Biện chứng cái đẹp, cái đẹp trong trang phục Việt Nam (dân tộc Việt

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Bi n ch ng cỏi p, cỏi p trong trang ph c Vi t Nam (dõn t c Vi t)
A. BI N CH NG CI

P

OBO
OK S
.CO
M

Khi nghiờn c u cỏc ph m trự c a khỏch th th m m , ph m trự cỏi
p l m t ph m trự m khụng m t nh nghiờn c u no cú th b

qua.

i u ú khụng cú gỡ l khú hi u c , b i trong cu c s ng c a con ng
cỏi p luụn l ng
quanh con ng

i,

i b n ng hnh, cú m t kh p m i n i; cỏi p võy

i trong m i b

c i, m i vi c lm, m i hnh vi ng x .

õu cú cu c s ng c a con ng

i l

vui, ni m h nh phỳc, nõng

con ng

s c m nh con ng

iv

ú cú cỏi p. Cỏi p em l i ni m
i trong m i khú kh n, ti p thờm

t qua th thỏch. Nh cú cỏi p m con ng

i

khụng m t lũng tin vo cu c s ng, vo chõn lớ, vo ngy mai. Cỏi p
luụn l khỏt khao v

n t i c a con ng

i.

(Lờ V n D

Cỏi p

ng)

c bi u hi n qua muụn vn nh ng s v t, hi n t

ng t n

t i xung quanh ta. Cú nh ng cỏi p c a th gi i t nhiờn do t o hoỏ sinh
ra nh sụng, nỳi, bi n, tr i, tr ng, sao; c ng cú nh ng cỏi p do chớnh
bn tay con ng

i lm ra - h chớnh l nh ng ng

i ngh s , b ng ti n ng

v tõm huy t c a mỡnh, ó t o ra nh ng tỏc ph m c ỏo, sinh ng lm
p cho i (

c g i l cỏi p trong ngh thu t). Tuy nhiờn, i u m

chỳng ta mu n c p n

õy l i l cỏi p t n t i trong m t tr ng thỏi

khỏc, ú l cỏi p trong xó h i. Chỳng ta s ph n no hi u rừ h n v nú
khi i vo tỡm hi u n p s ng tỡnh c m c a con ng

KIL

V l d nhiờn, theo quy lu t t t y u, tr

ỡ thụng qua Ng luõn.

c khi i vo nghiờn c u

sõu m t khớa c nh no ú c a v n t ra, chỳng ta ph i cú n n t ng
chung, hay núi cỏch khỏc l, ph i cú hi u bi t nh t nh v v n ú. B i
v y, hi u rừ

c cỏi p trong xó h i thụng qua Ng luõn, nh ng hi u

bi t chung v cỏi p l m t i u h t s c c n thi t. D
ph n m bi vi t c p n:
* Ph n I: Tỡm hi u chung v cỏi p.

i õy s l nh ng



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
* Ph n II: Bi n ch ng cỏi p trong xó h i thụng qua Ng luõn.
* Ph n III: K t lu n chung
CI

P

KIL
OBO
OKS
.CO
M

PH N I: TèM HI U CHUNG V

1. Cỏi p l gỡ ?

1.1. V trớ c a cỏi p trong quan h th m m
Trong l ch s

t

t

ng m h c, cỏi p l ph m trự th m m xu t

hi n s m nh t. M c dự nh ng quan i m c th v cỏi p cú th r t khỏc
nhau, th m chớ l i l p nhau i v i nh ng tr

ng phỏi m h c khỏc

nhau, song cú m t i m chung khụng th ph nh n l: bao gi
c ng

c coi l tiờu chu n quan tr ng nh t, ph bi n nh t, l i m t a

trung tõm con ng

i ỏnh giỏ i s ng v m t th m m .

V i t cỏch l ch th th m m , con ng

i luụn i tỡm cỏi p, khỏm

phỏ cỏi p v cao h n l sỏng t o ra cỏi p. B i v y, con ng

ỏnh giỏ cỏc s
khụng p. C
v

cỏi p

v t, hi n t

N u nh

ng xung quanh mỡnh theo tiờu chớ p hay

th , nhu c u cỏi p c a con ng

n t i cỏi p c a con ng
ng

gúc

i c ng

i l vụ t n, khỏt khao

i l khụng cựng.

khỏch th th m m m xột, cỏc ph m trự

th m m nh : cỏi x u, cỏi bi, cỏi hi, cỏi trỏc tuy t u n ch a trong ú
m i quan h v i cỏi p, dự l tr c ti p hay giỏn ti p:

- Ph m trự cỏi x u: l ph m trự i ngh ch v i ph m trự cỏi p.
- Ph m trự cỏi bi, b n ch t c a nú chớnh l s

xung t tr c di n

gi a m t b ph n u tỳ c a cỏi p v i ton b cỏi x u. Trong qỳa trỡnh
giao tranh y, m t b ph n u tỳ c a cỏi p b cỏi x u tiờu di t.
- Ph m trự cỏi hi, b n ch t c a nú l s xung t gi a cỏi p v i
m t b ph n c a cỏi x u. M t b ph n c a cỏi x u tỡm cỏch chui vo th
gi i c a cỏi p hũng l ng o n, kh ng ch cỏi p. Ch khi no cỏi p


s c phỏt sỏng, u i cỏi x u xa ra kh i th gi i c a mỡnh thỡ cỏi hi

xu t hi n.

2



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- Ph m trù cái trác tuy t, là ph m trù liên quan tr c ti p và g n g i
nh t v i cái đ p. Nói nh Hegel, đó là “cái đ p
th

ng.
Nh

ng, là cái đ p q m c bình

KIL
OBO
OKS
.CO
M

đ p mang m t t m vóc l n lao, phi th

m c tuy t đ nh” là cái

v y,

m c đ

này hay m c đ

káhồn c nh thì cái đ p đ u

liên quan, chi ph i đ n các ph m trù khác. Nó đ

c xem là tiêu chu n, là

đi m t a đ khái qt nên các ph m trù khác. N u khơng có cái đ p thì
ngh a là khơng có các ph m trù kia.
Tóm l i, dù xét t ph
đ p bao gi c ng đ ng
con ng

ng di n nào, khách th hay ch th , thì cái

v trí trung tâm trong m i quan h th m m c a

i v i hi n th c.

1.2. B n ch t c a cái đ p

Cái đ p là m t ph m trù h t s c ph c t p, vì th khơng d gì nh n
di n đ
Tr

c b n ch t mang tính khái qt c a nó.

c khi m h c Mác - Lênin ra đ i, l ch s

t ng ghi nh n ít nh t là có ba khuynh h
ch t c a cái đ p: khuynh h
và khuynh h

t

t

ng m h c đã

ng quan ni m khác nhau v b n

ng duy tâm khách quan, duy tâm ch quan

ng duy v t. M i h c thuy t đ u có lí riêng c a mình.

- M h c duy tâm khách quan (Platon, Hêgel…) khơng tìm th y c
s c a cái đ p

trong các s v t, hi n t

ng c a th gi i hi n th c, h lí

gi i ngu n g c c a nó trong th gi i ý ni m. B i v y, cái đ p, theo h là
m t ph m trù v nh c u, b t bi n.

