Cái đẹp trong văn hóa ăn của người Hà Nội

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Cái đ p trong v n hóa n c a ng

i Hà N i

V n hố n là m t trong nh ng bi u hi n c a v n hố ng x cùng v i

OBO
OK S
.CO
M

v n hố nói, v n hố ng i, v n hố đ ng, v n hố m c, v n hố gi i tính t o
thành m t ch nh th th ng nh t c a v n hố ng x . Nói đ n cái đ p trong v n
hố ng x nói chung và v n hố n nói riêng t c là m i chúng ta ph i ln ln
tu d

ng đ hồn ch nh mình c v n i dung và hình th c.
Nhà nghiên c u J.A.Cơmexki nói: “ M t con ng

i có hình th c đ p mà

khơng có v n hố thì ch là con v t có b lơng hào nhống ho c nh ng

i ta

nói- m t l

i ki m b ng chì trong v ki m b ng vàng”. Sêchspia- nhà vi t k ch

l i l c ng

i Anh đã có câu t ng k t: “M i c ch c a chúng ta đ u bi t nói, c

th con ng
con ng

i là t m g

i”.

ng ph n chi u r t th t nh ng suy ngh và tình c m c a

V n hố là n n t ng tinh th n c a xã h i, th hi n t m cao và chi u sâu v
trình đ phát tri n c a m t dân t c, là s k t tinh nh ng giá tr t t đ p nh t trong
quan h gi a ng
ta. M i ng
th

i v i ng

i, v i xã h i và v í t nhiên, là m c tiêu c a chúng

i chúng ta s ng t t, s ng đ p, s ng có v n hố, hòa thu n, t t , u

ng, nhân ái v i nhau nâng cao lên là v n hố ng x . V y cái đ p trong v n

hố ng x nói chung và v n hố n nói riêng đ

c hi u nh th nào?

Cái đ p là m t trong b n ph m trù m h c c b n t o nên h th ng khách
th th m m trong đó cái đ p là đ i di n. Là m t ph m trù quan tr ng b i vì nó
là ph m trù c b n và trung tâm c a m h c. M h c là m t khoa h c nghiên
c u tồn b cái th m m . Cái th m m g m n m ph m trù c b n: ph m trù cái

KIL

đ p, ph m trù cái x u, ph m trù cái bi, ph m trù cái hài, ph m trù cái trác bi t.
Nh ng cái đ p là ph m trù đ i di n th m m còn nh ng ph m trù khác là m t
hình th c t n t i c a cái đ p. M h c còn là m t khoa h c nghiên c u cái đ p,
m h c là khoa h c nghiên c u tồn b đ i s ng th m m g m đ i s ng v t ch t
và tinh th n trong đó g m có khách th th m m ( n m ph m trù) và ch th
th m m con ng

i đ c bi t là ng

i ngh s sáng t o ra cái đ p.



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Cái đ p còn là m t giá tr mang tính th i s : t c là ch đ p
đi m nh t đ nh. Ví d nh nh ng m t qu n áo

m t th i

m t th i đi m này thì đ

c coi

là đ p là m t nh ng đ n m y n m sau nó đã b coi là l c h u r i. Bên c nh đó

KIL
OBO
OKS
.CO
M

cái đ p còn có giá tr v nh c u: ngh a là nó t n t i mãi mãi, mn đ i.
Cái đ p có hai h tiêu chí đ đánh giá chân thi n m và tính nhân dân, dân
t c, nhân lo i. Trong đó chân là giá tr s d ng, thi n là giá tr nhân đ o, m -giá
tr th m m . Tính nhân dân cái đ p l u truy n trong nhân dân b o l u đ n ngày
nay. Dân t c b n ch t truy n th ng con ng

i Vi t Nam, nhân lo i-k th a phát

huy tinh hoa v n hố nhân lo i.

Nh ng ph m ch t c a đ p: hài hồ, cân đ i, m c th
ch t l

c, t l , s l

ng,

ng và s ti n b . Ch ng h n nh v n hố m c, ngh thu t thi t k th i

trang đã đ a con ng
mình m c cho ng

i đi xa h n vào th gi i c a cái đ p. Có câu: “ n cho

i”. Ng

i có v n hố là ng

màu s c, ki u dáng phù h p v i vóc dáng, n

i hi u bi t th m m , bi t ch n

c da, tu i tác, ngh nghi p, hồn

c nh kinh t và b i c nh chung quanh, vùa m t ta, a m t ng

i, n m c gi n d ,

quan tâm đ n hồ s c, khơng c u k ki u cách. Có th đánh gía đ
con ng

i qua cách n m c. Ng

c ph n nào

i x a đã t ng nói: “y ph c x ng k đ c” (nhìn

trang ph c bi t t cách đ o đ c).

