Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn đạo đức ở bậc tiểu học

L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

Mục lục
Trang
A.
B.
Chơng I.
I.
1.
2.
II.
1.

2.
3.
Chơng II.
I.
1.
2.
II.
Chơng III.
I.
II.
C.
I.
II.

Lời nói đầu
Phần mở đầu
Phần nội dung nghiên cứu
Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu
Cơ sở lý luận
Khái niệm về phơng pháp dạy học
Phơng pháp thảo luận nhóm
Cơ sở thực tiễn
Thực trạng nhận thức của giáo viên về khái niệm phơng
pháp thảo luận nhóm và ý nghĩa của nó trong dạy học môn
Đạo đức ở Tiểu học
Thực trạng sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy
học môn Đạo đức ở Tiểu học
Nguyên nhân của thực trạng
Thiết kế các bài dạy Đạo đức ở Tiểu học sử dụng phơng
pháp thảo luận nhóm
Cơ sở để thiết kế
Đặc điểm môn Đạo đức ở Tiểu học
Đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học
Hệ thống các bài Đạo đức thiết kế sử dụng phơng pháp
thảo luận nhóm
Thực nghiệm s phạm
Mục đích, đối tợng, cách thức tiến hành và chỉ tiêu đánh
giá kết quả thực nghiệm
Phân tích kết quả thực nghiệm
Phần kết luận và đề xuất s phạm
Kết luận
Đề xuất
Tài liệu tham khảo

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học

1
2
6
6
6
6
9
14
14

16
20
22
22
22
25
27
59
59
60
70
70
71
73

1

L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

Lời nói đầu

Đề tài Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo
đức ỏ bậc Tiểu học đợc thực hiện trong một thời gian ngắn và gặp không ít
khó khăn. Để hoàn thành công trình nghiên cứu này, ngoài sự cố gắng của
bản thân còn đợc sự tận tình giúp đỡ của thầy, cô giáo. Tôi xin bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc tới TS. Phạm Minh Hùng ngời đã trực tiếp hớng dẫn tôi
trong quá trình thực hiện đề tài này. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy
giáo, cô giáo trong khoa Giáo dục Tiểu học trờng Đại học Vinh, đồng thời
cũng xin cảm ơn các cô giáo cũng nh học sinh trờng Tiểu học Lê Mao đã tạo
điều kiện cho tôi hoàn thành đề tài này.
Với một sinh viên bớc đầu làm quen với công trình nghiên cứu khoa
học nên chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong đợc thầy,
cô giáo và các bạn giúp đỡ đóng góp ý kiến để đề tài này hoàn thiện hơn.
Tác giả
Nguyễn Thị Huyền

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học

2


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

Phần mở đầu
I. Lý do chọn đề tài:
Giáo dục Tiểu học là cơ sở ban đầu hết sức quan trọng, đặt nền móng
cho sự phát triển toàn diện nhân cách con ngời, đặt nền móng vững chắc cho
giáo dục phổ thông và cho toàn hệ thống giáo dục quốc dân.
Giáo dục đạo đức là một bộ phận quan trọng, nhiều nớc hiện nay coi
là khâu quan trọng nhất tạo ra bộ mặt của thế hệ trẻ nói riêng, của con ng ời
ở thời kỳ văn minh hậu công nghiệp nói chung. Giáo dục đạo đức là yếu tố
cơ bản tạo ra tâm lực của cá nhân và cùng với các quá trình giáo dục khác
khai thác nguồn lực ngời tài nguyên vô tận, vừa là mục tiêu, vừa là động
lực phát triển của xã hội. ở bậc Tiểu học, giáo dục đạo đức càng quan trọng
hơn, bởi lẽ những chuẩn mực đạo đức trang bị cho các em sẽ là nền móng
của nhân cách, là cái gốc của con ngời.
Trong các môn học ở Tiểu học, môn Đạo đức giữ một vị trí quan trọng
trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh. Bởi vì môn Đạo đức bao gồm một
hệ thống chuẩn mực đạo đức phản ánh những mối quan hệ chủ yếu của học
sinh. Giáo dục đạo đức suy cho đến cùng là hình thành ở học sinh hệ thống
chuẩn mực đạo đức đó. Môn Đạo đức ở bậc Tiểu học có vai trò quan trọng
trong việc trang bị cho học sinh những hiểu biết đơn giản, cốt lõi về những
chuẩn mực đạo đức thiết yếu.
Thực tế dạy học môn Đạo đức lâu nay cho thấy: việc dạy học môn này
cha đợc coi trọng, cha mang lại hiệu quả giáo dục cao bởi lẽ việc dạy học
cha tạo ra cho học sinh xúc cảm, tình cảm đạo đức, cha rèn luyện để các em
thống nhất giữa nhận thức thái độ và hành vi tơng ứng. Các phơng pháp dạy
học truyền thống có những u điểm nhất định nhng nhìn chung cha kích thích
thái độ tự học, từ tìm tòi của học sinh, cha rèn luyện đợc kỹ năng lao động

trí tuệ cho học sinh, học sinh lĩnh hội tri thức một cách thụ động Thực
trạng đó đã đợc nhiều nhà giáo dục nổi tiếng, tiêu biểu là Rútxô (1712
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học

3


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

1778) từ những thế kỷ trớc đã phê phán và cho rằng phải coi trọng sự phát
triển năng động của trí tuệ học sinh thuộc mọi lứa tuổi thì giáo dục mới có
thể thành công đợc.
Ngày nay, trong sự đổi mới giáo dục một cách toàn diện, vấn đề này
càng trở nên cấp thiết. Đổi mới quá trình giáo dục đạo đức không chỉ đòi hỏi
xác định chuẩn, xác định hệ thống giá trị đạo đức mà đặc biệt là đổi mới
cách dạy học, phơng pháp dạy học. Để đạt đợc mục tiêu đào tạo con ngời
hiện đại, tất yếu phải sử dụng phơng pháp dạy học tích cực. Phơng pháp dạy
học tích cực lấy ngời học làm trung tâm là phơng pháp phù hợp với mục tiêu
của nền giáo dục xã hội chủ nghĩa chúng ta. Chỉ trên cơ sở dạy học tích cực
mới hình thành cho các em những cơ sở của tính tích cực nhận thức, mới
giúp cho học sinh lĩnh hội kiến thức một cách tự giác, chủ động và giúp các
em tích cực tham gia vào quá trình nhận thức, làm cho tri thức đạo đức tồn
tại ổn định, vững chắc.
Thảo luận nhóm là một phơng pháp dạy học mang tính chất tích cực
trong dạy học các môn học khác nói chung và môn Đạo đức nói riêng. Các
nghiên cứu về phơng pháp thảo luận nhóm nhóm của Cousinet Roger,

