GIÁO dục học SINH ý THỨC bảo vệ môi TRƯỜNG THÔNG QUA GIẢNG dạy địa lý 6

1

PHÒNG GIÁO DỤC TÂN BÌNH
TRƯỜNG THCS TÂN BÌNH

SÁNG KIẾN
KINH NGHIỆM

GIÁO DỤC HỌC SINH Ý THỨC
BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG THÔNG
QUA GIẢNG DẠY ĐỊA LÍ LỚP 6

GV: NGUYỄN ĐÀO LIỄU
TỔ: SỬ - ĐỊA – CÔNG DÂN.
NĂM HỌC: 2014 – 2015.


2

GIÁO DỤC HỌC SINH Ý THỨC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG THÔNG
QUA GIẢNG DẠY ĐỊA LÍ LỚP 6

I.ĐẶT VẤN ĐỀ.
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến giáo dục, Người thường
xuyên theo dõi và có những lời chỉ dạy quý báu cho những người làm công tác
giáo dục. Người đã từng nói “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích
trăm năm thì phải trồng người” đã trở thành khẩu hiệu của tất cả các trường. Đó
cũng chính là nguồn động lực tinh thần to lớn để các thầy, cô giáo nỗ lực làm tốt
nhiệm vụ vẻ vang của mình. Và Người cũng khẳng định “Trường học của chúng ta
là trường học của chế độ dân chủ nhân dân nhằm mục đích đào tạo những công dân

và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của nước nhà”. Đúng vậy, không có giáo
dục sẽ không thể có những người chủ tương lai của nước nhà. Dù ở thời đại nào
đất nước nào, dân tộc nào muốn phát triển về mọi mặt thì trước hết phải có giáo
dục , không có giáo dục đất nước sẽ không thể phát triển được . Nền giáo dục là
thước đo đánh giá sự phát triển, phồn thịnh của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc đồng
thời nó cũng đảm bảo cho sự phát triển về kinh tế, chính trị, xã hội của quốc gia đó
và dân tộc đó, trong đó có giáo dục bảo vệ môi trường cũng như việc nâng cao ý
thức giữ gìn và bảo vệ môi trường của mỗi người dân.
Bảo vệ môi trường là một trong nhiều mối quan tâm mang tính tồn cầu. Ở
nước ta bảo vệ môi trường đang là vấn đề được quan tâm sâu sắc. Nghị quyết số
41/ NQ – TW ngày 15 tháng 11 năm 2004 của Bộ Chính trị về tăng cường công tác
bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
và Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra chỉ thị về việc tăng cường công tác
giáo dục bảo vệ môi trường, xác định nhiệm vụ trọng tâm từ 2004 đến năm 2010


3

cho giáo dục phổ thông là trang bị cho học sinh kiến thức , kỹ năng về môi trường
và bảo vệ môi trường bằng hình thức phù hợp để xây dựng mô hình nhà trường
xanh – sạch – đẹp .
Vậy môi trường là gì ? Từ trước đến nay có nhiều định nghĩa khác nhau về
môi trường nhưng hiện nay người ta đã thống nhất với nhau “Môi trường là các
yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo , lý học, hóa học, sinh học, cùng tồn tại trong
một không gian bao quanh con người. Các yếu tố đó có quan hệ mật thiết, tương
tác lẫn nhau và tác động lên các cá thể sinh vật hay con người cùng tồn tại và phát
triển. Tổng hòa của các chiều hướng phát triển của từng nhân tố này quyết định
chiều hướng phát triển của các cá thể sinh vật của hệ sinh thái và của xã hội loài
người”. Đất nước ta đang trong thời kỳ phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành
phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng

xã hội chủ nghĩa, làm cho đời sống nhân dân ngày càng được nâng cao, nhưng bên
cạnh đó có nhiều người do ý thức kém chỉ chú trọng đến sự phát triển của kinh tế ,
nên đã góp phần làm suy giảm chất lượng môi trường quá giới hạn cho phép , đi
ngược lại mục đích sử dụng , ảnh hưởng đến sức khoẻ của con người và sinh vật .
Những tác động của thị trường cũng len lỏi vào trong trường học, trong học sinh
khiến cho đội ngũ giáo viên và các bậc cha mẹ phải hết sức quan tâm, lo lắng như
hiện tượng học sinh chơi bom thối , chưa có ý thức trong giữ gìn vệ sinh chung, ăn
kẹo singgum trong lớp, vứt xả rác bừa bãi, không có ý thức trong bảo vệ cây xanh,
bảo vệ bàn ghế và cơ sở vật chất của nhà trường… đó cũng chính là những trăn trở
của những người làm giáo dục . Phải làm thế nào ? Có biện pháp gì để giáo dục
cho thế hệ trẻ trở thành những người vừa có tài đồng thời vừa có đức ? Chính vì
thế đòi hỏi nghành giáo dục không những truyền thụ tri thức cho học sinh mà còn
phải chú trọng đến việc giáo dục cho thế hệ trẻ trở thành những người hiểu biết , có
lòng nhân ái và là những người có ích cho xã hội.


4

Trong thực tế hiện nay khi giáo dục về môi trường có nhiều thuận lợi hơn đó
là qua thông tin đại chúng, qua tranh ảnh, một số hoạt động trong kinh tế ở ngoài
thực tế tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến đời sống con người, nên học sinh một
phần nào cũng có sự am hiểu hơn. Nhưng bên cạnh đó sự nhận thức về môi trường
của một số học sinh còn rất yếu kém một phần do ý thức của các em, một phần
trong các năm vừa qua chưa có sự chỉ đạo thống nhất đưa giáo dục môi trường vào
các bậc học và chưa có môn học riêng biệt về môi trường, có chỉ là sự cập nhập,
lồng ghép vào trong các môn học như môn Văn, sử , Địa , GDCD... nên mức độ
tiếp thu của học sinh cũng còn hạn chế.
Vì vậy trong giảng dạy Địa lí ngoài việc truyền thụ những kiến thức cơ bản, đồng
thời phải lồng ghép việc giáo dục cho học sinh có ý thức bảo vệ môi trường trong
sạch, lành mạnh không những đem lại lợi ích cho hôm nay mà cho cả mai sau…

