skkn sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT

Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN
1. Họ và tên: NGUYỄN THỊ TUYẾT NGA
2. Ngày tháng năm sinh: 04 - 10 - 1980
3. Nam, nữ: NỮ
4. Địa chỉ: 59 PHÙNG VĂN CUNG, PHƯỜNG 2, QUẬN PHÚ NHUẬN,
TPHCM.
5. Chỗ ở hiện tại: Ấp Bình Chánh, Xã Tân An, Huyện Vĩnh Cửu, Tỉnh Đồng
Nai.
6. Điện thoại: (CQ)/

(NR); ĐTDĐ: 01644415759

7. E-mail:
8. Chức vụ: GIÁO VIÊN
9. Đơn vị công tác: TRƯỜNG THPT VĨNH CỬU
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
- Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân khoa học
- Năm nhận bằng: 2005
- Chuyên ngành đào tạo: GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
III.KINH NGHIỆM KHOA HỌC
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: DẠY HỌC MÔN GDCD
-

Số năm có kinh nghiệm: 6

- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây:

Trường THPT Vĩnh Cửu

1

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

TÓM TẮT NỘI DUNG
I . LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
II . THỰC TRẠNG TRƯỚC KHI THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ TÀI
1. Thuận lợi
2. Khó khăn
III . NỘI DUNG ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lý luận
2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài
IV . KẾT QUẢ
V . BÀI HỌC KINH NGHIỆM
VI . KẾT LUẬN

Trường THPT Vĩnh Cửu

2

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Điều 27.1 Luật giáo dục của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam xác định:
“Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo
đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính
năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa,
xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân…”([1])
Điều 28.2 Luật giáo dục xác định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát
huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của
từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm;
rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại
niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”([2])
Quán triệt những quy định của Luật giáo dục, nhà trường THPT cần cụ thể hoá
định hướng đổi mới phương pháp dạy học đối với từng môn học.
Môn Giáo dục công dân (GDCD) giữ vai trò quan trọng và trực tiếp trong việc giáo
dục học sinh ý thức và hành vi người công dân, phát triển tâm lực và nhân cách con
người toàn diện. Vì vậy, môn GDCD ở THPT cần tích cực đổi mới nội dung, phương
pháp dạy học để đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước, thực hiện CNH,
HĐH và phát triển KTTT định hướng XHCN. Đổi mới nội dung và đặc biệt là phương
pháp và hình thức tổ chức dạy học môn GDCD phải nhằm góp phần tích cực vào việc
đào tạo nguồn nhân lực và những công dân mới có tính năng động, sáng tạo, thích ứng
với cơ chế thị trường, có phẩm chất và năng lực để thực hiện thành công sự nghiệp
CNH, HĐH ở nước ta hiện nay và phù hợp với xu thế phát triển chung của thời đại.
Đổi mới phương pháp dạy học là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta
nhằm thực hiện đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục thế hệ
trẻ. Chính vì thế, đổi mới phương pháp dạy học sẽ là nhiệm vụ thường xuyên của
mỗi giáo viên ở tất cả các môn học, trong đó có môn GDCD. Ở trường trung học
phổ thông môn GDCD nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản, phù hợp
với lứa tuổi về hệ thống các giá trị đạo đức, pháp luật, văn hoá, lối sống của con
người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Quá trình dạy học môn GDCD là quá
trình nhằm khai thác và phát triển tính tích cực hoạt động nhận thức, năng lực hoàn
thiện của học sinh. Có thể khẳng định rằng giáo dục công dân nói chung và giáo dục

đạo đức nói riêng là môn học không thể thiếu trong chương trình của các trường
phổ thông hiện nay. Bởi đây là một môn học tổng hợp nhiều tri thức khoa học, vừa
Trường THPT Vĩnh Cửu

3

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

góp phần nâng cao nhận thức vừa giúp các em hoàn thiện nhân cách bản thân. Tuy
nhiên, với xu hướng kinh tế thị trường hiện nay thì e rằng việc xuống cấp và suy đồi
về đạo đức của giới trẻ ngày càng trầm trọng và đáng lo ngại hơn. Cụ thể là ngay
khi các em mới bắt đầu bước vào lớp đầu tiên của khối trung học cơ sở thì các em
đã tỏ ra coi thường thậm chí học đối phó với môn GDCD vì cho đây là môn phụ…
Thật vậy, bản thân là giáo viên giảng dạy môn GDCD tôi rất băn khoăn, trăn trở nên
đã không ngừng tìm tòi, học hỏi để làm sao tạo sự phấn khích cho các em trong học
tập và đạt được kết quả cao nhất. Theo tôi, trong quá trình dạy học, giáo viên phải
huy động , khai thác tối đa năng lực tư duy của học sinh, tạo cơ hội, động viên và
khuyến khích học sinh bày tỏ quan điểm, ý kiến của mình về vấn đề đang học, từ đó
học sinh có thể tự khám phá và chiếm lĩnh tri thức. Để làm được điều đó , ngoài các
phương pháp như : Đàm thoại, vấn đáp, nêu vấn đề….thì phương pháp thảo luận
nhóm ( PPTLN) cũng là một phương pháp tối ưu. Chính vì những lý do trên nên tôi
đã chọn đề tài “ Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn
GDCD ở trường trung học phổ thông” để nghiên cứu trong bài viết này.
II . THỰC TRẠNG VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN
NHÓM TRONG GIẢNG DẠY MÔN GDCD Ở TRƯỜNG THPT
Qua việc vận dụng phương PPTLN để giảng dạy chương trình giáo dục công dân
lớp 10, 11, 12, tôi thấy có nhiều thuận lợi, song cũng gặp nhiều khó khăn.