Guy Pakmade, Joho Kodeh, Nguyễn Thị Oanh đã chứng minh rằng: Nhờ
việc thảo luận trong nhóm nhỏ, kiến thức của học sinh sẽ giảm bớt phần chủ
quan phiến diện, làm tăng thêm tính khách quan, khoa học. Qua việc học
bạn, hợp tác với nhau mà tri thức trở nên sâu sắc bền vững, dễ nhớ và nhanh
nhớ hơn. Nhờ không khí thảo luận mà học sinh đặc biệt là những em nhút
nhát trở nên bạo dạn hơn, các em học đợc cách trình bày ý kiến của mình,
biết lắng nghe có phê phán ý kiến của bạn. Đây là cách giúp trẻ hoà nhập
vào cộng đồng nhóm, tạo cho các em sự tự tin, hứng thú học tập và sinh
hoạt.
Tuy nhiên hiện nay việc sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong
dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học cha đợc nghiên cứu nhiều và cha có hệ
thống. Thực tiễn dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học cho thấy giáo viên có sử
dụng phơng pháp thảo luận nhóm nhng cha có hiệu quả. Phần lớn giáo viên
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học

4


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

cha chuẩn bị kỹ kế hoạch dạy học, nhất là ở khâu lựa chọn chủ đề, cha
chuẩn bị đầy đủ phiếu giao việc và các đồ dùng học tập khác nh tranh ảnh,
hình vẽ Đặc biệt nhiều giáo viên cha hiểu rõ bản chất của phơng pháp thảo
luận nhóm và quy trình tổ chức cho học sinh thảo luận. Vì vậy việc thảo luận
nhóm trong dạy học môn Đạo đức cha mang lại kết quả tốt. Tóm lại, giáo
viên Tiểu học hiện nay còn gặp nhiều khó khăn trong việc sử dụng phơng

pháp thảo luận nhóm để dạy học môn Đạo đức.
Xuất phát từ thực tiễn dạy học và u điểm của phơng pháp thảo luận
nhóm, nhằm góp phần nâng cao chất lợng và hiệu quả của dạy học môn Đạo
đức ở Tiểu học nên chúng tôi chọn vấn đề Sử dụng phơng pháp thảo luận
nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học làm đề tài nghiên cứu
của mình.
II. Mục đích nghiên cứu:
Nâng cao chất lợng dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
III. Khách thể và đối tợng nghiên cứu:
1. Khách thể nghiên cứu:
Phơng pháp dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
2. Đối tợng nghiên cứu:
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm để dạy học môn Đạo đức ở Tiểu
học.
IV. Giả thuyết khoa học:
Có thể nâng cao đợc chất lợng dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học nếu
sử dụng tốt phơng pháp thảo luận nhóm.
V. Nhiệm vụ nghiên cứu:
1. Tìm hiểu cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu.
2. Thiết kế các bài dạy môn Đạo đức sử dụng phơng pháp thảo luận
nhóm.
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học

5


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

3. Thực nghiệm s phạm.
VI. Phơng pháp nghiên cứu:
1. Phơng pháp nghiên cứu lý thuyết:
Đọc và nghiên cứu, tổng kết các tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên
cứu.
2. Phơng pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Phơng pháp quan sát.
- Phơng pháp điều tra.
- Phơng pháp thực nghiệm.
- Phơng pháp thống kê toán học.

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học

6


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

Nội dung nghiên cứu
Chơng I:
Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu.
I. Cơ sở lý luận:

1. Khái niệm về phơng pháp dạy học.

Phơng pháp là một phạm trù hết sức quan trọng có tính quyết định đối
với mọi hoạt động. Phơng pháp tồn tại và gắn bó với mọi mặt hoạt động của
con ngời. A.N.Krlôp đã nhấn mạnh tầm quan trọng của phơng pháp Đối với
con tàu khoa học, phơng pháp vừa là chiếc la bàn, lại vừa là bánh lái, nó chỉ
phơng hớng và cách thức hành động.
Về phơng diện triết học phơng pháp đợc hiểu là cách thức, là con đờng, phơng tiện để đạt mục đích nhất định, để giải quyết những nhiệm vụ
nhất định. Đây là định nghĩa phổ biến nhất của khái niệm phơng pháp.
1.1. Phơng pháp dạy học là gì?
Vấn đề phơng pháp dạy học là một trong những vấn đề cơ bản nhất
của lý luận dạy học. Đây là vấn đề tồn tại nhiều ý kiến khác nhau. Có nhiều
định nghĩa khác nhau về phơng pháp dạy học.
- Phơng pháp dạy học là cách thức tơng tác giữa thầy và trò nhằm giải
quyết các nhiệm vụ giáo dỡng, giáo dục và phát triển trong quá trình dạy
học. (Lu.K.Babanxki, 1983).
- Phơng pháp dạy học là một hệ thống những hành động có mục đích
của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành của học sinh,
đảm bảo cho các em lĩnh hội nội dung học vấn. (I.Ia.Lécne, 1981).
- Phơng pháp dạy học là cách thức hoạt động tơng hỗ giữa thầy và trò
nhằm đạt đợc mục đích dạy học. Hoạt động này đợc thể hiện trong việc sử
dụng các nguồn nhận thức, các thủ thuật lôgic, các dạng hoạt động độc lập

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học

7


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

của học sinh và cách thức điều khiển quá trình nhận thức của giáo viên.
(I.D.Dverép, 1980).
Ngoài ra còn có nhiều định nghĩa khác, có thể tóm tắt trong ba dạng
cơ bản sau:
+ Theo quan điểm điều khiển học, phơng pháp là cách thức tổ chức
hoạt động nhận thức của học sinh và điều khiển hoạt động này.
+ Theo quan điểm lôgic, phơng pháp là những thủ thuật lôgic đợc sử
dụng để giúp học sinh nắm kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo một cách tự giác.
+ Theo bản chất của nội dung, phơng pháp là sự vận động của nội
dung dạy học.
Mặc dù cha có ý kiến thống nhất về định nghĩa khái niệm phơng pháp
dạy học, các tác giả đều thừa nhận rằng phơng pháp dạy học có những dấu
hiệu đặc trng sau đây:
- Nó phản ánh sự vận động của quá trình nhận thức của học sinh nhằm
đạt đợc mục đích đề ra.
- Phản ánh sự vận động của nội dung đã đợc nhà trờng quy định.
- Phản ánh cách thức trao đổi thông tin giữa thầy và trò.
- Phản ánh cách thức giao tiếp giữa thầy và trò.
- Phản ánh cách thức điều khiển hoạt động nhận thức: kích thích và
xây dựng động cơ, tổ chức hoạt động nhận thức và kiểm tra đánh giá kết quả
hoạt động.
Nh vậy có thể hiểu, phơng pháp dạy học là tổ hợp các cách thức hoạt
động của cả thầy và trò trong quá trình dạy học, dới sự chỉ đạo của thầy
nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học.
1.2. Những tính chất cơ bản của phơng pháp dạy học.
Qua nghiên cứu ngời ta đi đến kết luận rằng, phơng pháp dạy học có
những tính chất cơ bản sau:
- Tính mục đích: Đây là tính chất cơ bản nhất của phơng pháp. Phơng

pháp trớc hết chịu sự chi phối của mục đích. Nó phải phù hợp với mục đích,
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học

