SKKN tích cực sử dụng phương tiện đồ dùng dạy học để tạo hứng thú cho học sinh trong môn địa lí 12

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

MỤC LỤC

Trang

Mục lục………………………………………………………………………...…1
1. Đặt vấn đề………………………………………………………………...……2
2. Giải quyết vấn đề…………………………………………………………........3
2.1. Cơ sở lý luận……………………………………………………………........3
2.1.1. Khái quát về PT-ĐDDH………………………………………………........3
2.1.2. Chức năng của PT-ĐDDH………………………………….………….…..4
2.1.3. Sự phát triển của PT-ĐDDH…………………………………………….…5
2.2. Cơ sở thực tiễn………………………………………………………….........6
2.3. Các giải pháp thực hiện……………………………………………………....7
2.4. Kết quả thu được……………………………………………………..……..15
2.4.1. Về mức độ tích cực của học sinh………………………………………....15
2.4.2. Về chất lượng bài khảo sát………………………………………………..15
2.4.3. Đánh giá………………………………………………………...………...16
3. Kết luận……………………………………………………………………….17
3.1.Ý nghĩa của sáng kiến………………………………………………..……...17
3.2. Khả năng áp dụng của sáng kiến…………………………………..………..17
3.3. Bài học kinh nghiệm………………………………………………………..18
3.4. Kiến nghị……………………………………………………….…………...19
Tài liệu tham khảo………………………………………………….……………20

1

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN –
ĐỒ DÙNG DẠY HỌC NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH
TRONG MƠN HỌC ĐỊA LÍ 12”
1. Đặt vấn đề
Trong quá trình tiếp thu tri thức phương pháp là vô cùng quan trọng, khoa
học đã chứng minh khi chúng ta sử dụng nhiều hơn các giác quan, đặc biệt là thị
giác hay trực tiếp thực hành khả năng tiếp thu sẽ cao hơn so với việc chúng ta chỉ
dùng thính giác. Do đó hiện nay hầu như tất cả các môn học đều sử dụng rất
nhiều phương tiện - đồ dùng dạy học (PT-ĐDDH), các phương tiện trực quan
sinh động nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy.
Địa lí là một trong những mơn học sử dụng nhiều PT-ĐDDH như bản đồ,
tranh ảnh, sơ đồ, bảng biểu thống kê, phim ảnh…mặc dù vậy trong quá trình dạy
và học mơn Địa lí nhiều giáo viên (GV) và học sinh (HS) vẫn có quan niệm quan
niệm đó là mơn học thuộc lòng, chỉ cần học thuộc bài là đạt điểm cao, không cần
tư duy, suy nghĩ như các môn học khác. Việc dạy và học của thầy và trò do đó
thường là giảng và chép như một mơn học thuộc, mà chưa thường xuyên sử dụng
các đồ phương tiện dạy học nhằm tạo hứng thú cho HS khi học. Do đó, chưa kích
thích được khả năng tư duy, sáng tạo, chủ động của HS, chưa giúp cho HS nắm
bắt được bản chất các hiện tượng địa lí, đặc biệt là khả năng phân tích, tổng hợp,
so sánh cịn yếu.
Đây là một vấn đề cấp thiết, nhằm đổi mới tư duy, phương pháp dạy học,
phương pháp tiếp cận với tri thức. Đối với bản thân tôi, là một GV trẻ mới ra
trường, tôi rất mong muốn được áp dụng những cái mới, những phương pháp dạy
học tích cực vào giảng dạy.