Các hình th c t n t i c a cái đ p: t nhiên, xã h i- con ng
Cái đ p trong t nhiên do chính t nhiên t o ra, con ng

i, ngh thu t.

i khơng n m đ

ct

nhiên. Cái đ p trong t nhiên khơng ch n l c, khơ nhám, m c m c nh ng nó là
ngu n c m xúc cho các ngh s t o nên các tác ph m thi ca, nh c, h a. Ví d
nh xúc c m tr

c bi n, xúc c m tr

c mùa thu. Cái đ p trong ngh thu t là

t ng hồ cái đ p trong t nhiên và xã h i. Là s ch t l c tài n ng, tâm huy t và
trí tu con ng

i ngh s . Bi u hi n b ng tác ph m ngh thu t. Tác ph m ngh

thu t là đ n v ngh thu t mà trong đó hình t

ng là y u t quan tr ng. Là s

ch t l c, là đ a con tinh th n c a các v n ngh s trên 7 lo i hình ngh thu t.
Cái đ p trong xã h i bi u hi n qua phong t c, t p qn l nghi mà tóm l i là v n
hố ng x .

1

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
V n hoỏ l t Hỏn, m t trong nh ng ng

i u tiờn quan tõm n khỏi

ni m ny l tri t gia L u H

ng (th i Tõy Hỏn). Theo ụng, v n hoỏ ngh a l l y

cỏi p giỏo hoỏ con ng

i.

n th i hi n nay, nhi u khoa h c m i ra i

KIL
OBO
OKS
.CO
M

nh : nhõn lo i h c, xó h i h c, dõn t c h c, tõm lý h cnờn khỏi ni m v n hoỏ
thay i b i n i hm quỏ r ng l n.

ó xu t hi n nhi u nh ngh a khỏc theo

cỏch ti p c n khỏc nhau. V n hoỏ l phi t nhiờn, l c tr ng ng
hoỏ, v n hoỏ l trỡnh ng

i( Unessco). V n hoỏ l ch t l

V n hoỏ l cỏi gỡ cũn l i sau khi ng
ng

i, l nhõn

ng cu c s ng:

i ta ó quờn i t t c , l cỏi v n thi u khi

i ta h c t t c (E.Henriotte).

ng x l t ghộp g m ng v x . ng l ng i, ng ỏp, ng phú, ng
bi nX l x th , x lý, x s , hnh x ng x l ph n ng c a con ng
i v i s tỏc ng c a ng
nh. Ng

i

i khỏc n mỡnh trong m t tỡnh hu ng c th nh t

i Vi t Nam ng x duy tỡnh( n ng v tỡnh c m): m t tr m cỏi lý

khụng b ng m t tý cỏi tỡnh, chớn b lm m
v n minh nụng nghi p, lua n

i ...

ú l c tr ng c a n n

c, lng ngh ,thụn dó. H tr ng tỡnh h hng, anh

em, tỡnh lng ngh a xúm, nh n sỏt c nh nh kia, i i, ki p ki p bờn nhau
m khụng h i u ti ng qua l i: bỏn anh em xa mua lỏng gi ng g n, n
xa khụng c u

c l a g n. T duy ng

c

i Vi t ngh b ng b ng, d , lũng: tụi

núng tụi núi th nh ng b ng d ch ng cú gỡ õu.
V n hoỏ ng x l: Th

ng x , l s th hi n tri t lý s ng, cỏc l i s ng,

l i suy ngh , l i hnh ng c a m t c ng ng ng
quy t nh ng m i quan h gi a con ng

i trong vi c ng x v gi i

i v i t nhiờn, v i xó h i, t vi mụ (gia

ỡnh) n v mụ (nhõn gian).

B n ch t c a v n hoỏ ng x g m cú hai ch tõm v nh n.
Ch Tõm cú g c t ch Hỏn- ch t

ng hỡnh (v a cú hỡnh v a cú ngh a)

hỡnh qu tim (m t v ng tr ng khuy t ba sao trờn tr i). Ch Tõm t

ng hỡnh

nguyờn ngh a l tõm phũng ú chớnh l n i c trỳ c a ho t ng tinh th n c a
con ng

i. Tõm cũn mang ý ngh a l l

dung, nhõn ỏi, l


c bi u hi n

ng, v tha, th

ng tõm, c , t m lũng, lũng bao

ng ng

i nh th th

ng thõn. Tõm cũn

s c m thụng, chia s nh ng r i ro, b t h nh c a ng
2

i khỏc,



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
ln mong ng

i khác thành đ t h n mình. Tâm là tâm tín, tâm can, tâm t , tâm

kh m. Là tồn tâm, tồn ý cho cơng vi c, s nghi p, lý t

ng c a mình. Trong

t đi n ti ng Vi t, tâm có ngh a là tình c m, ý chí. Tâm là đ o đ c, tâm đ p là

KIL
OBO
OKS
.CO
M

đ o đ c t t, còn g i là tâm thanh t nh trong s ch. Tâm thanh t nh là ba khơng:
Tham, sân, si. Ba có là: bi, trí, d ng. Kh ng T khun m t ng
ph i h c đ s a mình đ gi gìn cái tâm. Tâm đ