- M h c duy tâm ch quan (Hume, Lalo, Kant…) l i có quan ni m
khác, h tuy t đ i hố cái đ p theo quan ni m ch quan, tìm ngu n g c
cái đ p trong ý th c c a ch th , trong c m xúc ch quan c a cá nhân.
“Cái đ p khơng

trên đơi má h ng c a ng

i thi u n

mà

trong con

m t c a k si tình”.
-

i l p v i ch ngh a duy tâm, m h c duy v t tr

trung s chú ý vào ph

c Mác l i t p

ng di n khách quan c a cái đ p. H cho r ng, cái

đ p là m t thu c tính t nhiên, v n có c a s v t, s v t t nó đã đ p r i,
3



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
con ng

i ch ng qua ch là k th

ng ngo n v đ p y m t cách b đ ng

mà thơi.
- M h c Mác - Lênin đã lí gi i v b n ch t c a cái đ p trên m t
ng m i. D

i ánh sáng c a ch ngh a duy v t bi n ch ng, m h c

KIL
OBO
OKS
.CO
M

ch t l

Mác xít quan ni m r ng, b n ch t c a cái đ p là s th ng nh t bi n ch ng
gi a hai nhân t khách quan và ch quan.
V i cách nhìn bi n ch ng nh
ph c đ

v y, m h c Mác - Lênin đã kh c

c h n ch c a ch ngh a duy v t siêu hình khi nó ch nhìn th y

m t khách quan c a cái đ p; đ ng th i c ng ch ra tính ch t phi n di n
c a ch ngh a duy tâm khi h quan ni m r ng cái đ p ch là k t qu c a
c m xúc ch quan c a con ng
1.3.

i.

c đi m c b n c a cái đ p

a- Cái đ p v a mang tính l ch s , th i s ; v a mang tính mn th a,
v nh vi n. Có nh ng cái đ p ch t n t i trong m t giai đo n l ch s nh t
đ nh, nh ng c ng có cái đ p t n t i mãi v i th i gian.

b- Cái đ p bao g m nh ng ph m ch t: hài hồ, cân đ i, m c th
ch t l

c,

ng, ti n b . Trong b t c cái đ p nào, chúng ta c ng d dàng nh n

th y nh ng ph m ch t đó.

c- Cái đ p có hai h tiêu chí: đó là chân, thi n, m và tính nhân dân,
tính dân t c, tính nhân lo i.

đánh giá cái đ p m t cách chính xác, tồn

di n, chúng ta c n c n c trên hai h tiêu chí đó.
2. Cái đ p trong xã h i

Nh chúng ta đá bi t, cái đ p bi u hi n
trong t

trên ba l nh v c: cái đ p

nhiên, cái đ p trong ngh thu t và cái đ p trong xã h i. Tuy

nhiên, trong ph m vi c a bài ti u lu n nh này, chúng ta ch đi sâu vào
nghiên c u cái đ p trong xã h i.
Khác v i cái đ p trong t

nhiên là s n ph m khách quan c a t o

hố, cái đ p trong xã h i là k t qu
ng

i. Cái đ p y đ

con ng

i v i t

c a ho t đ ng th c ti n c a con

c bi u hi n qua t p qn, l nghi, phép ng x c a

nhiên, con ng

i v i xã h i trong m t ph m vi h p vi
4



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
mụ l gia ỡnh n m t ph m vi r ng v mụ l xó h i, m n u quy l i,
chỳng

c g i l v n hoỏ ng x .

Ta cú th nh ngh a v n hoỏ ng x nh sau :
v i con ng
luõn th

KIL
OBO
OKS
.CO
M

V n hoỏ ng x l l i s ng, l i suy ngh , hnh ng c a con ng
i, con ng

i v i t

nhiờn, con ng

i

i v i xó h i qua nh ng

ng o lý.

B n ch t c a v n hoỏ

ng x

l Tõm v Nh n : Tõm (tim) l n i

thiờng liờng nh t, quan tr ng nh t. Tõm cũn cú ngh a l l

ng tõm, o

c, t cỏch, nhõn ỏi. Theo Chu D ch v Kinh D ch c a Chu Cụng
Chu V n V

ng (sau ny

Tõm cú ngh a l

o v

o l ng th

c Kh ng T

ỏn v

phỏt tri n thnh Kinh D ch).

c:

ng, bao g m: nhõn, l , ngh a, trớ, tớn.

o l Ng luõn, trong nú bao hm cỏc m i quan h gi a : vua - tụi,
th y - trũ; b


m - con cỏi, v

- ch ng v anh em, b n bố, hng xúm .

o l cỏi lớ t nhiờn c a tr i t, l con

ng r ng ai c ng ph i theo

m i, t c l cỏi cụng l trung chớnh lm quy t c cho hnh ng c a
ng


i i. Ai theo o y m n

l hay, l ng

i quõn t , khụng theo

c o c ng l d , l k ti u nhõn.

(Kh ng T )

Qua Ng luõn, ta s th y

c ph n no cỏi p trong xó h i

PH N II: BI N CH NG CI
LUN

P TRONG X H I QUA NG

1. Quan h vua tụi

Trong Ng luõn, quan h vua tụi l m i quan h u tiờn m nú
c p n. Theo t

t

ng c a Nho giỏo thỡ quõn quy n ph i m t ng

gi cho rừ cỏi m i th ng nh t. Ng
ta th

i gi quõn quy n g i l hay v

ng g i l vua. Vua ph i lo vi c tr n

d y d v s m mang cho dõn.
t ng n

i
ng,

c, t c l lo s sinh ho t, s

trong nh thỡ con ph i hi u v i cha m ,

c thỡ th n dõn ph i trung v i quõn. Vua thay tr i tr dõn. Vua
5



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
mu n lm i u gỡ l tr i mu n lm i u y, khụng ai

cc

ng l i. Tuy

nhiờn, kh ng giỏo cũn quan ni m tr i v i dõn l cựng ng m t th , ton
dõn mu n th no l tr i mu n th

y. ễng vua ch l m t ph n trong ton

KIL
OBO
OKS
.CO
M

th . H ụng vua lm i u gỡ trỏi v i lũng dõn, t c l trỏi m nh tr i. Thnh
th ụng vua tuy i v i tr i

c thay quy n tr i nh ng i v i dõn ph i

ch u h t c cỏc trỏch nhi m. M dõn thỡ tuy ph i ch u quy n ụng vua cai
tr nh ng v n cú quy n b t vua ph i theo i u lnh m lm. Lũng t nhiờn
c a dõn l mu n i u lnh, ghột i u ỏc, theo cỏi lũng y m tr dõn thỡ t t
l dõn yờu m n nh cha m . N u ụng vua no tr dõn m yờu cỏi ghột c a
dõn v ghột cỏi m dõn yờu t c l trỏi m nh tr i thỡ ng
i u dõn ph t t i, ngh a l c u dõn m ỏnh ng
T t

i khỏc cú quy n

i cú t i.

ng trung quõn c a Nho giỏo ó th c s gúp ph n rừ nột vo

ch ngh a yờu n

c. Trong l ch s

Vi t Nam ó cú bi t bao t m g

ng

sỏng l u l i muụn i. H n trong chỳng ta, khụng m t ai cú th quờn


c s ki n Lờ Lai li u mỡnh ch t thay cho Lờ L i trong lỳc ụng v quõn

i c a ụng l m vo tỡnh tr ng:
Khi Linh s n l

ng c n m y tu n

Lỳc khụi huy n quõn khụng m t l .
H n cõu tr l i c a Phan
khụng ớt ng
nay t n

ỡnh Phựng v i Hong Cao Kh i, khi n

i trong chỳng ta ph i suy ngh : N

c mỡnh m y ngn n m

c ch ng r ng, quõn lớnh khụng m nh, ti n c a ch ng giu, cỏi

ch d a d ng n
m thụi.
Hay nh

c l nh

g c vua tụi, cha con theo n m o th

cõu tr l i c a Nguy n Quang Bớch tr

ng

c quõn Phỏp: Nú

m c m c, chõn thnh t i m c ta cú c m giỏc ụng ang b c b ch v n i
lũng mỡnh, b c b ch y nh ng h t s c c ng r n v c

ng quy t:

Nh ng chỳng tụi l i ngh n vua tụi ng trong tr i t m khụng h
qu n cỏi ph n hoa di ó rừ rng nh sụng Kinh, sụng V , khụng dỏm quờn
ph n c a mỡnh, y chớnh c ng ch quy t gi tr n cỏi ngh a y thụi Th

6



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
ch u t i v i q qu c, quy t khơng ch u t i v i nhà vua … chúng tơi cam
lòng ch u ch t vì ngh a vua tơi…”
Là m t ng

c nh ng t m lòng đ y ngh a khí nh v y?