Vì vậy tơi lựa chọn sáng kiến kinh nghiệm “tích cực sử dụng phương tiện
– đồ dùng dạy học nhằm tạo hứng thú cho học sinh trong môn học địa lí 12”
Mục đích của việc nghiên cứu là so sánh sự hứng thú của HS thơng qua
việc theo dõi tính tích cực của HS ở trên lớp và kết quả bài khảo sát ở những tiết
2

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

học sử dụng và khơng sử dụng (hoặc sử dụng chưa triệt để) PT-ĐDDH. Từ đó rút
ra những bài học kinh nghiệm cần thiết.
Đối tượng nghiên cứu là học sinh lớp 12A1 năm học 2013-2014, trường
THPT số 3 Bảo Thắng. Phạm vi nghiên cứu chương trình Địa lí lớp 12 – Ban cơ
bản.
2. Giải quyết vấn đề
2.1. Cơ sở lí luận
Con đường nhận thức được của học sinh là: "Từ trực quan sinh động đến
tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn". Vì vậy, để HS có thể
chiếm lĩnh tri thức một cách tự nhiên, hứng thú và khắc sâu kiến thức thì vấn đề
sử dụng PT-ĐDDH trong các tiết dạy là một yếu tố hết sức quan trọng.
Các môn học nói chung và mơn Địa lí nói riêng, PT-ĐDDH là một trợ thủ đắc
lực thúc đẩy quá trình nhận thức, phát triển tư duy, sáng tạo và rèn luyện kỷ năng
thực hành cho học sinh. Có cách sử dụng dạy học hợp lý sẽ tạo nên những giờ
học hấp dẫn, lý thú, mang lại kết quả cao.
2.1.1. Khái quát về PT-ĐDDH

PT-ĐDDH đã có từ lâu gắn liền với hệ thống các phương pháp dạy học
(PPDH) truyền thống theo quan điểm lấy GV làm trung tâm. Chức năng minh
hoạ của PT-ĐDDH được coi trọng và khai thác có hiệu quả trong dạy học. Nhờ
có các phương tiện này mà các biểu tượng được hình thành rõ nét hơn, nhiều sự
vật hiện tượng địa lí trở nên gần gũi hơn với HS.
Các phương tiện này chứa trong mình dưới dạng vật chất cả hình ảnh bên
ngồi lẫn dấu hiệu, thuộc tính bên trong của các đối tượng, mà nhờ sự phân tích
tìm tịi của HS, các đặc điểm đó được biểu hiện ra bên ngồi. PT-ĐDDH là
nguồn tri thức, địi hỏi sự khám phá, tìm tịi của HS.
Phương tiện dạy học là “hình ảnh kép” của PPDH. Mỗi PPDH đặc trưng là
hệ thông các hoạt động của GV và HS nhằm đạt được mục đích, do đó địi hỏi
phải có PT-ĐDDH phù hợp. PPDH được thực hiện bằng các hoạt động với các
3

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

phương tiện cụ thể. Ngoại trừ lời nói thì chữ viết, các phương tiện như bản đồ,
Atlat, biểu đồ, sơ đồ…ln có mặt gắn liền với các PT-ĐDDH
Nội dung dạy học được chứa trong PT-ĐDDH là nguồn tri thức. Mặt khác
như đã nói, PPDH và phương tiện dạy học thống nhất với nhau. Từ đó có thể đi
đến kết luận là PPDH chính là sự tích hợp của nội dung dạy học và PT-ĐDDH.
Quan niệm như vậy là đề cao chức năng nguồn tri thức của PT-ĐDDH bên cạnh
chức năng truyền thống là trực quan.
2.1.2. Chức năng của PT-ĐDDH