1. Thuận lợi
- Việc áp dụng PPTLN phù hợp với học sinh vì các em đã được làm quen ở hầu
hết các môn học với phương pháp này, một số học sinh có kỹ năng, tổ chức quản lý
nhóm đã hỗ trợ giáo viên tổ chức giờ dạy thành công.
- PPTLN phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi học sinh, khắc phục được sự nhàm
chán của phương pháp dạy học truyền thống, tạo cho học sinh hứng thú trong học tập,
kích thích tư duy, tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.
- Dạy học theo PPTLN là một trong những cách thức giúp học sinh tự giác học
tập, rèn luyện kỹ năng, tạo cơ hội tối đa cho mọi thành viên trong nhóm được bộc lộ sự

Trường THPT Vĩnh Cửu

4

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

hiểu biết của mình, giúp học sinh phát triển khả năng tư duy và diễn đạt, đặc biệt là rất
có ích đối với những học sinh nhút nhát.
- Trong quá trình tham gia thảo luận nhóm, học sinh sẽ học được tính hòa nhập,
chia sẻ để giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng, chủ động. Học sinh biết chia sẻ
công việc một cách bình đẳng, biết cách giao việc cho nhau và có trách nhiệm đối với
công việc của mình cũng như cả nhóm. Đồng thời, thông qua hoạt động thảo luận nhóm
sẽ tập cho các em kĩ năng làm việc theo nhóm, giúp các em tự tin hơn, có kinh nghiệm
trong quản lý, tổ chức làm việc theo nhóm, đặc biệt là tính năng động.
- Bên cạnh đó, thảo luận nhóm còn kích thích thi đua giữa các thành viên trong
nhóm, cải thiện mối quan hệ thầy- trò (thầy nói - trò nghe). Từ đó, giáo viên có được
thông tin phản hồi từ học sinh, đồng thời tăng cường mối giao cảm thầy trò, khiến cho

giờ học trở nên sinh động, hấp dẫn hơn...
- Việc vận dụng phương PPTLN vào giảng dạy môn GDCD ở trường trung học
phổ thông là phù hợp với xu thế chung về đổi mới phương pháp dạy học mà ngành
giáo dục nước ta đã đề ra.
- Giáo viên đã được đào tạo và tập huấn thường xuyên về đổi mới phương pháp
dạy học, trong đó có PPTLN.
2. Khó khăn
Khi tìm hiểu thực trạng dạy học môn GDCD ở trường THPT,tôi nhận thấy bên cạnh
những ưu điểm thì PPTLN cũng bộc lộ những hạn chế nhất định cần được khắc phục:
* Đối với giáo viên:
- Chọn vấn đề thảo luận: Giáo viên chọn những vấn đề thảo luận quá khó hoặc
quá dễ so với trình độ của học sinh nên không hấp dẫn được học sinh và chưa khơi dậy
được tính tích cực của các em.
- Cách chia nhóm: Giáo viên thường chia nhóm quá lớn hoặc quá nhỏ, không phù
hợp với vấn đề cần thảo luận và đặc điểm của lớp học.
- Cách chọn nhóm trưởng: Nhóm trưởng thường do giáo viên chọn một học sinh
khá trong nhóm chuyên trách, không có sự luân phiên giữa các thành viên trong nhóm.

Trường THPT Vĩnh Cửu

5

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

Điều này khiến cho các học sinh khác trong nhóm mất đi cơ hội thể hiện mình cũng như
cơ hội rèn luyện năng lực quản lý, năng lực trình bày vấn đề trước nhóm và tập thể lớp.
- Cách giao nhiệm vụ: Giáo viên giao nhiệm vụ chưa rõ ràng, cụ thể. Do đó, học

