thực trạng quản lý tổ chuyên môn các trường trung học phổ thông huyện bến cát, tỉnh bình dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Phạm Trọng Sang

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN BẾN CÁT, TỈNH BÌNH DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2014


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Phạm Trọng Sang

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN BẾN CÁT, TỈNH BÌNH DƯƠNG

Chuyên ngành

: Quản lý giáo dục

Mã số

: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. TRẦN THỊ HƯƠNG

Thành phố Hồ Chí Minh – 2014


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn này, tôi đã
nhận được sự giúp đỡ tận tình của nhiều tổ chức và cá nhân.
Tôi xin trân trọng cảm ơn:
- Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Phòng Sau Đại
học Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho
tôi học tập và nghiên cứu khoa học.
- PGS.TS Trần Thị Hương, khoa Tâm lý – Giáo dục trường Đại học Sư
phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình
thực hiện luận văn.
- Quý Thầy, Cô đã giảng dạy và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình học
tập tại Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.
- Sở Giáo dục & Đào tạo Tỉnh Bình Dương, cán bộ quản lí và giáo viên
3 trường Trung học phổ thông là Trường THPT Bến Cát, THPT Lai Uyên,
THPT Tây Nam trong huyện Bến Cát đã cung cấp tài liệu và có những ý kiến
quý báu để tôi thực hiện luận văn này.
- Bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã góp ý và tạo điều kiện tốt nhất để
tôi hoàn thành luận văn.
Dù đã rất cố gắng, song luận văn vẫn còn nhiều thiếu sót. Kính mong
quý Thầy, Cô và Hội đồng chấm luận văn góp ý để luận văn được hoàn
thiện hơn.

Trân trọng cảm ơn !
Tác giả
Phạm Trọng Sang


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................... 1
MỤC LỤC ................................................................................................ 2
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... 6
DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................... 7
MỞ ĐẦU................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ...............................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .....................................................................2
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...............................................................................................3
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.................................................. 7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề...................................................................................7
1.2. Lý luận về hoạt động của tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông .... 11
1.2.1. Khái niệm về tổ chuyên môn, tổ trưởng chuyên môn............................... 11
1.2.2. Vai trò, nhiệm vụ của tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn trong
trường THPT............................................................................................................ 13
1.2.3. Nội dung hoạt động của tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông .......... 16
1.3. Lý luận về quản lý tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông ......... 22
1.3.1. Khái niệm quản lý, quản lý trường học, quản lý hoạt động dạy học,
quản lý tổ chuyên môn ............................................................................................ 22

1.3.2. Các chức năng quản lý tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông .......... 29
1.3.3. Nội dung quản lý tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông .......... 31
1.3.4. Điều kiện đảm bảo cho hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường
trung học phổ thông ................................................................................................ 44


Tiểu kết chương 1 ................................................................................... 46
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN BẾN CÁT, TỈNH
BÌNH DƯƠNG........................................................................................ 47
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, giáo dục Huyện Bến Cát,
Tỉnh Bình Dương ....................................................................................................... 47
2.1.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội.......................................... 47
2.1.2. Khái quát về tình hình giáo dục huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương ............ 48
2.2. Thực trạng hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THPT Huyện
Bến Cát, Tỉnh Bình Dương ...................................................................................... 52
2.2.1. Thực trạng đội ngũ tổ trưởng chuyên môn các trường THPT Huyện Bến
Cát, Tỉnh Bình Dương ............................................................................................ 53
2.2.2. Thực trạng hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THPT Huyện
Bến Cát, Tỉnh Bình Dương .................................................................................... 56
2.3. Thực trạng quản lý tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Bến Cát,
Tỉnh Bình Dương ....................................................................................................... 61
2.3.1. Công tác quy hoạch, bổ nhiệm TTCM ở các trường THPT.................... 61
2.3.2. Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của tổ chuyên môn các
trường THPT Huyện Bến Cát, Tỉnh Bình Dương ............................................... 62
2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn các trường THPT
Huyện Bến Cát, Tỉnh Bình Dương ........................................................................ 64
2.3.4. Thực trạng quản lý sự phối hợp giữa tổ chuyên môn và các lực lượng
giáo dục khác trong các trường THPT................................................................. 67
2.3.5. Thực trạng công tác kiểm tra hoạt động của tổ chuyên môn ở các

trường THPT Huyện Bến Cát, Tỉnh Bình Dương ............................................... 69
2.3.6. Đảm bảo các điều kiện cho hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường
THPT huyện Bến Cát, Tình Bình Dương ............................................................. 75
2.4. Nguyên nhân thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường
THPT huyện Bến Cát, Tình Bình Dương............................................................. 78


