SỬ DỤNG BỀN VỮNG NGUỒN TÀI NGUYÊN BIỂN CỦA VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM MIỀN TRUNG DƯỚI GÓC ĐỘ ĐỊA LÍ

SỬ DỤNG BỀN VỮNG NGUỒN TÀI NGUYÊN BIỂN CỦA VÙNG
KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM MIỀN TRUNG DƯỚI GÓC ĐỘ ĐỊA LÍ
1. Đặt vấn đề
Vùng kinh tế trọng điểm (VKTTĐ) miền Trung bao gồm 5 tỉnh Thừa
Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định. Với chuỗi đô thị
đang phát triển nằm trải dài trên 558km bờ biển đó là Huế, Đà Nẵng, Hội
An, Tam Kỳ, Quảng Ngãi, Quy Nhơn và các khu kinh tế lớn như: Chân Mây
– Lăng Cô, Chu Lai, Dung Quất, Nhơn Hội. Tổng diện tích tự nhiên là
27.976,7 km
2
chiếm khoảng 29,1% diện tích tự nhiên vùng Bắc trung bộ và
duyên hải Nam Trung Bộ và chiếm khoảng 8,4% diện tích tự nhiên của cả
nước. Dân số trung bình năm 2009 là 6,1 triệu người bằng 7,1% dân số cả
nước. Dân số đô thị chiếm 33,1% dân số của vùng (tỷ lệ này của cả nước là
29,6%).
VKTTĐ miền Trung, phía Bắc giáp tỉnh Quảng Trị, phía Nam giáp
tỉnh Phú Yên, phía Tây giáp tỉnh KonTum và nước CHDCND Lào và phía
Đông giáp biển Đông. Đây là một vị trí chiến lược hết sức quan trọng về địa
lý, kinh tế, chính trị, văn hóa và an ninh quốc phòng. Là mặt tiền của cả
nước, tiểu vùng sông Mekong và châu Á – Thái Bình Dương. Từ đây, có thể
nối với các nước Lào, Thái Lan, Campuchia, Myanmar và xa hơn nữa là các
nước Nam Á và Tây Nam Trung Quốc qua các trục hành lang Đông – Tây,
đường 9, đường 14, đường 24, đường 19. Đi ra thế giới bằng hệ thống các
cảng biển nước sâu: Chân Mây, Tiên Sa, Kỳ Hà, Dung Quất, Nhơn Hội và
hệ thống các cảng hàng không Phú Bài, Đà Nẵng, Chu Lai, Phù Cát. Là
vùng có trục hạ tầng lớn của đất nước: đường quốc lộ 1A, đường Hồ Chí
Minh, đường sắt xuyên Việt, đường điện 500 KV, đường cáp quang và vi ba
xuyên quốc gia, là khu vực có 13 trường đại học, 4 di sản văn hóa thế giới
đó là cố đô Huế, Hội An, Mỹ Sơn, và văn hóa phi vật thể Nhã nhạc cung
đình Huế.
Nguồn tài nguyên nổi bật và có thế mạnh nhất của vùng kinh tế trọng

điểm miền Trung là tài nguyên biển. Việc khai thác nguồn tài nguyên biển
một cách bền vững để phát triển tổng hợp kinh tế biển mang lại hiệu quả
kinh tế, hiệu quả môi trường là một trong những chiến lược quan trọng của
vùng này.
2. Khái quát về tài nguyên biển của vùng kinh tế trọng điểm miền
Trung và những hệ lụy của tình hình khai thác tài nguyên biển ở miền
Trung hiện nay
2.1. Tài nguyên sinh vật biển
Các tỉnh nằm trong vùng đều có bờ biển dài, vùng biển rộng, có nhiều
nguồn lợi về sinh vật biển
a. Về hải sản
- Trữ lượng hải sản khoảng chung của vùng khoảng 500.000 tấn, và
có nhiều loại: 600 loài cá, trong đó có 40 loài có giá trị kinh tế cao, 50 loài
tôm, 20 loài mực và nhiều loại hải sản khác. Bên cạnh đó vùng còn có hàng
trăm nghìn ha mặt nước để nuôi trồng và phát triển nguồn lợi thủy sản. Tổng
diện tích tiềm năng nuôi trồng thủy sản của vùng khoảng 65.731 ha, trong đó
vùng diện tích nước lợ (các bãi ngang ven biển, ruộng nhiễm mặn) có
khoảng 18.920 ha. Riêng vùng biển Đà Nẵng có ngư trường rộng trên
15.000 km², có các động vật biển phong phú trên 266 giống loài, trong đó
hải sản có giá trị kinh tế cao gồm 16 loài. Tổng trữ lượng hải sản các loại là
1.136.000 tấn. Hàng năm có khả năng khai thác 150.000 – 200.000 tấn.
- Tuy nhiên, việc khai thác nguồn nguồn lợi biển trong nhiều năm qua
đã bộc lộ nhiều vấn đề gây nguy hại cho nguồn tài nguyên này:
+ Đánh bắt quá mức: Việc đánh bắt ở vùng biển gần bờ (cạn hơn 50
mét nước) của nước ta trong 20 năm qua (1981 - 2000) cường độ khai thác ở
vùng biển gần bờ tăng rất nhanh, số lượng tàu máy từ 29 ngàn chiếc tăng lên
75 ngàn chiếc; công suất máy tăng từ 454 ngàn mã lực (CV) tăng lên 3.186
ngàn CV nghĩa là: gấp tới 7 lần. Trong khi đó tổng sản lượng hải sản tăng từ
419 ngàn tấn lên 1.281 ngàn tấn chỉ gấp có 3 lần. Xét về mặt năng suất khai
thác (tấn/CV/năm) lại giảm dần từ 0,92 (1981) xuống 0,40 (năm 2000). Điều

