Nghiên cứu nồng độ một số cytokin trên bệnh nhân sốt xuất huyết do một số serotype dengue

Nghiên cứu nồng độ một số cytokin
trên bệnh nhân sốt xuất huyết
do một số serotype dengue
Nguyễn Thị Hiển *,VŨ Xuân Nghĩa**
*Trường Đại học Dược Hà Nội
**Học viện Quâny

SUMMARY
The pathophysiology o f Dengue haemorrhagic fever is not fully understood. Immune enhancement caused by cytokines and
activated complement system is one o f the hypotheses proposed to explain the haemorrhagic form o f disease. This study was
undertaken to investigate the concentration o f tumor necrosis factor alpha (TNF-a), interleukin 6 (IL-6) and interleukin 10 (1 -10) in
dengue fever patients diagnosed by multiplex RT-PCR. Blood samples were collected from 22 patients; 4 patients o f DEN-1,8 patients
o f DEN-2 and 10 patients ofDEN-1/2. The levels o f the cytokines were measured by ELISA showed that TNF-a is higher (226.21±38.99
pg/ml) in patients having co-infection DEN-1/2 with significantly as compared to the other groups (p<0.05). The levels o f IL-ti and IL10 have not been changed with p>0.05. Increasing the concentration o f TNF-a may have a role in immunopathogenesis of dengue
haemorrhagic fever
THkhoa:Cytokin, TNF-a, IL-6, IL-10, virus dengue

Đặt vấn đề
Virus dengue (DENV) thuộc họ Flaviviridae,
chi Flavivirus, lây truyền gây bệnh bởi muỗi Aedes,
chủ yếu là Aedes aegypti. Dựa trên phương pháp
neutralization, DENV được phân biệt thành 4 type
huyết thanh (serotypes) (DENV-1, DENV-2, DENV3 và DENV-4) [1]. DENV và nguyên nhân chính gây
bệnh ở khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. ước tính

mỗi năm có khoảng 50 triệu người bị nhiễm và hơn
2,5 tỉ người có nguy cơ lây nhiễm. Cơ chế bệnh sinh
bệnh sốt xuất huyết (SXH) dengue đến nay vẫn chưa
rõ ràng, nhiều giả thuyết về cơ chế được chứng minh
song cơ chế liên quan đến miễn dịch, đáp ứng miễn
dịch được công nhận [3]. Nhiểu nghiên cứu cho thấy

các cytokin tiền viêm tăng cao ở bệnh nhân SXH và
sốc dengue [2], [4], Vai trò của các cytokin trong cơ
chế miễn dịch cũng được để cập. Để làm rõ hơn vai

trò của các cytokin trong SXH dengue, mục tiêu của
nghiên cứu nhằm đánh giá nồng độ một số cytokin
(TNF-a, IL-6, IL-10) trên bệnh nhân SXH do một số
serotype dengue gây ra.
Đối tượng và phưoTng pháp nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Bệnh nhân: 22 bệnh nhân có độ tuổi từ 20-64
mắc SXH dengue trên địa bàn Hà Nội từ tháng 4 đến
tháng 11 năm 2011, do các serotype dengue được
phát hiện bằng phương pháp Multiplex-PCR, chia
làm 3 nhóm: DEN-1, DEN-2 và DEN-1/2 - tại Khoa
Truyền Nhiễm-Bệnh viện 103.
Nhóm chứng: 30 người khoẻ mạnh bình thường
không bị SXH dengue có độ tuổi từ 22-65.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả cắt ngang, chọn mẫu ngẫu


nhiên có chủ đích, đối chiếu so sánh và kỹ thuật labo.
Kỹ thuật ELISA định lượng nổng độ các cỵtokin
trong huyết tương bệnh nhân SXH dengue. Sử dụng
kít hãng AviBion - Orgenium của Phần Lan theo
hướng dẫn của nhà sản xuất. Kết quả được phân tích
trên máy BECKMAN-COULTEC-DTX880 của Mỹ, kết
nối hệ thống vi tính tại Trung tâm nghiên cứu ứng
dụng Y Sinh học - Học viện Quân y.

Phân tích xử lý số liệu theo phẩn mểm SPSS 16.0
Kết quả và bàn luận

Bòng 1: Triệu chứng lôm sòng và cận lởm sàng d nhóm bệnhnhân nghiên cầi
SXH dengue
(n=22)

Sốt cao (39-40)

100%

Test dây thắt (+)

100%

Gan to

31,8%

Phát ban, xuất huyết

22,7%

Đỏ mắt

27,2%

Đau khớp

7%

Sưng hạch

81,8%

Tiểu cẩu <100 x10V[iL

68,2%

Kết quà cho thấy, trên bệnh nhân SXH dengue
tỉ lệ sốt cao và nghiệm pháp dây thắt biểu hiện hắu
hết ở bệnh nhân nghiên cứu, trong khi đó tỉ lệ phát
ban và xuất huyết là không cao chiếm 22,7%. Ti lệ
giảm tiểu cầu cũng cao chiếm 68,2%. Ngoài ra, chủ
yếu xuất hiện các triệu chứng lâm sàng nhiễm virus
cấp. Điểu này cho thấy, bệnh nhân trong nhóm
nghiên cứu ở giai đoạn đắu của nhiễm virus và

62

Bảng 2: Nóng độ cỵtokin thuộc các nhóm nghiên c ầ
X .

