Tình bạn giữa c mác và ph ăngghen – một nhân tố chủ quan trong sự hình thành học thuyết mác

BẢN TIN KHOA HỌC, CAO ĐẲNG THƯƠNG MẠI - SỐ 13 (QUÝ I/2011)

TÌNH BẠN GIỮA
C.MÁC VÀ PH.ĂNGGHEN – MỘT NHÂN TỐ CHỦ QUAN
TRONG SỰ HÌNH THÀNH HỌC THUYẾT MÁC
Lê Hoàng Ngân Hà
Gv. Bộ môn Lý luận chính trị

C

uộc sống của con người như một dòng chảy được chan hòa bằng nhiều mối quan hệ,
trong đó lịch sử văn hoá và văn minh nhân loại đã xác định tình bạn (bằng hữu) là
một trong những mối quan hệ cơ bản nhất của xã hội. Tình bạn không giới hạn ở tuổi tác,
địa vị và luôn cần thiết cho cuộc sống. Tình bạn là nền tảng để chúng ta xây dựng những
mối tương quan khác, tình bạn làm chúng ta lớn lên và được trở nên chính mình nhiều hơn.
Alessandro Manzoni, một nhà văn người Ý đã từng nói: “Một trong những hạnh phúc lớn
nhất ở đời này là tình bạn, và một trong những hạnh phúc của tình bạn là có một người để
gửi gắm những tâm sự thầm kín”. Trong xã hội loài người, từ xưa đến nay, chúng ta
thường nghe những câu chuyện, những tấm gương sáng chói về tình bạn như Lưu Bình và
Dương Lễ, như Quản Trọng và Bảo Thúc Nha... song tình bạn giữa Mác và Ăngghen có lẽ
đẹp hơn bất cứ câu chuyện cổ tích viết về tình bạn nào. Ca ngợi tình bạn vĩ đại, mối quan
hệ khăng khít, bền lâu giữa Mác với Ăngghen, Lênin viết: “Những chuyện cổ tích thường
kể lại những tấm gương cảm động về tình bạn. Giai cấp vô sản châu Âu có thể nói rằng
khoa học của mình là tác phẩm sáng tạo của hai nhà bác học kiêm chiến sĩ mà tình bạn đã
vượt xa tất cả những gì là cảm động nhất trong những truyền thuyết của đời xưa kể về tình
bạn của con người”(1).
Cuối tháng 8 năm 1844, Ăngghen gặp Mác ở Pari và đây được xem như là “cuộc
gặp mặt lịch sử”. Qua câu chuyện cởi mở hằng ngày, hai ông hoàn toàn thống nhất với
nhau về những vấn đề lý luận và thực tiễn, đồng thời nhất trí với nhau cùng phấn đấu cho
hoài bão khoa học của mình. Và cũng từ đó, hai ông trở thành đôi bạn hiếm có trong lịch
sử. Bằng cả cuộc đời, hai ông đã chứng minh rằng: từ mục đích lý tưởng và học thuyết, họ

đã sống vì nhau, cho nhau trọn cả cuộc đời. Họ đã dành cho nhau những gì tốt đẹp nhất,
tôn trọng và quý mến nhau hơn cả chính bản thân mình. Mác kể rằng, Ăngghen luôn đi
trước Mác trên nhiều lĩnh vực, mọi điều tiên đoán của Mác bao giờ xảy ra cũng muộn hơn
ở Ăngghen và Mác bao giờ cũng theo gót Ăngghen. Chính những nghiên cứu phác thảo
trong lĩnh vực kinh tế của Ăngghen đã làm cho Mác nảy ra ý tưởng phải đi vào nghiên cứu
môn kinh tế chính trị. Không ai có thể phủ nhận thiên tài của Mác khi nghiên cứu kinh tế
chính trị học thể hiện ở bộ Tư bản vĩ đại nhưng cũng không ai có thể phủ nhận ảnh hưởng
to lớn và sự cộng tác của Ăngghen đối với Mác khi hoàn thành tác phẩm đó. Hơn thế nữa,
chỉ vì một lý do duy nhất là lấy tiền nuôi Mác và gia đình Mác, Ăngghen đã phải làm nghề
thư ký hãng buôn trong gần 20 năm. Và cũng vì thế, có lần Mác chỉ vào bộ Tư bản và nói
rằng: Chính đây là của Ăngghen.
Mác cũng cho biết rằng Ăngghen chắc còn có thể sáng tạo thêm bao công trình đồ
sộ, nếu gần hai mươi năm ấy ông được tự do, không bị cái nghề thư ký hãng buôn cầm tù
1


