Những ưu điểm của mô hình web wiki

Những ưu điểm của mô hình web Wiki
Ngày nay khi nhắc đến các mạng xã hội, với vẻ ngưỡng mộ sâu sắc người ta
thường nói về Wiki như mô hình xã hội thu nhỏ, nguồn tài nguyên khổng lồ. Vậy
tại sao hàng triệu tình nguyện viên trên khắp thế giới lại tham gia viết Wiki? Đó là
câu trả lời không dễ dàng chút nào.
Chữ “wiki” có gốc từ tiếng của thổ dân Hawaii (wiki wiki) có nghĩa là
“nhanh”. Wiki với chữ “W” viết hoa ban đầu dùng để chỉ chương trình
WikiWikiWeb do Ward Cunningham sáng tạo ra vào năm 1995. Ngày nay,
khái niệm Wiki thường được dùng để chỉ các trang web sử dụng gói phần
mềm wiki mã nguồn mở phổ biến nhất (MediaWiki) dùng cho các dự án
của Tổ chức Quỹ Hỗ trợ Wikimedia (Wikipedia, Wikiquote, Wiktionary,
Wikinews, Wikiversity,...) và các dự án độc lập khác.
Ưu điểm mô hình Web Wiki
1. Thành viên và khách vãng lai có thể dễ dàng tìm hiểu và trình bày
bài viết bằng mã wiki. Nhóm mã Wiki cơ bản rất đơn giản nên mọi
người có thể tiếp cận nhanh chóng thay vì phải mất nhiều thời gian để
học ngôn ngữ đánh dấu siêu văn bản (html).
2. Thành viên tham gia đóng góp vào các dự án bằng nhiều cách
thức đa dạng, phù hợp với năng lực của từng người như sửa đổi, bổ
sung, wiki hóa, viết mới, tải lên, chữa lỗi chính tả hay từ vựng, thảo
luận với tác giả để nêu bật vấn đề.
3. Web Wiki hoạt động trên nguyên tắc mô hình mở cả về nội dung
và mã nguồn đối với mọi thành viên. Điều này có nghĩa là mỗi chủ


đề có thể do đóng góp của một hay nhiều thành viên (trí tuệ tập thể)
trong khi các dạng web khác thì chỉ có người quản trị và đôi khi chính
tác giả bài viết mới có quyền cập nhật bài viết.
Wiki là mô hình bình đẳng về cộng đồng: mở về nội dung, đồng cấp
về quyền hạn sử dụng.
4. Thành viên web Wiki là cộng đồng tự điều hướng về các nguyên

tắc hoạt động và cùng hỗ trợ nhau để phát triển nguồn tài nguyên.
Đóng góp theo năng lực, đồng thuận, tôn trọng lẫn nhau và không
công kích cá nhân là những nền tảng của web Wiki. Các thành viên tự
lựa chọn bảo quản viên (SysOp), người này sẽ có quyền sửa đổi giao
diện, trong khi ở các dạng web khác thì chỉ có admin mới được cấp
quyền do đó Wiki mở cả về mã nguồn và giao diện đối với người
dùng.
Giao diện của Wiki hướng nội dung hơn: nội dung chính được đặt vào
trọng tâm của trang, phần thảo luận được tách biệt thành một trang đi
kèm giúp người đọc tiếp cận thông tin trực tiếp, không bị nhiễu.
5. Wiki hoạt động trên cơ chế tự tổ chức, không có nhiều sự khác
biệt giữa người sysop, thành viên đăng ký và khách bởi tất cả đều
có khả năng sửa đổi. Do đó, chức năng người quản trị không đóng
vai trò quản lý thành viên mà là người hỗ trợ và tối ưu hóa giao diện
(SysOp = system optimisers không giống Admin = administators)
6. Mọi phiên bản theo thời gian của trang viết đều được lưu lại tách
rời và có khả năng phục hồi. Điều này gần như "không thể" ở các
dạng web khác. Người dùng qua đó có thể theo dõi lịch sử vận động
của bài viết và can thiệp ở từng giai đoạn nếu muốn để có một phiên


bản hoàn chỉnh hơn cũng như khắc phục những "lỗi", "sai lầm" của
thành viên khác.
Mọi bài viết hay mọi chủ đề, do cấu trúc Wiki có thể sắp xếp theo
nhiều hướng phân loại. Mỗi một bài viết có thể phân thuộc vào nhiều
thể loại tùy theo nội dung và có thể dể dàng dịch chuyển hay điều cách
phân loại theo mô hình cấu trúc "đa gốc, phân nhánh, liên kết đan
nhau" bởi những người tham gia viết bài hay bởi sysop, qua đó người
đọc có thể liên hệ được nội dung bài viết với bất kỳ khía cạnh liên
quan nào với các bài viết khác hay cũng có thể truy nguyên đến các

chủ đề xuất phát gốc của bài viết. Ngoài ra với cấu trúc sắp xếp hợp
lý, người tham khảo còn có thể thấy được vị trí và vai trò của đề tài so
với đồ hình tổng quan tương đối của tổng thể.
7. Các chủ đề hay bài viết đều có thể dể dàng tìm thấy nhờ vào máy
truy tìm dữ liệu sẵn có trên hệ thống Wiki (search engine buildin), độc giả còn có thể tìm ra bài viết theo các hệ thống phân loại
cổ điển (điều này không thể có được ở các mô hình web khác). Nhiều
bài viết tương cận và liên hệ đến cùng một chủ đề cũng có thể tìm ra
cùng một lúc nếu biết sử dụng bộ từ khoá hợp lý bằng Việt ngữ qua đó
có thể thấy được đề tài mình muốn trong tầm nhìn rộng hơn. Điều này
giúp những nguời học tập hay nghiên cứu chưa đủ trình độ ngoại ngữ
được tiếp cận kiến thức mà không bị trở ngại do ngoại ngữ.
8. Với các dự án toàn cầu đa ngôn ngữ, web Wiki cho phép khả năng
tham chiếu nội dung bài viết trong các phiên bản thuộc ngôn ngữ
khác nhờ kết nối Interwiki. Độc giả biết nhiều ngoại ngữ có thể tham
chiếu cùng một đề mục được nhìn nhận như thế nào về nội dung và
hình thức ở mỗi cộng đồng ngôn ngữ.


Wiki không hề đơn giản
Wiki là mô hình hợp tác xã hội mở, bất kỳ ai cũng có thể sửa đổi và viết bài
trên Wiki nên không khó tránh khỏi những hành vi phá hoại, đưa thông tin
quảng cáo, vu khống hoặc đùa cợt. Web Wiki chỉ thực sự sống khi hữu
ích cho cộng đồng và được cộng đồng người dùng đón nhận và tình
nguyện tham gia. Hầu hết các dự án web Wiki trên thế giới đều hướng tới
mục đích phi lợi nhuận nên thật khó khăn khi đi xin từng viên gạch (tài
chính) để xây ngôi nhà “của mình”. Tinh thần tự nguyện là nền tảng thu hút
mọi người tham gia web Wiki nhưng cũng là khó khăn trong hoạt động bảo
quản (đảm bảo chất lượng, hình thức bài viết cũng như khắc phục hành vi
phá hoại bài viết) và đề ra những nguyên tắc, quy định phát sinh trong quá
trình phát triển ở từng dự án.