KIL
OBO
OKS
.CO
M

hào tr

i con c a đ t Vi t, l nào b n l i khơng c m th y t

Khơng ch có th , th m nhu n t
Vi t Nam đ u coi n
“Sơng núi n

t

ng trung qn, các đ v

c là c a mình, Lí Th

ng

ng Ki t vi t :

c Nam vua Nam

Rành ranh đ nh ph n

sách tr i…”.

Lê Thánh Tơng c ng nói: “M t th
nào t ti n v t b đi đ

c núi, m t t c sơng c a ta l

c… K nào dám đem m t th

c núi, m t t c đ t

c a vua Lê Thái T đ làm m i cho gi c thì k đó ph i b tr ng tr n ng”.
H t lòng vì n

c, vì dân, r t nhi u b c đ v

ng đã hồn thành t t

trách nhi m cao c c a mình - trách nhi m “thay tr i hành đ o”. Ví nh
Vua Thu n bên Tàu, vua Pie

n

c Nga, vì mu n hi u rõ đ i s ng c a

th n dân, mu n bi t dân có hài lòng v mình khơng đã c i trang làm dân
th

ng đi vi hành kh p n i. Hay nh d

Hà c đ i, ng

i th i vua Hammurabi

i dân n i đây đã th c s đ

L

ng

c s ng trong c nh thanh bình,

no m, lòng đ y t hào v v vua anh minh c a mình. C ng v i tinh th n
nh
n

v y,

Vi t Nam ta, hi u rõ t m quan tr ng c a dân trong vi c tr

c, su t c cu c đ i mình, vua Minh M nh đã nêu t m g

b n b khơng bi t m i: “Ta là vua c a m t n
mình là g c c a phong hố ph i làm g

ng làm vi c

c, v n ngh sâu s c r ng,

ng cho thiên h ”. Khi nghe tin

B c Kì b tai n n l l t, Minh M nh đã ra ch d : “Tr m là cha m c a

dân, sao n

vui n i y n ti c. B t đ u t

hơm nay, dâng c m ng

thi n

ph i gi m m t n a, bãi b t t c các vi c ca nh c…”.
Tuy nhiên, có l c ng là vi c th

ng tình, trong l ch s nhân lo i,

chuy n nh ng v vua d a vào quy n l c c a mình, hà hi p dân lành, n
ch i trác táng, ham mê t u s c, khơng quan tâm đ n tri u chính c ng
khơng ph i là hi m. Ch ng h n,
Tr nh Sâm, Lê Long

Vi t Nam ta, đó là hình nh c a chúa

nh hay bù nhìn Kh i
7

nh… và d nhiên, nh ng v



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
vua y đã không th ng i v ng trên ngai vàng c a mình h n nh ng câu ca
dao này đã ph n nào ph n ánh đ

c quy lu t t t y u đó.

“Con vua thì l i làm vu

KIL
OBO
OKS
.CO
M

chùa l i quét lá đa

Con sãi

Bao gi dân n i can qua

Con vua th t th l i ra quét chùa”.

Vi c vua thì đã v y, còn long dân ? Bên c nh nh ng t m g
c

ng tr c nh

cái l i tr
ng

ng

chúng ta đã bi t, còn có nh ng k vì l i ích cá nhân, vì

c m t đã làm nh ng vi c trái l

ng tâm, đ o đ c c a con

i. Ch c ch n nh ng k bán mình, ph n b i nhân dân, đ t n

b lên án, ng

i ng

c s mãi

i c m ghét.

2. Quan h th y trò

ã t lâu, nh ng câu t c ng nh : “Không th y đ mày làm nên”,
“nh t t

vi s , bán t vi s ”… đã tr thành nh ng câu c a mi ng, quen

thu c v i m i ng
c a ng

i dân Vi t Nam. Qua nh ng câu nói y, vai trò to l n

i th y, truy n th ng “tôn s tr ng đ o” đ

Trong Ng luân, m i quan h th y trò đ

c b c l rõ nét.

c đ t lên tr

c m i quan

h cha m v i con cái b i: cha m cho ta thân xác, hình hài - cái đó đ

c

g i là ti u ngã; còn ng

i-

cái đó đ
đi u đ

i th y cho ta ki n th c, v n s ng đ làm ng

c g i là đ i ngã. Vì th , đ i ngã đ

c đ c p tr

c ti u ngã là

ng nhiên.

Ng

i th y c n ph i có đ đ c và tài đ truy n đ t ki n th c cho

h c trò c a mình, ph i là t m g

ng sáng đ trò mình noi theo. Còn trò,

ph i bi t lòng kính tr ng th y, h c hành ch m ch và đ đ t cao đ không
ph công th y.

Trong câu chuy n “Ng
hình nh ng

i th y đ u tiên” c a nhà v n Ai-ma-d p,

i th y giáo Duy xen đã t nguy n v m t vùng quê nghèo,

v n đ ng các gia đình cho con em mình đi h c ch
kh n h n đã làm không ít ng
m t ng

i th y. Ng

đ y gian truân, khó

i trong chúng ta c m ph c v t m lòng c a

i th y yđã t mua sách v cho các em, đã t mình
8

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
s al i

ng i cỏc em i h c

c d dng Ng

i th y y ó

c

h c trũ c a mỡnh h t s c yờu m n v kớnh tr ng.
Vi t Nam ta, ng

i th y giỏo Chu V n An s cũn s ng n muụn

KIL
OBO
OKS
.CO
M

i. H c trũ c a Th y, ai c ng t cao, lm quan to, song v i th y, h
lỳc no c ng h t m c kớnh tr ng, bi t
nh nh in cõu chuy n v ng

n. Tụi ch c t t c chỳng ta cũn

i con trai Thu th n

rói trong dõn gian. C m ph c tr

c ti c c a th y, ng

th y theo h c. Khi tr n th b h n hỏn lõu ngy, t
th ch u n i, ng

c l u truy n r ng
i con y ó xin

ng ch ng nh khụng

i h c trũ y ó lm theo tõm nguy n c a th y, s n sng

hi sinh tớnh m ng em l i cu c s ng bỡnh yờn, no m cho t t c m i
ng

i.

Ngy 20/11 hng n m, nh n
Nam - ngy m ton xó h i h

c ta l y ú lm ngy Nh giỏo Vi t

ng v nh ng ng

mỡnh c ng hi n cho s nghi p giỏo d c n

i th y, ng

i cụ h t

c nh.

3. Quan h cha m - con cỏi

Nho giỏo coi s i dõy thiờng liờng rng bu c ng
khac sau khi ra i l tỡnh ngh a ng

i con v i ng

i ny v i ng

i m . Khi b t u cú

tỡnh c m, t duy, tr con ph i b t u h c t p gi o lm con. Ng
cú hi u tr

c h t ph i l ng

i
i

i bi t nuụi cha m . Nuụi thỡ ph i kớnh, ch

khụng kớnh thỡ khụng ph i l hi u. Khi cha m cũn s ng, khụng bao gi
lm i u gỡ cho cha m lo bu n. B i v y khụng nờn i õu xa, cú i xa
thỡ ph i núi cho cha m bi t ch i cha m kh i lo. Khi cha m cú lm
i u gỡ trỏi o thỡ con ph i dựng cỏch ụn ho m can ng n. Vi c gi cỏi

danh ti t c a cha m
hi u. Hi u l th
cỏch con ng

c trong s ch l b n ph n ng

i con hi u o

c o c a o c, l g c c a nhõn luõn, t o nờn ph m

i.

Núi v o lm con, ca dao Vi t Nam ta ph n ỏnh r t sinh ng v
chõn th c.

Cụng cha nh nỳi Thỏi s n
Ngh a m nh n

c trong ngu n ch y ra
9



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
M t lòng th m kính cha
Cho tròn ch hi u m i là đ o con”.
“ ói lòng n bát chà là

Hay :
Ho c:

KIL
OBO
OKS
.CO
M

c m nuôi m , m già y u r ng”.