i qn t c n

c x p vào “ ph m trù ln lý

đ o đ c” mà tiêu chu n c b n nh t là Nhân, Ngh a, L , Trí, Tín.

Ch Nh n là s nh n nh n, nh

ng nh n, nh n ph n thi t v mình. Ng

i

x a nói: Bách nh n- thái hồ. Nh n là bí quy t c a thành cơng, là tr n v n đ o
ngh a trên đ i. Cách đây 25 th k , đ c Kh ng T đã nói trong Lu n ng :
“Nóng n y thì vi c khơng xong

Ham mê l i nh thì h ng vi c l n.”

Chính vì bi t nh n mà ơng cha ta x a đã gi đ
tháo ch y, đ i v i tù binh còn c p l

cn

c, đánh cho k thù

ng, c p thuy n đ chúng v n

b ch a thơi tr ng ng c, v đ n nhà còn đ m hơi” ( Bình Ngơ
“Nh n đ

c cái t c m t lúc

Tránh đ

c m i lo tr m ngày”.

c “ ra đ n

i cáo).

Nh ng bi u hi n c a v n hố ng x : V n hố nói và v n hố hành đ ng.
V n hố nói g m: Nói b ng mi ng, b ng m t, b ng tay và nói b ng ch .
Trong đó nói b ng mi ng là quan tr ng nh t. Qua cách nói, gi ng nói, ng
có th hi u đ

c b n ch t, tri th c c ng nh t m v n hố c a m t con ng

i ta
i.

V n hố nói n i v i v n hố nghe. Trong giao ti p hàng ngày nên th n tr ng, ơn
t n khi nói l phép, th a g i d vâng v i ng

i trên, nên ít l i, tránh khoe

khoang v mình, v gia đình mình.

V n hố hành đ ng là v n hố hành x , x đ

c bi u hi n qua đ ng tác,

tác phong, l nghi. V n hố hành đ ng g m: v n hố ng i, v n hố đ ng, v n
hố đi, v n hố m c, v n hố n, v n hố u ng, v n hố giao ti p c ng đ ng,
v n hố gi i tính... V n hố hành đ ng là k t qu dài lâu c a q trình ti n hố
c a nhân lo i, là s phát tri n ý th c con ng
nh ng hành vi c a mình.

3

i. Con ng

i đ u ý th c đ

c



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Trong v n hố hành đ ng thì v n hố n đ l i cho em nhi u n t
nh t. Tr

c đây khi ch a h c mơn M h c đ i c

ng

ng và ti p c n v i cu n sách

C m nang ng x , bí quy t tr lâu, s ng lâu và quy n sách M h c đ i c

ng do

KIL
OBO
OKS
.CO
M

th y Ti n s M h c Nguy n Th Hùng biên so n thì th c s em ch a bi t th
nào là n cho nó có v n hố.

ng th i em còn bi t đ

c nhi u đi u b ích giúp

mình t hồn thi n b n thân trong cu c s ng.
Nói đ n n ng

i ta khơng ph i ch bi t n m t cách c gi i là đ ng tác

cho th c n vào mi ng và nhai. Mà n
l ch s lâu đ i. Tr

c đây khi con ng

đây là c m t n n v n hố có c t ng

i còn trong th i kì mơng mu i h ch a

đ ý đ n cách n làm sao cho có v n hố b i vì lúc đó đ ki m ra cái mà n đã
khó r i thì còn đâu th i gian mà ngh xem n nh th nào cho đúng cách. Khi
đ tn

c ngày càng phát tri n, đ i s ng v t ch t và tinh th n c a con ng

càng nâng cao thì v n đ cái đ p c a v n hố n đ
này ng

i ta khơng ph i ch

và đánh giá ta là ng
Ng

i ngày

c chú tr ng r t nhi u. Lúc

n mà còn là n có v n hố, đ m i ng

i nhìn vào

i có v n hố hay khơng.

i Vi t Nam b a n xem nh m t d p sum h p gia đình. C đ i gia

đình ba b n th h : ơng, bà, cha, m , con cháu cùng
chung m t mâm, cùng ch m chung m t bác n

trong m t nhà, cùng n

c m n, cùng bát canh c n và khi

nói chuy n ghé sát vào nhau thân thi n.
Ng
th hi u đ

i châu Âu có th ng c nhiên v cách sinh ho t đó nh ng h khơng
c đ ng sau bát m n ch m chung ch c ch n là thi u v sinh y, là c

m t c t ng v n hố ng x . M ch ng nàng dâu nh t là em ch ng, ch dâu ph i
q tr ng nhau, hồ thu n, u th
chung mâm c m t đ i ng

ng nh th nào m i có th vui v ng i

i nh th .