sinh không hiểu rõ nhiệm vụ của nhóm là cần phải làm gì, trong thời gian bao lâu, cách
thức thực hiện như thế nào.Vì thế, dẫn đến học sinh thảo luận không đúng trọng tâm,
trình bày dài dòng mất thời gian.
- Cách quan sát, hỗ trợ học sinh khi thảo luận: Một số giáo viên khi giao nhiệm
vụ xong thường ngồi tại chỗ hoặc đi lướt qua một vòng rồi thôi, nên không quan sát hết
được học sinh trong lớp làm gì trong thời gian thảo luận, dẫn tới tình trạng có học sinh
làm việc riêng, nói chuyện trong thời gian này. Giáo viên cũng không nắm bắt được
những khó khăn, lúng túng của học sinh trong quá trình thảo luận để có sự gợi ý, hỗ trợ
kịp thời.
* Đối với học sinh:
- Học sinh hầu như không được giao nhiệm vụ về nhà chuẩn bị trước cho phần
được thảo luận nhóm, nên có phần bị động trong quá trình thảo luận trên lớp. Mặt khác,
nếu được giao nhiệm vụ trước thì học sinh cũng không chuẩn bị, hoặc chuẩn bị mang
tính đối phó.
-Trong thời gian thảo luận, chỉ có số ít học sinh làm việc thật sự (nhóm trưởng và
học sinh khá, giỏi ), còn lại các em thường ngồi chơi, nói chuyện, làm việc riêng.
- Câu trả lời của học sinh thường lặp lại những vấn đề trong sách giáo khoa, thiếu sự
sáng tạo.
- Thảo luận nhóm thường gây ồn ào, ảnh hưởng tới lớp khác.
III . NỘI DUNG ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lý luận của phương pháp thảo luận nhóm.
- PPTLN được hình thành từ những năm 70 của thế kỷ 20, ở trường đại học sư
phạm của một số nước tiên tiến, bắt đầu từ môn học “Năng động tập thể” (Group
dynanies)- một môn học dạy cho sinh viên kỹ năng làm việc tập thể. Dần dần, môn học
này chuyên rèn luyện kỹ năng làm việc theo nhóm, từ đó hình thành nên phương pháp

Trường THPT Vĩnh Cửu

6

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

thảo luận nhóm trong dạy học ở tất cả các cấp học. Ở Việt Nam, phương pháp này được
áp dụng rộng rãi trong dạy học từ những năm cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI.
- Thảo luận nhóm là phương pháp trong đó nhóm lớn (lớp học) được chia thành
những nhóm nhỏ để tất cả các thành viên trong lớp đều được làm việc và thảo luận về
một chủ đề cụ thể và đưa ra ý kiến chung của nhóm về vấn đề đó.
- PPTLN là tổ chức cho học sinh bàn bạc, trao đổi trong nhóm nhỏ. Thảo luận
nhóm được sử dụng rộng rãi nhằm giúp cho mọi học sinh tham gia một cách chủ động
vào quá trình học tập, tạo cơ hội cho học sinh có thể chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, ý
kiến để giải quyết một vấn đề có liên quan đến nội dung bài học. Phương pháp này sẽ
làm giảm bớt tính chủ quan, phiến diện, làm tăng tính khách quan khoa học cho học
sinh, kiến thức trở nên sâu sắc, bền vững, dễ nhớ và nhớ nhanh hơn, không khí lớp học
thoải mái, học sinh tự tin hơn trong việc trình bày ý kiến của mình và biết lắng nghe,
phê phán ý kiến của các thành viên khác.
Hiện nay, thảo luận nhóm đã được áp dụng rộng rãi trong dạy và học ở các
trường trung học phổ thông. Nếu trước đây, mỗi học sinh làm việc cá nhân, riêng lẻ thì
ở phương pháp này dạy học tính tập thể được nâng cao rõ rệt. Học sinh được trình bày,
thảo luận, tranh luận về những vấn đề do giáo viên đặt ra nhằm mục đích tự tìm hiểu
vấn đề và tự giải đáp trước khi vấn đề đó được giải quyết dưới sự giám sát, điều chỉnh
của nhóm và giáo viên. Thảo luận nhóm tạo cơ hội cho mọi thành viên trong nhóm học
hỏi lẫn nhau, tập lắng nghe ý kiến của người khác một cách kiên nhẫn, lịch sự, tập đánh
giá ý kiến người khác một cách độc lập, giảm bớt tính chủ quan, phiến diện, tăng tính
khách quan khoa học trong kiến thức của học sinh.
- Trong số các phương pháp dạy học đang sử dụng, PPTLN có nhiều ưu thế trong
thực hiện mục tiêu giáo dục hiện nay.
2. Nội dung, biện pháp thực hiện phương pháp thảo luận nhóm.

a. Cách tiến hành: Thảo luận có thể tiến hành theo các bước sau:
- Bước 1: Giáo viên nêu chủ đề thảo luận, chia nhóm, giao câu hỏi, yêu cầu thảo luận
cho mỗi nhóm, quy định thời gian thảo luận và phân công vị trí ngồi thảo luận cho các
nhóm.
- Bước 2: Các nhóm tiến hành thảo luận.
Trường THPT Vĩnh Cửu