Học sinh là những người chủ nhân tương lai của đất nước, chúng ta phải làm sao
cho các thế hệ học sinh có ý thức và góp sức mình vào công cuộc bảo vệ môi
trường. Trong năm học này, để giáo dục học sinh có thức tốt trong ý thức bảo vệ
môi trường tôi luôn lồng ghép vấn đề môi trường vào trong bài dạy, và tôi nhận
thấy đã đạt được một số hiệu quả nhất định và tôi tiếp tục áp dụng phương pháp
này trong những năm học tiếp theo với hy vọng góp phần nâng cao được ý thức
cho học sinh để bảo vệ môi trường theo định hướng phát triển một tương lai bền
vững của đất nước, đó cũng chính là lý do tôi chọn đề tài này .
2. MỤC ĐÍCH CHỌN ĐỀ TÀI:
Với biện pháp vừa truyền thụ tri thức, vừa giáo dục cho học sinh có ý thức
đối môi trường, để hình thành nhân cách, ý thức cho học sinh, để các em trở thành
một con người vừa có tri thức vừa có đạo đức. Đạo đức có thể nói là cái gốc của
con người. Người Trung Quốc có câu “ Nhân chi sơ tính bản thiện” nghĩa là con


5

người khi sinh ra ai cũng hiền, ai cũng thiện cả còn về sau có thể trở thành người
tốt hay xấu đều do môi trường và giáo dục. Chính vì thế khi các em bước chân vào
ghế nhà trường, ngoài việc truyền thụ kiến thức các thầy cô giáo cần phải dạy các
em những cái hay, cái đẹp cái tốt trong cuộc sống. Đối với bộ môn Địa lí trong
trường trung học cơ sở góp phần cho học sinh có được những kiến thức cơ bản về
môi trường, như vai trò của môi trường, các khái niệm về môi trường, sự ô nhiễm
môi trường nói chung và sự ô nhiễm môi trường nước, môi trường không khí, môi
trường đất, sinh vật nói riêng và các nguyên nhân dẫn đến sự ô nhiễm đó. Cho nên
trong quá trình giảng dạy, tôi luôn vận dụng các phương pháp hữu hiệu để giúp các
em vừa tiếp thu tri thức, vừa hiểu biết được những vấn đề về môi trường của quê
hương, đất nước, có như vậy thì các em mới tham gia tích cực vào các hoạt động,
sử dụng hợp lý, bảo vệ, cải tạo môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống gia
đình, có tinh thần sẵn sàng tham gia xây dựng, bảo vệ quê hương, đất nước và trở

thành người công dân hữu ích cho xã hội sau này.
3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Nghiên cứu trên 7 lớp: 6/2, 6/3, 6/7, 6/8, 6/11, 6/13, 6/15.
Các loại bài có thể lồng ghép , tích hợp vấn đề môi trường vào phù hợp với nội
dung của môn Địa lí lớp 6 ở bậc THCS.
4. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Tôi chọn đối tượng nghiên cứu là học sinh khối lớp 6, thông qua giảng dạy
bộ môn Địa lí lớp 6 để giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ môi trường. Bởi vì đây
là lứa tuổi giao thời giữa thiếu niên và thanh niên , do vậy các em có nhiều chuyển
biến về nhận thức, các em mới vừa ở cấp I chuyển lên nên hầu hết các em chăm
học, vâng lời thầy cô giáo, nên cần giáo dục cho các em có ý thức ngay từ đầu khi
mới bước chân vào trường trung học. Trong thực tế cho thấy đa số các em có ý


6

thức tốt , nhưng bên cạnh đó vẫn có những em nhận thức sự việc còn thiên về cảm
tính, bắt chước, chưa có sự chọn lọc nhưng các em lại không nhận thức được điều
đó. Trong những trường hợp như vậy, giáo viên và phụ huynh cần có biện pháp
giúp đỡ, chỉ bảo , giáo dục cho các em để các em nhận thức được sự việc, sự tác
hại của những trò, những việc làm, từ đó các em có ý thức cao hơn trong mọi hành
vi, việc làm của mình đối với môi trường.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Về phương pháp nghiên cứu: Để tìm ra phương pháp giáo dục cho có hiệu
quả chủ yếu tôi sử dụng phương pháp thực nghiệm, đúc rút kinh nghiệm, khảo sát,
tiếp cận, bên cạnh đó cần coi trọng phương pháp nêu gương.
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1.CƠ SỞ LÝ LUẬN:
* PHƯƠNG THỨC GIÁO DỤC:
Giáo dục bảo vệ môi trườnglà một lĩnh vức giáo dục liên nghành, vì vậy, được

triển khai theo phương thức tích hợp. Nội dung giáo dục bảo vệ môi trường được
tích hợp trong các môn học thông qua các chương, các bài cụ thể. Việc tích hợp thể
hiện ở 3 mức độ: Mức độ toàn phần, mức độ bộ phận và mức độ liên hệ.
+ Mức độ toàn phần: Mục tiêu và nội dung của bài học hoặc của chương phù
hợp hoàn toàn với mục tiêu và nội dung giáo dục của bảo vệ môi trường.
+Mức độ bộ phận: Chỉ có một phần bài học có mục tiêu và nội dung giáo
dục bảo vệ môi trường.
+ Mức độ liên hệ : Có điều kiện liên hệ một cách lôgic. Ở THCS có thể tích
hợp bảo vệ môi trường ở các môn học, đặc biệt ở môn Địa lí.
Ngoài ra, còn có các hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường ngồi lớp học:


7

+ Điều tra, khảo sát, nghiên cứu tình hình môi trường ở địa phương
+Thảo luận phương án xử lý…
+ Tổ chức thi tìm hiểu về môi trường qua công tác điều tra, sáng tác, vẽ, văn
nghệ về chủ đề môi trường.
- Hoạt động Đoàn TNCS Hồ Chí Minh về bảo vệ môi trường như vệ sinh trường,
lớp, tổ, xóm, tham gia chiến dịch truyền thông bảo vệ môi trường ở nhà trường, địa
phương…
* CÁC PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG:
Là lĩnh vực giáo dục liên ngành, giáo dục bảo vệ môi trường sử dụng nhiều
phương pháp dạt học của các bộ môn, chịu sự chi phối của các bộ môn, nhưng nó
cũng có tính đặc thù. Vì vậy , ngồi các phương pháp chung như: thảo luận, trò
chơi… giáo dục bảo vệ môi trường thường vận dụng các phương pháp:
- Phương pháp tham quan, điều tra, khảo sát, nghiên cứu thực địa.
- Phương pháp khai thác kinh nghiệm thực tế để giáo dục.
- Phương pháp hoạt động thực tiễn.
- Phương pháp giải quyết vấn đề cộng đồng.