8


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

tức là đảm bảo vạch ra đợc cách thức hoạt động đạt tới mục đích một cách
tiết kiệm và hiệu quả nhất.
Tính mục đích của phơng pháp dạy học còn biểu hiện ở chỗ nó phục
vụ những mục đích riêng, cụ thể của việc dạy học trong từng giai đoạn, từng
bài học. Tuỳ theo mục đích cụ thể là lĩnh hội tri thức, rèn luyên kỹ năng phát
triển năng lực trí tuệ, đánh giá chất lợng lĩnh hội mà các phơng pháp dạy học
đợc vận dụng khác nhau hoặc thay đổi một cách thích hợp.
- Tính nội dung: Đây là tính chất thứ hai rất quan trọng của phơng
pháp dạy học. Bao giờ phơng pháp dạy học cũng là và chỉ là phơng pháp dạy
học những tri thức nào đó hoặc những cách thức hoạt động trí óc và thực
hành nào đó và bao giờ nó cũng gắn liền với một hay nhiều phơng tiện dạy
học. Vì thế tất cả những cái này thay đổi thì phơng pháp dạy học cũng thay
đổi.
- Tính hiệu quả: Do tính chất đa dạng của quá trình dạy học, phơng
pháp dạy học không chỉ bao gồm tác động của giáo viên với t cách là chủ
thể của quá trình dạy mà còn bao gồm tác động của học sinh, tập thể học
sinh với t cách là chủ thể của quá trình học. Các phơng pháp dạy học chịu sự
chi phối mạnh mẽ của các đặc điểm lứa tuổi học sinh và hiệu quả của chúng

tuỳ thuộc vào khả năng vận dụng của ngời giáo viên trong những điều kiện
cụ thể của lớp học và của từng học sinh. Vì thế không có phơng pháp dạy
học nào đợc xem là vạn năng, cần phải phối hợp các phơng pháp dạy để phát
huy hiệu quả chung của chúng.
- Tính hệ thống: Các phơng pháp dạy học đợc vận dụng trong từng
khâu của quá trình dạy học phải tạo thành một hệ thống đợc lựa chọn, cân
nhắc trên cơ sở phân tích khoa học những mối liên hệ nhiều mặt giữa phơng
pháp và các yếu tố khác của quá trình dạy học. Mỗi phơng pháp dạy học
cũng bao gồm một hệ thống thao tác, biện pháp tơng xứng với lôgíc của hoạt
động dạy học diễn ra lúc phơng pháp dạy học đó đợc vận dụng.
2. Phơng pháp thảo luận nhóm:
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học

9


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

2.1. Khái niệm về phơng pháp thảo luận nhóm.
Một trong những nhu cầu tâm lý quan trọng của con ngời là giao tiếp
xã hội. Con ngời với t cách là một thực thể xã hội, một sản phẩm của lịch sử
xã hội, dù muốn hay không muốn phải giao lu, phải hợp tác với những ngời
khác. Chính trong quá trình hoạt động giao lu hợp tác với những ngời khác,
tính tích cực của con ngời mới đợc bộc lộ và phát triển, nhân cách của con
ngời đợc hoàn thiện.
Nhóm là một trong những đặc điểm sinh hoạt của loài ngời ngày nay.

Có thể nói trong thời đại ngày nay, mọi hoạt động lao động sản xuất, quản lý
xã hội, nghiên cứu khoa học đều là hoạt động hợp tác. Đặc điểm này xuất
phát từ nhu cầu giao lu giữa các cá nhân trong xã hội.
Nhóm là một tập hợp ngời đợc xác định bởi các mối quan hệ tơng tác,
cùng chia sẻ mục tiêu chung, cùng tuân theo một hệ thống quy tắc nhất định
và đóng những vai trò khác nhau. Đó chính là đặc điểm cơ bản của nhóm.
Một trong những yêu cầu quan trọng của thời đại ngày nay đối với
con ngời hiện đại là thông minh, năng động, sáng tạo, biết sống hoà hợp với
môi trờng, với cộng đồng, biết ứng xử đúng đắn trong cộng đồng, có khả
năng giao tiếp Vì vậy phơng pháp dạy học theo nhóm do Cousinét đề xớng từ những năm 20 của thế kỷ XX đợc sống lại, bổ sung, phát triển, đợc áp
dụng vào quá trình dạy học ở nhà trờng hiện đại, đặc biệt ở trờng Tiểu học.
Có thể nói lớp học là nơi tập hợp của các chủ thể (trò), là môi trờng
trung gian giữa thầy và trò, nơi diễn ra sự giao lu, giao tiếp, hợp tác giữa trò
trò, trò thầy, làm cho khách thể đã cá nhân hoá mang tính chất xã hội.
Đó là quá trình xã hội hoá việc học.
Ngay từ những năm 20 của thế kỷ XX, Cousinét đã áp dụng những
đặc điểm sinh hoạt cuả loài ngời vào quá trình giáo dục, đề xuất phơng pháp
dạy học dựa trên đời sống xã hội của trẻ em, đó là phơng pháp làm việc theo
nhóm. Phơng pháp này thoả mãn nhu cầu hoạt động, nhu cầu xã hội hóa của
trẻ. Học cá nhân tuy rất quan trọng nhng do tâm sinh lý, do trình độ ngời