Ngh thu t n u ng Vi t Nam nói chung và Hà N i nói riêng t lâu đã
đ

c nhà v n quan tâm và đ c p đ n trong nhi u các tác ph m v n h c. Nhi u

tên tu i nh Th ch Lam, Nguy n Tn v i nh ng trang vi t b t h c a mình đã
làm b ng sáng m t khía c nh quan tr ng trong di s n v n hố c a cha ơng ta v
ngh thu t n u ng.

4



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Trong nh ng n m g n đây v n đ v n hố n u ng đã đ
quan tâm r ng rãi h n. Cu c s ng c a n n kinh t th tr
h

ng ti p c n v i v n hố n u ng.

c xã h i th c s

ng đã m ra nhi u

kh p m i mi n đ t n

c, nh t là các đơ

KIL
OBO
OKS
.CO
M

th l n, chúng ta th y nhi u nhà kinh doanh đã n m b t r t nhanh nhu c u, th
hi u c a th c khách, c a khách du l ch trong và ngồi n
nhi u món n, nh ng cách n, ki u n khác nhau
n

c,

c mu n th

ng th c

kh p mi n, các vùng trong

các ti t tr i, các v và d p t t khác nhau. Kh p n i m c lên r t nhanh

nh ng c a hàng, c a hi u đ c s n, dân t c.
hi u qu truy n th ng n c a ng

i Vi t

đó ng

i ta khai thác m t cách có

thành th c ng nh làng q. M t đơi

ch c ng đã thành cơng trong vi c khai thác các món n và cách n c a m t vài
dân t c thi u s nh : M
Ng

ng, Thái, Tày... và các dân t c

Tây Ngun.

i Hà N i khơng ph i ch th hi n ngh thu t n u ng đó nh th nào,

b n s c c a ngh thu t n u ng là gì mà đi u quan tr ng h n là trong b i c nh
nào và t i sao h l i sáng t o ra đ

c ngh thu t đó? H xây d ng và g i b n s c

đó đ làm gì? V n đ di s n v n hố n u ng s g
v n hố hi n đ i và t

ng lai mà chúng ta đáng h

v trí nh th nào trong n n

ng đ n?.

Kinh nghi m nhi u n i trên th gi i khi nghiên c u v
nhìn d

n u ng có th

i nhi u khía c nh. Có cách ti p c n l ch s v v n hố n u ng trong

cu c đ u tranh gi gìn b n s c dân t c khi m r ng giao l u v n hố.
Ví d : Trong cu n sách Tasting Food, Tasting Freedoom. Tác gi đã mơ
t và phân tích v n hố trong n u ng c a ng
ng

i da đen và đi đ n k t lu n nhi u

i nơ l da đen ch tìm th y s th y s t do c a mình trong s th

nhi u h

ng th c

ng v c a các món n truy n th ng. Nh v y chúng ta th y nghiên c u

n u ng có ý ngh a nh th nào trong q trình giao l u và h i nh p v n hố.
Nói đ n h
món n

ng và v c a món n Vi t Nam có l tr

c h t ph i nói đ n

Hà N i “

t nghìn n m v n v t”, kh u ng quen thu c nói v Hà N i

này đã ph n ánh đ

c nh n th c c a nhân dân ta v chi u dày l ch s c a v n

hố th đơ. Và chi u d y l ch s này c ng liên quan đ n s hình thành kh u v
c a Hà N i. T c ng
ph

ta có câu: “

t l q thói” đ nói v vi c m i đ a

ng, m i vùng q đ u có nh p n n p, t p qn, l i s ng c a mình.
5

tl



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
k ch có đ c đi m n i b t là “ Khéo tay hay ngh ”, tinh x o v các ngh
nghi p, trong đó có ngh thu t làm các món n.
Tr

c th k XI, Hà N i đã là m t thành th có t m c . T th k XI tr

KIL
OBO
OKS
.CO
M

đi, sau khi Lý Thái T ch n làm th đơ và đ t tên là Th ng Long thì thành ph
này tr nên đ u não chính tr , trung tâm v n hố c a c n
n

c, Th ng Long -

ơng

c. Là k ch c a c

ơ - Hà N i t lâu đã là n i “ b n ph

Tính ch t h i t , m t đ c đi m c a v n hố Th ng Long khi n cho v n hố

ơ - Hà N i,

đây trong m t ch ng m c nh t đ nh đ i di n đ

hố Vi t Nam nói chung. V n hố Trung Qu c, v n hố n
Tây, đ c bi t là v n hố Pháp đã nh h
nh h