“D u con đi h t cu c đ i

c ng không đi h t nh ng l i m ru…”

Không ch trong ca dao, trong t t c các l nh v c ngh thu t khác,
ví nh

trong các tác ph m v n ch

c ng đ

c b c l

ng

các th lo i khác, đ o làm con

rõ. Nàng Thuý Ki u trong tác ph m Truy n Ki u c a

Nguy n Du đã hi sinh tu i thanh xuân c a mình đ
trong tích chèo Tr

ng Viên- Th Ph

ch ng làm tròn đ o hi u v i ng

c u cha. Hay nh

ng, cô con dâu Th Ph

i m già. Ng

ng đã thay

i con dâu y đã ch p

nh n m i nguy hi m, tai

ng đ c u l y m , them chí cô còn l y th t t

ng

m

i mình cho m

chuy n Ch

n đ

ng T nh

kh i ch t đói. Trong c

tích Vi t Nam,

ng cho cha cái kh duy nh t khi cha m t c ng

ph n ánh sâu s c l m t m lòng c a ng

i làm con…

Ph n làm con thì đã h n là nh v y, ph n làm cha m c ng ph i bi t
s a mình đ ngay th ng gia đình, l y ngh a lí d y con trai, l y n công n
t c d y con gái…

Cha m còn luôn dành nh ng tình c m th

ng yêu nh t cho nh ng

đ a con c a mình. Hình nh Lão H c n u ng kham kh , ti t ki m, thu
nh t t ng đ ng, t ng hào danh d m cho con h n không ph i là vô ngh a.
R i nh bà c T , tr
con c a m t ng

c cái kh , cái đói, v i t m lòng nhân h u, th

ng

i m , bà v a lo l ng cho con, v a đ ng viên con nh m

mang l i ni m tin vào cu c s ng cho nh ng đ a con c a mình, và có ai
trong chúng ta l i không l n lên t ti ng à i, ru h i ng t ngào, n ng m
c am :

“Gió mùa thu, m ru con ng

N m canh dài, m th c đ n m canh…”

10



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
… M ch c m h ng kh i ngu n sáng t o t m i quan h gi a cha m
v i con cái là vô t n, không cùng; nh ng cái chính là chúng ta đã c m
c cái v đ p chân thành, đ y ý ngh a trong cách ng x c a m i

quan h đó.

KIL
OBO
OKS
.CO
M

nh n đ

4. Quan h v - ch ng
Cái đ o v
trong Ng luân.

ch ng c ng là m t m i c
v i nhau mà bi t th

ng th

ng r t quan tr ng

ng yêu nhau, quý tr ng nhau thì

r t là ph i đ o l m. T c ng ta có câu.

“Thu n v thu n ch ng tát bi n đông c ng c n”
Hay :

“Qua đình ng nón trông đình

ng mình b y nhiêu”.

ình bao nhiêu ngói th
R i:

“Ch ng em áo rách em th
Ch ng ng

ng

i áo g m xông h

ng m c ng

Trong truy n Ph m Công - Cúc Hoa, đôi v
tr c tr , dù k âm ng

id

quan h v
ng

ch ng y dù g p bao

ng, nh ng h v n luôn h

cùng h nh phúc th c s đã m, m c
Chi n tranh - s

i”

ng v nhau và cu i

iv ih .

ki n y c ng là m t th

thách kh c nghi t trong

ch ng. Tôi đã c c kì xúc đ ng khi nghe k v chuy n m t

idf v đ ng đ ng ch ch ng trong suet hai m

i n m dù không m t

lá th , không chút tin t c (vì anh là m t tình báo). Hai m
tr v , chi ôm anh vào lòng, không gi u đ

c n

c m t, ch nói : “C m

n cu c đ i, cu c đ i đã cho ch nhi u l m!”. M t hình t
s c gi n d song tình c m v ch ng c ng đ
chính là hình t

ng n a, dù h t

c bi u hi n r t sâu s c - đó

ng núi v ng phu.

Nh ng t c ta l i tr ng nam khinh n . Ng
d

i n m sau, anh

i v

trên ph i ph ng

ng cha m , có khi ph i nuôi ch ng; gi a thì giúp ch ng lo l ng công

kia vi c khác, gánh vác giang s n cho nhà ch ng, d
em… trong khi đó ngh a v c a ng

i ch ng ch
11

i thì s n sóc nuôi

cho đúng đ n, bi t yêu



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
v , q tr ng v .
mình, th

i v i ng

i ph n , ch c n có m t ng

i ch ng hi u

ng mình, thơng c m cho nh ng n i gian trn, v t v c a mình

đó đã là m t đi u vơ cùng h nh phúc. H s n sàng làm t t c , hi sinh t t

KIL
OBO
OKS
.CO

M

c đ làm tròn b n ph n c a mình :
“Quanh n m bn bán

mom sơng

Ni đ n m con v i m t ch ng
L n l i thân cò khi qng v ng
Eo sèo m t n

c bu i đò đơng”
“Th

ng v - Tú X

ng).

ó là nh ng nét đ p trong quan h v ch ng
5. Quan h anh em, b n bè, hàng xóm
5.1. Quan h anh em

i lion v i đ c hi u là đ c đ .

là m i quan h gi a anh ch em

trong m t gia đình. B n ph n c a ng

i anh là ph i quan tâm, ch m sóc

và nh

ng nh n đàn em. Ng

c l i, ng

i làm em ph i h t lòng kính

tr ng và ngoan ngỗn vâng l i anh ch c a mình. T c ng ta v n nói “Anh
em nh chân v i tay”, “Mơi h r ng l nh”, “ch ngã, em nâng”, “M t gi t
máu đào h n ao n

c lã”… Ca dao c ng đ c p đ n m i quan h này.

“Khơn ngoan đ i đáp ng

i ngồi

Gà cùng m t m ch hồi đá nhau”.
Ho c : “Anh em nh chân v i thay

Rách lành đùm b c, d hay đ đ n”…
Và nh ng ng

i làm anh, làm ch ch c s khơng th qn đ

c tích

“Tr u cau” c a dân t c ta- m t tích truy n đ y xúc đ ng v tình anh em,
ngh a v

ch ng g n bó keo s n, thu

chung mn đ i; hay nh

chuy n “Tình anh em” ch ng h n, đ c đ đã th t s

đ

câu

c to sáng. Cha

m m t đi đ l i cho anh em m t m nh ru ng. Hai anh em làm chung, đ n
mùa thu ho ch lúa, h chia làm hai đ ng đ u nhau và đ
êm đ n, ng

ngồi đ ng.

i em ngh : mình ch có m t thân m t mình, ch ng ph i lo

l ng cho ai c , còn anh trai mình đang có c m t gia đình ph i lo, mình s
12



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
khuân b t đ ng lúa c a mình sang đ ng c a anh, làm th anh s không
bi t mà t ch i. Ng

i anh thì l i ngh : Ta thì ch ng sao, nh ng em ta ch

có m t thân m t mình, vì th ta s nh

ng cho em m t ít lúa c a ta. Sáng

KIL
OBO
OKS
.CO
M

hôm sau ra đ ng, c hai anh em đ u vô cùng ng c nhiên khi th y c hai
đ ng v n r t b ng nhau. Sau m t vài đêm nh v y, hai anh em quy t tìm
hi u rõ nguyên nhân và h

đã g p nhau trong c nh m i ng

i đang ôm

nh ng bó lúa c a mình sang đ ng c a nhau… Hai anh em h đã ôm l y
nhau mà khóc…

5.2. Tình b n bè
S ng

đ i ai c ng c n có b n. Kh ng T d y: B n v i ng

t , trung chính thì h c đ

c n t hay, b n v i ng

i nhân

i gian tà qu quy t thì

nhi m l y đi u d . B i th cho nên ta ph i ch n b n mà ch i. B n h u
ch i v i nhau ph i l y đi u ph i trái hay d mà khuyên b o nhau, nh ng
vi c gì c ng ph i gi

cho ph i ngh a thì thôi. Ch a th y m t ng

không có b n mà thành ng

iđ

i nào

c bao gi .