* Chức năng minh họa
- Các PT-ĐDDH có tính trực quan cao, dùng để minh hoạ cho các sự vật
hiện tượng địa lí.
- Các PT-ĐDDH là hình ảnh rõ nét của các đối tượng địa lí; nhờ vào PTĐDDH mà HS có các biểu tượng rõ ràng và đúng đắn về các đối tượng địa lí.
- Đối tượng địa lí trải rộng trong một khơng gian rộng lớn. Nhờ vào PTĐDDH, HS mới có thể tăng hiểu biết về các đối tượng địa lí.
* Chức năng là nguồn tri thức
- PT-ĐDDH khơng chỉ là hình ảnh bên ngồi của sự vật, hiện tượng địa lí
mà cịn chứa đựng nội dung bên trong của đối tượng địa lí.
- PT-ĐDDH chứa đựng các khái niệm, mối liên hệ nhân quả, quy luật địa
lí…Lấy bản đồ Việt Nam làm ví dụ. Trên bản đồ có các khái niệm chung (sơng,
núi, hồ, biển…), khái niệm riêng (sơng Hồng, dãy Hồng Liên Sơn,…), các mối
liên hệ nhân quả (gió phơn Tây Nam khơ nóng là kết quả của gió tây nam từ vịnh
Bengan sau khi vượt qua dãy Trường Sơn Bắc; nơi mưa nhiều nơi mưa ít trên
lãnh thổ là kết quả của mối liên hệ giữa hướng gió và địa hình…)
PT-ĐDDH chứa đựng tri thức Địa lí, do đó trong dạy học chúng được
dùng làm công cụ chho HS khám phá, tìm tịi tri thức.
2.1.3. Sự phát triển của PT-ĐDDH
4

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

Sự phát triển của PT-ĐDDH liên quan đến nhiều yếu tố, trong đó quan
trọng nhất là PPDH và sự tiến bộ khoa học kĩ thuật.
Trong PPDH truyền thống với ưu thế cung cấp cho HS những tri thức có

sẵn, các PT-ĐDDH đóng vai trị quan trọng trong việc minh hoạ, hoặc cụ thể hoá
các kiến thức địa lí trừu tượng đối với HS
Khi đổi mới dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của HS –
mà hoạt động độc lập của HS với các nguồn tri thức được xem như một dấu hiệu
quan trọng – thì các PT-ĐDDH càng có vị trí hết sức to lớn, tạo điều kiện cho
dạy học đề cao chủ thể nhận thức của HS. Yêu cầu về đủ PT-ĐDDH và đa dạng
các thể loại trở nên có tính bắt buộc. Nếu như trước đây HS có thể nghe thầy
“dạy chay” được nếu khơng có PT-ĐDDH thì hiện nay với PPDH mới, HS không
thể “làm chay” được. Không có PT-ĐDDH, HS đành phải lắng nghe một cách
thụ động lời giảng của thầy, như vậy vơ hình chung sẽ quay lại kiểu dạy học “lấy
thầy làm trung tâm”
Sự tiến bộ nhanh chóng của khoa học kĩ thuật hiện đại đã tạo nên các PTĐDDH hiện đại về nghe nhìn, công nghệ thông tin.
Hiện nay danh mục PT-ĐDDH rất phong phú và đa dạng, bao gồm:
- Tranh ảnh, bảng, biểu đồ, sơ đồ, hình vẽ
- Phiếu học tập
- Lát cắt địa hình
- Bản đồ giáo khoa
- Mơ hình, khối đồ, mẫu vật
- Dụng cụ thí nghiệm đơn giản
- Phịng địa lí, vườn địa lí
- Phim, video clip
- Bản trong dùng cho may chiếu
- Băng đĩa, máy ghi âm và ghi hình
5

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

- Máy vi tính
- Phần mềm dạy học
2.2. Cơ sở thực tiễn
Mơn Địa lí 12 tìm hiểu hồn tồn về địa lí Việt Nam, nội dung kiến thức
tuy mới nhưng nếu các em đã nắm chắc được chương trình Địa lí đại cương ớ
lớp 10 thì việc khai thác kiến thức khơng khó. Tuy vậy, đối với hầu hết các em
học sinh lớp 12A1 thì Địa lí khơng phải là mơn chính (khơng phải mơn thi Đại
học) do đó các em khơng hồn tồn tập trung vào môn học, việc nắm bắt kiến
thức thầy cô giảng chưa được tốt. Khả năng phân tích, tổng hợp, so sánh cịn yếu;
hầu hết chưa thực sự có hứng thú học tập và kết quả chưa cao.
Việc sử dụng PT-ĐDDH trong các Nhà trường hiện nay chưa thực sự
thường xuyên và hiệu quả. Do cả các nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân
khách quan mà PT-ĐDDH chưa thực sự phát huy được hiệu quả của nó, trong đó
có vai trị mang lại hứng thú học tập cho HS.
Tơi đã thực hiện khảo sát vào một tiết học, cụ thể là tiết 4 – Bài 6: Đất
nước nhiều đồi núi (tiết 1), kết quả thu được như sau:
Về mức độ tích cực của học sinh
Tiêu chí đánh giá