Cỵtokine
\íx ± S D )

TNF-a(pg/ml)

IL-6 (pg/ml)

IL-10(pg/ml)

Chứng (n=30)

17,04±6,65

1,09±1,18

4,93±3,16

DEN-1 (n=4)

120,35±13,65

49,10±40,77

13,86±4,75

DEN-2(n=8)

156,60±23,25 115,64±89,67 24,85±21,79

N hóm ^ V
nghiên cứu

Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu
Bệnh nhân SXH dengue được chẩn đoán xác định
bằng phương pháp RT-PCR (Reverse Transcription
Polymerase Chain Reaction). Nhóm bệnh nhân
nghiên cứu và nhóm chứng có tương đồng vể tuổi

và giới không có sự khác biệt.
Bệnh nhân SXH dengue được xác định serotype
dengue bằng phương pháp sinh học phân tử m-PCR
(multiplex PCR) và được tổng hợp các triệu chứng
lâm sàng, cận lâm sàng. Đây là nhóm bệnh nhân ở
những ngày đẩu nhiễm DENV.
Triệu chứng lâm sàng và cận lâm
sàng

cũng phù hợp với kết quả mutiplex RT-PRC TNF-a,
IL-6,IL-10.
Nồng độ các cytokin trên bệnh nhân nghiên cứu
Bệnh nhân SXH dengue được xác định serotype và
được lấy huyết tương định lượng nổng độ các cytokin.
Phương pháp ELISA định lượng cho thấy sự thay đổi
nồng độ các cytokin ở mỗi nhóm nghiên cứu.

I Nghiên Cứu duợc Thông tlnthuỗc I Sỗ 2/2013

DEN-1/2 (n=10)

226,21 ±38,99 113,24±115,74

P(1,3)(2.3)<0'05

p

P(U)>W 5

p (1.2)(1.3)(2.3)

>0,05

13,8?+s,17

p (1.2)(1.3)(2.3)
>0,05

Kết quả cho thấy, khi đồng nhiễm DENV-1/2
nồng độ TNF-a tăng cao rõ rệt so với nhiễm đơn
thuắn DENV-1 và DENV-2. Sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê với p (1.3)(2.3) < 0,05. Giữa các bệnh
nhân đơn nhiễm DENV-1 và DENV-2, nổng độ
TNF-a tương đương nhau với p (1.2) > 0,05. Biến
đổi của TNF-a trong các nhóm đơn nhiễm DENV1, DENV-2 và đổng nhiễm DENV-1 và DENV-2
được thể hiện trong hình 1. Nó phẩn nào chứng
minh lý thuyết về giả thuyết miễn dịch chéo có
thể tăng cường miễn dịch, kích thích tăng sản
xuất TNF-a [2], [3], [4]. Kết quả này cũng phù hợp
với một số tác giả cho rằng nồng độ TNF-a thay
đổi trong SXH dengue tùy mức độ trẩm trọng
của bệnh, đặc biệt tăng cao trong những trường
hợp SXH dengue nặng biểu hiện sựđáp ứng viêm
cấp trong nhiễm virus [3], [4], [5]. Trong khi đó,
nổng độ các cytokin IL-6 và IL-10 trong các nhóm
không khác biệt với p (1.2)(1.3)(2.3) > 0,05. Các
cytokin này, đặc biệt là IL-6 còn đang cẩn nghiên
cứu tiếp. Sự tăng cao của IL-6 chưa đủ để tạo ra
sự khác biệt giữa đồng nhiễm và đơn nhiễm có
thể do kích thước mẫu còn nhỏ.

Kết luận
Kết quả cho thấy, trong đổng nhiễm DENV-1 và
DENV-2, có sự tăng cao có ý nghĩa của TNF-a so với
đơn nhiễm DENV-1 hoặc DENV-2. Bởi vậy, TNF-a có
thể là một trong những dấu ấn sinh học trong theo
dõi, chẩn đoán, điểu trị và tiên lượng bệnh nhân sốt
xuất huyết dengue.
DEN*1

DEN-2

DEN-1/2

Hình 1: Nổng độ TNF-Qở các nhóm nghiên cứu.
TừthQpĩớicơo:DEN-l DEN-2, DEN-1/2.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Guha-Sapir, D., and B. Schimmer., (2005), Dengue fever: new paradigms for a changing epidemiology, Emerg. Themes Epidemiol, 2:1.
2. Hober D, Shen L, Benyoucef s, De Groote D, Deubel V, Wattré p, (1996), TNF-a production by monocytic- like cells exposed to dengue
virus antigens, Immunol Lett 53:115-120.
3. Hober, D., Poli, u Roblin, B., (1993), Serum levels of tumor necrosis factor-a (TNF-a), Interleukin-6 (IL-6), and Interleukin-1 V (IL-lv) in
dengue infected patients, A m J. Trop. Med. Hyg., 48,324-331.
4. Sabin AB, Schlesinger RW, (1945), Production of immunity to Dengue virus modified by propagation in mice, Science, 101:640-642.
5. Torre D, Zeroli c, Giola M, Ferrario G, Fiori GP, Bonetta G, Tambini R, (1994), Serum levels of Interleukin-1 a, Interleukin-1 b, Interleukin-6,
and Tumor Necrosis Factor in patients with Acute Viral Hepatitis, Clin Infect Dis, 18:194-198.