Tiểu kết chương 2 ................................................................................... 83
Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN BẾN CÁT,
TÌNH BÌNH DƯƠNG ............................................................................. 84
3.1. Căn cứ đề xuất biện pháp ................................................................................. 84
3.1.1. Cơ sở lý luận ................................................................................................ 84
3.1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................. 84
3.2. Biện pháp quản lý tổ chuyên môn ở các trường trung học phổ thông
huyện Bến Cát, Tình Bình Dương.......................................................................... 84
3.2.1. Nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên
môn và giáo viên các trường THPT huyện Bến Cát, Tỉnh Bình Dương ..... 84
3.2.2. Nâng cao phẩm chất, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ quản lý cho tổ
trưởng chuyên môn các trường THPT huyện Bến Cát, Tỉnh Bình Dương 86
3.2.3. Quy hoạch, bổ nhiệm tổ trưởng chuyên môn các trường THPT huyện
Bến Cát, Tỉnh Bình Dương .................................................................................. 90
3.2.4. Tăng cường quản lý hoạt động của tổ chuyên môn các trường THPT
huyện Bến Cát, Tỉnh Bình Dương ...................................................................... 93
3.2.5. Quản lý các điều kiện hỗ trợ hoạt động của tổ chuyên môn các trường
THPT huyện Bến Cát, Tỉnh Bình Dương ......................................................... 96
3.2.6. Quản lý công tác kiểm tra, đánh giá tổ chuyên môn các trường THPT
huyện Bến Cát, Tỉnh Bình Dương ...................................................................... 98
3.3. Khảo sát sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .......... 100

Qua bảng kết quả khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề
xuất chúng tôi thấy: .............................................................................. 104
Tiểu kết chương 3 ................................................................................. 107
Hệ thống các biện pháp đề xuất đề có tính cần thiết và khả thi cao...... 107
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................... 108
TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................... 114


PHỤ LỤC 1............................................................................................... 1


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
1. BGD&ĐT

:

Bộ giáo dục và đào tạo

2. BGH

:

Ban giám hiệu

3. CBQL

:

Cán bộ quản lý

4. CNTT

:

Công nghệ thông tin

5. ĐLC

:

Điểm lệch chuẩn

6. GV

:

Giáo viên

7. HS

:

Học sinh

8. KTXH

:

Kinh tế xã hội

9. MĐKH

:

Mức độ khả thi

10. MĐTH

:

Mức độ thực hiện

11. TB

:

Trung bình

12. TCM

:

Tổ chuyên môn

13. THCS

:

Trung học cơ sở

14. THPT

:

Trung học phổ thông

15. TT

:

Thứ tự

16. TTCM

:

Tổ trưởng chuyên môn


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Quy mô, cơ cấu các trường THPT huyện Bến Cát ....................51

Bảng 2.2.

Mẫu kháo sát ..........................................................................52

Bảng 2.3.

Thực trạng chất lượng đội ngũ TTCM các trường THPT ..........53

Bảng 2.4.

Thời gian sinh hoạt của tổ chuyên môn các trường THPT.........56

Bảng 2.5.

Thực trạng nội dung hoạt động của TCM các trường THPT......57

Bảng 2.6.

Thực trạng quy hoạch, bổ nhiệm TTCM ở các trường THPT ....61

Bảng 2.7.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của TCM các
trường THPT ..........................................................................62

Bảng 2.8.

Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn các trường THPT ..........64

Bảng 2.9.

Quản lý sự phối hợp giữa các TCM và các lực lượng giáo dục khác ....67

Bảng 2.10. Công tác kiểm tra hoạt động của TCM ở các trường THPT.......70
Bảng 2.11. Đảm bảo các điều kiện cho hoạt động TCM các trường THPT..75
Bảng 2.12. Nguyên nhân thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn .......78

Bảng 3.1.

Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp về
quản lý hoạt động tổ chuyên môn .......................................... 101


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, cuộc cách mạng khoa học công nghệ phát triển ngày càng
nhanh, kinh tế tri thức có vai trò ngày càng nổi bật trong quá trình phát triển
của xã hội. Trong bối cảnh đó, giáo dục đã trở thành nhân tố quyết định đối
với sự phát triển kinh tế - xã hội. Các nước trên thế giới đều coi giáo dục là
nhân tố hàng đầu quyết định sự phát triển nhanh và bền vững của mỗi
quốc gia.
Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng
về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý
giáo dục nêu rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là
một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Đây là
trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý
giáo dục là lực lượng nòng cốt, có vai trò quan trọng”.
Hoạt động dạy học ở nhà trường phổ thông giữ một vị trí trung tâm bởi
nó chiếm hầu hết thời gian, khối lượng công việc của thầy và trò trong một
năm học; nó là nền tảng quan trọng để thực hiện thành công mục tiêu giáo dục
toàn diện của nhà trường phổ thông; đồng thời, nó quyết định kết quả đào tạo
của nhà trường. Chính vì thế, nhiệm vụ trọng tâm của hiệu trưởng trường phổ
thông là phải quản lý tốt họat động dạy học trong nhà trường nhằm nâng cao
chất lượng đào tạo của nhà trường, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội.