7

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

- Bước 3: Đại diện từng nhóm trình bày kết quả thảo luận. Các nhóm lắng nghe, chất
vấn, trao đổi, bổ sung ý kiến.
- Bước 4: Giáo viên tổng kết các ý kiến.
b. Yêu cầu sư phạm:
- Có nhiều cách chia nhóm, giáo viên có thể chia theo số điểm danh, theo tổ, theo vị
trí ngối...
- Nội dung thảo luận của các nhóm có thể giống hoặc khác nhau.
- Giáo viên cần quy định rõ thời gian thảo luận và trình bày kết quả thảo luận cho
các nhóm
- Giáo viên nên chọn luân phiên từng học sinh làm nhóm trưởng, để đại diện cho
nhóm trình bày kết quả thảo luận.
- Kết quả thảo luận có thể trình bày dưới nhiều hình thức: Bằng lới, viết bảng, viết
trên giấy khổ to…
- Trong thời gian học sinh thảo luận theo nhóm nhỏ, giáo viên cần đi vòng quanh các
nhóm và lắng nghe ý kiến của học sinh, giúp đỡ, gợi ý cho các em nếu cần thiết.
d. Cách thực hiện phương pháp thảo luận nhóm .

* Chuẩn bị của giáo viên và học sinh:
- Giáo viên: Trước khi đến lớp cần chuẩn bị:
+ Mục tiêu hoạt động nhóm của bài học này
+ Những vấn đề thảo luận nhóm là những vấn đề gì?
+ Nên chia lớp ra làm mấy nhóm?
+ Hoạt động này cần bao nhiêu thời gian?
+ Thiết bị cần dùng là những thiết bị gì?
-Học sinh:
+ Chuẩn bị bài mới và thuộc bài cũ.
+ Chuẩn bị những thứ cần thiết mà giáo viên yêu cầu.
* Cách thực hiện
Để phát huy những ưu điểm và khắc phục những hạn chế, những điểm khó của
PPTLN trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT, giáo viên nên chú ý những vấn đề
sau:
- Sự thành công của một tiết học phần lớn phụ thuộc vào phương pháp giảng
dạy của giáo viên và việc tích cực tiếp thu bài của học sinh. Tuy nhiên, không thể
không kể đến cách thức tổ chức lớp học của giáo viên. Vậy khi sử dụng PPTLN ta

Trường THPT Vĩnh Cửu

8

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

phải tổ chức như thế nào? Người giáo viên, ngoài các yêu cầu nghiêm túc về tư thế,
tác phong sư phạm cần phải dứt khoát, linh hoạt chính xác trong động thái để duy
trì trật tự lớp học

- Lựa chọn chủ đề thảo luận: Việc đầu tiên của người giáo viên khi sử dụng
PPTLN là phải chọn được nội dung thảo luận vì không phải bất kì nội dung nào
cũng tiến hành thảo luận nhóm được. Chủ đề thảo luận phải là những nội dung cơ
bản, trọng tâm, đồng thời là những tình huống có vấn đề và hấp dẫn, buộc HS
phải động não.
+ Ví dụ: “Hãy thảo luận để chỉ ra yếu tố siêu hình trong truyện ngụ ngôn “Thầy bói
xem voi”? Cần phải nhìn sự vật như thế nào để không siêu hình như năm thầy bói trong
truyện này?” (Bài 1: Thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng – GDCD
10); “Hãy thảo luận để giải thích vì sao cả thế giới chọn vàng làm vật ngang giá chung
nhất mà lại không chọn các kim loại khác?” (Bài 2: Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường GDCD 11).
- Cách chia nhóm ( tùy theo đặc điểm của lớp và nội dung bài học): Giáo viên nên
áp dụng linh hoạt các hình thức chia nhóm:
+ Chia nhóm nhỏ cùng thảo luận: Với cách này giáo viên có thể chia theo chỗ
ngồi ( 2 bàn 4 học sinh) quay lại thành một nhóm nhỏ để thảo luận về một khía cạnh
xoay quanh một vấn đề nào đó. Sau thời gian thảo luận mỗi nhóm nhỏ cử một thành
viên trình bày ý kiến của cả nhóm. ( nhóm sau trình bày thì chỉ bổ sung ý chứ không lặp
lại ý kiến của nhóm trước)
Ví dụ: Giáo viên cho các nhóm cùng thảo luận vấn đề: Tính tất yếu khách quan
của công nghiệp hóa, hiện đại hóa? Vì sao trong thời đại ngày nay đòi hỏi nước ta phải
gắn liền công nghiệp hóa với hiện đại hóa? ( Bài 6: Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa GDCD 11)
+ Chia nhóm theo tổ: Nhóm này được xây dựng dựa trên các tổ đã chia sẵn trên lớp
để thảo luận các vấn đề giáo viên giao cho các nhóm ( thông thường trong lớp có 4 tổ,
giáo viên sẽ chia thành 4 nhóm để thảo luận). Sau khi các nhóm thảo luận sẽ cử đại diện