Số lượt (học sinh)

Tỉ lệ so với cả lớp
(%)

Xung phong phát biểu bài

7

17.5

Trả lời đúng

4

10.0

Không chú ý hoặc làm việc riêng

5

12.5

Về chất lượng bài khảo sát
Đạt loại

Số lượng (bài)

Tỉ lệ so với cả lớp
(%)

Giỏi

1

2.5

Khá

7

17.5

Trung bình

20

50.0
6

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

Yếu

8

20.0

Kém

4

10.0

Ngun nhân
* Ngun nhân từ HS
- Ý thức học tập của học sinh chưa cao.
- Trình độ nhận thức cịn hạn chế
- Khả năng ghi nhớ kém
- Có tính ỉ lại, khơng chịu tìm tịi, không chủ động nắm bắt kiến thức
- Không tập trung vào bài học
- Khả năng tổng hợp kiến thức kém, tiếp thu bài chậm
* Nguyên nhân từ GV
- Giáo viên mới chỉ quan tâm đến kiến thức nội dung chính của bài và
những kiến thức nào cần học thuộc.
- Bài giảng còn chưa thật hấp dẫn, chưa thu hút học sinh.
- Các phương pháp giảng dạy còn hạn chế, chưa thật sự phát huy được vai
trò của đồ dùng dạy học (mà ở đây là bản đồ; tranh ảnh)
- Bài giảng cứng nhắc, nặng về nội sung văn bản, thiếu tính sáng tạo
Thực trạng trên địi hỏi tơi phải có những biện pháp thay đổi phương pháp
dạy, tích cực hơn nữa trong việc sử dụng đồ dùng dạy học nhằm tạo hứng thú cho
học sinh, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy.
2.3. Các giải pháp thực hiện
Trước tiên ta phải nắm vững một số nguyên tắc khi sử dụng các PT-ĐDDH
như sau:
- Sử dụng PT-ĐDDH phải đáp ứng được mục tiêu và phù hợp với nội dung
của việc giảng dạy.
7

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

- Phải ln đề cao vai trị hoạt động chủ động, tích cực của học sinh. Giáo
viên luôn tạo điều kiện tối đa cho học sinh tự mình làm việc với các phương tiện
– đồ dùng dạy học để khám phá, tìm tịi các tri thức cần thiết, đảm bảo toàn bộ
học sinh trong lớp được tiếp xúc với các PT-ĐDDH.
- Sử dụng PT-ĐDDH đúng lúc.
- Sử dụng PT-ĐDDH đúng chỗ. Chọn vị trí đặt để học sinh nào cũng có thể
quan sát được và nếu cần học sinh nào cũng có thể tiếp cận.
- Sử dụng PT-ĐDDH đủ cường độ.
- Phối hợp nhiều loại PT-ĐDDH khác nhau, không nên quá lạm dụng một
phương nào đó sẽ gây nhàm chán.
Hiện này đối với mơn học Địa lí có rất nhiều các PT-ĐDDH. Tuy nhiên
trong phạm vi sáng kiến tôi tập trung đi sâu vào sử dụng một số PT-ĐDDH được
sử dụng trong một số bài học cụ thể như sau:
Ví dụ: Khi dạy bài “Đặc điểm dân số và phân bố dân cư nước ta”
Khi đề cấp đến khái niệm bùng nổ dân số, GV cho HS phân tích “Biểu đồ
gia tăng dân số trung bình qua các năm”