Để thực hiện tốt nhiệm vụ đó thì công tác quản lý hoạt động dạy học là một
trong những công tác trọng tâm của nhà trường, trong đó có nội dung là quản
lý hoạt động tổ chuyên môn.
Tổ chuyên môn là một bộ phận cấu thành, nơi thực thi trực tiếp nhiệm
vụ dạy học và giáo dục học sinh. Một nhà trường chỉ có thể thay đổi, phát


2

triển bằng chính nội lực của mình. Đối với trường THPT động lực quan trọng
để phát triển chính là do yếu tố tăng trưởng chất lượng giáo dục của đơn vị tổ
quyết định. Nhưng trong thực tế, vì nhiều lý do khách quan và chủ quan, nên
công tác quản lý tổ chuyên môn chưa được quan tâm đúng mức, chính vì vậy
hoạt động của tổ chuyên môn chưa thực sự phát huy hết sức mạnh nội lực vốn
có của mình để tạo ra những sản phẩm giáo dục có chất lượng cho xã hội.
Hoạt động quản lý tổ chuyên môn trong quản lý hoạt động dạy học các
trường trung học phổ thông Huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương trong những
năm gần đây đã có những bước chuyển biến đáng kể, song hiệu quả chưa cao,
cán bộ quản lý đã nhận thức được vai trò, vị trí của tổ chuyên môn nhưng các
biện pháp xây dựng và quản lý tổ chuyên môn chưa thật chặt chẽ, khoa học.
Việc bố trí tổ trưởng còn mang tính chủ quan, cảm tính, chưa có kế hoạch
đào tạo, bồi dưỡng một cách cụ thể đối với đội ngũ này... Những nguyên nhân
trên dẫn tới tồn tại, bất cập nhất định trong công tác quản lý hoạt động dạy
học nhằm nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục của nhà trường.
Xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên đây, chúng tôi chọn
đề tài nghiên cứu: “Thực trạng quản lý tổ chuyên môn các trường trung
học phổ thông huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương.”
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở hệ thống hoá lý luận, khảo sát thực trạng quản lý tổ chuyên
môn ở các trường trung học phổ thông huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương, đề

xuất biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tổ chuyên môn, góp
phần nâng cao chất lượng dạy học.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông.


3

3.2. Đối tượng nghiên cứu
Thực trạng quản lý tổ chuyên môn các trường trung học phổ thông
huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương.
4. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý tổ chuyên môn ở nhà trường trung học phổ thông đã
được thực hiện và bước đầu đạt một số kết quả nhất định. Tuy nhiên vẫn còn
nhiều hạn chế và bất cập trong nhận thức, trong việc xây dựng kế hoạch thực
hiện, hoạt động tổ chức, chỉ đạo cũng như công tác kiểm tra đánh giá tổ
chuyên môn trong quản lý hoạt động dạy học. Nguyên nhân của thực trạng
này có thể do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan trong công tác quản
lý ở trường trung học phổ thông.
Khi đánh giá đúng thực trạng và đề xuất biện pháp cần thiết và khả thi
thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lí tổ chuyên môn ở các trường trung
học phổ thông huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý tổ chuyên môn ở trường trung
học phổ thông.
5.2. Khảo sát thực trạng quản lý tổ chuyên môn ở các trường trung học
phổ thông huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý tổ chuyên môn ở các trường trung học
phổ thông huyện Bến Cát – tỉnh Bình Dương.

6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
- Đề tài tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý tổ
chuyên môn ở các trường trung học phổ thông huyện Bến Cát, tỉnh Bình
Dương.
- Đối tượng khảo sát là cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo
viên ở các trường trung học phổ thông ở huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương.


4

- Địa bàn khảo sát: 03 trường THPT là THPT Bến Cát, THPT Lai Uyên
và THPT Tây Nam thuộc huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Quan điểm phương pháp luận
7.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc
Vận dụng quan điểm này vào đề tài nghiên cứu là tìm hiểu mối quan
hệ chặt chẽ giữa công tác quản lí tổ chuyên môn với quản lí các hoạt động
khác trong quản lý hoạt động dạy học và hoạt động sư phạm. Từ đó giúp tìm
hiểu chính xác thực trạng quản lí tổ trưởng chuyên môn.
7.1.2. Quan điểm lịch sử - logic
Tìm hiểu sự hình thành và phát triển của đối tượng nghiên cứu, cụ thể
là hoạt động quản lý tổ chuyên môn ở các trường trung học phổ thông với
những ưu điểm cần phát huy và tồn tại cần khắc phục. Nghiên cứu xác định
phạm vi không gian, thời gian và điều kiện hoàn cảnh cụ thể để điều tra thu
thập số liệu chính xác, đúng với mục đích nghiên cứu đề tài, trình bày công
trình nghiên cứu theo một trật tự logic.
7.1.3. Quan điểm thực tiễn
Qua khảo sát thực tế, phân tích để phát hiện những bất cập, tồn tại
trong thực tiển về hoạt động quản lý tổ chuyên môn ở các trường trung học
phổ thông và trên cơ sở thực tiễn đó, đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm

nâng cao hiệu quả quản lí tổ chuyên môn, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý
hoạt động dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Bến cát, tỉnh Bình
Dương.
7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích và tổng hợp các văn bản, tài liệu, sách báo và các công trình
nghiên cứu liên quan đến đề tài; phân loại và hệ thống hoá những nội dung lý