Trường THPT Vĩnh Cửu

9

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga

Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

trình bày ý kiến của nhóm cho cả lớp nghe, sau đó các nhóm khác chất vấn, trao đổi, bổ
sung ý kiến và cuối cùng giáo viên nhận xét, kết luận ý kiến của từng nhóm.
Ví dụ: Trong bài “Chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn
hóa” ( GDCD 11). Để dạy đơn vị kiến thức: 3. Chính sách văn hóa, giáo viên cho học
sinh thảo luận tìm hiểu phương hướng cơ bản để xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc.
Cách thực hiện: chia học sinh làm 4 nhóm, mỗi nhóm một phương hướng để
thảo luận.
Nhóm 1: Vì sao cần làm cho chủ nghĩa Mác – Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh
giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của nhân dân?
Nhóm 2: Làm thế nào để kế thừa và phát huy những di sản và truyền thống văn
hóa của dân tộc? Kể tên một số di sản và truyền thống văn hóa của dân tộc?
Nhóm 3: Phải tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại như thế nào? Vì sao phải
tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại? Cho ví dụ?
Nhóm 4: Làm thế nào để nâng cao hiểu biết và mức hưởng thụ văn hóa, phát huy
tiềm năng sáng tạo văn hóa của nhân dân? Ví dụ?
Sau khi thảo luận, nhóm trưởng của từng nhóm lên trình bày và các nhóm còn lại
trao đổi, chất vấn rất sôi nổi, làm cho lớp học trở nên sinh động và học sinh lại dễ tiếp
thu bài.
+ Chia nhóm theo sở trường: cách chia này thường được tiến hành trong các buổi học
tập ngoại khoá, mỗi nhóm sẽ gồm các học sinh có cùng chung sở thích, hứng thú. Giáo
viên sẽ giao nhiệm vụ cho các nhóm thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định.
- Giao nhiệm vụ cho nhóm: Giáo viên nêu nhiệm vụ rõ ràng, ngắn gọn, hướng dẫn
cách thức thảo luận. Ngoài ra, giáo viên phải quy định rõ về thời gian thảo luận, thời
gian trình bày để tránh tình trạng học sinh trình bày dông dài, không đúng trọng tâm,
không đảm bảo thời gian cho tiết học. Thông thường, thời gian thảo luận trung bình là 3
đến 5 phút tùy vào nội dung bài học cũng như đặc điểm của lớp học.

Trường THPT Vĩnh Cửu

10

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

+ Ví dụ: Trong bài “Quy luật giá trị trong sản xuất và lưu thông hàng hóa” (GDCD
11). Giáo viên chia lớp làm 4 nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận trong 5 phút và cho
học sinh thảo luận các câu hỏi sau:
Nhóm1:Tại sao quy luật giá trị lại có tác động điều tiết sản xuất và lưu thông hàng
hóa?
Nhóm 2: Tại sao quy luật giá trị lại có tác động kích thích lực lượng sản xuất phát
triển và làm cho năng suất lao động tăng lên?
Nhóm 3:Tại sao quy luật giá trị lại có tác động phân hóa người sản xuất thành giàunghèo?
Nhóm 4: Cần phải làm gì để phát huy mặt tích cực và khắc phục mặt hạn chế của
sự tác động của quy luật giá trị?
- Làm việc theo nhóm: Sau khi chia nhóm, Giáo viên có thể chỉ định nhóm trưởng,
thư ký luân phiên để khắc phục tình trạng có học sinh chuyên trách nhiệm vụ này. Sau
khi thảo luận, đại diện các nhóm lên trình bày. Học sinh quan sát, chất vấn, bổ sung.
- Vai trò của giáo viên: Trong khi học sinh thảo luận, giáo viên phải đi tới các
nhóm quan sát, nhận biết tiến trình hoạt động của các nhóm để gợi ý, giúp đỡ học sinh
thảo luận nếu thấy cần thiết và nhắc nhở học sinh không nói chuyện, chơi, làm việc
riêng. Giáo viên với vai trò trọng tài chốt lại những nội dung cơ bản, khen thưởng
những nhóm thảo luận tốt, động viên, khuyến khích để tạo hứng thú cho học sinh.
- Giao nhiệm vụ trước cho học sinh: Để đảm bảo chất lượng của quá trình thảo
luận cũng như chất lượng của giờ lên lớp, giáo viên nên hướng dẫn học sinh đọc trước

bài học và những vấn đề cần lưu ý. Điều đó giúp học sinh chủ động hơn trong thảo
luận.
* Ví dụ: Trong bài “Khuynh hướng phát triển của sự vật, hiện tượng”(GDCD
10)
- Thảo luận nhóm để so sánh phủ định biện chứng và phủ định siêu hình
Bước 1:Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh từ tiết học tuần trước: Về nhà đọc
trước bài “Khuynh hướng phát triển của sự vật, hiện tượng”, chú ý hai vấn đề: 1. So