ơng

ng y th hi n tr

c cho v n

, v n hố ph

ng khơng nh vào v n hố n

c h t và nhi u nh t

t c là s h i t v n hố c a c n

ng h i t ”.

ng

c ta và

th đơ. Các đ c đi m trên đây

c và s giao l u v n hố v i n

c ngồi th

hi n trong v n hố v t ch t và tinh th n c a th đơ trong đó có ngh thu t n u
n.
Hà N i

gi a đ ng b ng cho nên món n Hà N i đ

c ch y u ch bi n

t các s n ph m nơng, ng nghi p nh th t l n, th t bò, th t gà, th t v t, tơm, c,
cua, cá n oc ng t và các th rau qu c a đ ng b ng. Nh ng th c đ n c a Hà
N i khơng ch g m nh ng món đ c s n n i ti ng c a Hà N i còn đ

c ch bi n

t s n hào nh : h u, dê r ng, l n c , g u, rùa núi... Và t h i v nh : cua b ,
tơm b , cá b , r u câu.. Th c đ n Hà N i còn n i ti ng t nh ng món n ti p thu
đ

cc an

c ngồi nh : L p x

ng, th t kho tàu, s

t Trung Qu c. Món cà ri ti p thu c a
ti p thu c a ph

n

. Các món bít t t, xúc xích, pa tê...

ng Tây.

Nói đ n món n c đi n dân t c thì
Nh ng

nhi u n i khác ng

Hà N i vì đi u ki n v t ch t, đi u ki n ph

hố xã h i cao h n nên các món y đ
bánh ch ng là m t món n ph bi n
ta l i làm c bánh ch ng g c.
qu g c tr

n xào chua ng t, v t tàu...

ng ti n và đi u ki n v n

c ch bi n c u kì tinh vi h n. Ch ng h n

tồn qu c. Nh ng

làm bánh ch ng g c ng

Hà N i có khi ng

i đ p nh xơi g c

Hà N i có c bánh ch ng đ n a.
6

i

i ta nâng g o n p v i

c khi gói bánh. Bánh ch ng g c co màu đ t

v y. Bên c nh bánh ch ng xanh thì

i ta c ng làm.



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Núi n vi c ti p thu nh h

ng n

c ngoi ch bi n m t mún n õn

t c c ỏo thỡ ph i k n ph s t vang. Ph l m t mún n dõn t c ch cú
n

c ta. Nh ng vi c ch bi n ra mon ph l i do ti p thu nh h

c ngoi.

i Hoa Ki u bỏn hng rong

KIL
OBO
OKS

.CO
M

Cỏi tờn ng u nh c ph n c a Trung Qu c m ng

ng n

giao thnh ngo nh c ph . Chỳng ta ó mụ ph ng v tỏi t o cỏch lm mỡ n

c

v i th t bũ t c ng u nh c ph n c a Hoa Ki u lm ra ph . Ph l mún n
bỡnh dõn khụng m y ai l khụng bi t. Ph
trụi

c. Ph cũn ti tỡnh

n vo b t c gi no c ng u th y

ch l mựa no n c ng th y ý ngh a thõm thuý.

Mựa n ng n m t bỏt ra m hụi, g p c n giú nh ch y qua m t l ng, th y nh
tr i qu t cho mỡnh. Mựa ụng l nh n bỏt ph núng, ụi mụi tỏi nh t th m t
l i. Dựng nh ng hỡnh nh bỡnh d núi lờn mựa ụng

i

Vi t Nam, khụng gỡ nờn

th b ng cỏi hỡnh nh m t b p l a hng ph b n ụ tụ nhi u hnh khỏch quõy

qu n ch i bỏt mỡnh. Ph c ng cú nh ng quy lu t c a nú nh tờn cỏc hng
ph hi u ph . Tờn ng
c a ng

i bỏn hng th

ng ch dựng m t ti ng, l y ngay cỏi tờn

i ch ho c tờn con lm tờn gỏnh hng, tờn hi u: ph Th , ph T ...

th m chớ l y khuy t i m trờn c th ho c n i hay ng bỏn hng lm tờn g i.
Nguyờn t c c b n c a ph l lm b ng th t bũ cú th cú nhi u th th t loi b n
chõn, loi

n

ph i l bũ.

c, loi bay trờn tr i, n u ngon h n th t bũ nh ng ó l ph thỡ

Núi n cỏc th qu H N i bờn c nh cỏc lo i ph ph i k ộn cỏc lo i
bỳn nh bỳn c, bỳn s

cu n Thanh Trỡ, bỏnh giũ

n, bỳn riờu, bỳn ch . Cựng v i ph v bỳn thỡ bỏnh
M ng, bỏnh giy quỏn gỏnh u l nh ng mún qu

n i ti ng c a H N i.