5

luận nói trên làm cơ sở lí luận về hoạt động quản lý tổ chuyên môn ở các
trường trung học phổ thông.
7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
- Mục đích: thu thập các thông tin về thực trạng quản lý tổ chuyên
môn các trường trung học phổ thông huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương nhằm
xác định thực trạng quản lý hoạt động này.
- Nội dung: tập trung khảo sát thực trạng quản lí tổ chuyên môn ở các
trường trung học phổ thông huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương; những ưu điểm,
hạn chế và nguyên nhân; đồng thời khảo sát tính cần thiết và khả thi của hệ
thống các biện pháp đề xuất.
- Công cụ khảo sát: xây dựng các bảng hỏi nhằm thu thập thông tin từ
các đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo
viên.
7.2.2.2. Phương pháp quan sát sư phạm
Thu thập thông tin qua việc quan sát hoạt động quản lí, hoạt động sinh
hoạt tổ chuyên môn ở các trường khảo sát.
7.2.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Thu thập thông tin thông qua phỏng vấn các nhà quản lí và các giáo

viên đang công tác ở các trường THPT. Các đối tượng gồm hiệu trưởng, phó
hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, một số giáo viên.
7.2.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Thu thập thông tin từ các sản phẩm hoạt động của hoạt động quản lý
tổ chuyên môn, gồm các bản kế hoạch, hồ sơ chuyên môn, quy chế làm việc,
văn bản về kiểm tra đánh giá tổ chuyên môn, ... của các trường trung học phổ
thông được khảo sát.


6

7.3. Phương pháp thống kê toán học: nhằm xử lý kết quả nghiên cứu
8. Cấu trúc luận văn
Mở đầu
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý tổ chuyên môn ở các trường trung
học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý tổ chuyên môn các trường trung học phổ
thông huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương.
Chương 3: Một số biện pháp quản lý tổ chuyên môn ở các trường trung
học phổ thông
Kết luận và kiến nghị.
Tài liệu tham khảo.
Phụ lục.


7

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN
MÔN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Nghiên cứu quản lý hoạt động chuyên môn trường THPT là một vấn đề
tưởng như đơn giản nhưng lại rất khó khăn, phức tạp, vì thực chất công tác
quản lý hoạt động tổ chuyên môn với mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất
lượng dạy học của giáo viên THPT.
Việc nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường nói chung và
nhà trường THPT nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm của các nước
trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển Giáo
dục và Đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy, vai trò đóng góp của các biện
pháp đó là hết sức quan trọng. Đây là vấn đề luôn luôn được các nhà khoa học
trong và ngoài nước quan tâm. Họ nghiên cứu thực tiễn các nhà trường để tìm
ra biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn sao cho có hiệu quả nhất.
Các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục Xô Viết đã cho rằng: “ Kết quả
toàn bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng
đắn và hợp lý công tác hoạt động của đội ngũ giáo viên”. Với kinh nghiệm 26
năm làm hiệu trưởng VAXukhomlinxki (VA.Xukhomilinxki - Một số kinh
nghiệm lãnh đạo của hiệu trưởng THPT) đã tổng kết được những thành công
cũng như thất bại của mình. Cùng với nhiều tác giả khác ông đã đưa ra một số
biện pháp quản lý của trường THPT như việc phân công công việc hợp lý qua
các thành viên trong BGH, hiệu trưởng và hiệu phó phụ trách chuyên môn.
Các tác giả nhấn mạnh đến sự phối hợp chặt chẽ, sự thống nhất quản lý giữa
hiệu trưởng và hiệu phó để đạt mục tiêu đề ra. Các tác giả đều khẳng định vai
trò lãnh đạo toàn diện của hiệu trưởng. Tuy nhiên, trong thực tế cùng tham gia
quản lý nhà trường với hiệu trưởng còn có vai trò của phó hiệu trưởng, đặc
biệt là phó hiệu trưởng phụ trách công tác hoạt động chuyên môn. Tất nhiên