- Phương pháp học tập theo dự án.
- Phương pháp nêu gương.
- Phương pháp tiếp cận kỹ năng sống bảo vệ môi trường.


8

Tiếp thu sự lãnh đạo của ngành, của nhà trường và tổ chuyên môn trong năm học
này tôi đã cố gắng và thực hiện đề tài “ Giáo dục học sinh ý thức bảo vệ môi
trường thông qua giảng dạy môn địa lý lớp 6”
* CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG GIẢNG
DẠY ĐỊA LÍ.
- Xác định mục tiêu của bài học: Xác định được kiến thức cơ bản của mỗi bài và
xác định được loại bài nào, phần nào cần tích hợp vấn đề môi trường vào, để từ đó
rèn luyện cho học sinh kỹ năng phát hiện, tìm hiểu các vấn đề về môi trường và có
thái độ, hành động đối với bảo vệ môi trường.
- Xác định con đường thích hợp để giáo dục học sinh có ý thức đối với môi trường
tự nhiên.
- Lập kế hoạch như chuẩn bị tranh ảnh, hình vẽ để minh hoạ.
- Xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra nhận thức của học sinh.
- Cho học sinh chuẩn bị, tìm hiểu môi trường có liên quan đến bài học giúp học
sinh nắm được một số vấn đề liên quan đến bài học.
- Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh: Việc kiểm tra giúp giáo viên có thể chủ động
thực hiện bài soạn.
- Hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt nhóm và các hoạt động ngồi ngồi lớp học
nhằm nâng cao ý thức cho học sinh.
- Hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động, yêu cầu:
+ Bảo đảm học sinh chủ động tham gia vào quá trình học tập, tạo cơ hội cho học
sinh bộc lộ khả năng nhận thức về môi trường và hướng giải quyết vấn đề dưới sự
tổ chức và hướng dẫn của giáo viên.

9

+ Tận dụng cơ hội để giáo dục bảo vệ môi trường nhưng phải đảm bảo kiến thức
cơ bản, tính logic của nội dung, không làm quá tải lượng kiến thức và tăng thời
gian của bài học .
2. THỰC TRẠNG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG THCS HIỆN NAY
* Ưu điểm: Các giáo viên đã chú ý đưa vấn đề giáo dục môi trường vào trong bài
soạn, các phương tiện để giáo dục nhiều hơn đó là qua thông tin đại chúng, sách
báo, tranh ảnh …Đặc biệt là sự quan tâm của ngành, của nhà trường trong việc tích
hợp vấn đề môi trường vào chương trình.
* Nhược điểm:
+ Vấn đề môi trường không phải là môn học chính, nên đa số giáo viên chú trọng
nội dung của bài học và quỹ thời gian dành cho việc tích hợp còn ít nên đôi khi
thiếu thời gian giáo viên bỏ qua khâu này. Tình trạng giáo viên dạy chay không
nghiên cứu tìm hiểu số liệu, tranh ảnh… để minh hoạ cho bài học, chưa có sự
nghiên cứu đầy đủ về phương thức thực hiện và cũng như tài liệu giảng dạy về giáo
dục môi trường, làm cho tiết học kém hấp dẫn và không mang tính thuyết phục nên
giáo dục cho học sinh chưa mang lại hiệu quả cao.
+ Thiếu cơ sở vật chất, các phương tiện giảng dạy, các phòng thí nghiệm, vườn
trường, địa bàn thực tập để có thể đáp ứng được yêu cầu về giảng dạy.
+ Đa số học sinh còn xem môn Địa lí là môn học phụ nên nhiều em còn lơ là, ít
quan tâm trong quá trình học.
3. CƠ SỞ THỰC TIỄN.
Môn Địa lí trong trường trung học cơ sở góp phần làm cho học sinh có được những
kiến thức phổ thông cơ bản, bước đầu hình thành thế giới quan khoa học, tư tưởng
tình cảm đúng đắn và làm quen với việc vận dụng những kiến thức Địa lí để ứng
xử phù hợp với môi trường tự nhiên, phù hợp với yêu cầu của đất nước, với xu thế