Trường THPT Vĩnh Cửu

11

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

sánh khái niệm phủ định biện chứng và phủ định siêu hình; 2. Khuynh hướng phát triển
của sự vật, hiện tượng (đi lên, đi xuống, theo đường tròn, hay đường xoáy ốc).
Bước 2: Chia nhóm: Giáo viên chia lớp thành 2 nhóm lớn theo hai dãy bàn. Mỗi
nhóm sẽ cử ra một nhóm trưởng và cùng thảo luận một vấn đề.
Bước 3: Giao nhiệm vụ, xác định thời gian, hướng dẫn cách thức thảo luận: Giáo
viên dùng máy chiếu để trình chiếu hai hình ảnh: Hình ảnh 1 là một cây xoài đang bị
bác nông dân chặt ra thành một đống củi ; hình ảnh 2 là cây xoài đang được bác nông
dân chăm sóc, bón phân và đang ra hoa kết trái. Các nhóm quan sát cả 2 hình ảnh, sau
đó nhóm 1 quan sát kỹ hình ảnh 1 và trả lời các câu hỏi: Nguyên nhân dẫn tới cây xoài
bị phủ định là gì? Kết quả của sự phủ định này là gì? Thế nào là phủ định siêu hình?
Nhóm 2 quan sát kỹ hình ảnh 2 và trả lời câu hỏi: Nguyên nhân dẫn tới cây xoài bị phủ
định là gì? Kết quả của sự phủ định này là gì? Thế nào là phủ định biện chứng? Thời
gian thảo luận là 5 phút.

Bước 4: Tiến hành thảo luận: Các nhóm cùng quan sát tranh và thảo luận. Giáo
viên đi tới các dãy bàn, quan sát, trợ giúp. Nhóm trưởng ghi nhận, chọn lọc ý kiến của
nhóm, lên trình bày trước lớp. Nhóm khác, chất vấn, bổ sung ý kiến.
Bước 5: Giáo viên nêu tiếp vấn đề để cả lớp thảo luận: Phân biệt sự giống và
khác nhau giữa phủ định biện chứng và phủ định siêu hình?
Bước 6: Giáo viên kết luận :
+ Phủ định siêu hình là sự phủ định diễn ra do sự can thiệp, sự tác động từ bên
ngoài, cản trở hoặc xoá bỏ sự tồn tại, phát triển tự nhiên của sự vật.
+ Phủ định biện chứng là sự phủ định diễn ra do sự phát triển của bản thân sự
vật, hiện tượng, có kế thừa những yếu tố tích cực của sự vật và hiện tượng cũ.
+ Giống nhau: Đều là sự phủ định (làm mất đi cái cũ).
+ Khác nhau:
Phủ định siêu hình
Phủ định biện chứng
- Nguyên nhân phủ định ở bên ngoài sự - Nguyên nhân phủ định nằm trong bản thân
vật.
sự vật.
- Không kế thừa hoặc kế thừa nguyên xi - Kế thừa có cải biến những yếu tố tích cực

Trường THPT Vĩnh Cửu

12

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

cái cũ.

của cái cũ.
Giáo viên nhận xét tinh thần, thái độ, đánh giá kết quả thảo luận của các nhóm.

biểu dương những học sinh và nhóm thảo luận tích cực, hiệu quả.
- Xây dựng tình huống thực tế để học sinh thảo luận: Khi sử dụng PPTLN trong
giảng dạy một số chính sách xã hội (GDCD11) Nếu giáo viên chỉ cho học sinh thảo
luận các kiến thức trong sách giáo khoa thôi thì bài học sẽ trở nên khô khan, mang tính
kinh điển và chỉ đạt được một mục đích của bài là về kiến thức, còn về thái độ, kỹ năng
là chưa có. Vì thế khi sử dụng phương pháp này, giáo viên cần phải xây dựng các tình
huống có tính chất trái ngược nhau để học sinh thảo luận và đưa ra kết luận, nhận xét
đúng hoặc sai trong tình huống đó. Tuy nhiên, các tình huống đưa ra phải sát với thực
tiễn cuộc sống và phải gần gũi với nhận thức, tâm lý, lứa tuổi học sinh.
* Ví dụ: Khi giảng dạy chương trình GDCD 11 – Bài 11 – mục 3: “Trách nhiệm
của công dân đối với chính sách dân số và giải quyết việc làm”. Giáo viên có thể xây
dựng các tình huống sau để học sinh thảo luận:
+ Nhóm 1: Vợ chồng anh chị A sống rất hạnh phúc và có 2 cô con gái xinh đẹp,
học giỏi, ngoan ngoãn. Nhưng gần đây anh A rất hay say xỉn và chửi bới vợ con. Có
người hỏi anh tại sao anh lại thay đổi như vậy? Anh nói: “Tôi nói vợ tôi sinh cho tôi 1
thằng con trai để nối dõi tông đường nhưng cô ta nhất định không đồng ý. Một lũ vịt
giời rồi sau này làm nên được cái trò trống gì?”
*Câu hỏi: Em có suy nghĩ gì về quan niệm của anh A? Nếu là cộng tác viên dân
số, em sẽ khuyên anh A như thế nào?
+ Nhóm 2: Hải sống trong một gia đình giàu có, được Bố mẹ cưng chiều , muốn
gì được nấy. Chính vì thế nên Hải không chịu học tập, thường xuyên cúp tiết, trốn học,
suốt ngày tụ tập ăn chơi, đua đòi…Thấy vậy, một bạn thân của Hải là Hùng mới khuyên
bảo, động viên để Hải chăm lo vào việc học tập, nhưng Hải không nghe mà còn nói:
“Mình chẳng cần học, chẳng cần phải có nghề nghiệp gì vì bố mẹ mình có nhiều tiền và
có thể nuôi mình suốt đời”
* Câu hỏi: Em có suy nghĩ gì về câu nói của Hải? Nếu là bạn Hải em sẽ
khuyên bạn ấy như thế nào?