8

công việc của hiệu trưởng, và phó hiệu trưởng đều nhằm tiến tới mục tiêu
chung của nhà trường nhưng làm thế nào để công việc của hiệu trưởng và phó

hiệu trưởng đạt được kết quả cao nhất tránh “dẫm chân” lên nhau, tránh bị
“lấn sân” của nhau. Làm được như vậy là đã huy động tốt nhất sức mạnh của
tập thể giáo viên. Vì vậy V.A.Xukhom linki cũng như nhiều tác giả đã chú
trọng đến sự phân công hợp lý giữa Hiệu trưởng và các phó hiệu trưởng, ở
đây được hiểu theo nghĩa: Hiệu trưởng là người lãnh đạo tập thể sư phạm của
nhà trường chịu trách nhiệm về các vấn đề chung, song không xa rời công tác
giảng dạy. Bằng việc hiệu trưởng có thể trực tiếp quản lý một công tác chuyên
môn cụ thể nào đó và am hiểu công tác dạy môn học chuyên ngành thuộc lĩnh
vực chuyên môn của mình. Phó hiệu trưởng cùng với hiệu trưởng đề ra kế
hoạch công tác dạy học tối ưu nhất trong điều kiện cụ thể và là người tổ chức
thực hiện kế hoạch này.
Trong những trang viết của mình,V.A.Xukhomlinxki cũng như các tác
giả V.PXtrehicodin, Gigoocscaia, Hakhonôp... đều cho rằng muốn nâng chất
lượng giảng dạy là phải xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, phát huy
được tính chủ động, sáng tạo trong lao động và tạo ra khả năng ngày càng
hoàn thiện vì tay nghề sư phạm của mình. Muốn xây dựng đội ngũ giáo viên
có trình độ chuyên môn, tâm huyết với nghề, người hiệu trưởng phải có quyền
lựa chọn đội ngũ giáo viên cho trường mình, đó là những người yêu trẻ, phải
biết giao tiếp với trẻ, nắm vững chuyên môn giảng dạy, nắm vững các khoa
học có liên quan các môn trong nhà trường, vận dụng linh hoạt lý luận dạy
học, lý luận giao tiếp, tâm lý học...
Một trong những biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giảng
dạy mà các nhà nghiên cứu quan tâm chính là tổ chức hội thảo khoa học. Bởi
vì hội thảo khoa học là biện pháp tốt nhất để nâng cao chất lượng dạy học của
giáo viên vì “ Giáo viên càng hiểu biết nhiều thì anh ta vạch ra trước học sinh


9

những triển vọng của khoa học thường xuyên hơn, càng làm cho học sinh hiểu

kỹ, tính ham hiểu biết của học sinh bộc lộ ra nhiều hơn, ở các em sẽ nảy sinh
ra nhiều câu hỏi, nhiều thắc mắc hơn, những câu hỏi các em đặt ra sẽ thông
minh hơn, thú vị hơn và khó khăn hơn”. Tuy nhiên để hoạt động này đạt hiệu
quả cao, nội dung các cuộc hội thảo khoa học được chuẩn bị kỹ và có tác
dụng thiết thực đến việc dạy học, tổ chức hội thảo sinh động thu hút được
nhiều giáo viên tham gia thảo luận, trao đổi, vấn đề đưa ra thảo luận phải
mang tính thực tiễn cao, phải là vấn đề được nhiều giáo viên quan tâm và có
tác dụng thiết thực đối với việc dạy học. Qua các buổi hội thảo hiệu trưởng
hiểu thêm được các quan điểm của giáo viên về việc dạy học. Bản thân giáo
viên cũng nắm vững hơn, sâu hơn về khoa học cơ bản, về các vấn đề còn mơ
hồ và họ sẽ mở rộng hơn về tầm nhìn, tầm hiểu biết vận dụng vào trong giảng
dạy và từ đó nâng cao được chất lượng dạy học.
V.A.Xukhomlinki và Xvecxlenrơ nhấn mạnh tầm quan trọng của biện
pháp dự giờ, phân tích bài học. Xvecxlenrơ cho rằng việc dự giờ và phân tích
bài học là đòn bẩy quan trọng nhất trong công tác quản lý quá trình dạy học
của giáo viên. Việc phân tích bài học trước hết phải nêu cho giáo viên biết
cách khắc phục thiếu sót, phát huy các mặt mạnh để nâng cao chất lượng bài
giảng. Tác giả đã đề ra các yêu cầu và quy trình phân tích một giờ dạy để giúp
cho hiệu trưởng thực hiện có hiệu quả biện pháp quản lý này. Tác giả
V.AXukhomlinki đã nêu lên rất cụ thể cách tiến hành dự giờ và phân tích sư
phạm của sách giáo khoa, nội dung dạy trong chương trình. Tiếp theo là giáo
viên và hiệu trưởng dự giờ lẫn nhau và cùng nhau dự giờ giáo viên giỏi, cứ
như vậy giáo viên đã được hiệu trưởng hướng dẫn cho rất nhiều về phương
pháp dạy học, về cách thức tổ chức dạy học để nâng cao trình độ học vấn của
học sinh.