đó chứng tỏ hiện tượng khai thác quá mức ở vùng biển gần bờ là quá rõ ràng
và vùng KTTĐ miền Trung cũng nằm trong tình trạng chung đó.
+ Đánh bắt hủy diệt: Hiện nay ngư dân nhiều địa phương vẫn sử dụng
chất nổ, chất độc để đánh bắt đã dẫn đến hủy diệt rất nhiều loài sinh vật.
Việc sử dụng các loại lưới có kích thước mắt lưới bé đã bắt đi rất nhiều loại
có kích thước còn đang tăng trưởng nhanh, đã làm tổn hại rất lớn đến nguồn
lợi.
+ Phá hoại nơi cư trú: Việc phá rừng lấy củi, đào ao nuôi tôm thiếu
qui hoạch đã dẫn đến phá hoại nơi sinh sống của các ấu trùng tôm, cá và các
loài hải sản khác đã làm giảm sút nguồn bổ sung ra ngoài biển khơi. Sự khan
hiếm số lượng tôm bố mẹ dẫn đến việc tăng giá tới hàng trăm lần cách đây
khoảng trên 10 năm. Hiện nay nhiều công ty đã nhập khẩu tôm bố mẹ từ
nước ngoài vào Việt Nam cần được cân nhắc kỹ càng vì kèm theo đó sẽ là
những nguồn bệnh chưa có ở Việt Nam. Việc xây dựng các nhà máy thủy
điện, các hồ chứa nước và khai thác lâm sản, phun thuốc trừ sâu trong nông
nghiệp cùng với việc xây dựng các giàn khoan và các nhà máy lọc dầu ở ven
biển chắc chắn ảnh hưởng đến nơi cư trú (Habitat) cần được nghiên cứu và
dự báo để tránh những hiểm hoạ khôn lường.
b. Về thực vật biển
- Vùng biển miền Trung các thảm cỏ biển được mệnh danh là "rừng
mưa nhiệt đới dưới biển" vì tính phức tạp về cấu trúc và tính đa dạng sinh
học đi kèm, cũng như năng suất sinh học rất cao. Một ha cỏ biển mỗi năm
tạo ra 25 tấn lá, đủ cung cấp thức ăn cho 40.000 con cá và 50 triệu động vật
không xương sống nhỏ, là nơi sinh cư của rùa và heo biển. Đặc biệt là các
loại rong tảo biển là nguồn tài nguyên thực phẩm quý giá, nhưng hiện nay
một số loại cũng đang bị khai thác tận diệt gây ảnh hưởng lớn đến môi
trường sinh thái biển
Rong mơ (tên khoa học là Sargassum) là loại tài nguyên có nhiều ở
biển nước ta, đặc biệt là các vùng biển ở miền Trung như Quảng Nam,
Quảng Ngãi, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Phú Yên... Những năm gần đây, rong