BẢN TIN KHOA HỌC, CAO ĐẲNG THƯƠNG MẠI - SỐ 13 (QUÝ I/2011)

khổ sai. Bởi lẽ, Ăngghen là người có khối óc bách khoa, sắc sảo, với sự hiểu biết phong
phú lạ thường và khả năng làm việc kỳ diệu. Mác ngưỡng mộ, tự hào và lấy làm thảo mãn
về đạo đức, tài trí của Ăngghen. Mác yêu mến Ăngghen hơn cả bản thân mình. Mác luôn
luôn lo cho sức khoẻ của Ăngghen và sẵn sàng quên cả bản thân mình để bảo vệ Ăngghen.
Còn Ăngghen, suốt cả cuộc đời đã hy sinh, giúp đỡ cho cả gia đình Mác về vật chất
lẫn tinh thần. Nếu không có sự giúp đỡ hết lòng của Ăngghen thì Mác khó có điều kiện vật
chất để hoàn thành những tác phẩm đồ sộ của mình. Ăngghen luôn luôn chăm lo cho Mác
về mọi mặt, không những về công việc, mà cả sức khoẻ và cuộc sống gia đình. Do điều
kiện tài chính khó khăn và do làm việc quá sức, Mác khó tránh khỏi bị ốm đau. Mỗi lần
Mác ốm, Ăngghen sốt sắng sưu tầm các loại sách báo nói về bệnh tật và phương thức điều
trị và tự mình trở thành bác sĩ điều trị cho Mác. Ăngghen đã trở thành linh hồn của gia đình
Mác và luôn đóng vai trò trung tâm hoà giải những mâu thuẫn, là trọng tài trong các cuộc

vui gia đình. Ăngghen nuôi hầu hết các con của Mác và được họ xem như người cha thứ
hai của mình. Nhưng không chỉ có thế, trên bình diện lý luận, ngoài những tác phẩm riêng
của mình, Ăngghen còn giúp đỡ Mác rất nhiều về mặt khoa học. Mác đã dành cho bộ Tư
bản bao nhiêu năm tháng của cuộc đời, bao nhiêu sức lực và tâm huyết của mình. “Tư bản”
là một tác phẩm biểu hiện trí tuệ tuyệt vời với trình độ hiểu biết phi thường. Chính Mác
trước khi xuất bản bộ Tư bản tập I đã đề nghị Ăngghen cùng đứng tên với tư cách đồng tác
giả nhưng Ăngghen đã khiêm nhường từ chối. Ngay cả những tác phẩm hai người cùng
viết chung, Ăngghen bao giờ cũng nhún nhường tuyên bố: Phần ông đóng góp như thế nào
thì tuỳ độc giả nhận xét nhưng tư tưởng chủ đạo của các tác phẩm ấy hoàn toàn là của bạn
ông, C.Mác. Sau khi C.Mác qua đời, Ăngghen là người duy nhất có quyền công bố những
tác phẩm của C.Mác nhưng cho đến trước khi trút hơi thở cuối cùng ông vẫn nhắc đi nhắc
lại nhiều lần rằng công lao sáng lập ra triết học và khoa kinh tế chính trị học Mácxit chủ
yếu thuộc về Mác. Ăngghen đã đề xuất rằng những công trình sáng tạo riêng cũng như
công trình hợp tác chung của hai người nên lấy tên là học thuyết Mác. Đối với Mác,
Ăngghen luôn tự cho mình chỉ là vai phụ. Còn bất cứ ở đâu và bất kỳ trong vở diễn nào,
Mác bao giờ cũng là kép chính. Tên tuổi của Ăngghen vang lừng khắp thế giới vì nó luôn
gắn liền với tên tuổi của Mác.
C.Mác và Ăngghen không những để lại cho nhân loại một khối lượng tri thức khoa
học khổng lồ mà các ông còn để lại một tấm gương sáng chói về nhân cách, một tình bạn
cảm động và vĩ đại. Từ khi Mác và Ăngghen gặp nhau, công trình lao động suốt cuộc đời
của đôi bạn ấy đã là sự nghiệp chung của họ. Quan hệ tình bạn giữa Mác và Ăngghen là
một trong những yếu tố quan trọng góp phần hình thành nên học thuyết Mác. Thế hệ chúng
ta hôm nay trân trọng trước tài năng tuyệt vời, công lao to lớn của hai ông đã đóng góp cho
nhân loại cần lao, đồng thời hết sức trân trọng và học tập ở hai ông lòng cao thượng và
lòng tận tụy, thủy chung tuyệt vời trong tình bạn.

Tài liệu tham khảo
[1] V.I. Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t2, tr.184-185.
[2] PGS. Trần Đình Huỳnh (2008), Tình bạn - Tình đồng chí, tạp chí Xây dựng Đảng số 11.

2