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 10


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

học còn thấp (nhất là học sinh Tiểu học) nên sản phẩm ban đầu làm ra dễ
mang tính chủ quan phiến diện, thiếu khoa học. Vì vậy sau học cá nhân, cần
trao đổi hợp tác với bạn theo tinh thần học thầy chẳng tày học bạn. Suy
rộng ra học bạn là học mọi ngời, học mọi nơi, học mọi lúc, mọi nội dung và
bằng mọi cách tức là xã hội hoá việc học.
Với các em, nhóm đợc tập hợp với nhau từ 5 6 học sinh, mỗi nhóm
đợc tự do lựa chọn công việc nhóm muốn thực hiện, công việc đợc thực hiện
với sự hợp tác của mỗi ngời trong nhóm.
Trong quá trình dạy học theo nhóm, thảo luận nhóm là khâu chủ yếu
nhất, là giai đoạn quan trọng nhất của hoạt động nhóm. Thảo luận nhóm là
sự bàn bạc trao đổi ý kiến, trình bày quan điểm của mỗi cá nhân về một vấn
đề học tập dới sự tổ chức, hớng dẫn của giáo viên. Thông qua giao lu giao
tiếp, ngời học có cơ hội trình bày, trao đổi, tranh luận, kiến thức chủ quan đợc hình thành qua việc tự học ban đầu của mình, tiếp thu những suy nghĩ,
phát hiện mới của bạn, chọn lọc và hoàn thiện thêm một bớc nhằm tiếp cận
kiến thức, chân lý khoa học. Mặt khác trong thảo luận nhóm học sinh hay e
dè, nhút nhát sẽ trở nên mạnh dạn hơn, học sinh khá có thể giúp đỡ những
học sinh yếu hơn, thảo luận nhóm đáp ứng khát vọng của học sinh là đợc
tham gia, đóng góp vào công việc chung thể hiện tính hợp tác, tính cộng
đồng. Đợc tham gia thảo luận bàn bạc, học sinh chủ động, tích cực hơn
trong học tập, nâng cao tinh thần trách nhiệm với mọi ngời. Việc thảo luận
trong các nhóm nhỏ không những tạo cơ hội cho học sinh cọ xát các quan
điểm, chính kiến về tri thức mà còn là điều kiện để họ thể nghiệm chính
mình, hình thành năng lực tự đánh giá, tự ý thức. Học bạn, hợp tác với bạn,
đó là cơ hội để ngời học nâng dần trình độ của mình lên.
Thảo luận nhóm không làm hạ thấp, lu mờ vai trò của giáo viên mà
ngợc lại làm thay đổi cách dạy của giáo viên theo hớng tích cực. Họ là ngời
tổ chức, hớng dẫn, là trọng tài, cố vấn cho các cuộc thảo luận. Trong quá
trình thảo luận nhóm học sinh có thể gặp những trở ngại vật cản khoa học

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 11

L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

không tài nào vợt qua đợc, tức những tình huống phức tạp, những tranh luận
không kết luận nổi, những kiến thức mới mà cả lớp cha biết tới. Lúc này
phải có sự giúp đỡ của thầy giáo. Quá trình học sinh thảo luận, giáo viên cần
theo dõi và dẫn dắt Vì vậy khi sử dụng ph ơng pháp này yêu cầu đối với
giáo viên càng cao hơn cả về năng lực chuyên môn lẫn nghiệp vụ s phạm.
Nh vậy có thể nói thảo luận nhóm là một phơng pháp dạy học tích
cực, phát huy cao độ tính tích cực, độc lập sáng tạo của ngời học, đây là phơng pháp dạy học thoả mãn nhu cầu hoạt động, nhu cầu xã hội hoá của trẻ.
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học ở bậc Tiểu học nói
chung, môn Đạo đức nói riêng là góp phần đổi mới phơng pháp dạy học theo
hớng tích cực hoá hoạt động học tập của ngời học. Trong dạy học môn Đạo
đức việc tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm hợp lý sẽ góp phần nâng cao
chất lợng và hiệu quả dạy học.
2.2. Đặc trng và ý nghĩa của phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học
môn Đạo đức ở Tiểu học.
Trong dạy học môn Đạo đức, thảo luận nhóm là phơng pháp đợc sử
dụng rộng rãi nhằm giúp cho mọi học sinh đợc tham gia một cách chủ động
vào quá trình học tập, học sinh có thể chia sẻ kinh nghiệm, ý kiến hay để
giải quyết một vấn đề đạo đức nào đó.
Dạy học môn Đạo đức là nhằm biến các giá trị đạo đức xã hội thành
tình cảm, niềm tin và hành vi đạo đức của học sinh. Vì vậy quá trình dạy học
Đạo đức phải là quá trình học sinh hoạt động với sự hớng dẫn giúp đỡ của
giáo viên để học sinh tự khám phá và chiếm lĩnh nội dung bài học. Vì vậy

thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức chính là hình thức học sinh hoạt
động dới sự hớng dẫn của giáo viên, làm cho lớp học sôi nổi, hứng thú, làm
cho các mối quan hệ trong lớp hài hoà, phát triển.
Mặt khác, chơng trình môn Đạo đức ở Tiểu học có tính đồng tâm do
đó khi học các chuẩn mực đạo đức có tính đồng tâm học sinh ít nhiều đã có
những kinh nghiệm đạo đức mà các em đã học ở lớp dới. Vì vậy việc thảo
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 12


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

luận nhóm sẽ rất quan trọng trong việc các em bàn bạc tham gia đóng góp ý
kiến, bổ sung những thiếu sót cho nhau
Đạo đức là một môn học có vị trí quan trọng trong việc giáo dục đạo
đức cho học sinh. Có thể nói những chuẩn mực đạo đức trang bị cho các em
sẽ là nền móng của nhân cách, của đạo lý làm ngời. Trong quá trình học
môn Đạo đức, học sinh tự tìm ra kiến thức bằng hoạt động của chính mình,
phải tự học kết hợp với hành. Học cá nhân rất quan trọng nhng sau học cá
nhân thì cần trao đổi, hợp tác với bạn, tranh luận để hớng tới chân lý khoa
học.
Vì vậy có thể nói, sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học
môn Đạo đức ở Tiểu học vừa có ý nghĩa về mặt lý luận, vừa có ý nghĩa về
mặt thực tiễn. Với phơng pháp này các em tự tìm ra cách ứng xử và cách giải
quyết phù hợp. Trên cơ sở đó các em sẽ tự lĩnh hội, tự bồi dỡng cho kho tàng
tri thức của mình thêm phong phú, có đợc sự giải quyết nhạy bén, linh hoạt
khi gặp các tình huống xảy ra trong cuộc sống ở các mối quan hệ của các em

với nhà trờng, với gia đình và với xã hội.
2.3. Cách thức tổ chức thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở
Tiểu học.
2.3.1. Trong dạy học môn Đạo đức, thảo luận nhóm có thể đợc vận dụng khi
dạy cả tiết 1 lẫn tiết 2 của bài dạy Đạo đức.
Có thể tiến hành thảo luận theo các bớc sau:
- Bớc 1:
+ Giáo viên chia nhóm, phân công vị trí và giao nhiệm vụ thảo luận
cho mỗi nhóm.
- Bớc 2:
+ Các nhóm thảo luận theo câu hỏi, vấn đề đợc giao.
- Bớc 3:
+ Đại diện từng nhóm trình bày kết quả thảo luận trớc lớp.
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 13