10

của thời đại. Nhưng để đạt mục tiêu trên vô cùng khó khăn. Như chúng ta đã từng
thấy xa xưa khi cuộc sống con người còn đơn giản thì mối quan hệ trong tự nhiên
thật ổn định, mưa nắng thuận hòa, đất đai màu mỡ, cây cối tốt tươi, động vật có nơi
ăn chốn ở đầy đủ và trên Trái Đất có nhiều hệ sinh thái, nhiều kiểu rừng có tính đa
dạng sinh học cao. Thế rồi sự bùng nổ dân số của con người cùng với sự phát triển
trí tuệ và nhu cầu sinh hoạt ngày càng tăng đã làm thay đổi tất cả , đã thúc đẩy sự
phát triển của kinh tế , khoa học làm cho đời sống con người được nâng cao thêm
một bước, nhưng đồng thời đó cũng chính là nguyên nhân làm cho môi trường
ngày càng bị suy thoái, bởi các nhà máy, xí nghiệp mọc lên ngày càng nhiều, các
loại thuốc được sử dụng trong chăn nuôi, trồng trọt cũng đa dạng hơn… những
điều đó ít nhiều cũng làm ảnh hưởng đến môi trường , mà phải gánh chịu hậu quả
đầu tiên của môi trường đó là con người. Vậy làm thế nào để làm cho đất nước vừa
phát triển theo con đường công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước nhưng đồng thời
vẫn đảm bảo được sức khoẻ của con người, hạn chế tối đa sự ảnh hưởng của môi
trường đến cuộc sống con người… Thiết nghĩ điều đó con người hoàn toàn có thể
làm được nhưng chủ yếu là do sự thiếu hiểu biết hoặc lợi ích trước mắt, lợi ích cục
bộ con người đã sử dụng tài nguyên thiên nhiên quá mức, làm cho môi trường ngày
càng bị xấu đi, diện tích rừng bị thu hẹp, sa mạc ngày càng lan rộng, nhiều động
thực vật trở nên quý hiếm hoặc bị đe doạ tuyệt chủng. Ngay bầu khí quyển cách rất
xa Trái Đất cũng bị tổn thương do thủng tầng ôzôn, không khí nóng lên, băng giá
các địa cực tan dần, đến một lúc nào đó đất đai các vùng châu thổ sẽ bị nhấn chìm
trong nước biển. Đã đến lúc tất cả chúng ta phải quan tâm đến việc bảo vệ môi
trường sống, đừng để quá muộn. “ Hãy cứu lấy Trái Đất của chúng ta” lời kêu gọi
của hội nghị nguyên thủ quốc gia về môi trường toàn cầu đã và đang thức tỉnh mọi
người trước nguy cơ bị diệt vong. Chính vì thế ngay trong ghế nhà trường chúng ta
cần giáo dục cho các em có ý thức bảo vệ môi trường có như thế mới đáp ứng được
yêu cầu chung của xã hội và của toàn cầu. Vậy phải giáo dục như thế nào ? Đó là

11

câu hỏi đặt ra vô cùng khó khăn đối với những người làm giáo dục, nhưng tôi hy
vọng với việc làm của mình sẽ góp một phần nhỏ để nâng cao ý thức cho các em
đó là thông qua bài dạy Địa lí để giáo dục cho các em.
Để thực hiện tốt vấn đề này ngay từ đầu năm học ,giáo viên cần nắm vững trong
chương trình lớp 6 trong cả năm học có những bài nào, phần nào có thể lồng ghép,
tích hợp vấn đề môi trường vào được để giáo dục cho học sinh. Cần nắm được với
nội dung kiến thức đó sẽ giáo dục vấn đề gì cho các em, đồng thời giáo viên cũng
cần phải xác định được sẽ truyền thụ và giáo dục bằng phường pháp nào là thích
hợp và hiệu quả nhất. Để giải quyết vấn đề đặt ra đó đòi hỏi người giáo viên phải
có sự chuẩn bị nội dung bài soạn, sự nỗ lực của bản thân, tìm tòi các kiến thức liên
quan đến môi trường mà phù hợp với nội dung của bài học.
Hiện nay, hiện tượng ô nhiễm đã lan tràn ở khắp mọi nơi từ đất, nước, đến khi
quyển, từ bề mặt đến các lớp đất sâu của đất và của đại dương, từ nước này đến
nước khác … Nguyên nhân của nạn ô nhiễm là các sinh hoạt thường nhật và hoạt
động kinh tế của con người từ trồng trọt, chăn nuôi… đến các hoạt động công
nghiệp, chiến tranh và công nghệ quốc phòng trong đó công nghiệp là thủ phạm
lớn nhất, làm ảnh hưởng trực tiếp đến bầu khí quyển. Ô nhiễm môi trường không
khí là gì ? Là hiện tượng làm cho không khí sạch thay đổi thành phần và tính chất,
có nguy cơ nguy hại tới thực vật, động vật và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Ví dụ :
Khi dạy bài 17 “Lớp vỏ khí ”.
Mục tiêu của bài là làm sao cho học sinh biết được thành phần của lớp vỏ
khí. Trình bày được vị trí , đặc điểm của các tầng trong lớp vỏ khí. Biết vị trí và vai
trò của lớp ôzôn trong tầng bình lưu. Biết sử dụng hình vẽ để trình bày các tầng
của lớp vỏ khí. Vẽ được biểu đồ tỉ lệ các thành phần của không khí.
Sau khi hoàn thành xong phần 1, phần 2 là phần cấu tạo của lớp vỏ khí, đây là

12

phần có thể tích hợp vấn đề bảo vệ môi trường để giáo dục cho các em, giáo viên
cho học sinh biết nếu Trái Đất không có không khí sẽ là một thế giới chết giống
như Mặt Trăng, như mọi người vẫn từng nói con người có thể nhịn ăn 5 tuần, nhịn
uống 5 ngày , nhưng sẽ chết nếu nhịn thở 5 phút. Điều đó nói lên rằng không khí là
sự sống còn của con người .Để học sinh thấy được vai trò của lớp vỏ khí nói chung
và của lớp ôzôn nói riêng .
? Vậy thực trạng hiện nay của khí quyển như thế nào ?
? Hậu quả của những thực trạng đó
Thông qua các tranh ảnh và số liệu cụ thể như :Khu công nghiệp Thượng Đình của
Hà Nội tỉ lệ công nhân bị mắc bệnh phế quản cao hơn 16-17 lần so với không bị ô
nhiễm Theo thống kê năm 1999 nước ta có 4719 người mắc bệnh nghề nghiệp,
bệnh bụi phổi Silie chiếm tỉ lệ cao nhất 66,1%... Hoặc ở nhà máy ximăng Hải
Phòng nồng độ bụi ở vùng dân cư xung quanh nhà máy là 1,4-> 4,2mg/m3 …

Ô nhiễm từ làng nghề
? Vấn đề đặt ra với môi trường hiện nay là gì ?
? Là người học em sinh phải làm gì để bảo vệ bầu khí quyển?