Bá Nha đã đ p hang cây đàn c a mình khi Chung T Kì - ng
tri âm - đi sang m t th gi i khác. D
đ

ng

i v

th

ng L c ng không h ng n ng i khi

ba c a mình là Châu Long đi nuôi b n

Nguy n Khuy n đã khóc c D

n h c. C

ng Khuê khi c m t:

“Ai ch bi t chán đ i là ph i

V i vàng chi đã m i lên tiên.
R

u ngon không có b n hi n

Không mua không ph i không ti n không mua!
Câu th ngh đ n đo không vi t
Vi t đ a ai, ai bi t mà đ a ?
Gi

ng kia treo nh ng h ng h

àn kia g y c ng ng n ng ti ng đàn”…
Tình b n giúp cho m i ng

i th yđ

5.3. Tình làng ngh a xóm :

13

ib n

c ni m tin vào cu c s ng.



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Nhõn dõn ta v n núi : Bỏn anh em xa mua lỏng gi ng g n, Hng
xúm t i l a t t ốn cú nhau B i v y, m i ng

i c n ph i s ng ỳng

m c th t ch t tỡnh lng ngh a xúm. M i khi mỡnh cú vi c c n h hng,
c l i, n u m i ng

i c n mỡnh, chỳng

KIL
OBO
OKS
.CO
M

lng xúm nhi t tỡnh n giỳp; ng

ta c ng khụng nờn do d , ng i ng n gỡ c . Lm

c nh v y, cu c s ng

c a t t c chỳng ta cú ý ngh a h n r t nhi u.

Trong truy n L u Chừng c a Ngụ T t T , ngy V n H c s p i thi,
b con hng xúm ai c ng n nh. Ng

i cho qu, ng

i cho ti n, ng

i

khuyờn nh ai ai c ng u vui v v i chớnh s quan tõm c a mỡnh
Trong lng, gia ỡnh no ú t
ng

ch c ỏm c

i cho con cỏi, m i

i trong xúm u n gúp m t choc m ng, chia vui, n u gia ỡnh no

ú cú ỏm tang, cú chuy n bu n, m i ng

i c ng t

nguy n n chia

bu n, a ti n

Khụng ai cú th s ng tỏch ra kh i xúm lng, b i v y, th t ch t m i
quan h v i hng xúm lỏng going l m t vi c c n thi t.
PH N III: K T LU N CHUNG
Tỡm hi u cỏc m i quan h
nh ng nột p, m c th
ng

trong Ng

c trong cỏch

Luõn, chỳng ta th y

ng x

gi a con ng

c

i v i con

idf trong m t ph m vi h p l gia ỡnh, v trong m t ph m vi r ng

h n l xó h i.

Tuy nhiờn, th gi i hi n th c luụn luụn v n ng, bi n i v phỏt
tri n; h n n a b n thõn cỏc quan ni m m Ng Luõn c p n khụng
ph i l khụng cú nh ng h n ch , b i v y nh ng quan ni m m nú a ra
cú th phự h p v i th i kỡ ny, xó h i ny song tr nờn l c h u, b o th
trong th i kỡ khỏc, xó h i khỏc l i u khụng th trỏnh kh i.

i v i t n c ta, hi n nay ang

trong th i kỡ quỏ lờn ch

ngh a xó h i, chỳng ta ang ph n u xõy d ng ch m i, n n kinh t
m i, n n v n hoỏ m i v con ng
quan h gi a ng

i v i ng

i m i. S

i trờn t n
14

nghi p ú ũi h i nh ng

c chỳng ta ph i t ng b

c xó



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
h i hoỏ theo h

ng xó h i ch ngh a. Núi xó h i hoỏ nh ng quan h gi a

ng

i khụng cú ngh a l tỏch ngh a cha con, m

i v i ng

con, v

ch ng trong gia ỡnh v tỡnh b n ý h p tõm u riờng khụng cũn n a.

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Trỏi l i, trong xó h i xó h i ch ngh a, quqn h v tỡnh c m gia ỡnh, quan
h v tỡnh c m b n h u cng lnh m nh, trong sỏng h n. Cỏi chớnh l l i
ớch v tỡnh ngh a riờng (gia ỡnh, b n h u) khụng cao h n, cng khụng l n
ỏt l i ớch cụng c ng v tỡnh c m g n bú v i xó h i, v i t p th , m ph i
ph c tựng m t cỏch trung th c lớ t
B. CI

ng v l i c a ớch t p th , c a xó h i.

P TRONG V N HểA M C C A DN T C VI T

(Qua cỏc th i k l ch s )

Trang ph c l m t nhu c u thi t y u trong i s ng con ng
quan h n nhi u l nh v c trong xó h i nh

i. Nú

a lý, l ch s , kinh t , l

giỏo, ng c p, phong t c t p quỏn v.v... Nh t l

l nh v c v n húa tinh

th n nú th hi n c th rừ nột v trỡnh v th hi u them m c a m i con
ng

i, m i dõn t c, m i th i i...

Qu th t trang ph c (l ki u cỏch qu n ỏo, m , kh n, gi y dộp,
trang s c...), cú t m nh h

ng r t l n t i i s ng con ng

i - cỏc m i

quan h xó h i th hi u them m , i s ng tinh th n c a con ng
Nam ,

i Vi t

ễng cha ta ó tong d y r ng:

H n nhau t m ỏo manh qu n
Th ra búc tr n ai c ng nh ai.

ú l b ng con m t trang ph c, v xột

gúc bỡnh ng c a cogt.

Nh ng th c t ph phng ta cho cho ta th y, trong xó h i c , ch vỡ cỏi ao,
manh qu n y m bi t bao ng

i lao ng nghốo ó ph i au kh lờn ti ng.

Cha ỡ cỏi ỏo cỏch ny

M t chỳng m t b n vỡ my ỏo i

Nh ng n u ch nhỡn nh n cỏi ỏo, cỏi qu n

gúc l nh ng v t che

thõn n thu n thỡ t c l ch nhỡn b ng con m t th c d ng. B i nú cũn
15



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
mang nh ng ý ngh a sâu s c v m t v n hóa xã h i, v xu h
m , c a tong dân t c, c a t ng con ng
xâm l

c ph

ng B c xâm l

c n

ng them

i l ch s cho th y đã bao l n quân
c ta, và c

g ng b ng m i cách đ

ph

KIL
OBO
OKS
.CO
M

đ ng hóa l i s ng, phong t c c a dân ta, b t dân ta n m c theo ki u
ng B c nh ng đã g p ph i s đ u tranh mãnh li t c a dân ta đ b o

v đ tn

c, b o v phong t c c truy n.
“ ánh cho đ dài tóc

đánh cho đ r ng đen”...

Vì v y trang ph c (hay v n hóa m c): không ch là v t đ che thân
mà còn mang nh ng ý ngh a l ch s , ý ngh a tinh th n dân t c.

ó là v

đ p tinh túy c a m i dân t c, là bàn tay khéo léo, kh i óc tinh t c a
ng

i Vi t x a trong vi c c k t h p trang ph c, s cách đi u tinh t cho

trang ph c c a mình tr nên đ p đ h n đ phù h p đ i s ng xã h i hi n
đ i.