10

Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu chủ yếu về mặt lý luận

như quản lý và chức năng quản lý, về tiêu chuẩn và phẩm chất cần có của
người quản lý, vai trò người quản lý. Các công trình nghiên cứu riêng về
người hiệu trưởng trường học, có thể kể đến các tác giả: Nguyễn Ngọc
Quang, Hà Sỹ Hồ, Lê Tuấn, Nguyễn Văn Lê...
Biện pháp giáo dục chính trị tư tưởng cho giáo viên và bồi dưỡng
chuyên môn nghiệp vụ để xây dựng tiềm lực chuyên môn cho đội ngũ giáo
viên cũng là biện pháp không thể thiếu được mà phải làm thường xuyên
liên tục.
Công tác thi đua và khen thưởng trong quá trình quản lý là vấn đề rất
quan trọng. Bởi vì thi đua là động lực cho mọi thành viên phát huy hết khả
năng, trí tuệ, động viên lẫn nhau dạy thật tốt, học thật tốt, làm cho chất lượng
và hiệu quả giáo dục ngày một nâng cao hơn.
Về vai trò công tác quản lý trong việc nâng cao chất lượng giáo dục.
Phải không ngừng cải tiến nâng cao chất lượng, điều hành và quản lý của
mình để qua đó tác động có hiệu quả vào quá trình cả tiến chất lượng ở các
khâu, các bộ phận của hệ thống giáo dục cấp vi mô cũng như cấp vĩ mô. Các
công trình khoa học này với tầm vóc quy mô cũng như ý nghĩa, lý luận và
thực tiễn nhất định trong quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học. Tuy
nhiên các công trình này chỉ nghiên cứu về mặt lý luận, song nghiên cứu về
biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng dạy học
của giáo viên THPT chưa được đề cập cụ thể đầy đủ và chi tiết trong khoa
học giáo dục.
Gần đây một số luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục chuyên ngành quản
lý giáo dục bước đầu tổ chức nghiên cứu thực trạng và hệ thống được một số
vấn đề về quản lý cũng như đề xuất một số biện pháp quản lý như đề tài:
“Biện pháp quản lý hoạt động dạy và giao lưu thầy trò nhằm nâng cao chất


11

lượng giáo dục học sinh THPT tỉnh Gia Lai” của Trần Ngọc Chi (1997); “
Một số biện pháp quản lý chuyên môn của hiệu trưởng nhằm góp phần nâng
cao kết quả học tập cho các học sinh THPT thị xã Sơn La” của Nguyễn Khai
Tâm (2000); “Các biện pháp quản lý hoạt động dạy của hiệu trưởng trường
THPT tỉnh Thái Nguyên” của Đinh Thị Tuyết Mai (2002)”; “Biện pháp quản
lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THPT huyện Yên Khánh Ninh Bình trong bối cảnh hiện nay” của Đỗ Văn Thông (2008); “Biện pháp
quản lý chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT Ngô Gia Tự tỉnh Bắc
Ninh” của Nguyễn Hữu Hùng (2010); Thực trạng quản lý tổ chuyên môn của
Hiệu trưởng các trường THPT huyện Vĩnh Hưng, tỉnh Long an của Phạm
Tuấn Dũng ...
Nhìn chung các đề tài đã nghiên cứu lý luận quản lý, quản lý giáo dục,
quản lý trường học, quản lý tổ chuyên môn nhưng chưa có đề tài nào nghiên
cứu “Thực trạng quản lý tổ chuyên ở các trường THPT huyện Bến Cát, tỉnh
Bình Dương”.
1.2. Lý luận về hoạt động của tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông
1.2.1. Khái niệm về tổ chuyên môn, tổ trưởng chuyên môn
1.2.1.1. Khái niệm về tổ chuyên môn
Tổ chuyên môn là tổ giáo viên theo bộ môn hoặc nhóm bộ môn, là một
bộ phận chính thức trong cơ cấu tổ chức của nhà trường, giúp hiệu trưởng
điều hành và thực hiện các hoạt động nghiệp vụ sư phạm và trực tiếp quản lý
lao động của các giáo viên trong tổ.
Theo điều 16 - Điều lệ trường Trung học cơ sở, trường trung học phổ
thông và trường phổ thông có nhiều cấp học của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm
2011: “Hiệu trưởng, các Phó Hiệu trưởng, giáo viên, viên chức làm công tác
thư viện, thiết bị giáo dục, cán bộ làm công tác tư vấn cho học sinh của
trường trung học được tổ chức thành tổ chuyên môn theo môn học, nhóm môn


