không phải người dân nào
cũng hiểu được. Nếu một luật sư không trung thực, không có đạo đức và lương tâm sẽ
dễ lợi dụng sự kém hiểu biết của người dân để thu lợi cá nhân cho mình.
2.2. TIÊU CHUẨN VÀ ĐIỀU KIỆN HÀNH NGHỀ LUẬT SƯ
2.2.1. Tiêu chuẩn hành nghề luật sư
Điều 10, Luật luật sư 2007 quy định:
“Công dân Việt Nam trung thành với Tổ quốc, tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; có
phẩm chất đạo đức tốt; có bằng cử nhân luật; đã được đào tạo nghề luật sư; đã qua
thời gian tập sự hành nghề luật sư; có sức khỏe đảm bảo hành nghề luật sư.”
Nếu đáp ứng đầy đủ các quy định trên thì có thể trở thành luật sư.
Như vậy, ngoài những nguyên tắc đạo đức tốt, trung thành với Tổ quốc, để trở
thành luật sư còn phải có những điều kiện theo quy định. Muốn trở thành một luật sư
Trung thì
tâm
Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
cần phải trang bị cho mình một kiến thức vững vàng. Tuy nhiên với vốn kiến thức
được đào tạo ở bậc đại học thôi thì vẫn chưa đủ, học viên cần phải có thời gian đào tạo
nghề luật sư. Theo Điều 12, Luật luật sư 2007 quy định: “Người có bằng cử nhân luật
được đăng ký tham gia khóa đào tạo nghề luật sư tại các cơ sở đào tạo nghề luật sư;
thời gian đào tạo nghề luật sư là 6 tháng”. Ngoài ra, để tạo điều kiện cho học viên có
thể tích lũy kinh nghiệm qua hoạt động thực tế, tại Điều 14, Luật luật sư 2007 quy
định: “Người có Giấy chứng nhận tốt nghiệp đào tạo nghề luật sư thì được tập sự
hành nghề luật sư tại tổ chức hành nghề luật sư. Thời gian tập sự hành nghề luật sư là

mười tám tháng”. Bên cạnh đó, một trong những điều kiện không thể thiếu để trở
thành luật sư là phải có sức khỏe tốt. Cũng giống như những người làm nghề khác,
người làm nghề luật sư khá vất vả hơn và phải chịu áp lực công việc nặng nề, nên có
một sức khỏe tốt thì mới có thể hoàn thành tốt công việc của mình.

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

19

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.


Luận văn tốt nghiệp: VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

2.2.2. Điều kiện hành nghề luật sư
Điều 11, Luật luật sư 2007 quy định: “Người có đủ tiêu chuẩn quy định tại Điều
10 của Luật này muốn được hành nghề luật sư phải có Chứng chỉ hành nghề luật sư
và gia nhập Đoàn luật sư”.
Để được gia nhập Đoàn luật sư phải có đủ các điều kiện sau: Là công dân Việt
Nam thường trú tại Việt Nam, có trình độ Đại học luật, tốt nghiệp khóa đào tạo nghề
luật sư ở Việt Nam hay nước ngoài được pháp luật Việt Nam cộng nhận, có phẩm chất
đạo đức tốt, không phải là cán bộ, công chức theo quy định của pháp luật về cán bộ,
công chức (khoản 1, Điều 8, Pháp lệnh luật sư năm 2001).
2.3. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA LUẬT SƯ TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ
Khoản 1, Điều 56, Bộ luật tố tụng hình sự 2003 quy định: “Người bào chữa có
thể là: luật sư; người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo; bào
chữa viên nhân dân”.
Như vậy luật sư cũng là một dạng người bào chữa. Vì vậy quyền và nghĩa vụ của
người bào chữa được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự cũng được xem là quyền

và nghĩa vụ của luật sư trong hoạt động tố tụng hình sự.

Trung tâm2.3.1.
HọcQuyền
liệucủa
ĐHluật
Cần
sư Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Theo Điều 58, Bộ luật tố tụng hình sự 2003 quy định về quyền và nghĩa vụ của
người bào chữa: “Người bào chữa tham gia tố tụng từ khi khởi tố bị can. Trong
trường hợp bắt người theo quy định tại Điều 81 và Điều 82 thì người bào chữa tham
gia từ khi có quyết định tạm giữ. Trong trường hợp cần giữ bí mật điều tra đối với tội
xâm phạm an ninh quốc gia thì Viện trưởng Viện kiểm sát quyết định để người bào
chữa tham gia tố tụng từ khi kết thúc điều tra.
Người bào chữa có quyền:
 Có mặt khi lấy lời khai của người bị tạm giữ, khi hỏi cung bị can và nếu Điều
tra viên đồng ý thì được hỏi người bị tạm giữ, bị can và có mặt trong các hoạt động
điều tra khác; xem xét các biên bản về hoạt động tố tụng có sự tham gia của mình và
các quyết định tố tụng liên quan đến người mà mình bào chữa;
 Đề nghị Cơ quan điều tra báo trước về thời gian và địa điểm hỏi cung bị can
để có mặt khi hỏi cung bị can;

GVHD: Nguyễn Chí Hiếu

20

SVTH: Trần Thị Mỹ Linh
.