Trong bài ti u lu n này, tôi mu n trình bày sâu vào v n đ “Cái đ p
trong v n hóa m c c a dân t c Vi t – qua các th i k l ch s ”.
-Trang ph c th i Hùng V

ng

-Trang ph c th i phong ki n

-Trang ph c t cách m ng tháng 8 đ n nay.
TRANG PH C TH I HÙNG V

NG

Cách đây kho ng 2500 – 2700 n m, th i đ i Hùng V
đ i c a nhà n
Ng

c đ u tiên – nhà n

ng (v i s ra

c V n Lang – v n hóa đ ng thau).

i dân đã bi t sinh s ng, b ng s n b n, tr ng tr t bi t rang gai, đay,

dâu, nuôi t m,
n a).

m t d t v i không còn ph i dùng v cây làm qu n áo

Theo m t s hi n v t còn gìn gi

và thu đ

c

m t s di ch , và

theo nghiên c u c a các nhà v n hóa h c – kh o c h c trang ph c th i
k này khó phong phú.
Ph

n

m c áo ng n đ n bong, x

ng c, bó sát vào ng

i, phía

trong m c y m kín ng c. Chi c y m có c tròn r t c , có trang trí hình
16



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
ch m h t g o. C ng cú nh ng d o ỏo cỏnh ng n, c vụng, h m t ph n
vai v ng c ho c kớn ng c, h m t ph n vai v trờn l ng. Trờn ỏo cú hoa
v n trang trớ. Th t l ng cú 3 hng ch m trang trớ, cỏch i u nhau, qu n
x ng phớa tr

u v cu i th t l ng th

KIL
OBO
OKS
.CO
M

ngang bong, lm cho thõn hỡnh thờm trũn l n.
c v sau ng

i, t n cựng b ng nh ng tua rua. Vỏy kớn bú

sỏt sỏt vo thõn c n c n trang trớ p.

n ụng úng kh l m t d i v i, ci u ngang kho ng 10cm (20cm
thỡ g p ụi l i), chi u di kho ng 1,2m ho c di h n. Tựy theo chi u di
c a kh , ng

i ta qu n thnh m t ho c nhi u vũng quanh bong, th uụi

kh v phớa sau ho c phớa tr

c.

n ụng

ụng S n th

ng c i tr n.

n ụng v n b u bỳi túc trũn sau gỏy. M t hỡnh th c khỏc l
túc bỳi ng

c m t ph n lờn nh u, m t ph n th ra sau l ng. C ng cú

th c nam v n
th

u xũa túc sau l ng (nam th

ng xừa túc kớn c , n

ng xừa túc sau l ng).

Qua quan sỏt trờn tr ng ng ta th y: trong cỏc ho t ng t p th ,
cỏc ngy l h i ng

i ta cũn m c nh ng chi c vỏy lm b ng lụng v , ho c

b ng lỏ cõy xũa ra r t p, trờn u h l chi c m c ng b ng lụng v cú
trang trớ thờm nh ng bụng lau
Ng

i dõn th i k

phớa tr

c.

ny c ng eo r t nhi u lo i trang s c. Nh ng

vũng eo tai a d ng: cú lo i n gi n ch l m t s i dõy ng u n trũn s
si, hay

c ỳc lion, cú lo i vũng trũn cú hang khúa.

c bi t l cú

nh ng vũng hoa tai g n qu nh c hay ụi hoa ai b ng ỏ, hỡnh con thỳ.
Nh ng chu i h t th

ng th y.

G m cỏc lo i h t hỡnh tru, trỏi xoan, hỡnh c u.
Ngoi ra cũn cú nh n b ng ng eo
n ụng th
khi xu ng n

ngún tay cú g n qu nh c.

ng cú t c s m mỡnh (ban u v i m c ớch v lờn mỡnh

c nú khụng b giao long hóm h i. Sau

thnh hỡnh th c trang i m cho c th ).
en, v cú t c n tr u.

17

c nõng lờn

n ụng n b u nhu m r ng



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Tuy r ng nh ng trang ph c th i k nào còn đ n gi n, đ trang s c
còn tơ s , nh ng v i đi u ki n ch tác h n ch , ta th y đ
ng

i th i kh b y gi đã có trình đ th m m , óc t

c r ng; con

ng t

ng cao, đã

KIL
OBO
OKS
.CO
M

quan tâm nhi u t i v n đ làm đ p cho c th , đ ng th i khi th hi n bàn
tay khéo léo c n c n c ho t đ ng.
Th i nhà Lý.

Có n n kinh t phát tri n t o đi u ki n phát tri n m i m t c a đ i
s ng xã h i. V i ý th c dân t c, nhà vua ch tr
n

c:

ng dùng g m vó trong

N m 1059 Vua Lý Thánh Tơng đ nh tri u ph c cho các quan vào
ch u vua các quan ph i đi t t, đi hia, đ i m phác đ u, m c áo bào tía,
c m h t ngà, th t đai da. Vu m c áo màu vàng, qu n tía, búi tóc, cài trâm
vàng.

Trang ph c võ t

ng th i Lý khá hồn ch nh: m chùn kín tai, áo

dài đ n đ u g i, cánh tay áo đ

c may g n gàng, ch t, bó sát c tay, có

nh ng m nh giáp, ho c di m v i trang trí hình xo n c hay hình bơng hao
nhi u cánh to

tr

c ng c. R t nhi u đ

ho c xo n c, ti p d

ng viên song song, hình cong

i là nh ng qu nh c nh , ho c nh ng tua r r i m i

đ n hàng qu nh c. Dây l ng b ng v i thì bng r hai đ u xu ng phía
tr

c. N u là đai l ng b ng da thì sát vào b ng, đ u làm n i lên đ

nét kho , đ p cho c

th .

ơi hia

d

ng

i chân cao đ n đ u g i và đ

c

trang trí đ n gi n.

Các v n , tóc th

ng búi cao lên đ nh d u, trên trán có m t đi m

trang trí, c đeo nh ng chu i h t, m c váy ngán có nhi u n p.
Trang ph c c a nhân dân: th i k này “q n a ng
sãi”. T

ng ph t ADi

i dân làm s

à (t n m 1057) còn l i t i chùa Ph t Tích cho ta

th y: t m áo pháp khốc ngồi có đ

ng cong, đ

ng th ng g p khúc hay

bng r , r t sinh đ ng. N p áo n i lên nh nh ng đ

ng gân c a t m lá

ren dính sát c th . Khi đi d n d p ch y si, ch thì v t chéo m m m i,
hay ch y vòng nh

sóng l

n, ch thì nh nhàng, vài đ
18

ng n m ngang



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
cho th y t m ỏo v a r ng, v a g i t
ng lm b ng ỏ.
Ng
th

i dõn c ng cú t c s m mỡnh, n b eo khuyờn b c v

n

ng bỳi túc xao v bu c di m hoa trờn u.

KIL
OBO
OKS
.CO
M

t

c m ng v m n c a v i dự

Trang phcu th i Tr n.

õy l th i k cú nhi u lo i v i m i. V i bụng, v i gai, l a l nh, sa,
the, nỏi, s i, o n, g m vúc, Ngh thờu c ng phỏt tri n.
N m H ng Long th 8 (1300). Quan vừ dựng ki u m ỏo m i. Quan
v n i m ch
9 t c n 1 th

inh (

) mu en. C a tay ỏo cỏc quan v n, vừ r ng t

c 2 t c.

N m 1395 L ch Tri u t p k quy nh: Nh t ph m thỡ mu tớa, nh
ph m mu i h ng, tam ph m mu o h ng, t

ph m, ng ph m mu

l c; th t ph m mu bi c, bỏt c u ph m mu xanh.
Trang ph c nhõn dõn:
n ụng th

ng c i tr n ho c m c ỏo t thõn mu en, c cỏo trũn

b ng the, qu n m ng b ng l a thõm.

i a s tr c u, i t, cú ng

i

i gi y da. T c x m mỡnh c ng r t ph bi n.
Trang ph c th i Lờ-M c.
Trang ph c tri u ỡnh:

i vựa Lý Thỏnh Tụng (t n m 1934) khi hnh i l : vua m c ỏo
long c n, u i m mi n, cũn l th

ng tri u thỡ m c ỏo hong bo, i

m xung thiờn.

Chỳa Tr nh trong cỏc i l , v ngy th

ng khụng khỏc vua Lờ l

m y ch khỏc v mu c (vua dựng mu vng, chỳa dựng mu tớa) th hi n
s l n quy n nghiờm tr ng.

1486 nh ki u m ch u: cỏc quan van vừ vo ch u, i m ụ sa, hai
cỏnh chu n ph i nh t lu t h i h

ng v ng tr

c, khong

c t ý lm

ngang, hay l ch.