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

- Bớc 4:
+ Lớp trao đổi, tranh luận, bổ sung.
- Bớc 5:
+ Giáo viên chốt lại, khẳng định ý kiến đúng.
2.3.2. Cách chia nhóm và tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm.
Có thể chia nhóm theo nhiều cách: theo bàn, theo số điểm danh, theo
màu sắc, theo biểu tợng, theo năm sinh, giới tính
Khi thảo luận nhóm thì mọi ngời ngồi hớng vào nhau, tuân thủ sự điều

khiển của nhóm trởng, lần lợt từng thành viên đa ra ý kiến của mình, cả
nhóm bàn bạc thảo luận và thống nhất ý kiến chung.
Trong quá trình học sinh thảo luận nhóm, giáo viên phải theo dõi
diễn biến công việc của các nhóm, giáo viên phải nắm đợc thông tin phản
hồi từ phía học sinh để có những nhận định đánh giá kịp thời.
2.3.3. Một số điều kiện để tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm có hiệu quả.
- Giáo viên: Cần chuẩn bị kỹ kế hoạch dạy học, dự kiến những nhiệm
vụ cần giao cho các nhóm, dự kiến trớc tình huống có thể xảy ra khi học
sinh thảo luận nhóm, dự kiến thời gian dành cho học sinh thảo luận nhóm,
chuẩn bị đầy đủ đồ dùng.
- Học sinh: Đợc giao nhiệm vụ rõ ràng và phải có kết quả cụ thể.
- Cơ sở vật chất: Phải có đồ dùng học tập đầy đủ, phơng tiện tốt (bàn,
ghế).
2.3.4. Một số yêu cầu s phạm đối với việc tổ chức thảo luận nhóm.
Khi tổ chức thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức giáo viên cần
chú ý một số yêu cầu sau:

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 14


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

- Tổ chức nhóm phù hợp, tạo ra không khí thoải mái, thân thiện và tin
cậy nhng nghiêm túc trong nhóm, có nh vậy các em mới phát biểu một cách
tự nhiên.
- Học lực, khả năng của các nhóm tơng đơng nhau, tạo sự đồng đều

giữa các nhóm, trong nhóm nên chọn các em có khả năng phù hợp làm
nhóm trởng, th ký.
- Vấn đề thảo luận phải thiết thực, gần gũi và đợc các em quan tâm.
Câu hỏi nêu ra phải vừa sức với học sinh (nếu câu hỏi quá khó có thể chia
nhỏ ra thành các câu hỏi đơn giản hơn), tránh đa ra các hành vi, tình huống
xa lạ hay câu hỏi quá đơn giản, quá khó đối với học sinh.
- Cần tạo điều kiện cho học sinh tự do bày tỏ ý kiến của mình, cần
động viên kịp thời bằng lời khen để tạo ra sự phấn khởi và tạo không khí thi
đua lành mạnh giữa các nhóm, giữa các em với nhau.
II. Cơ sở thực tiễn:

1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về khái miệm phơng pháp thảo
luận nhóm và ý nghĩa của nó trong dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
1.1. Nhận thức của giáo viên Tiểu học về khái niệm phơng pháp thảo
luận nhóm.
Bảng 1: Kết quả nhận thức của giáo viên Tiểu học về khái niệm
phơng pháp thảo luận nhóm.
Số ý
k
Tỷ lệ
TT
Các quan niệm về phơng pháp thảo luận nhóm
i
%
ế
n
1
2

3

4
5

Là phơng pháp học tập của học sinh, không có sự tổ
chức, hớng dẫn của giáo viên.
Là phơng pháp cả thầy và trò cùng hoạt động.
Là phơng pháp đợc sử dụng rộng rãi nhằm giúp cho học
sinh tham gia một cách chủ động vào quá trình học tập,
học sinh có thể chia sẻ kinh nghiệm, ý kiến hay để giải
quyết một vấn đề đạo đức nào đó.
Là phơng pháp dạy học của giáo viên.
Các ý kiến khác.

8

28,5

6

21,4

7

25

4
3

14,3

10,8

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 15


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

Qua điều tra chúng tôi thu đợc:
Số ý kiến đồng ý với phơng án trả lời thứ nhất: có 8 giáo viên chiếm tỷ
lệ (28,5%). Số giáo viên này quá nhấn mạnh đến hình thức của phơng pháp
mà cha đi sâu vào bản chất, những dấu hiệu bên trong của nó. Phơng pháp
thảo luận nhóm chỉ trở thành phơng pháp học tập của học sinh khi giáo viên
biết tổ chức, hớng dẫn cho học sinh thảo luận nhóm. Tức là trong quá trình
học sinh thảo luận, giáo viên phải theo dõi, dẫn dắt, phải nắm đợc thông tin
phản hồi từ học sinh để có những nhận định đánh giá kịp thời. Nh vậy số
giáo viên này cha nắm đợc bản chất của phơng pháp thảo luận nhóm.
ở phơng án trả lời thứ hai: có 6 giáo viên đồng ý chiếm tỷ lệ (21,4%).
ở phơng án này đã xem vai trò của ngời dạy và ngời học ngang nhau. Ngời
học chỉ hoạt động khi ngời dạy cùng hoạt động. Nh vậy phơng án này đề cao
vai trò của ngời dạy mà cha chú ý đến tầm quan trọng của ngời học. Giáo
viên cha hiểu sâu sắc bản chất của phơng pháp thảo luận nhóm.
ở phơng án trả lời thứ ba: đây là cách hiểu đúng đắn nhất, đầy đủ
nhất. Nhng chỉ có 7 giáo viên đồng ý với ý kiến này chiếm tỷ lệ (25%).
ở phơng án trả lời thứ t : có 4 giáo viên đồng ý chiếm tỷ lệ (14,3%).
Số giáo viên này quá nhấn mạnh đến hình thức của phơng pháp mà cha đi
sâu vào bản chất và dấu hiệu bên trong của nó. Phơng pháp thảo luận nhóm

chỉ trở thành phơng pháp dạy học của giáo viên khi giáo viên biết tổ chức, hớng dẫn cho học sinh thảo luận nhóm để các em tự tìm ra tri thức.
Ngoài ra các ý kiến khác chiếm tỷ lệ (10,8%).
Nh vậy đa số giáo viên đợc điều tra cha hiểu đúng về khái niệm phơng
pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
1.2. Nhận thức của giáo viên về ý nghĩa của phơng pháp thảo luận nhóm
trong dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
Bảng 2: Nhận thức về ý nghĩa của phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy
học môn Đạo đức ở Tiểu học.

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 16


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

TT
ý nghĩa
1 Hiệu quả giờ dạy đợc nâng cao
Giờ học sinh động, học sinh tham gia một cách
2
chủ động vào quá trình học tập.
Phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của
3
học sinh.
4 Các ý kiến khác

Số ý kiến

26

Tỷ lệ %
92,8

25

89,2

24

85,7

4

14,3

Từ bảng trên chúng ta thấy hầu nh giáo viên đều nhận thức đúng tầm
quan trọng của việc sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn
Đạo đức đối với việc nâng cao hiệu quả giờ dạy.
Theo nhận thức của giáo viên Tiểu học về ý nghĩa của phơng pháp
thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học là: Hiệu quả giờ dạy
đợc nâng cao (92,8%); giờ học sinh động, học sinh tham gia một cách chủ
động vào quá trình học tập (89,2%); phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo
của học sinh (85,7%). Ngoài ra các ý kiến khác có 4 ngời (14,3%).
Từ kết quả điều tra khảo sát ta có thể thấy rằng đa số giáo viên đều
nhận thức đúng ý nghĩa của phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn
Đạo đức ở Tiểu học.
2. Thực trạng sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn
Đạo đức ở Tiểu học.