Trường THPT Vĩnh Cửu

13

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

Sau khi giáo viên đưa ra 2 tình huống trên, giáo viên yêu cầu học sinh suy
nghĩ, thảo luận để đưa ra cách giải quyết. Hầu hết các em đều nêu nên được trách
nhiệm của công dân nói chung và của bản thân nói riêng đối với 2 chính sách xã
hội đó một cách tự nhiên, không lệ thuộc vào khuôn mẫu trong sách giáo khoa.
Chứng tỏ khả năng vận dung nội dụng bài học vào giải quyết các vấn đề trong
thực tiễn của các em là rất tốt.
- Cho học sinh tự tạo tình huống: Ngoài việc giáo viên tạo ra tình huống cho
học sinh thảo luận thì giáo viên còn có thể cho học sinh tự tạo tình huống để nhóm khác
giải quyết.
+ Ví dụ: Trong bài 12- mục 3(GDCD 11) Trách nhiệm của công dân đối với
chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường. Khi giảng dạy phần này giáo viên không
nên tạo ra tình huống mà phân công để học sinh tự tạo ra tình huống nói lên trách nhiệm
của công dân đối với chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường.
+ Nhóm 1: Chuẩn bị và trình bày một tình huống về bảo vệ tài nguyên
+ Nhóm 2: Chuẩn bị và trình bày một tình huống về bảo vệ môi trường
Bản thân tôi đã áp dụng phương pháp này khi giảng dạy ở các lớp 11A7,11A8,
11A9, và kết quả là các nhóm đều đưa ra được các tình huống phù hợp với nội dung,
điển hình như các tình huống sau của lớp 11A7:
* Tình huống của nhóm 1: Đạt là học sinh ngoan, hiền, học giỏi nhưng gia đình lại
rất khó khăn. Đã gần đến ngày hết hạn nộp tiền học phí mà mẹ Đạt vẫn chưa lo được

tiền cho Đạt đóng. Bạn Cường biết vậy nên đã rủ Đạt đi buôn gỗ huỳnh đàn và Cường
nói chỉ cần đi 1 chuyến là đủ tiền đóng học phí và tha hồ tiêu sài. Đạt đang rất phân vân
vì Đạt biết đây là việc làm trái pháp luật nhưng Đạt lại đang rất cần tiền? Nếu là Đạt em
sẽ quyết định như thế nào?
* Tình huống của nhóm 2: Bạn Hoa là học sinh lớp 11, trên đường đi học về thì
nhìn thấy một bác lớn tuổi đang vứt một con chuột chết xuống sông. Nếu em là Hoa em
sẽ nói gì với bác đó?

Trường THPT Vĩnh Cửu

14

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy mơn GDCD ở trường THPT.

Sau khi cho học sinh trình bày 2 tình huống của nhóm mình thì cho 2 nhóm còn
lại giải quyết tình huống. Qua đó học sinh nêu lên được trách nhiệm của bản thân đối
với chính sách tài ngun và bảo vệ mơi trường
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng khơng có một phương pháp vạn năng cho mọi nội dung
dạy học. Bởi vậy, giáo viên khơng nên lạm dụng PPTLN mà cần phối hợp linh hoạt với
các phương pháp khác để giờ học sinh động hơn.
IV . KẾT QUẢ
Kết quả của bài kiểm tra 1tiết khi có câu liên hệ thực tiễn mà có sử dụng phương
pháp thảo luận nhóm khi giảng dạy thì các em biết vận dụng và làm bài rất tốt. Còn
những lớp khơng sử dụng phương pháp thảo luận nhóm khi giảng dạy thì các em còn
lúng túng và kết quả bài kiểm tra có thấp hơn so với các lớp khác. Cụ thể như sau:
+ Những lớp có sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy
LỚP

SỐ HS
SỐ BÀI TRÊN TB SỐ BÀI DƯỚI TB
11A7
40
39
01
11A8
38
35
03
11A9
37
33
04
Tổng số HS
115
107
08
+ Những lớp khơng sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy
LỚP
11A10
11A11
11A12
Tổng số HS

SỐ HS
44
39
42
125

SỐ BÀI TRÊN TB
38
30
32

SỐ BÀI DƯỚI TB
06
09
10

100

25

V . BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Qua thực tiễn giảng dạy của bản thân cùng với những kinh nghiệm đúc kết được
từ những giáo viên khác trong q trính giảng dạy, bản thân tơi đã rút ra được những
kinh nghiệm từ việc áp dụng PPTLN trong giảng dạy mơn GDCD ở trường THPT.
Tơi xin trình bày như sau:
Một là: Chọn nội dung cho học sinh thảo luận phải rõ ràng và có tính thực tiễn.
Hai là: Phải xây dựng được các tình huống có tính trái ngược nhau với nội dung
liên quan đến bài học để học sinh thảo luận.
Trường THPT Vĩnh Cửu