13

Qua bài học giáo viên giáo dục cho các em có ý thức ngay trong nhà trường và
những việc làm ngồi đường phố như thông qua một số hoạt động do trường, Đoàn,
Liên Đội tổ chức đó là trồng, chăm sóc và bảo vệ cây xanh, cây xanh chính là lá
phổi của khí quyển , giáo dục cho các em mỗi học sinh một năm trồng một cây, thì
hàng năm cả nước trồng được khoảng 17.472.810 cây, chúng ta phải giáo dục được

cho các em làm thế nào để có được nhà trường không những xanh mà còn sạch ,
đẹp để từ đó các em có ý thức trong việc giữ gìn vệ sinh trường lớp, tránh hiện
tượng vứt xả rác bừa bãi, không chơi những trò chơi độc hại .
Sau bài học để kiểm tra việc nhận thức của học sinh ở phần củng cố tôi có đưa ra
một số câu hỏi dưới hình thức trắc nghiệm.
+ Nguyên nhân nào làm cho nguồn không khí bị ô nhiễm ?
a. Khói bụi của các nhà máy công nghiệp.
b. Bụi vi sinh vật do rác bẩn, rác không được xử lý .
c. Tiếng ồn.
d. Cả 3 phương án trên.
Với phương án này có khoảng 81% học sinh chọn phương án d, 10% học sinh
chọn phương án a, và 9% học sinh chọn phương án b .
Hoặc câu hỏi : Các em đánh giá như thế nào về thực trạng môi trường hiện nay ?
a. Đáng báo động.
b. Bình thường.
c. Không đáng lo ngại


14

Học sinh lựa chọn trong đó : 80% chọn phương án a, 13% chọn phương án b, 7%
chọn phương án c .
Vậy chứng tỏ các em một phần nào đó biết được thực trạng của môi trường hiện
nay và nắm được kiến thức về môi trường, một khi các em có nhận thức tốt về vần
đề môi trường thì từ những hành động, những việc làm của các em cũng sẽ có ý
thức hơn, và khi có hành vi tốt đồng thời các em cũng biết vận động mọi người
cùng làm theo, biết lên tiếng để tố cáo, phê phán những người có những hành vi
chưa tốt, như ở một số lớp tôi dạy, trong lớp học trước đây các em thường xuyên
có hiện tượng vứt xả rác bừa bãi, nhưng qua sự giáo dục tôi nhận thấy ở một vài
lớp các em cũng đã có ý thức hơn trong việc giữ gìn vệ sinh chung, mặc dù chưa

phải là tuyệt đối nhưng ở một số em đã có sự thay đổi nhận thức khác hơn so với
trước hơn. Để thành công hơn nữa giáo viên không những chỉ là giáo dục suông
giáo viên còn phải biết khen ngợi, động viên những việc làm của các em, những
việc làm của các em ở trong trường học, trên đường phố mặc dù mới chỉ là những
tác động nhỏ so với thời buổi kinh tế công nghiệp hóa- hiện đại hóa nhưng cũng đã
góp phần nào đó trong việc bảo vệ môi trường . Có giáo dục như vậy các em mới
trở thành những người công dân tốt và có ích cho xã hội và đến thế hệ của các em
mới có khả năng đáp ứng được sự phát triển chung của toàn cầu, còn nếu như
chúng ta là người làm giáo dục không hoàn thành sứ mệnh của mình thì trong
tương lai đất nước sẽ bị tụt hậu so với thời đại, các nước bạn có sự tẩy chay bất
hợp tác, như vừa qua thông tin đại chúng có đưa tin nhiều như việc xuất khẩu Tôm,
Cá… không đạt tiêu chuẩn, còn trong sữa thì có chứa chất Melamine … Tất cả
những việc làm đó có lợi trước mắt nhưng sẽ để lại hậu quả lâu dài trong tương lai
về nhiều mặt, như ông bà ta đã từng nói “ Đời cha ăn mặn, đời con khát nước”.
Những việc tưởng trừng như rất đơn giản chúng ta không giáo dục kịp thời thì rất
nguy hiểm cho nền kinh tế của nước nhà, nguy hiểm cho môi trường sống và nguy
hiểm cả tính mạng con người cũng như sinh vật sống trên bề mặt Trái Đất. Như


15

ngạn ngữ Tây Ban Nha có câu “Thói quen ban đầu chỉ là những sợi tơ nhện, lâu
dần biến thành sợi dây thừng”.
Khí quyển là tài nguyên chung của nhân loại ,bảo vệ khí quyển đòi hỏi sự nỗ lực
chung của mọi người, nhất là đối với tầng lớp thanh thiếu niên và học sinh , là
những người chủ tương lai của đất nước, nhưng trong quá trình giảng dạy cũng
như trong cuộc sống thường ngày tôi nhận thấy nhiều người không nhận thức được
những việc làm của mình có ô nhiễm môi trường hay không, thậm chí có những
người biết những hành vi của mình nhưng vẫn làm, và xem việc bảo vệ môi trường
là của người khác không phải của mình và ngay cả học sinh trong nhà trường nhiều

em cũng chưa có ý thức tốt: như sau khi uống nước vứt ly không đúng nơi quy
định, ăn bánh tráng, ăn quà trước cổng trường vứt xả giấy gói một cách bừa bãi, xé
xả rác trong lớp học, trong hộc bàn …
Trong lớp tôi chủ nhiệm tôi có tâm sự với một vài em học sinh: Khi em ăn bánh
tráng, ăn quà xong em có vứt rác ra đường không ? Khi vứt xả rác ra đường em
thấy như thế nào ? Đa số các em trả lời là có , vì tất cả mọi người ai cũng vậy và đa
số các em đều nhận thức được rằng những việc làm của mình và mọi người đều
gây mất vệ sinh công cộng, gây ô nhiễm cho môi trường nhưng lại chưa biết chung
tay vào để cùng bảo vệ môi trường, thường là tiện đâu thì vứt đó. Hoặc khi dạy tôi
có giới thiệu sơ lược về nước Singapo đó là một đất nước xanh, sạch, đẹp nhất thế
giới. Tôi có hỏi: ?Vậy liệu Việt Nam có làm được như Singapo hay không ? Hầu
hết các em đều có suy nghĩ là chúng ta không thể nào làm được.
Những vấn đề đó là thuộc về ý thức của mỗi người. Vậy làm thế nào để mọi người
không những nhận thức được mà còn phải có ý thức, nên cần tăng cường công tác
truyền thông, tuyên truyền, đối với học sinh cần phải có sự giáo dục ý thức cho các
em.


