Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định luật hôn nhân và gia đình năm 2014

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
NIÊN KHÓA: 2012-2016
Đề tài:

TÀI SẢN RIÊNG VÀ VIỆC HẠN CHẾ
QUYỀN ĐỊNH ĐOẠT TÀI SẢN RIÊNG THEO
QUY ĐỊNH LUẬT HÔN NHÂN GIA ĐÌNH NĂM 2014

Giảng viên hướng dẫn:
ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang
Bộ môn: Luật tư pháp

1
GVHD: Th.

Sinh viên thực hiên:
Huỳnh Ngọc Hạnh
MSSV: B1202780
Lớp: Luật tư pháp – K38

Cần Thơ, 12/2015
Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
..................................................................................................................... ..
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh

Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

MỤC LỤC

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Gia đình là tế bào của xã hội, gia đình được xây dựng dựa trên sợi dây liên
kết của quan hệ hôn nhân, huyết thống và nuôi dưỡng, trong đó quan hệ hôn
nhân là quan hệ nền tảng của gia đình. Trong quan hệ vợ chồng, bên cạnh đời
sống tình cảm, tình yêu thương lẫn nhau không thể không quan tâm tới đời
sống vật chất. Quan hệ tài sản giữa vợ, chồng là một trong những tiền đề giúp
vợ chồng xây dựng cuộc sống hạnh phúc, đáp ứng những nhu cầu về vật chất,
tinh thần cho gia đình. Xuất phát từ bản chất quan hệ nhân thân và quan hệ tài
sản gắn liền với các chủ thể nhất định, không thể tách rời và đền bù ngang giá.
Chính sự ràng buộc này làm nảy sinh các quyền và nghĩa vụ pháp lý giữa các
chủ thể với nhau.
Ngày nay, trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, diện
mạo của gia đình đã thay đổi đáng kể, chức năng kinh tế của gia đình đã
chuyển từ sản xuất sang tiêu dùng. Cùng với điều đó, việc mỗi người có tài sản
riêng để đặt cơ sở vật chất cho các hoạt động nghề nghiệp và các giao dịch do
mình thực hiện phục vụ nhu cầu của cá nhân mà không phụ thuộc nhiều vào
người còn lại là rất cần thiết. Quy định pháp luật trong việc ghi nhận vợ chồng
có quyền có tài sản riêng trong Luật Hôn nhân và gia đình là một giải pháp cho
vấn đề vợ chồng được tự do dùng tài sản riêng của mình phục vụ cho nhu cầu
cá nhân đồng thời góp phần vào sự ổn định các quan hệ hôn nhân và gia đình,
tạo cơ sở pháp lý thực hiện các quyền, nghĩa vụ về tài sản của vợ chồng.
GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 6

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh

Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

Ngoài ra, bên cạnh vai trò chủ sở hữu các quan hệ pháp luật, vợ chồng còn
có các quyền và nghĩa vụ của một thành viên trong gia đình, nên lợi ích của họ
không thể tách rời lợi ích của gia đình. Từ đặc điểm này mà quyền sở hữu riêng
của vợ chồng được quy định tại Điều 31 và khoản 4 Điều 44 của Luật Hôn
nhân và gia đình năm 2014 mang đặc thù ngoại lệ so với quyền sở hữu cá nhân
trong pháp luật dân sự, đó là hạn chế quyền sở hữu của vợ chồng đối với tài sản
riêng vì lợi ích chung của gia đình.
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 ban hành thay thế Luật Hôn nhân và
gia đình năm 2000 ngày càng hoàn thiện và đáp ứng được đòi hỏi của quá trình
toàn cầu hóa. Các quy định đó từng bước đi vào cuộc sống, phát huy được hiệu
quả điều chỉnh, cũng cố quan hệ hôn nhân và gia đình cũng như đẩy mạnh đầu
tư phát triển kinh tế đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được
của pháp luật điều chỉnh vấn đề tài sản riêng và quy định về hạn chế quyền
định đoạt tài sản riêng của vợ chồng qua quá trình thực hiện và áp dụng Luật
Hôn nhân và gia đình năm 2014 cho thấy còn bất cập và vướng mắc do nhiều
nguyên nhân khác nhau, trong đó phải kể đến một số quy định của Luật Hôn nhân
và gia đình về tài sản riêng và quy định về hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng
của vợ chồng mới chỉ dừng lại ở tính chất định khung, nguyên tắc chung. Các
văn bản quy định chi tiết thi hành và hướng dẫn áp dụng tài sản của vợ chồng
còn thiếu, chưa cụ thể, chưa theo kịp với sự phát triển kinh tế - xã hội trong điều
kiện nền kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa. Với đề tài: "Tài sản
riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ chồng theo quy
định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014", người viết mong muốn làm
sáng tỏ những quy định của pháp luật điều chỉnh liên quan đến tài sản riêng và
hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ chồng, cơ sở lý luận và thực tiễn và
chỉ rõ những điểm mới, hợp lý và bất hợp lý, chưa thống nhất, chưa cụ thể của
pháp luật điều chỉnh về tài sản riêng và quy định về hạn chế quyền định đoạt tài