8

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC

NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

Qua đó các em HS sẽ thấu rằng bùng nổ dân số có những dấu hiệu sau:
+ Tỉ lệ sinh cao
+ Tỉ lệ tử giảm chậm
+ Dân số gia tăng nhanh chóng

9

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

Hoặc khi dạy mục 3 (phân bố dân cư chưa hợp lí), GV có thể hướng dẫn
HS sử dụng các PT-ĐDDH như sau:
- Trước hết, GV u cầu HS dựa vào hình 16.2 SGK phóng to hoặc trang
15 Atlat Địa lí Việt Nam để thực hiện các câu hỏi:
+ So sánh mật độ dân số ở vùng đồng bằng, ven biển với vùng núi, trung
du (đồng bằng có mật độ dân số rất cao, miền núi và trung du rất thấp; mật độ của
đồng bằng gấp nhiều lần miền núi)
Ví dụ: Bài “Vấn đề phát triển nông nghiệp”
Dạy về nội dung phân bố lúa (mục a. Sản xuất lương thực), GV có thể tiến
hành như sau:
- GV yêu cầu HS dựa vào trang 19 Atlat Địa lí Việt Nam:
+ Xác định những nơi có tỉ lệ diện tích trồng lúa so với diện tích cây lương
thực vào loại cao nhất – trên 90% (Đồng bằng sông Cửu Long, nhiều tỉnh ở Đồng

bằng sông Hồng)
+ Xác định vùng có diện tích trồng lúa và sản lượng cao nhất cả nước
(Đồng bằng sông Cửu Long)
- Tiếp theo, GV yêu cầu HS chỉ bản đồ Nông, lâm nghiệp và thuỷ sản (bản
đồ treo tường): vùng trồng lúa lớn nhất, vùng có năng suất cao nhất nước ta (GV
cũng có thể yêu cầu HS đứng tại chỗ nêu tên các vùng trồng lúa nhiều nhất, vùng
có năng suất cao nhất; GV kết hợp chỉ bản đồ về các vùng này)
Dạy về nội dung phân bố các cây công nghiệp, GV có thể tiến hành như
sau:
- Trước tiên, GV yêu cầu HS dựa vào các trang 19 Atlat Địa lí Việt Nam,
kết hợp SGK tìm hiểu sự phân bố các cây cơng nghiệp ở nước ta, rồi hồn thành
bảng sau:

10

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

Cây cơng nghiệp

Nơi phân bố chủ yếu

1. Cây công nghiệp lâu năm
- Cà phê
- Cao su

- Hồ tiêu
- Điều
- Dừa
- Chè
2. Cây công nghiệp hàng năm
- Mía
- Lạc
- Đậu tương
- Bơng
- Đay
- Dâu tằm
- Thuốc lá
- Sau khi HS hoàn thành bài tập, GV yêu cầu HS lên bảng trình bày và
chỉ bản đồ Nơng, lâm nghiệp và thuỷ sản sự phân bố các cây cơng nghiệp. Mỗi
HS trình bày về một nhóm cây.

11

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

Ví dụ: Khi giảng bài 18 “Đơ thị hố” ta có thể sử dụng các tranh ảnh đến
minh họa như sau:
* Khi giảng về đặc điểm đô thị nước ta
Gv cho HS quan sát tranh ảnh về một số đô thị cổ và phát phiếu học tập số

1 (phiếu cá nhân)

Đọc SGK hoàn thành bảng lịch sử q trình phát triển đơ thị ở nước ta
Sơ đồ hoàng thành Thăng Long
Phố cổ Hội An thế kỉ XVI
Lịch sử phát triển đô thị ở nước ta
12