Núi n c s n H N i thỡ l i khụng th quờn c m v cỏc th ch bi n t
c m nh : bỏnh c m, ch c m, chố c m. Bỏnh c m Hng Than, Hng B c u l
qu ngon. Ch bi n cỏc th bỏnh ng t nh bỏnh bũ, bỏnh qu , bỏnh b ; cỏc th
m t: m t sen, m t bớ, m t qu t, m t l c; cỏc th chố: chố kho, chố khoai, chố
sen, chố v ng...

Núi n phong v H N i thỡ tiờu bi u nh t l c m tỏm giũ ch . G o tỏm
xoan M Trỡ tr ng nh ng c em th i c m thỡ th m l ng, h t d o lnh, p bn
7



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
tay vào th y m n nh m t th rêu đá t

i có th

n s ng ngay đ

c. cám c m

b c lên mùi th m ngào ng t h n c th g o tám th m. C giã xong m t l

tl i

s y. C m đ u mùa ngon h n vì nó m ng nh t. Rong mà giòn q, giã nó đ n ra

KIL
OBO
OKS

.CO
M

cám h t. M i rang xong ch a ngu i mà giã thì nó dính. Ph i giã nh và nhanh
ch y khơng có s a h t n p nó b t l i.
nh n thì m i th y đ

n c m ph i nhai k nhai lâu, ph i kiên

c cái tính n t q hố c a h t n p bao t .

n c m ngon

nh t là vào mùa thu v i cái rét đ u mùa. C m là món q q r t l ch s và tinh
t c a mùa thu Hà N i v i l i ca đ p dân gian:
“C m vòng g o tám M Trì
T

ng b n húng láng còn gì ngon h n”.

Lá sen m i gói đ

c c m, r m t

i c a cây lúa m i đem bu c gói c m.

n mi ng c m cho ra mi ng c m, ng

i ta c ng ph i t ra m t chút gì thanh

l ch, cao q. Ngồi ra c m còn làm bánh c m: c m nén gói thành bánh đ
r i xào v i đ

ng, nhân làm b ng đ u xanh giã th t nhuy n v i đ

m y s i d a tr ng mu t, đ

c

ng đi m

c gói trong lá chu i, v ng vi c, bu c b ng dây xanh

đ . Chè c m, m t th chè đ

c m ch có th là: “m t chút h

ng có th nh ng h t c m vòng. Bánh c m và chè
ng th a” c a c m vòng mà thơi. Có hai th đó

ta l i càng th y r ng qu c m vòng t

i q th t, m i h t c m qu th t là m t

h t ng c c a tr i.

Do v y t ngàn x a Vi t Nam n đâu ph i ch là đ
th

n no mà còn đ

ng th c, n ngon, mà “ngon” hay “ngon mi ng” là m t ph m trù l n c a

ngh thu t m th c đ y ch .

Sau khái ni m ngon c a n u ng là khái ni m v hay th
v n là đ i t

ng xem xét. th

ng th c c a các v giác và kh u giác ki u ph

Tây nh ng v i t duy c u tính c a ph

ng

ơng Vi t Nam, th

món n ngon, m t chén trà ngon, khơng ph i ch b ng l
mà còn b ng xúc giác. Ch ng h n nh
ngon.

ng th c. Mùi v
ng

ng th c m t

i n m, b ng m i ng i

n xơi, ph i dùng tay n m l i thì n m i

8



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Do v y m Vi t Nam c ng cú khỏi ni m d v nh c a ph
ó n m d v nh c a ph

ng Tõy. M

ng Tõy. M ó n m d v v cú d v thỡ c ng

ph i n m mựi chua- cay- ng t- bựi- m n- chỏt.
ng th c nem rỏn hay bỳn ch H N i v nhi u mún n H

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Ngh thu t th

N i - Vi t Nam khỏc, l i th
n

ng ph thu c vo ngh thu t pha n

c ch m. N u

c ch m ngon thỡ n m i ngon, nú nh m t th ua y mún n. Pha n

ch m nem: n

c m m m n pha thờm bao nhiờu n

c

c ló cho v a mi ng, thờm tớ

chua c a chanh, thờm tớ cay c a t hay h t tiờu, thờm tớ ng t c a

ng hay b t

ng t cho thờm m t ớt l c rang ó s y v v gió nh .