Tri u ỡnh l i nh th trang ph c khi ti p s

nh Minh cỏc cụng

h u, bỏ, nh phũ mó, v cỏc quan v n vừ, u ph i mu s m, cỏo cú c
19



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
b ng gai, t , sa l s c xanh di cỏch t m t t c (3,3cm) tay r ng 1 th
hai t c (40cm). S quy nh v trang ph c th hi n lũng t
khụng cho n

tụn dõn t c,

ng.

c a hong thõn trang s c b ng vng, quan v n quan vừ trang

KIL
OBO
OKS
.CO
M

M

c ngoi coi th

c

s c b ng b c: ỏo dựng ỏo tớa, hinh con k lõn: quan v n cú hỡnh con tiờn
h c; quan vừ hỡnh con s t .

M nh phu m c theo v i ph m tr t c a ch ng - ng

i n b no

chớnh b n thõn lm nờn sang hi n thỡ khụng ph i kộm m ỏo c a ch ng.
n n m 1720 i l i: ỏo c a hong thõnm, v
dựng sa t u; i m
mu tr m tr

lụng uụi ng a, mu thu, mựa ụng dựng o n t u

ng.

Trang ph c ng

i dõn:

n b lao ng th

ng n, th t l ng th phớa tr
y t ki n b c tụn tr

tr n, úng kh .
Ng

i

ng thõn mựa xuõn mựa h

ng m c y u c xõy, cỏnh tay tr n, m c vỏy
c.

u th

ng dựng kh n l

ng l i xo xu ng kớnh l .

t cu n túc lỳc

n ụng lao ng c i

n ụng - n b i nún xuõn lụi, ti u l p (nún r nh ).

kinh thnh i nún liờn di p. Cỏc ụng gi i nún ngoan sỏc, con

nh quan v h c trũ i nún ph

ng u i. H hng nh quan v m t s

ụng gi i nún c cõu v.v Trang ph c th i ny khỏ phong phỳ, c ỏo
c u s c s ng mónh li t

c gỡn gi t i ngy nay.

Trang ph c th i Nguy n - Phỏp thu c.
u th i Nguy n trang ph c c ng
u th i Nguy n trang ph c c ng
pha t p c a y u t

c quy nh r t

m . Nh ng

c quy nh r t t m . Nh ng do s

ụng - Tõy cng lm trang ph c thờm l b ch lai c ng

( c bi t l t ng l p th ng tr ).

Trang ph c tri u ỡnh: Vua cú m

mi n, xiờm, ai, hia, h t, m

mi n: thõn hỡnh trũn ng, an b ng dõy thau, canh tr

c canh sau, eo 24

dõy tua b ng vng, sõu 300 h t san hụ. Trõn chõu pha lờ v 400 h t vng.
nh m

ớnh 2 ch

v n th . Xung quanh m

20

cú 12 hỡnh r ng vng, 6



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
hình ng n l a c ng b ng vàng l i dát hình hoa sen, đám mây b ng 256 h t
vàng.
Áo long c n b ng sa tanh màu thanh niên thêu nhi u ho ti t, m t
ai làm b ng da b c đo n màu vàng, gi a đính m t

KIL
OBO
OKS
.CO
M

tr i tr ng sao, r ng.

viên ng c hình vuông, xung quanh g n 6 viên ng c hình qu trám, b t
vàng, 392 h t châu ng c bên trong có 6 khuy đ dính vào áo. H t b ng
ng c dài m t th

c hai t c ngang ba t c có túi g m đ ng.

Quan quan lính tri u Nguy n c ng có quy đ nh rõ r t.

Càng v sau trang ph c c a giai c p phong ki n tri u Nguy n đ c
bi t là t ng l p trên, càng bi u hi n s
hình nh Kh i

l

lang k ch c m lai c ng (nh

nh).

Trang ph c ng

i dân c ng có nhi u thay đ i.

Các bà các cô

mi n B c và B c Trung B

th

ng m c áo cánh

ng n bên trong là t m y m màu vàng t t m hay b ng v i màu hoa hiên
ho c màu nâu non. Hai đ u c y m có hai d i nh đ bu c ra sau gáy. Áo
dài

Áo ài: là lo i áo hai v t phía tr
cài khuy. Ng

i nào c ng nuôi tóc dài và v n kh n. N u đuôi tóc dài h n

kh n, s r xu ng c nh tai trái c a ng
trang đi m đ

c đ u nhau buông th xu ng không
i ph n . Tác đuôi gà là hình th c

c a chu ng th i đó:

“M t th
Hai th

Mùa rét ph n

ng tóc b đuôi gà.

ng n nói m n mà có duyên”

mi n B c và B c trung b còn chít trên đ u m t

chi c kh n vuông màu thâm, khi chít g p chéo kh n l i, đ t lên đ u, 2 góc
kh n bu c l i d

ic mt iđ

c ph kín. C gn có ki u đ t mép kh n d

g n trán, kéo hai bên kh n v hai phía cho thành m t hình m qu
r i bu c hai đ u kh n xu ng d

i

gi a

i c m ho c qu t hai đ u kh n bu c ra sau

gáy g i là chít kh n m qu .

21



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Ph n

mi n Nam và Nam Trung b

a m c màu đen áo cánh dài

cúc gi a, m c qu n khơng m c váy, dùng kh n v i màu sáng ho c k ơ
g p l i v t trên đ u đ tránh n ng.

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Chi c ao m ba m b y trong ngày xn ch y h i c a cơ gái Kinh
B c là m t nét đ p đ m đà.

ó là m t b áo dài ba chi c, ngồi cùng là

chi c áo t thân b ng the, màu thâm ho c màu tam giang, hai chi c bên
trong màu m gà, và màu cánh sen, màu vàng chanh hay màu hò thu . Ch
em còn dùng m t s
v.v…

lo i nón nh

Trang ph c đàn ơng trong c
nhau. Khi lao đ ng th

nón ba t ng, nóng thúng, nón giang
n

ng m c b ng v i

ng n b n thân cài cúc.

c bi t là

c th i k

này t

ng đ i gi ng

ng Lâm nhu m nâu, áo cánh

mi n Trung có lo i áo Lác: là lo i áo

đan b ng c lác đ dùng khi giá rét, là m t hình ch nh t g p đơi v i m t
l kht

gi a làm c , m t s i dây bu c làm th t l ng bó sát vào ng

M c qu n đùi ho c qu n lá to khi lao đ ng.
đ u. Th i ti t nóng b c, đàn ơng th
Nón c a đàn ơng th

tóc dài và búi lên đ nh

ng c i tr n.

ng là hình chóp. M t s ng

i v n đ tóc dài

và cu n kh n, v i ki u chít kh n, ki u qu n kh n nhi u vòng.
đ ng g p m a th
T

àn ơng ra

ng mang ơ dù tr ng, ho c đen (còn g i là ơ cánh gi i).

1930 phong trào c t tóc ng n r ngơi l ch càng r m r , ng

tu i m c áo dài - đ i kh n x p đ

ti n.
Ng

i.

i đ ng

c làm s n, khi dùng ch p lên đ u r t

i đi làm (viên ch c) còn m c com lê, qu n tây, áo s mi đi dày

tây b ng da đen, đ i m cát tr ng v.v…

Nói chung trong giai đo n này, có nh ng s đ i thay đáng k trong
trang ph c so v i giai đo n tr
nh ng th

ng ch là

c. Tuy r ng có nh ng thay đ i tây hố

t ng l p quan ch c, viên ch c. Nhi u nét v n hố

trong trang ph c v n đ

c l u gi

và cách đi u đ p h n cho phù h p

đi u ki n lao đ ng - sinh ho t.