mơ ngày càng có giá trên thị trường và được người dân sinh sống ven biển
quan tâm khai thác bán cho các cơ sở chế biến thực phẩm, phân bón, dược
phẩm... Với giá rong mơ (đã phơi khô) trên thị trường hiện nay dao động từ
4000-5000đồng/kg, trung bình mỗi ngày một người khai thác rong mơ có thể
kiếm được 400-500 ngàn đồng. Vì thế, ngay từ đầu năm, khi rong mơ đang
còn non, nhiều người dân đã kéo đến vùng biển này (nơi có nhiều rong mơ)
để khai thác. Trước kia việc khai thác rong mơ chủ yếu được khai thác gần
bờ (độ sâu 3 m), thì nay khai thác ở những nơi rất sâu, kể cả ở các rạn san hô
quý hiếm cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Quảng Ngãi đang trong tình trạng
tận diệt rong mơ: Theo thống kê, chỉ riêng hai xã Bình Hải, Bình Châu của
huyện Bình Sơn, hiện mỗi ngày có trên 200 hộ dân khai thác rong mơ.
Không chỉ ở huyện Bình Sơn, thời gian gần đây phong trào khai thác rong
mơ ở huyện đảo Lý Sơn phát triển một cách ồ ạt.
Theo Viện Nghiên cứu và Ứng dụng công nghệ Nha Trang và Viện
Hải dương học Nha Trang, rong mơ gắn chặt với hệ sinh thái san hô và các
loài thủy sinh khác. Nếu rong mơ biến mất, môi trường sinh thái biển nơi đó
hoàn toàn bị thay đổi theo chiều hướng xấu. Rong mơ là nơi cư trú, sinh sản
của nhiều loài hải sản, việc khai thác theo kiểu tận thu như hiện nay khiến
nhiều loài hải sản có nguy cơ bị tận diệt.
2.2. Tài nguyên du lịch biển
Các tỉnh trong vùng kinh tế trọng điểm miền Trung đều có tiềm năng
du lịch biển rất lớn, nhất là các tỉnh:
- Thừa Thiên - Huế nơi có cảnh quan thiên nhiên sông núi, rừng, biển
rất kỳ thú và hết sức hấp dẫn với địa danh nổi tiếng như: đèo Hải Vân với
núi Bạch Mã nằm trên bờ biển, cửa An Thuận, bãi biển Lăng Cô, Cảnh
Dương, đầm phá Tam Giang, đó là vẻ đẹp thân thương của vùng cố đô...
- Đà Nẵng: có những cảnh quan nổi tiếng như đèo Hải Vân cùng với
Huế, bán đảo Sơn Trà, Ngũ Hành Sơn, các bãi tắm Mỹ Khê, Non Nước
- Quảng Ngãi: có các cảnh quan Thiên ấn, Niêm Hà, Thiên Bút, Phê
Vân, Thạch Bích, Tà Dương, Cổ Luỹ, Cô Thôn, Nước Trong – Ca Đam…,

nhiều bãi biển như Mỹ Khê, Sa Huỳnh
- Bình Định: có bán đảo Phương Mai, bãi tắm Hoàng Hậu, Đảo Yến,
Quy Hòa, Bãi Dài, Vĩnh Hội, Tân Thanh và một quần thể di tích với những
tên gọi đã trở nên quen thuộc như tháp Dương Long, Cánh Tiên, Bánh ít,
Bình Tiên, Tháp Đôi
Tất cả đã tạo nên các cụm công trình và các tour du lịch với các loại
hình dịch vụ du lịch vui chơi, tắm biển được trang bị tiện nghi cao cấp. Nơi
đây đang xây dựng con đường du lịch song hành và các khách sạn đạt tiêu
chuẩn quốc tế từ 3 đến 5 sao. Cảnh quan thiên nhiên kỳ thú, di tích lịch sử,
văn hoá phong phú,...
Tuy nhiên, việc phát triển du lịch ở vùng này vẫn chỉ dừng lại ở mức
sử dụng những tiềm năng sẵn có, mà chưa đầu tư đúng mức cho việc bảo
tồn, tôn tạo tài nguyên một cách thỏa đáng dẫn đến một số thắng cảnh tự
nhiên bị biến đổi theo hướng nhân tạo hóa, một số bị phá hủy mất giá trị du
lịch. Vấn đề môi trường ở những bãi biển, bãi tắm cũng chưa tốt, nhiều nơi
bị ô nhiễm gây ảnh hưởng đến môi trường và hoạt động du lịch.
2.3. Tài nguyên khoáng sản biển
Nước ta có nguồn sa khoáng Titan ven biển khá phong phú với nhiều
mỏ và điểm quặng phân bố rải rác hầu hết trong vùng cát ở các tỉnh khu vực
miền Trung. Theo thống kê chưa đầy đủ, trữ lượng tài nguyên sa khoáng
Titan ven biển khoảng 13.500.000 tấn, chiếm gần 40 % tổng trữ lượng
khoáng sản Titan đó được điều tra, đánh giá. Đến nay có trên 40 doanh
nghiệp được cấp phép khai thác, tận thu sa khoáng ở 24 khu mỏ với sản
lượng tinh quặng từ 300.000-400.000 tấn/năm. Đến nay có trên 40 doanh
nghiệp được cấp phép khai thác, tận thu sa khoáng ở 24 khu mỏ với sản