12

học hoặc nhóm các hoạt động ở từng cấp học THCS, THPT. Mỗi tổ chuyên
môn có tổ trưởng, từ 1 đến 2 tổ phó chịu sự quản lý chỉ đạo của Hiệu trưởng,
do Hiệu trưởng bổ nhiệm trên cơ sở giới thiệu của tổ chuyên môn và giao
nhiệm vụ vào đầu năm học” [5].
Tổ chuyên môn có nhiệm vụ tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp
vụ, kiểm tra đánh giá chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục của giáo
viên theo kế hoạch của nhà trường.
Như vậy, tổ chuyên môn là một tổ chức thu nhỏ của nhà trường mà
người chịu trách nhiệm điều hành chính là tổ trưởng. Hoạt động tổ chuyên
môn có đủ mạnh thì hoạt động giáo dục nhà trường mới đủ mạnh và bền
vững. Chính vì vậy, vai trò người cán bộ quản lý phải có sự đầu tư, quan tâm,
hỗ trợ kịp thời cho hoạt động của tổ chuyên môn.
1.2.1.2. Khái niệm tổ trưởng chuyên môn
Tổ trưởng tổ chuyên môn là giáo viên bộ môn giỏi, nhiệt tình, có đầy
đủ năng lực, phẩm chất của người giáo viên, có nhiều kinh nghiệm quản lý
điều hành hoạt động và năng lực sư phạm, được hiệu trưởng tín nhiệm và chỉ
định làm tổ trưởng; chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng về việc quản lý điều
hành hoạt động, tổ chức việc dạy và học, quản lý lao động của giáo viên trong
tổ chuyên môn mà mình phụ trách.
Có thể ví tổ trưởng chuyên môn như là “hiệu trưởng” của một tổ
chuyên môn, thực hiện đầy đủ nhiệm vụ chuyên môn với chức năng quản lý
như người hiệu trưởng trong phạm vi một tổ chuyên môn nhưng chỉ khác ở
chỗ là tổ trưởng chuyên môn không có quyền tuyển sinh và tiếp nhận giáo
viên.


13

1.2.2. Vai trò, nhiệm vụ của tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn
trong trường THPT

1.2.2.1. Vai trò của tổ chuyên môn trong trường THPT
TCM có vị trí,vai trò,chức năng,nhiệm vụ vô cùng quan trọng trong
việc thực hiện mục tiêu giáo dục trong trường THPT theo quy định của Luật
giáo dục.
- Trong nhà trường THPT, TCM là tổ chức cơ sở của bộ máy chính
quyền nhà trường giúp hiệu trưởng quản lý giáo viên một cách toàn diện về tư
tưởng, chuyên môn nghiệp vụ, kế hoạch giáo dục và giảng dạy về hiệu quả
đào tạo thể hiện ở số lượng và chất lượng học sinh trong phạm vi TCM phụ
trách.
- TCM là nơi triển khai toàn bộ các hoạt động giáo dục chung của nhà
trường đến học sinh các lớp, tổ chức thực hiện toàn bộ chương trình học theo
nội dung và phương pháp đã được hướng dẫn theo biên chế năm học đã quy
định.
- TCM là tập thể sư phạm gần nhất của giáo viên có tác dụng giúp đỡ
nhau bồi dưỡng, nâng cao tay nghề, phát huy những sáng kiến kinh nghiệm
chuyên môn, đánh giá, phân loại giáo viên về nghiệp vụ, là cơ sở đề nghị
khen thưởng, kỷ luật và nâng bậc lương hàng năm đối với giáo viên.
1.2.2.2. Nhiệm vụ của tổ chuyên môn
Điều 16 của Điều lệ Trường trung học cơ sở, trường trung học phổ
thông và trường phổ thông có nhiều cấp học (Ban hành kèm theo Thông tư
số: 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3 /2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào
tạo) quy định về nhiệm vụ tổ chuyên môn như sau:
a) Xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động chung của tổ, hướng dẫn
xây dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ viên theo kế hoạch dạy học,
phân phối chương trình và các hoạt động giáo dục khác của nhà trường;


14

b) Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ; tham gia đánh giá,

xếp loại các thành viên của tổ theo quy định của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên
trung học và các quy định khác hiện hành;
c) Giới thiệu tổ trưởng, tổ phó;
d) Đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên.
Tổ chuyên môn sinh hoạt hai tuần một lần và có thể họp đột xuất theo
yêu cầu công việc hay khi Hiệu trưởng yêu cầu.
TCM có chức năng quản lý giáo viên trong tổ: thực hiện tốt kế hoạch
giảng dạy và giáo dục một cách đồng bộ đó là chức năng chuyên môn nghiệp
vụ. Để làm tròn chức năng này, tổ trưởng chuyên môn cần phối hợp với tổ
trưởng Công đoàn để chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho giáo viên trong
tổ, ổn định tư tưởng cho Đoàn viên và động viên thi đua dạy tốt.
TCM là bộ phận trong cơ cấu bộ máy nhà trường vì vậy hoạt động của
tổ không thể tách rời các hoạt động chung của nhà trường. TCM có nhiệm vụ
phải chăm lo về nhiều mặt, chủ yếu là việc dạy tốt học tốt theo đúng nội dung,
phương pháp và các quy chế chuyên môn, các nề nếp, phong cách thầy và trò,
các điều kiện về cơ sở vật chất và trang thiết bị cần thiết để dạy tốt và học tốt.
Trong nhà trường THPT, TCM là một tổ chức cơ sở, là bộ máy của
chính quyền nhà trường, không những quản lý giáo viên về chuyên môn
nghiệp vụ, kế hoạch giảng dạy, chất lượng giáo dục mà còn quản lý hiệu quả
đào tạo, được thể hiện trong hoạt động nhà trường và phạm vi ngoài nhà
trường, nó biểu hiện ở số lượng lẫn chất lượng học sinh trong phạm vi tổ
chuyên môn phụ trách.
1.2.2.3. Cơ cấu và phân loại tổ chuyên môn
Theo quy định của điều lệ trường trung học, Trong nhà trường THPT tổ
chuyên môn được thành lập theo tổ bộ môn (gồm những giáo viên có cùng bộ
môn đào tạo).