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

Thời kì

Đặc điểm

Đơ thị điển hình

Phong kiến
Pháp thuộc
1954 – 1975

- Miền Bắc
- Miền Nam

1975 – Đến nay

- GV gọi 1 HS trả lời câu hỏi trong phiếu học tập
HS khác bổ sung
- GV tổng kết và cho HS quan sát đáp án của phiếu học tập số 1.
- Yêu cầu HS bổ sung những chỗ còn thiếu vào phiếu học tập cá nhân.
Hoặc khi giảng về những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực của q trình đơ
thị hóa đối với phát triển kinh tế xã hội.
- GV chia lớp thành 4 nhóm trong đó nhóm 1, 2 hồn thành phiếu học tập
số 2. Nhóm 3, 4 hoàn thành phiếu học tập số 3
Phiếu học tập số 2
Cơ cấu
kinh tế

Ảnh
hưởng
tích cực

Phiếu học tập số 3
Ảnh
hưởng
tiêu
cực
Giáo viên Trần Đình Long

Thị
trường

...............

.......................
.......................

.

Chất
Đời
lượng
sống
lao
động

......................
..............
......................

..............

Mơi
trường

13

Trường THPT số 3 Bảo Thắng
.............


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

- GV cho HS quan sát một số hình ảnh minh hoạ về các trung tâm thương
mại, vui chơi giải trí tại các đơ thị

Hoặc tình trạng lộn xộn của giao thơng và ơ nhiễm môi trường đô thị

HS dựa vào tranh ảnh minh hoạ và kiến thức thực tế hoàn thành phiếu học
tập.
14

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

- GV gọi đại diện từng nhóm lên trả lời
- GV bổ sung, tổng kết và cho HS quan sát đáp án của phiếu học tập số 2
và 3.
2.4. Kết quả thu được
Sáng kiến sau khi được áp dụng, sử dụng trong một thời gian. Tôi đã lấy
“Tiết 25 – Bài 22: Vấn đề phát triển nông nghiệp” để đánh giá hiệu quả của việc
áp dụng sáng kiến. Kết quả thu được như sau:
2.4.1. Về mức độ tích cực của học sinh

Trước khi áp dụng giải pháp
Tiêu chí đánh giá

Số lượt HS

Tỉ lệ so với cả lớp (%)

Xung phong phát biểu bài

9

22.5

Trả lời đúng

4

10.0

Không chú ý hoặc làm việc riêng

3

7.5

Sau khi áp dụng giải pháp
Tiêu chí đánh giá

Số lượt (học sinh)

Tỉ lệ so với cả lớp
(%)

Xung phong phát biểu bài

26

65.0

Trả lời đúng

17

42.5

Không chú ý hoặc làm việc riêng

1

2.5

2.4.2. Về chất lượng bài khảo sát
Trước khi áp dụng giải pháp
Đạt loại

Số lượng (bài)

Tỉ lệ so với cả lớp (%)

Giỏi

1

2.5

Khá

8

20.0

Trung bình

20

50.0

Yếu

7

17.5
15

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

Kém

4

10.0

Đạt loại

Số lượng (bài)

Tỉ lệ so với cả lớp (%)

Giỏi

5

12.5

Khá

18

45.0

Trung bình

14

35.0

Yếu

3

7.5

Kém

0

0

Sau khi áp dụng giải pháp

2.4.3. Đánh giá
Qua kết quả thu được, so sánh với kết quả khảo sát trước khi áp dụng sáng
kiến, ta thấy có sự chuyển biến tích cực về cả mức độ tích của HS và ở cả chất
lượng bài khảo sát. Cụ thể như sau:
* Mức độ tích cực của HS
Tiêu chí đánh giá

Số lượt
(học sinh)

Tỉ lệ so
với cả lớp
(%)

So với khảo sát
lần đầu khi chưa
áp dụng sáng kiến

Xung phong phát biểu bài

26

65.0

Tăng 2.9 lần

Trả lời đúng

17

42.5

Tăng 4.3 lần

Không chú ý hoặc làm việc riêng

1

2.5

Giảm 3 lần

* Chất lượng bài khảo sát
Đạt loại

Số lượng (bài)