2.1. Mức độ sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo
đức của giáo viên.
Bảng 3: Các mức độ sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học
môn Đạo đức của giáo viên.
TT
1
2
3

Mức độ
Thờng xuyên
Đôi khi
Cha bao giờ

Số ngời sử dụng
13
14
1

Tỷ lệ %
46,4
50
3,6

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 17


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

Qua bảng trên ta thấy có 46,4% số giáo viên thờng xuyên tổ chức cho
học sinh thảo luận nhóm trong dạy học Đạo đức, 50% giáo viên là đôi khi sử
dụng và chỉ có 1 giáo viên cha sử dụng chiếm tỷ lệ 3,6%.
Nhìn chung giáo viên có ý thức trong việc sử dụng phơng pháp thảo
luận nhóm vào dạy học môn Đạo đức ở Tiểu học.
2.2. Cách tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm của giáo viên trong quá
trình dạy học môn Đạo đức.
Qua điều tra và dự giờ của giáo viên chúng tôi nhận thấy rằng: mặc dù
giáo viên Tiểu học đã nhận thức đúng vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong việc phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của học sinh nhng nhìn chung đa số giáo viên còn cha biết cách tổ chức
cho học sinh thảo luận nhóm. Việc thảo luận nhóm đợc bắt đầu từ việc: Giáo
viên chia nhóm, phân công vị trí và giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm; các nhóm
thảo luận theo câu hỏi, vấn đề đợc giao; đại diện từng nhóm trình bày kết
quả thảo luận trớc lớp; lớp trao đổi, tranh luận, bổ sung; giáo viên chốt lại,
khẳng định ý kiến đúng. Tuy nhiên, phần lớn giáo viên Tiểu học cha nắm đợc quy trình này. Có một số giáo viên cố gắng cải tiến theo hớng đổi mới
song nhìn chung vẫn cha theo một quy trình nhất định. Vì vậy mà các tiết
học kém hiệu quả, thảo luận nhóm cha có chất lợng, ồn ào, mất thời gian.
Khi dự giờ một số tiết Đạo đức, chúng tôi thấy giáo viên Tiểu học thờng tổ
chức cho học sinh thảo luận nhóm theo các bớc:
Bớc 1: Giáo viên chia nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm.
Bớc 2: Các nhóm thảo luận theo câu hỏi, vấn đề đợc giao.
Bớc 3: Đại diện từng nhóm trình bày kết quả.
Bớc 4: Giáo viên chốt lại, khẳng định ý kiến đúng.
Nh vậy, phần lớn giáo viên Tiểu học khi tổ chức cho học sinh thảo
luận nhóm đã bỏ qua, coi nhẹ bớc cho học sinh trao đổi, tranh luận, bổ sung
mà giáo viên đi đến kết luận chốt lại luôn. Điều này làm ảnh hởng rất lớn
đến sự phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Bởi vì nhờ sự trao đổi,

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 18


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

tranh luận, bổ sung sẽ tạo cơ hội cho các em cọ xát các quan điểm, chính
kiến về tri thức đạo đức để từ đó các em tự tìm ra tri thức đạo đức đúng đắn
cần lĩnh hội. Vì coi nhẹ điều này mà giáo viên đã kết luận chốt lại vấn đề
thảo luận ngay khi nghe đại diện từng nhóm phát biểu ý kiến. Không khí lớ
học trở nên nặng nề và học sinh vẫn thụ động nghe thầy áp đặt, thuyết giáo.
Cần phải hiểu rằng nhờ việc tranh luận, bổ sung mà các em thể nghiệm đợc
chính mình, hình thành năng lực tự đánh giá, tự ý thức và rút ra bài học đạo
đức bằng hoạt động của bản thân.
Chính vì việc tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm cha chặt chẽ nên
đã dẫn đến hiệu quả dạy học cha cao, lớp học nặng nề, có khi ồn ào kém
hiệu quả. Vì vậy khi trả lời câu hỏi: Theo đồng chí tổ chức cho học sinh thảo
luận nhóm nh thế nào để có hiệu quả cao? Phần lớn các giáo viên đều trả lời:
Phải có quy trình chặt chẽ (98%); phải chuẩn bị bài một cách nghiêm túc, có
kế hoạch cụ thể để hớng dẫn học sinh thảo luận (96%); phải chuẩn bị đầy đủ
điều kiện phơng tiện vật chất của một giờ lên lớp (90%).
2.3. Đánh giá chung về thực trạng nhận thức và việc sử dụng phơng pháp
thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học.
Từ việc phân tích đánh giá thực trạng trên chúng tôi rút ra một số
nhận xét sau đây:
- Phần lớn giáo viên Tiểu học đợc điều tra đã đánh giá rất cao vai trò
của phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức (hiệu quả giờ

dạy nâng cao; giờ học sinh động, học sinh tham gia một cách chủ động vào
quá trình học tập; phát huy tính tích cực, độc lập sáng tạo của học sinh).
Tuy nhiên nhiều giáo viên cha hiểu rõ bản chất và quy trình tổ chức cho học
sinh thảo luận nhóm. Phơng pháp thảo luận nhóm đã đợc sử dụng nhng chất
lợng dạy học cha cao. Phần lớn giáo viên tổ chức cho học sinh thảo luận
nhóm cha theo một quy trình chặt chẽ, cha có năng lực quản lý học sinh
trong quá trình thảo luận nhóm. Mặt khác một số vấn đề giáo viên đa ra cho
học sinh thảo luận cha thiết thực, không vừa sức (quá dễ hoặc quá khó).
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 19


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

- ở tiết 2, tiết học cần thiết cho học sinh rèn luyện chuẩn mực hành vi
mà các em mới học lý thuyết ở tiết 1 thì hầu nh giáo viên rất ít dạy, nếu dạy
thì dạy qua loa và đặc biệt ít sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm.
- Một số giáo viên khi tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm thờng
chuẩn bị không đầy đủ phiếu giao việc, tranh ảnh Vì các nhóm không đ ợc
giao nhiệm vụ rõ ràng nên hoạt động nhóm không thành công. Đặc biệt giáo
viên ít chú ý đến việc khai thác tri thức đạo đức thông qua phơng tiện tranh
ảnh. Nếu có sử dụng tranh ảnh thì cũng chỉ minh họa cho truyện kể chứ ít
vận dụng nó làm vấn đề trong việc thảo luận nhóm. Mà đây là một hình thức
cung cấp tri thức rất phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh Tiểu học
(t duy trực quan).
- Trong quá trình dạy học theo nhóm, một số giáo viên khi cho học
sinh thảo luận nhóm đã chia nhóm quá đông một cách hình thức làm cho