15

Theo quy định, mỗi tổ chuyên môn ở một trường THPT phải có đủ từ 5
giáo viên bộ môn trở lên thì thành lập 1 tổ chuyên môn. Nếu trường thiếu giáo
viên thì hiệu trưởng thành lập tổ ghép (gồm những giáo viên bộ môn có
chuyên môn gần nhau).
- Thông thường tổ chuyên môn ở trường THPT được thành lập theo
môn học, gồm: tổ Văn, tổ Toán, tổ, lý, tổ Hóa, tổ Sinh, tổ Sử, tổ Địa, tổ Ngoại
ngữ.....
- Trường hợp thiếu giáo viên bộ môn (không thành lập tổ chuyên môn
theo bộ môn) thì hiệu trưởng thành lập tổ chuyên môn ghép. Giáo viên sinh
hoạt ở tổ chuyên môn ghép gồm những giáo viên có chuyên môn được đào
tạo không giống nhau nhưng gần nhau. Chia ra:
+ Tổ tự nhiên:( gồm những giáo viên bộ môn: Toán, lý, hóa, sinh, công
nghệ, tin học...).
+ Tổ xã hội: (gồm những giáo viên bộ môn: Văn, sử, địa, ngoại ngữ,
thể dục, giáo dục công dân...).
1.2.2.4. Vai trò nhiệm vụ của tổ trưởng chuyên môn
Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần 2 khoá VIII đã khẳng
định “Đội ngũ cán bộ quản lý có vai trò quyết định cho sự phát triển nền giáo
dục quốc dân trong giai đoạn mới”. [36,tr.89]. Cán bộ quản lý giáo dục thể
hiện trình độ, năng lực của mình trong các vai trò chủ yếu sau:
- Kiểm tra việc thực hiện chương trình (nội dung tiến độ) và việc áp
dụng những phương pháp đổi mới trong giảng dạy và học tập.
- Giữ gìn tốt mối quan hệ giữa các giáo viên, chịu trách nhiệm về việc
triển khai thực hiện nhiệm vụ năm học (cân đối chương trình, thời khoá
biểu…).
- Tham gia bồi dưỡng giáo viên bằng cách dự giờ, thăm lớp, kiểm tra
soạn bài của giáo viên, cách thức tổ chức lớp học, phương pháp đổi


16

- Quản lý tài sản, cơ sở vật chất, thư viện, trang thiết bị dạy học…
- Giữ gìn sự vận hành tốt các hoạt động của nhà trường.
- Quản lý tốt nguồn nhân lực, giao nhiệm vụ cụ thể cho từng giáo viên,
cán bộ, nhân viên.
- Xây dựng kế hoạch áp dụng trong đơn vị tổ: xác định đối tượng, nội
dung hình thức bồi dưỡng phù hợp với điều kiện tổ.
- Thực hiện giao khoán cho nhóm, cá nhân các nội dung bồi dưỡng cụ
thể và nhiệm thu theo lịch thời gian quy định.
- Đề xuất với HT về các nội dung nhân sự cần tham gia trong các
chương trình bồi dưỡng không thường xuyên.
Với hàng loạt nhiệm vụ trên, người tổ trưởng chuyên môn thực hiện
nhiều công việc như nhắc nhở đồng nghiệp thực hiện đúng đủ chương trình
dạy. Tổ chức các buổi thảo luận, chuyên đề với các bài dạy khó mục đích là
đổi mới dạy học cả về bài soạn và phương pháp dạy nhằm phát huy tính tích
cực của học sinh. Kết quả của sự đổi mới đó được đánh giá bằng các bài
khảo sát đầu kì và các bài kiểm tra định kì. Trong mỗi kì học thì tiến hành tổ
chức các đợt thi đua của giáo viên và học sinh, động viên các thành viên
trong tổ nên dự giờ học hỏi nhau, sau đó rút kinh nghiệm cho đồng nghiệp
của mình để có giờ giảng tốt hơn. Kinh nghiệm cho thấy các bài giảng được
xây dựng bằng trí tuệ của tập thể sẽ có chất lượng tốt hơn...
1.2.3. Nội dung hoạt động của tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông
1.2.3.1. Chăm lo các điều kiện để dạy tốt và học tốt
- Phòng học, bàn ghế học sinh, bảng đen, ánh sáng trong lớp, các thiết
bị chống gió, nắng, cho thầy và trò.
- Sách vở, giấy bút, mực phấn cho lớp, bảo quản sử dụng sổ điểm, học
bạ, sổ liên lạc...
- Đồ dùng dạy học, tài liệu giảng dạy...