H N i l m t n i h i t . H i t c nh ng cỏi ngn x a v cỏi hụm nay.
Cỏi ngon

H N i hỡnh nh l do d t nh ng h

ng v h n quờ y. Vo ch

ng Xuõn n m t bỏt bỳn m c, sao tụi th y nh n bỳn m c c a x ngh vụ
cựng. C ng nh s i bỳn h c s i bỏnh ỳc, c ng nh lỏ rau s ng rau th m
t

ng t , nh ng bỏt n

c dựng lỳc m n lỳc nh t nh th , nh ng v n th y nh ng

gỡ trựng h p l u luy n v nh ng gỡ h i khang khỏc r i xa
v v a g n g i, v a xa xụi.

c t t c nh ng

n nh th ỳng l th y ngon, ngon vỡ

mỡnh l ch lóm v t ng tr i khỏc th

c t th y

ng.

V y ó cú nh ng mún ngon nh th thỡ khi n ta ph i cú cỏch n nh th
no

c coi l v n hoỏ. Ng

i H Thnh v n

c m nh danh l thanh l ch,

v y trong n u ng h th hi n s thanh l ch nh th no.
Tr

c khi n ph i cho m i ng

ta b o n trụng n i, ng i trụng h

i, m i m i ng

i l n tu i tr

c. Ng

i

ng, vo mõm c m n u l con gỏi l n trong

nh, con dõu ho c khỏch n ch i, ph i ng i u n i x i c m cho c nh. Khi
x i c m thi v a ph i khụng quỏ v i v quỏ y. Khi cú ng

i s p h t c m nờn

bỏt x i. Trong khi n khụng l y a khu y vo bỏt canh ho c cỏc a th c
n, khụng v i tay qua tay ng

i khỏc ang g p th c n, khua khua bỏt a khi

n, khụng dựng thỡa chung hỳp n

c canh. Khi mỳc canh ph i l y thỡa, khụng

c m c bỏt canh san sang bỏt c a mỡnh, mu n chan canh ph i b a xu ng,
khụng nờn vự c m a vựa c m thỡa chan canh. Khi n khụng gõy ti ng
ng, khụng v a n v a núi c

i lm vói c m b n vo mõm hay v ng sang

9



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
ng

i bên c nh. Khơng húp xùm x p, húp canh sồm so t s b đánh giá là n

t c gi ng con l n. Khơng nói chuy n trong khi n vì nh th s gây m t v sinh.
V a n v a nói nh m nhồm s t o thành m t thói quen x u đã v y còn gây ra

KIL
OBO
OKS
.CO
M

đau d d y khó tiêu hố. X i c m và đ bát b ng hai tay. Khơng g p tr c ti p
th c n lên mi ng ho c nhai chóp chép. Ph i g p th c n vào bát sau đó m i đ a
lên mi ng. Ta g p rau đ u tiên sau đó m i g p th t. Th c n đã cho vào mi ng
c n r i thì khơng đ

c cho xu ng ch m ti p vào bát gia v . Khơng đua hai chân

lên gh khi n. Sau b a c m khi x a r ng, t t n, khơng đ

c “g y đàn” và thò

tay vào k r ng móc th c n b m c ra. Vì nh v y s r t m t v sinh, tay chúng

ta nhi u vi trùng l i bám vào thành l i gây viêm nhi m h ng men r ng.
Ngày x a ơng bà ta có cách ki m tra con r t

ng laikhi n u ng. Tr

c

n các c c ý đ bát b n và tráo đ u đ a. Anh nào khơng lau s ch bát, c v
đ a và l y và đ là lo i phàm phu t c t con nhà vơ giáo d c. Anh nào ý t , th n
tr ng quan sát, lau s ch bát đ a, m i m i ng

i r i m i n t t n là con nhà gia

phong, có giáo d c.

Trong đ i s ng hi n đ i ngày nay có r t nhi u b n tr khơng quan tâm đ n
nh ng v n đ t nh nh v y. Bên c nh nh ng ki n th c v khoa h c k thu t
chúng ta c n ph i có nh ng hi u bi t v cách ng x trong đ i s ng. Ph i hi u
th nào là cái đ p trong v n hố ng x .

c bi t là nh ng nam thanh n tú,

cùng v i nh ng nh p s ng hi n đ i h đã vơ tình và c ý lãng qn đi nh ng
đi u quan tr ng đ i v i cu c s ng c a h .