Tỉ lệ so với cả lớp
(%)

So với khảo sát lần

đầu khi chưa áp
dụng sáng kiến

Giỏi

5

12.5

Tăng 5 lần

Khá

18

45.0

Tăng 2.3 lần

Trung bình

14

35.0

Giảm 1.4 lần

Yếu

3

7.5

Giảm 2.3 lần

Kém

0

0

Khơng cịn bài kém
16

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

3. Kết luận
3.1. Ý nghĩa của sáng kiến đối với công việc giảng dạy môn Địa lí 12
của giáo viên.
Qua sáng kiến trên ta có thể thấy:
PT-ĐDDH có vai trị vơ cùng quan trọng. Nó tạo cơ hội để hình thành biểu
tượng về sự vật, hiện tượng địa lí rõ nét hơn, giúp HS nắm vững kiến thức hơn.
Kết quả nghiên cứu thực tê cho thấy, HS nhớ kiến thức 30% nếu chỉ được nghe,
còn nếu cả nghe lẫn nhìn sẽ nhớ được 50% kiến thức. Do vậy sử dụng phương

tiện dạy học vừa làm cho HS hiểu bài nhanh hơn, vừa nhớ được kiến thức hơn.
PT-ĐDDH được xem là “điểm tựa” cho hoạt động chí tuệ của HS, góp
phần nâng cao năng lực tư duy của HS. Thực hiện nhiệm vụ GV yêu cầu trên cơ
sở quan sát, phân tích PT-ĐDDH địi hỏi HS phải sử dụng các thao tác tư duy.
Đó là một trong những cơ hội để HS rèn luyện, phát triển tư duy. Đó là một trong
những cơ hội để học sinh rèn luyện phát triển tư duy.
PT-ĐDDH là cơ sở quan trọng để HS rèn luyện các kĩ năng địa lí và các
phẩm chất: cẩn thận, trung thực, cụ thể. Làm việc với các PT-ĐDDH, HS cần
phải có các kĩ năng nhất định về sử dụng các phương tiện và các kĩ năng trong
khai thác kiến thức chứa đựng trong bản thân các PT-ĐDDH. Đó cũng là cơ hội
đê HS rèn luyện kĩ năng địa lí.
Với những PT-ĐDDH được xử dụng hiệu quả sẽ làm cho HS khơng có
cảm giác mơn Địa lí là một mơn học thuộc, từ đó phát huy được tính chủ động,
tìm hiểu, khai thác tri thức từ tranh ảnh, bản đồ, lược đồ…HS sẽ có hứng thú học
tập, qua đó nâng cao chất lượng tiếp thu kiến thức.
3.2. Khả năng áp dụng của sáng kiến.
Việc áp dụng sáng kiến trong các trường THPT hiện nay là hoàn toàn khả
thi bởi những lý do sau:
Các phương tiện đồ dùng dạy học sử dụng trong sáng kiến đều đã được các
Nhà trường trang bị tương đối đầy đủ hoặc tìm kiếm tương đối dễ dàng ở bên
17