15

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga

Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

Ba là: Cho học sinh tự taọ ra các tình huống có liên quan đến nội dung bài học để
rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn
Bốn là: Tạo ra sự mới lạ và thích thú cho học sinh qua cách chia nhóm.
Năm là: Đề ra các quy tắc cho các nhóm khi tiến hành thảo luận để đảm bảo về
thời gian và nội dung bài học.
Sáu là: Chú trọng tính dân chủ khi thảo luận nhóm, tránh tình trạng áp đặt của
nhóm trưởng hoạc một vài thành viên đối với cả nhóm. Đồng thời cũng tránh tình
trạng vô tổ chức, nói dông dài, không đúng trọng tâm.

VI. PHAÀN KEÁT LUAÄN
- Trong dạy học truyền thống, chúng ta đã quá lệ thuộc vào phương pháp thuyết
trình. Hiện nay, tuy không phủ nhận hoàn toàn phương pháp thuyết trình, song để
khắc phục lối dạy nhồi nhét, đơn điệu, hạn chế tính tích cực của người học thì phải
tăng cường các phương pháp dạy học tích cực mới, trong đó có phương pháp thảo
luận nhóm. PPTLN giúp học sinh chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm của bản thân và cùng
nhau xây dựng nhận thức mới. Bằng cách trình bày những điều mình suy nghĩ, mỗi
học sinh có thể nhận rõ trình độ hiểu biết của mình về chủ đề nêu ra, thấy mình cần
học hỏi thêm những gì của bạn. Như vậy bài học trở thành quá trình học sinh tự học
hỏi lẫn nhau chứ không phải quá trình tiếp nhận tri thức một cách thụ động từ giáo
viên . PPTLN không chỉ phát huy tính tích cực học tập của học sinh mà còn có ý nghĩa
quan trọng đối với việc rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viên để cùng học
tập và lao động trong tương lai.
- Thảo luận nhóm là phương pháp dạy học tích cực, phát huy tính chủ động, sáng
tạo, năng lực diễn đạt, hợp tác, làm việc theo nhóm của học sinh- một phẩm chất quan
trọng của người công dân trong xu thế hội nhập, toàn cầu hoá ngày nay. Tuy nhiên, đây
là một phương pháp khó. Để vận dụng thành công phương pháp này, giáo viên cần nắm
vững kiến thức, có quy trình thảo luận khoa học cùng với nghệ thuật sư phạm. Bên cạnh

Trường THPT Vĩnh Cửu

16

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

đó, cần phải có điều kiện cơ sở vật chất thuận lợi và sự kết hợp linh hoạt PPTLN với
các phương pháp dạy học khác.
- Trong thực tế giảng dạy, nếu người giáo viên không linh hoạt, nhạy bén khi sử
dụng phương pháp này một cách phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh hoặc quá
lệ thuộc vào các loại sách hướng dẫn, thiết kế bài giảng, thì bài học sẽ trở nên khô khan,
khó hiểu vốn dĩ như người ta vẫn nhận xét về bộ môn này, các kiến thức sẽ mang tính
hàn lâm, kinh điển, tồn tại trên cơ sở lý thuyết suông. Xuất phát từ thực tiễn trên cùng
với tâm huyết nghề nghiệp trong quá trình giảng dạy, bản thân tôi luôn luôn tìm tòi các
phương pháp dạy học phù hợp để giúp cho học sinh hứng thú với bộ môn này và tiếp
thu bài một cách tốt nhất.
Tuy nhiên, đây mới chỉ là những kinh nghiệm bước đầu nên không tránh khỏi
những thiếu sót. Rất mong sự góp ý của các bạn đồng nghiệp để cho những kinh
nghiệm này ngày càng hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn.
Vĩnh cửu, ngaøy 10 thaùng 02 naêm 2012
Người viết

NGUYỄN THỊ TUYẾT NGA

Trường THPT Vĩnh Cửu

17

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga


Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
----------------------1. Sách giáo khoa Giáo dục công dân 10,11,12. Nxb Giáo dục
2. Sách giáo viên Giáo dục công dân 10,11,12. Nxb Giáo dục
3. Bài tập tình huống GDCD 10,11,12. Nxb giáo dục năm 2007.
4. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình sách giáo khoa mới lớp 10,11,12
THPT. Nxb giáo dục năm 2007.
5. Luật giáo dục. Nxb giáo dục năm 2000.
6. Trần Bá Hoành: Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa,
Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội, H.2007
7. Nguyễn Thành Long: Hệ thống các văn bản hướng dẫn mới nhất về đổi mới phương
pháp- nâng cao chất lượng dạy và học trong giáo dục, Nxb Lao động, H.2007

Trường THPT Vĩnh Cửu

18

GV: Nguyễn Thị Tuyết Nga