việc thảo luận nhóm của học sinh cha có hiệu quả. Học sinh thảo luận nhóm
thông qua tranh ảnh, tình huống, tiểu phẩm còn ít đợc giáo viên vận dụng
mà chủ yếu là thông qua các câu hỏi mà học sinh có thể nhìn vào sách giáo
khoa trả lời. Câu hỏi thảo luận tuy có nhận xét, đánh giá hành vi nhng chỉ ở
mức độ đơn giản, biết đợc hành vi đó đúng hoặc sai chứ không biết vì sao lại
đúng, sai.
Chính vì vậy làm cho chất lợng học tập môn Đạo đức còn hạn chế,
học sinh học tập cha tích cực và hứng thú, cha phát huy đợc óc t duy sáng
tạo của học sinh.
3. Nguyên nhân của thực trạng.
Theo chúng tôi tồn tại thực trạng trên là do nguyên nhân sau đây:
3.1. Về phía giáo viên:
Hầu hết giáo viên đều ý thức đợc tầm quan trọng của việc sử dụng
phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức và áp dụng phơng

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 20


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

pháp này vào quá trình học tập của học sinh. Tuy nhiên, giáo viên cha đầu t
thời gian và công sức vào sử dụng phơng pháp này nên hiệu quả cha cao.
Điều này có nhiều lý do:
-Việc sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm vào quá trình dạy học
môn Đạo đức đòi hỏi giáo viên phải chuẩn bị kỹ kế hoạch dạy học, phải
chuẩn bị công phu, sáng tạo và đầu t thời gian thậm chí còn tốn kém.

- Nhiều giáo viên cha nắm vững lý luận dạy học bộ môn nói chung và
phơng pháp thảo luận nhóm nói riêng nên khi vận dụng phơng pháp thảo
luận nhóm vào quá trình dạy học môn Đạo đức còn lúng túng.
- Đội ngũ giáo viên có trình độ đại học còn ít, đa số là trình độ THSP.
Vì vậy việc giảng dạy còn hạn chế.
- Một số giáo viên còn xem nhẹ môn học này, xem nó là môn phụ nên
không đầu t vào giờ dạy và không chú ý đến hiệu quả giờ dạy. Chính vì vậy
mà họ ít sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm vào quá trình dạy học môn
Đạo đức.
- Giáo viên lên lớp chủ yếu truyền đạt cho học sinh những kiến thức
đã quy định trong chơng trình mà ít đầu t thơì gian cho các em hoạt động, tự
chiếm lĩnh tri thức của bài học. Giáo viên cha có sự tìm tòi, trau dồi kiến
thức, tự nghiên cứu để nâng cao trình độ.
3.2. Về sự chỉ đạo của các cấp quản lý giáo dục.
- Việc bồi dỡng nâng cao kiến thức, năng lực chuyên môn cho giáo
viên còn ít. Tuy có tổ chức bồi dỡng chuyên đề phổ biến sáng kiến kinh
nghiệm nhng hầu nh chỉ mang tính chất hình thức nhất là đối với những môn
học nh: Đạo đức, Sức khoẻ, Tự nhiên xã hội Vì thế không tạo cho giáo
viên tự học, tự tìm tòi, tự nâng cao trình độ, tay nghề.
- Các cấp quản lý giáo dục có tổ chức những buổi học chuyên đề về
việc đổi mới phơng pháp cho giáo viên nhng các trờng chỉ cử đại diện đi nên
việc tiếp thu để truyền đạt cho phần đông giáo viên còn hạn chế.

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 21


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

- Sự chỉ đạo của các cấp quản lý cha sát sao, vẫn còn xem nhẹ môn
học Đạo đức vì vậy giáo viên chỉ coi trọng hai môn Toán và Tiếng Việt, cha
có sự đầu t thời gian sức lực cho dạy học môn Đạo đức.
3.3. Về cơ sở vật chất.
- Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm đòi hỏi cơ sở vật chất thiết bị
dạy học đầy đủ. Học sinh phải có đầy đủ đồ dùng học tâp, ở những nơi có
điều kiện cơ sở vật chất lí tởng là có bộ bàn ghế cá nhân gọn nhẹ để học sinh
dễ dàng di chuyển ngồi lại với nhau thành nhóm. Nhng điều này ở trờng
Tiểu học còn khó khăn.
- Hệ thống bàn ghế hiện nay cha phù hợp. Chính vì vậy tổ chức cho
học sinh thảo luận nhóm còn gặp nhiều khó khăn, đôi khi còn gây ồn ào,
kém hiệu quả.
- Hiện nay một số trờng cũng đã có thiết bị hiện đại nhng mới đợc bộ
phận chính còn bộ phận giá đỡ và thiết bị phục vụ cho nó cha có nên khi tiến
hành cho học sinh thảo luận giáo viên còn ngại lềnh kềnh, ngại vận chuyển.
Những nguyên nhân trên đây ảnh hởng không nhỏ tới chất lợng và
hiệu quả dạy học môn Đạo đức.
Tóm lại: Trong chơng I chúng tôi đã phân tích cơ sở lí luận và thực
tiễn của vấn đề nghiên cứu. Từ việc phân tích đó chúng tôi thiết kế các bài
Đạo đức có sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm nhằm nâng cao hiệu quả
giờ dạy môn Đạo đức.

Chơng II
Thiết kế các bài dạy Đạo đức ở Tiểu học sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm.
I. Cơ sở để thiết kế.

1. Đặc điểm môn Đạo đức ở tiểu học.
1.1. Môn Đạo đức ở tiểu học đa ra các chuẩn mực đạo đức dới dạng

những mẫu hành vi cụ thể.
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 22


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

Trờng Tiểu học nhằm chuẩn bị cho học sinh những cơ sở ban đầu cần
thiết cho sự hình thành và phát triển nhân cách của dân tộc, của đất nớc. Biết
sống, học tập và lao động trong xã hội đang đổi mới với muôn vàn mối quan
hệ đa dạng. Vì vậy mà một trong những vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt là
làm cho học sinh Tiểu học dần dần hình thành đợc một cách tự giác những
hành vi ứng xử theo các chuẩn mực xã hội nhất định. Đồng thời đề phòng và
khắc phục sai lệch so với các chuẩn mực đã đợc quy định.
Các chuẩn mực xã hội bao gồm nhiều hệ thống khác nhau, liên quan
mật thiết với nhau. Ngoài những hệ thống chuẩn mực nh chuẩn mực pháp
luật, phong tục, truyền thống Chúng ta không thể không nói đến chuẩn
mực đạo đức. Từ hệ thống chuẩn mực đạo đức xã hội chúng ta đã lựa chọn
những chuẩn mực cần thiết để giáo dục cho học sinh tiểu học trên cơ sở tính
đến mục tiêu giáo dục tiểu học, tính đến đặc điểm tâm sinh lí của các em
cũng nh hoàn cảnh thực tế của đất nớc.
Một điều đáng chú ý là xuất phát từ đặc điểm nhận thức của học sinh
tiểu học là nhận thức cụ thể, cảm tính. Các em cha đủ năng lực nhận thức
các chuẩn mực hành vi đạo đức trên bình diện lí luận. Cho nên việc cung cấp
tri thức đạo đức cho học sinh phải bắt đầu từ những mẫu hành vi cụ thể. Đó
là những mẫu hành vi mà các em có thể tri giác đợc một cách trực tiếp nh
(Đi học đúng giờ; Đi xin phép về chào hỏi; Chăm đọc sách, giữ gìn sách ).