16

Dạy bài 15 “ Các mỏ khoáng sản”.
Mục tiêu của bài là cho học sinh nắm được thế nào là khoáng sản, công dụng
của chúng và khoáng sản là nguồn tài nguyên có giá trị của mỗi quốc gia, được
hình thành trong thời gian dài, là loại tài nguyên không thể phục hồi được, vì vậy
con người phải khai thác tiết kiệm và hợp lý. Sau khi cung cấp xong kiến thức ở
phần 1 và phần 2, đến phần khai thác và sử dụng các loại khoáng sản, tôi tích hợp
vấn đề môi trường vào trong bài học để giáo dục các em.
? Khoáng sản là nguồn tài nguyên quý giá của quốc gia, nhưng việc khai thác
khoáng sản đã tác động đến môi trường sống như thế nào ?
? Hậu quả của việc khai thác và sử dụng không hợp lý ?

Để tránh giờ học diễn ra một cách nhàm chán, và giáo dục học sinh mang lại hiệu
quả cao và có tính thuyết phục, giáo viên nên cho học sinh quan sát tranh ảnh, dẫn
chứng cụ thể để học sinh thấy được quá trình khai thác, chế biến và sử dụng
khoáng sản có tác động mạnh mẽ đến môi trường và nó tác động đến môi trường
không khí như thế nào. Không những trong khai thác mà trong vấn đề sử dụng
cũng phải hợp lý và tiết kiệm.
? Vậy vấn đề đặt ra ở đây tại sao khai thác tài nguyên luôn phải đi đôi với việc bảo
vệ môi trường tự nhiên ?
? Học sinh phải làm gì để bảo vệ nguồn tài nguyên cũng như bảo vệ môi trường
không khí ?
Muốn các em có nhận thức tốt giáo viên không nên áp đặt phải làm như thế này,
phải làm như thế kia, ở lứa tuổi các em còn nhỏ chưa nhận thức hết được sự việc
và đây cũng chính là lứa tuổi đang tập làm người lớn nên không thích sự sai bảo ,
áp đặt đôi khi còn thích làm ngược lại, chính vì vậy để giáo dục tốt người giáo viên
cần đưa ra những sự việc, những tác hại cụ thể xảy ra hàng ngày, mà tương đối gần
gũi với các em, gây tác hại đến bản thân, bạn bè, người thân, cũng như tác động


17

đến môi trường xung quanh, sự phát triển chung của đất nước… từ đó gắn việc
làm, trách nhiệm cụ thể đối với mỗi bản thân học sinh phải hết sức tiết kiệm năng
lượng, hoặc giáo dục cho các em nên tăng cường đi bộ hoặc đi xe đạp không
những vừa tiết kiệm năng lượng, vừa bớt được một phần nhỏ gây ô nhiễm môi
trường. Qua giáo dục như vậy trong học sinh cũng có sự chuyển biến hơn như
trong lớp học, học sinh luôn chú ý tắt đèn, tắt quạt khi không còn dùng đến nữa, sử
dụng điện và quạt khi nào thật cần thiết và đã giảm hiện tượng phá cầu trì …
Trong thập kỷ cuối cùng của thế kỷ XX nhiệt độ trung bình của Trái Đất tăng lên
gần 100C so với thập kỷ cuối cùng của thế kỷ XIX , mà nguyên nhân là do các loại
khí thải, đặc biệt CO2 gây ra, không những tổn hại trầm trọng đến không khí mà

còn mà ảnh hưởng đếùn nguồn nước. Nói đến nước ai cũng biết rõ vai trò của nó,
vì không chỉ nước liên quan đến ăn, uống, tắm, giặt…mà còn liên quan đến sản
xuất nông nghiệp cũng như công nghiệp, mà nước còn chính là sự tồn tại, sự sống
của sinh vật trên hành tinh của chúng ta. Việc giữ cho nguồn nước trong sạch là sự
an toàn cho mình và cho cả con cháu mai sau.
Ô nhiễm môi trường nước là sự thay đổi thành phần và tính chất lý, hóa, sinh học
của nước vượt quá mức cho phép, gây ảnh hưởng đến hoạt động sống bình thường
của con người và sinh vật.
Khi dạy bài 23 “Sông và hồ ”
Mục tiêu của bài là sau khi học xong, học sinh cần: Trình bày được các khái
niệm sông, phụ lưu, chi lưu, hệ thống sông, lưu vực sông, chế độ nước, hồ và
nguyên nhân hình thành hồ. Ở phần 1 “Sông và lượng nước của sông” sau khi
truyền thụ cho học sinh khái niệm về sông và lượng nước của sông , đến phần vai
trò của sông cho học sinh tìm hiểu vai trò của sông và những tác động tiêu cực của
nó với con người. Giáo viên có thể cho học sinh xem băng hình hoặc tranh ảnh về
hiện tượng lũ lụt hoặc giáo viên lấy dẫn chứng cụ thể: Như các trận lụt ở Nghệ
Tĩnh, Huế, Hà Nội , Thành phố Hồ Chí Minh … Sau đó tôi dẫn dắt cho học sinh
tìm hiểu các vấn đề sau:


18

? Nhận xét về các đoạn băng cũng như các hình ảnh vừa xem ? (Gây thiệt hại về
người và của. Đó chính là những hậu quả do môi trường mang lại).
? Theo em ảnh hưởng tiêu cực của sông đối với đối với con người là do những
nguyên nhân nào ? Biện pháp khắc phục tiêu cực ?( Đó chính là tác hại của việc
khai thác rừng bừa bãi). Bởi vì chúng ta tác động vào môi trường như thế nào thì
môi trường sẽ tác động ngược trở lại và làm ảnh hưởng đến chính cuộc sống của
chúng ta.
Hoặc ở phần 2 “Hồ” giáo viên cho học sinh tìm hiểu:

? Những tác động tiêu cực của con người đối với sông và hồ?
? Hậu quả ?