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

ngồi. Ngay cả bản thân các em học sinh cũng có thể tự tìm kiếm các phương tiện
trên thông qua sách báo, internet…
Hầu hết GV và HS đã được làm quen với việc sử dụng các phương tiện đồ
dùng dạy học trong việc giảng dạy và học tập.
Sáng kiến này khi được áp dụng hiệu quả sẽ đem lại hứng thú cho học sinh
do đó sẽ nâng cao chất lượng học tập, hồn tồn khơng ảnh hưởng đến các mơn
học khác do đó chắc chắn sẽ được Nhà trường ủng hộ, các em học sinh đón nhận
nhiệt tình.
3.3. Bài học kinh nghiệm
Qua thực tiễn áp dụng sáng kiến “Tích cực sử dụng Phương tiện – đồ dùng
dạy học nhằm tạo hứng thú cho học sinh trong mơn Địa lí 12” tơi rút ra được một
số kinh nghiệm như sau:
Cần làm tốt việc điều tra, khảo sát tình hình để nắm chắc đối tượng học
sinh dạy từ đó phân loại đối tượng để lập kế hoạch dạy học.
Phải nắm chắc các kỹ năng sử dụng PT-ĐDDH, hướng dẫn một cách dễ
hiểu nhất để học sinh có thể khai thác hiệu quả.
Cách soạn giáo án cũng như cách đưa ra các câu hỏi tạo hứng thú và phát
huy tính tích cực chủ động của HS.
Phải xây dựng được phương pháp khai thác tri thức với các PT-ĐDDH
Mỗi giáo viên phải thường tự học, tự bồi dưỡng, tự rèn luyện để không
ngừng trau dồi về kiến thức, kỹ năng và giải pháp làm thế nào giúp học sinh sử
dụng vở bài tập bản đồ có hiệu quả tốt .
Thực tế, việc sử dụng PT-ĐDDH trong dạy học Địa lí là một tất yếu, là
một điều kiện khơng thể thiếu trong quá trình đổi mới PPDH hiện nay. Tuy vậy,
chỉ khi nào PT-ĐDDH được áp dụng thường xuyên, đúng lúc, đúng chỗ, đúng
vào nội dung bài học thì việc khai thác mới thực sự mang lại sự hứng thú cho HS
và chất lương đào tạo mới được nâng lên. Làm sao để các thầy cô đều sử dụng

18

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

thành cơng các PT-ĐDDH vào bài giảng, mang lại sự thay đổi rõ nét trong chất
lượng giáo dục là điều chúng ta cần phải bàn rất nhiều.
3.4. Những ý kiến đề xuất với Sở giáo dục và đào tạo Lào Cai
Tiếp tục quan tâm hơn nữa, giúp đỡ và tạo điều kiện hơn nữa để các trường
THPT ngày càng trang bị thêm được các phương tiện cần thiết cho giảng dạy
như: bản đồ, biểu đồ, máy chiếu, quả địa cầu, tranh ảnh, video clip các loại.
Thường xuyên mở các lớp tập huấn nâng cao trình độ cho giáo viên mơn
Địa lí nói riêng, giáo viên phổ thơng nói chung, đặc biệt là tập huấn về việc sử
dụng các phương tiện đồ dùng dạy học trong giảng dạy mơn Địa lí 12 nhằm đạt
hiệu quả cao nhất.
Tổ chức các buổi trao đổi, rút kinh nghiệm chuyên môn giữa các trường
trong tỉnh.
----------------------Bảo Thắng, ngày 05 tháng 6 năm 2014
Người viết

Trần Đình Long

TÀI LIỆU THAM KHẢO
19

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “TÍCH CỰC SỬ DỤNG PHƯƠNG TIỆN – ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
NHẰM TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH TRONG MƠN ĐỊA LÍ 12”

1. Nguyễn Dược, Nguyễn Trọng Phúc. Lí luận dạy học địa lí. NXB ĐH
Quốc gia Hà Nội. 2001.
2. Phạm Thị Sen (chủ biên). Hướng dẫn thực hiện chương trình, sách giáo
khoa lớp 12. NXB Giáo dục, 2008
3. Nguyễn Trọng Phúc. Phương tiện, thiết bị kĩ thuật dạy học địa lí. NXB
ĐH Quốc gia Hà Nội, 2001.
4. Lê Thông (chủ biên). Địa lý Kinh tế - xã hội Việt Nam. Nxb Đại học Sư
phạm Hà Nội, 2011
5. Nguyễn Minh Tuệ (chủ biên). Địa lý các vùng kinh tế Việt Nam. Nxb
GDVN, 2009
6. Lâm Quang Dốc. Bản đồ học. NXB Đại học Sư phạm Hà Nội, 2004

20

Giáo viên Trần Đình Long

Trường THPT số 3 Bảo Thắng