Tuy ở các lớp 4, 5 t duy trừu tợng đã hình thành, kinh nghiệm sống cũng đã
phong phú hơn nhng vẫn cha thoát li khỏi những đối tợng và định hớng cụ
thể. Cho nên tri thức đạo đức cung cấp cho các em vẫn là các chuẩn mực đạo
đức dới dạng những mẫu hành vi cụ thể nhng chứa đựng nội dung khái quát
cho nhiều tình huống nh (tích cực tham gia công việc chung, lao động tập
thể, vui chơi tập thể).
Các chuẩn mực đạo đức đa ra cho học sinh giúp các em có những
cách ứng xử phù hợp trong các mối quan hệ đa dạng của mình, trong mối
quan hệ của các em với công việc học tập, lao động, vui chơi, trong mối

Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 23


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

quan hệ với tài sản xã hội, các di sản văn hoá, mối quan hệ của các em với
xã hội, với thiên nhiên và trong mối quan hệ của các em với chính mình.
1.2. Các chuẩn mực đạo đức đợc quy định trong chơng trình Đạo đức ở
Tiểu học có tính đồng tâm.
Tính đồng tâm đợc thể hiện ở chỗ một số loại chuẩn mực hành vi đạo
đức đợc lặp đi lặp lại nhiều lần từ lớp dới lên lớp trên, song càng lên lớp trên
thì yêu cầu của các chuẩn mực đợc nâng cao hơn, tổng hợp hơn, khái quát
hơn. Điều này xuất phát từ đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học là dễ
nhớ, chóng thuộc, mau quên. Vì thế, muốn cho một chuẩn mực đạo đức
khắc sâu trong học sinh thì chuẩn mực đó phải đợc lặp đi lặp lại nhiều lần thì
mới đợc củng cố và khắc sâu.

Chính vì vậy mà khi giáo viên dạy các chuẩn mực hành vi đạo đức nào
đó có tính đồng tâm thì giáo viên cần tận dụng những điều có liên quan đến
mà học sinh đã học từ các lớp dới. Cũng nh khi dạy các chuẩn mực đạo đức
đó ở lớp dới thì cần chuẩn bị cho các em những định hớng, những mở rộng
để các em có khả năng tiếp thu loại chuẩn mực đó ở lớp trên. Tránh tình
trạng dạy học ở lớp nào biết lớp ấy. Tính đồng tâm này là cơ sở để cho các
em chuẩn bị học các khái niệm về các phẩm chất đạo đức (ở THCS) và các
nguyên tắc phạm trù đạo đức (ở THPT).
1.3. Các chuẩn mực hành vi đạo đức ở Tiểu học đợc thực hiện thông qua
truyện kể đạo đức, qua tranh ảnh, tình huống
ở Tiểu học, truyện kể đạo đức là một phơng tiện để chuyển tải tri thức
đạo đức đến với học sinh. Do đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học
mang tính cụ thể, cảm tính, do đó thông qua truyện kể các em có thể tri giác
trực tiếp hành vi trong truyện kể, từ đó các em bắt chớc những hành vi phù
hợp với chuẩn mực đạo đức và tránh những hành vi không phù hợp với
chuẩn mực đạo đức. Bên cạnh đó, kết hợp với cử chỉ, giọng kể của mình,
giáo viên có thể gây đợc những xúc cảm đạo đức mạnh mẽ ở học sinh, giúp
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 24


L uậ n v ă n t ố t n g h i ệ p

N g u y ễ n T h ị H u y ền -

39A1 Tiểu học

cho học sinh hình thành đợc những biểu tợng về hành vi đạo đức. Nhờ
truyện kể, tranh ảnh, đã chuyển tải đợc nội dung bài học đến học sinh một
cách nhẹ nhàng, tự nhiên mà lại thu đợc kết quả cao. Tranh ảnh, tình huống
sinh động sẽ dễ gây những xúc cảm đạo đức lành mạnh ở học sinh.

1.4. Mỗi bài Đạo đức ở Tiểu học đợc dạy trong 2 tiết: Tiết cung cấp tri
thức về chuẩn mực hành vi và tiết thực hành.
ở tiết 1 có thể thông qua kể chuyện, qua tranh ảnh, tình huống để
cung cấp cho học sinh những tri thức về chuẩn mực hành vi. Cụ thể giúp
cho học sinh có đợc biểu tợng về chuẩn mực hành vi, khai thác ý nghĩa đạo
đức của chuẩn mực hành vi, xây dựng động cơ hớng dẫn hành vi.
Tiết thực hành giúp cho học sinh luyện tập cũng cố tri thức mà các
em đã nắm đợc trong tiết 1, giúp cho học sinh tập ứng xử theo chuẩn mực
hành vi. Vì thế mà tiết học này có ý nghĩa rất quan trọng, bởi vì muốn cho
tri thức đạo đức trở thành kỹ xảo và thói quen đạo đức thì học sinh nhất thiết
phải luyện tập một cách có hệ thống và thờng xuyên.
Môn Đạo đức là một môn gần gũi với cuộc sống của học sinh. Đây là
môn học có nội dung sinh động, sát thực. Vì vậy mà học sinh tích cực tham
gia xây dựng bài, giúp cho giáo viên và học sinh có cơ hội đổi mới phơng
pháp dạy học theo hớng tích cực. Thảo luận nhóm là một trong những phơng
pháp của hệ phơng pháp dạy học tích cực. Việc tổ chức cho học sinh thảo
luận nhóm trong quá trình dạy học Đạo đức sẽ khai thác đợc kinh nghiệm
sống, vốn hiểu biết của các em, làm cho các em học tập tích cực, tạo giờ học
sinh động hơn.
2. Đặc điểm nhận thức của học sinh Tiểu học.
Nh chúng ta đã biết học sinh Tiểu học ở lứa tuổi 6 11 tuổi là một
giai đoạn phát triển của đời ngời. ở lứa tuổi này các em có những biến đổi
cực kỳ quan trọng trong các hoạt động sống và học tập do đó ở giai đoạn này
trẻ em có những thay đổi cơ bản về đặc điểm tâm lý.
Sử dụng phơng pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Đạo đức ở bậc Tiểu học 25