Cảnh ngập lụt ở TP. HCM (đường Nguyễn Hữu cảnh)
Ngoài những nội dung kiến thức cơ bản sách giáo khoa ra , giáo viên mở rộng
thêm để các em nắm được. Trong thời gian vừa qua phóng sự đài truyền hình Việt
Nam đã đề cập đến vấn đề nước thải của nhà máy sữa, nhà máy bột ngọt Vedan đã
gây nhiễm nghiêm trọng nguồn nước . Ngồi ra ô nhiễm nguồn nước còn do ở nhiều
địa phương nông dân dùng các loại phân hố học, thuốc trừ sâu quá liều lượng và do
các chất thải trong sinh hoạt con người đã gây ảnh hưởng xấu đến các sinh vật
trong nước, làm giảm nguồn lợi thuỷ hải sản. Những chất gây ô nhiễm nguồn nước
thường được thấm dần từ mặt nước xuống các tầng sâu hơn, rồi tích tụ lại trong
mạch nước ngầm, nhất là những chất khó bị ô xi hóa.


19

Giáo viên vẽ hậu quả qua chuỗi thức ăn để học sinh thấy được:
Nước bị ô nhiễm -> Thực vật -> Động vật -> Con người
? Em có nhận xét gì qua sơ đồ trên ? Con người sẽ gánh chịu mọi hậu quả khi
chính họ gây ô nhiễm. Hơn thế nữa Trái Đất của chúng ta có khoảng 1400.000
triệu tỉ lít nước, nhưng không phải tất cả số nước đó con người đều sử dụng được
vì 93,7% là nước mặn, 2,14% nước bị đông cứng, nước ngầm, hơi nước… trong đó
chỉ có khoảng 0,0001 % lượng nước ngọt sử dụng được.
? Vậy theo em , chúng ta cần làm gì để giữ cho nguồn nước không bị ô nhiễm và
bảo vệ nguồn nước ?
Sau khi học sinh trình bày ý kiến của mình, giáo viên giáo dục cho học sinh ý thức
bảo vệ sự trong sạch của ao, hồ, sông ngòi bằng cách tuyệt đối không vứt rác
xuống các thuỷ vật ấy, ngồi ra giáo viên giáo dục các em có ý thức tiết kiệm, làm
sao cho mỗi học sinh, trong từng hành vi có thói quen tiết kiệm, tiết kiệm ở nhà,

tiết kiệm ở trường, tiết kiệm ở nơi công cộng, như thấy vòi nước chảy nhớ khố lại,
nếu thấy nước rò rỉ báo cáo cho người có chức trách sửa lại ngay. Hoặc giáo dục
cho các em bằng cách mỗi học sinh một ngày tiết kiệm 1 lít nước, thì cả nước trong
một năm tiết kiệm khoảng 6377 triệu lít nước. Qua giáo dục tôi nhận thấy ở một
vài em có ý thức tốt hơn, như việc giữ gìn vệ sinh chung trong khi uống nước ở
trường, có ý thức hơn trong việc giữ gìn vệ sinh trường lớp. Tuy nhiên bên cạnh đó
còn nhiều em mặc dù có nhận thức về những việc làm của mình cũng như của mọi
người, nhưng lại chưa có ý thức, chính vì thế việc giáo dục này là phải thường
xuyên và lâu dài.
Bài 23: Sông và hồ.
Để gây sự hứng thú cho học sinh và giáo dục cho học sinh có ý thức bảo vệ
môi trường nước, giáo viên cho học sinh quan sát một số hình ảnh về hậu quả của


20

việc khai thác dầu bừa bãi làm lan tràn trên mặt nước… Giáo viên yêu cầu học
sinh:
? Đọc tên bức tranh ? Bức tranh đó thể hiện hiện tượng gì ? Ở đâu ? Mô tả ?

Cá chết ở sông Hậu
? Em hãy nêu cảm nhận của em sau khi xem các hình ảnh trên ? Giáo viên để tự
học sinh nêu nên cảm nhận của mình trong các hoạt động của con người đối với
môi trường nước và thông qua đó giáo viên giáo dục thêm cho các em. Từ những
sự việc như vậy giáo viên phân tích cho học sinh thấy được và nhằm mục đích để
tuyên truyền, truyền đạt nhằm nâng cao tầm nhận thức cho học sinh, để học sinh
nhận thấy rằng đó là những việc làm không tốt và giáo viên dẫn dắt , giáo dục cho


21

các em có ý thức trong việc sử dụng nguồn tài nguyên , cũng như bảo vệ môi
trường nói chung và môi trường nước nói riêng.
Sau bài đến tiết học sau tôi cho học sinh làm bài kiểm tra 15’ với nội dung của
bài học và trong đó tôi có cho 2 câu hỏi liên quan đến môi trường nước.
Câu 1: Nêu những nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước ?
Câu 2: Vẽ, hoàn thành sơ đồ ? Nhận xét ?
Với câu hỏi số 1 đa số các em kể được ít nhất 3 nguyên nhân: Như do chất thải
công nghiệp, nước sinh hoạt hàng ngày của người dân, Do người dân sử dụng các
loại thuốc hố học và thuốc trừ sâu… Bên cạnh đó có một số em còn kể thêm được
một số nguyên nhân khác, qua đó giáo viên cần bổ sung thêm cho học sinh một vài
nguyên nhân khác : Có thể là do mưa, gió, bão, lũ lụt… Nước mưa khi rơi xuống
mặt đất, mái nhà, đường xá… đã kéo theo các chất ô nhiễm đi vào sông, suối, ao,
hồ, biển…, hoạt động giao thông - vận tải, chất thải hữu cơ… và các thành phần
khác lại tác động ngược lại môi trường nước.
Vậy vì sao chúng ta phải bảo vệ môi trường ? Đó là một câu hỏi đặt ra cho tất cả
chúng ta, chúng ta phải tôn trọng thiên nhiên, tôn trọng Trái Đất, vì Trái Đất và
những sinh vật của nó cũng có quyền được tồn tại như con người chúng ta và chất
lượng môi trường Trái Đất và sức khoẻ của nhân loại không thể tách rời nhau.
Chính vì vậy Con người cần phải có trách nhiệm bảo vệ môi trường.
Những nguyên nhân làm đất bị suy thoái như : Sử dụng thuốc trừ sâu, phân hóa
học trong nông nghiệp, chặt phá rừng đầu nguồn, các chất phế thải trong hoạt động
công nghiệp, cùng như sinh hoạt của con người… làm nguồn đất bị suy thoái và ô
nhiễm.