Ch ng h n nh , hơm v a r i em h c trên th vi n c a tr
Khoa H c Xã H i và Nhân V n.

ây là m t mơi tr

ng đ i h c

ng có đ c đi m chung h u

nh là n , bên c nh nh ng b n n bi t cách c x t nh thì còn m t b ph n l i
r t thi u ý th c trong v n hố ng x v i m i ng
hoc im ng b ng ng

i. C th vi n đang t p trung

i th y m t mùi l , r t th m nh ng c ng r t ngào ng t. Và

theo kinh nghi m cá nhân thì ai c ng bi t đó là mùi m c n
ng

i c ng đã h

c ng nh m i ng

ng v ti ng nhai nhóp nhép

ng. Và tai m i

cu i th vi n. B n thân em

i đ u c m th y r t khó ch u. Trên th vi n là n i đ h c đi u

đ n gi n t i thi u nh v y mà b n y c ng khơng bi t sao.
10

i u đáng bu n h n



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
là cơ gái đó r t xinh x n nh ng l i d

ng nh làm ng tr

c con m t nhìn ái

ng i kèm l n s b t bình c a m i ng

i đang nhìn cơ ta và v n ti p t c nhai

chóp chép. Th vi n v n n l ng ch nghe ti ng bút ch y trên gi y, nên t ng
n khơng mà ph i bi t n nh

KIL
OBO
OKS
.CO
M

nhai đó nghe r t rõ ràng. V y đó, n đâu ph i ch

th nào cho đúng lúc, đúng ch . S ch ng sao khi b n gái đó ng i n
n ven đ
trên đ

m t qn

ng. Còn đáng bu n h n khi hi n nay tình trang thanh niên vù đi xe
ng b ng m t tay, m t tay kia còn b n c m đ

nhồm. M i ng

n và m m nhai nh m

i nhìn vào r t m t c m tình. V y thì còn đâu n a cái v đ p

trong v n hố n.
Tr

c đây em đã có m t chút hi u bi t v v n hố n. Sau khi h c xong

mơn M h c em đã có r t nhi u k n ng s ng bi t cách c x trong m i l nh v c
đ đ

c coi là ng

i có v n hố.

Qua phân tích trên ta th y cái đ p là đ i di n cho th m m , là ph m trù
quan tr ng nh t so v i bi, hài, trác bi t.
c a ng

c bi t v i cái đ p trong v n hố n

i Hà N i đã giúp ta hi u thêm cách n và các món n ngon c a ng

Hà Thành nói riêng và ng

i Vi t Nam nói chung. Nhi u con ng

i

i Vi t Nam

t B c chí Nam, ai l i ch ng đã qua Hà N i m t l n trong cu c đ i mình, dù
khơng đ n v i Hà N i trong th c t c ng đ n v i Hà N i trong m .
m là t

ng t

ng Hà N i qua màn s

n trong

ng cu q kh l ch s , ho c trong hi

v ng c a chính mình. Hà N i có 36 ph ph

ng, có đ nh ng v t ph i cung c p

cho cu c s ng c a t t c các t ng l p, thì Hà N i c ng đ t t c nh ng h

ng v

kh u v c a m i vùng m i th .

Tóm l i con ng
m t xã h i đ

i là ch th là tinh th n c a xã h i. M t xã h i t t đ p là

c liên k t b i nhi u ch th t t đ p, s ng có v n hố, có ph m

ch t đ o đ c, t cách. M t cơng dân t t là m t cơng dân đ p hài hồ gi

n i

dung và hình th c. V đ p hình th c do cha m cho và s can thi p c a th m m .
Nh ng cái đ p n i dung thì ph i tu d
Bair n nhà th n i ti ng ng

ng, rèn luy n, h c t p, tích lu m i có.

i Anh đã nói: “chi n th ng l n nh t là chi n th ng

b n thân mình”. N u chúng ta th

ng xun ý th c trong m i hành vi, l i nói,

11



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
ng x thỡ ch c ch n chỳng ta s tr thnh ng

i cụng õn t t, nh ng ng

KIL
OBO
OKS
.CO
M

v n húa.

M C L C THAM KH O

1. M h c i c

ng Nguy n Th Hựng

2. C m nang ng x , bớ quy t tr lõu s ng lõu Nguy n Th Hựng
3. B n ch t cỏi p Nguy n Phan Th
4. Cỏi p m t giỏ tr

Huy

5. V n hoỏ m th c H N i Bựi Vi t M

6. Mi ng ngon H N i, mún l mi n Nam V B ng
7. Thỳ n ch i ng

i H N i B ng Son

8. Tinh hoa H N i Mai Th c

12

i cú