Trang ph c ph c t cách m ng tháng 8 đ n nay.
22



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
T khi đ t n

c đ c l p, t do c trong nam và ngồi b c đ u di n

ra sơi n i các phong trào ho t đ ng, lao đ ng xây d ng đ t n
ng

c. M i

i s ng hồ đ ng h n. Nh ng gia đình giàu có b t n m c diêm dúa

trong tr

i tham gia ho t đ ng cơng ích. Các em nh thi u niên

KIL
OBO
OKS
.CO
M

mà theo m i ng

ng h c m c đ ng ph c, tham gia các phong trào đồn đ i đã xố

đi ranh gi i: con ơng ch , ch sen, con ơng đ c, anh th .
V i hồn c nh l ch s

m i, ch em ph n

c ng thay đ i cách n

m c cho phù h p v i ho t đ ng, n m c g n gàng gi n d h n: áo cánh
nâu, c tròn, hay c qu tim, trong m c áo lót khơng tay qu n đen b ng
v i phin hay láng. Nh ng ng

i thốt ly làm cán b m c áo ki u s mi đ i

cán, tay th ng, c hình cánh nh n, áo th

ng may bàng v i xanh hồ bình,

hay ka ki màu xi m ng, màu be h ng, đi dép cao su đen.

Su t trong nh ng n m tháng đ u tranh đ gi i phóng mi n Nam, có
nh ng đóng góp đáng k c a ng

i ph n . V i nh ng chi c áo ba ba

kh n r n trên đ u hay v t vai, và đ c bi t là đơi dép cao su truy n th ng
cùng v i hình nh chi c m tai bèo, nh ng đ i qn “tóc dài” anh d ng đã
làm cho gi c M bao phen điêu đ ng.

Hình nh nh ng cơ dân qn áo cánh nâu non, chít kh n vng đen

m qu , chi c th t l ng da to b n, th t ngang ng
hình nh đ p m i c a ng

i vai đeo súng là m t

i ph n Vi t Nam. N cơng nhân m c b qu n

áo b o h lao đ ng, màu tím than hay áo s mi tr ng qu n tím than li n
y m, tóc c p g n lên cao, c t ng n hay u n.

i m l

i trai hay chùm

bao tóc b ng v i ho c bu c chéo trên đ u chi c kh n nhi u màu, chân đi
giày ba ta, gi y v i th p c hay đi dép cao su đen. Áo b lu dài màu tr ng,
qu n v i tr ng đ i m

tòn tr ng khi làm vi c là trang ph c c a ch em

ngành Y t . Ch em m u d ch viên m c áo s mi c hai ve, tay th ng r ng
màu xanh hồ bình hay màu tr ng. Nh ng b
nh nhàng, thanh l ch t

trang ph c y tốt lên v

ngàn x a đúc l i, đ ng th i còn th hi n s c

s ng m nh m c a v đ p truy n th ng đã đ
Trang ph c đàn bà t 1975 đ n nay.

23

c gìn d bao đ i nay.



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Ph n đ ng tu i

th thành, ngày th

áo s mi H ng Kơng, áo
thìa, c

vng, hình ch

mi tri t ly, v i các lo i c , hình qu tim, c
V, c

cánh nh n, c

hai ve. N

thanh niên có

nhà, áo chui, áo m , áo s mi chi t ly, áo

KIL
OBO
OKS

.CO
M

nhi u ki u áo: áo b đ m c
s

ng m c áo cánh, áo bà ba,

mi H ng Kơng, áo vai b ng, vai li n, vai tra, vai chéo, áo có ho c

khơng có c u vai, có các lo i c : nh c ch B, c m t ve, c hai ve tròn,
c hai ve nh n, c hai ve li n, c lá sen tròn, c lá sen nh n, c hai ve
li n.

C đ ng, c cánh nh n; c lính thu : c Nh t B n, c con bát v.v…
Mùa hè thì dùng nhi u lo i v i phù h p v i khí h u Vi t Nam nh

phin

nõn, l a, xoa. Mùa đơng phát tri n r t m nh áo vét, cáo len dài tay, áo len
ng n tay, khơng tay, áo khốc hi u m ng tơ có đai th t eo, áo chui đ u c
cao.

Gu c, dày v n có các ki u, gót nh n, gót vng, gót b ng. Ch t li u
giày b ng da, dep b ng nh a nhi u màu, gu c b ng g s n nhi u màu, hay
s n mài, gu c có nhi u hình trang trí, hoa v n. Nói chung giai đo n này
cách n m c c a ph n

3 mi n khơng khác nhau là m y (do đi u ki n

giao l u, ho t đ ng khi đ t n

c đã th ng nh t). Và đ c bi t chi c áo dài

dù có nh ng nét cách di u h i khác nhau nh ng nó đã tr thành chi c áo
đ c tr ng, đ p mà dun dáng cho c ph n ba mi n và là thành t u c a
s sáng t o đ c đáo c a s đ u tranh b n b c a cái t t th ng cái x u, nét
đ c đáo chân chính ph i th ng v n hố lai c ng k ch c m.
Trang ph c đàn ơng:

Th i k đ i m i, cách n m c c a nam gi i c ng có nh ng nét thay
đ i m i phù h p chuy n bi n linh ho t theo th i đ i.

Sau cách m ng tháng 8-1945 trnag ph c đàn ơng
nhi u thay d i, cách n m c gi a cán b

và dân th

vùng t

do có

ng hồ đ ng v i

nhau. Thanh niên nơng thơn b t đ u m c áo s mi, qu n âu, trong khi đó
nhi u cán b đã m c qu n áo nâu đ d thâm nh p và qu n chúng nơng
thơn. Sau này chi c áo v i ka ki đ i cán b n túi m c ngồi ph bi n (ki u
24

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
áo Tơn Trung S n đ

c Vi t hố). Mùa rét chi c áo kaki có hai túi cheo,

màu tím than là màu v áo chùm ra ngồi m t n n bơng máy ơ vng r t
ph bi n, phù h p v i cu c s ng lao đ ng và giai đo n th i chi n.
c dùng ph bi n (vì r ti n, ti n l i).

KIL
OBO
OKS
.CO
M

dép cao su làm b ng l p ơ tơ đ

mi n trrong (vùng đ ch t m chi m). Cách
khác, khơng ph c t p nhi u

các vùng nơng thơn.

n m c c ng khơng

àn ơng nhi u tu i v n

m c áo the, áo sa tanh đen hay màu lam áo g m hoa hình ch
tr ng

ơi

th , qu n

ng s , đ u đ i kh n x p, đi dày da láng hay dày da đen, m t s

m c âu ph c trung niên, thanh niên m c s mi, áo vét tơng, th t cravat m
l

i trai. Các lo i qu n âu du nh p vào Vi t Nam c ng đ

phù h p v i con ng

i Vi t Nam.

V áo: nam gi i th
to b n, có ng

c bi n đ i cho

ng m c áo s mi may bó, ve c áo và mang sét

i m c áo chi t ly, g u ao l

n, v t ơm l y mơng, có ng

m c áo phơng, áo d t kim ba l : Mùa đơng c ng nh

i

nh n ngày l , h i,

đàn ơng thành th m c comlê các màu g n đây a màu sáng nh màu s a
màu ghi nh t. M i ng

i đi dép cao su đen có 2 quai chéo phía m i dép

và hai quai ngang đ ng sau, hay dép cao su c i ti n đ cao t 3 - 7 cách
m ng, có hai quai chéo nh x ng đan, x ng đan b ng da, đ da hay đ k p
dép nh a ho c s m pơ các lo i,dày tây, dày ba ta c ng đ

c s

d ngk

c nh t là

thành

ngày l ngày t t đi dày tây các ki u.

Nhìn chung trang ph c c a đàn ơng trong c n
th đã đ

c may theo ki u trang châu Âu có ph n g n gàng thu n ti n và

theo phong t c c ng nh đi u ki n khí h u, n hngx trang ph c này c ng
đ

c c i ti n nhi u cho phù h p. Khơng còn th y rõ s phân bi t t ng l p

xã h i qua các trang ph c nh xã h i c n a.
Trang ph c l c
Ng

i.

i dân ta v n quan ni m r ng: chuy n đám c

n m” vì v y trang ph c trong l c

i c ng đ

c ng

i là chuy n “tr m

i Vi t ta r t lo toan chu

đáo. Th i x a, nh ng b trang ph c cho cơ dâu chú r trong ngày c

25

i là nh ng