22

Công tác giáo dục môi trường được nhiều nước trên thế giới quan tâm trong đó có
Việt Nam, vì không có giải pháp kinh tế nào có hiệu quả bằng đầu tư vào con

người. Hiện nay mọi nơi trên thế giới nguồn đất đang bị ô nhiễm nghiêm trọng.
Ô nhiễm môi trường đất là sự thay đổi về thành phần và các tính chất lý, hóa, sinh
của đất vượt quá mức bình thường, sự thay đổi này đã làm thay đổi tính chất của
đất, khiến cho đất không còn phù hợp với mục đích sử dụng.
Bài 24 “ Biển và đại dương”
Mục tiêu của bài là biết được các hình thức vận động của nước biển và đại
dương, cũng như vai trò của biển đối với cuộc sống của con người cũng như các
sinh vật . Trong phần 2 của bài “Sự vận động của nước biển và đại dương”. Để
giáo dục đạt hiệu quả cao và khắc sâu nhận thức về môi trường biển và đại dương
cho học sinh, người giáo viên phải biết kết hợp giữa lời giảng và dẫn chứng một
cách khéo léo về thực trạng của biển và đại dương hiện nay và sau đó cho học sinh
thảo luận để tìm hiểu:
? Nguyên nhân gây ô nhiễm nước biển , đại dương và hậu quả ?
? Đứng trước thực trạng của biển và đại dương như vậy em nhận thức được điều gì
? Vai trò của em trong việc bảo vệ môi trường của biển và đại dương ?
Qua hình thức trao đổi, thảo luận như vậy các em tự bản thân mình đánh giá những
việc làm tốt và những việc làm không tốt đối với môi trường biển, tự bản thân các
em mới nâng cao được nhận thức của mình. Mặc dù tại địa phương chúng ta không
có biển nhưng giáo viên vẫn giáo dục cho các em có ý thức trong các lần đi thăm
quan, và thường xuyên xem sách, báo, ti vi về nội dung bảo vệ môi trường và góp
phần phổ biến đến nhiều người khác, với các hiểu biết mà bản thân thu nhận được.
Có như vậy các em mới chung tay vào bảo vệ môi trường.
Bài 26 “Đất. Các nhân tố hình thành đất”


23

Mục tiêu của bài là sau khi học xong, học sinh nắm được khái niệm về đất
cũng như các thành phần và nhân tố hình thành của đất. Hiểu được tầm quan trọng
về độ phì của đất và ý thức được vai trò của con người trong việc làm cho độ phì

của đất tăng hay giảm.
Để giải quyết tốt mục tiêu trên, sau khi học xong bài 25, giáo viên hướng dẫn học
sinh tham quan khảo sát thực địa, thu thập một số mẫu đất và quan sát cây trồng
trên từng khu vực đất đó, cũng như tìm hiểu quá trình canh tác, kinh nghiệm của
người dân trong phát triển kinh tế nông nghiệp của nhân dân của người dân nơi các
em sinh sống, để các em phân tích, so sánh, đối chiếu và rút ra những kết luận :
? Thế nào là đất có độ phì cao ? Đất có độ phì cao và đất có độ phì thấp có gì khác
nhau ?
? Những nguyên nhân nào cho đất bị suy thoái ? Hậu quả?

Nước thải gây chết cây cối và sinh vật


24

? Một số biện pháp bảo vệ môi trường đất ? Vai trò của học sinh trong việc bảo vệ
môi trường đất ?

Bãi rác thải
? Nơi nào là chỗ tiếp nhận rác nhiều nhất ? Môi trường ở những nơi chứa nhiều
rác như thế nào ?
? Chúng ta phải làm thế nào để có môi trường trong sạch ?
Với cách học tập này giáo viên là người hướng dẫn, giúp các em nghiên cứu, phân
tích và rút ra kết luận, không những học sinh nắm chắc được kiến thức, mà còn tạo
sự hứng thú cho học sinh và rèn luyện cho học sinh được tính tự lập. Mà qua đó,
học sinh nhận thấy rằng những việc xả rác bừa bãi sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến bản
thân của các em và việc giữ môi trường trong sạch hay không cũng chính là do bản


25

thân của các em, từ đó các em có ý thức hơn trong việc giữ gìn vệ sinh trường lớp
và ở khu dân cư.
Điển hình trong những năm học qua trường phát động phong trào xanh, sạch , đẹp
các em tích cực tham gia hưởng ứng, thu gom giấy vụn để làm kế hoạch nhỏ, xả
rác đúng nơi qui định, và còn tố cáo những bạn có hành vi gây mất vệ sinh.
Như chúng ta đã biết các thành phần trong tự nhiên bao giờ cũng có mối quan hệ
chặt chẽ lẫn nhau, khi một thành phần thay đổi thì kéo theo sự thay đổi của các
thành phần khác. Vậy sự ô nhiễm nguồn đất, nước, khí quyển đều có ảnh hưởng
trực tiếp hoặc gián tiếp đến sự phát triển của sinh vật. Ở nước ta hiện nay đang mất
dần sự cân bằng sinh thái, nguyên nhân chính là do tự nhiên và con người.
Bài 27 “Lớp vỏ sinh vật. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phân bố động
thực vật trên Trái Đất”.
Mục tiêu của bài là học sinh phân tích được các nhân tố tự nhiên ảnh hưởng
đến sự phân bố động, thực vật trên Trái Đất và mối quan hệ của chúng, cùng như
trình bày được những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực của con người đến sự phân
bố động thực vật trên Trái Đất.
Ở bài này trong phần 3 thông qua thực tế và một số tranh ảnh giáo viên yêu cầu
học sinh trả lời :
? Những tác động tích cực và tiêu cực của con người đến sự phân bố động, thực vật
trên Trái Đất ? Lấy ví dụ ?
? Những tác động tiêu cực của con người đã để lại hậu quả gì?
? Con người làm gì để bảo vệ sinh vật ?
? Vì sao con người phải khai thác rừng hợp lý và bảo vệ rừng?
? Nêu mối quan hệ của các động thực vật ?