sản riêng của vợ chồng. Từ đó có các kiến nghị xác đáng nhằm hoàn thiện quy
định liên quan đến tài sản riêng và hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ
chồng theo Luật Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu đề tài “Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định
đoạt tài sản riêng của vợ chồng theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình
năm 2014” là dựa trên cơ sở lý luận để nghiên cứu các quy định của luật thực
GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 7

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

định về tài sản riêng của vợ chồng, tìm hiểu thực tiễn áp dụng luật thực định để
giải quyết các tranh chấp về tài sản giữa vợ và chồng trong hoạt động xét xử của
Tòa án. Từ đó, tìm hiểu những qui định bất cập, chưa cụ thể, trên cơ sở đó có
những nhận xét, kiến nghị về hướng hoàn thiện pháp luật dự liệu về các quy định
liên quan đến tài sản riêng và hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ chồng
theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, với mục đích trên, luận văn được
thực hiện với các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về tài sản riêng và hạn chế quyền định
đoạt tài sản riêng của vợ, chồng với một số khái niệm khoa học trong các quy
định về tài sản riêng của và hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ, chồng;
các đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của tài sản riêng và hạn chế quyền định đoạt tài sản
riêng của vợ, chồng đối với sự tồn tại và phát triển của gia đình và xã hội.
- Nghiên cứu các quy định của pháp luật hiện hành về tài sản riêng của

và hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ chồng. Với nhiệm vụ này,
luận văn đi sâu phân tích nội dung các quy định về chế độ tài sản riêng của
vợ, chồng theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 tìm hiểu về mục đích, cơ
sở của việc quy định các điều luật điều chỉnh về tài sản riêng và hạn chế
quyền định đoạt tài sản riêng của vợ chồng; phân tích tính kế thừa và phát
triển, cũng như những điểm mới quy định về chế độ tài sản riêng của vợ
chồng theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 để có cách hiểu đúng nhất,
phù hợp với khoa học pháp lý về chế độ tài sản riêng của vợ chồng.
- Cuối cùng từ những phân tích đó, liên hệ đến thực tiễn xem có những
vướng mắc, khó khăn gì trong qúa trình áp dụng pháp luật để từ đó đề xuất
những giải pháp, đưa ra hướng hoàn thiện pháp luật nhằm hoàn thiện quy định
pháp luật về tài sản riêng và hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng trong Luật
Hôn nhân và gia đình năm 2014.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: tài sản riêng và hạn chế quyền định đoạt tài sản
riêng của vợ, chồng.
Phạm vi nghiên cứu: Trong phạm vi nghiên cứu một khóa luận tốt
nghiệp, đề tài nghiên cứu chỉ tập trung nghiên cứu về tài sản riêng và hạn chế
quyền định đoạt tài sản riêng theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014. Đề
tài được người viết thực hiện trong khoản thời gian từ tháng 08 đến tháng 12
năm 2015.
GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 8

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

4. Phương pháp nghiên cứu
Việc nghiên cứu, đánh giá dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa
mác-Lenin, các quan điểm của Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh. Ngoài ra
người viết còn vận dụng những kiến thức đã thu được từ nhiều nguồn tài liệu
tham khảo chính thống như: Giáo trình, các văn bản quy phạm pháp luật kết
hợp với sách, báo, tạp chí, các bài viết có liên quan từ các trang mạng...Sử
dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, đối chiếu...
5. Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo thì luận văn
được kết cấu gồm ba chương như sau:
Chương 1: Khái quát chung về tài sản riêng và việc hạn chế quyền định
đoạt tài sản riêng.
Chương 2: Quy định của pháp luật về tài sản riêng và việc hạn chế quyền
định đoạt tài sản riêng theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014.
Chương 3: Thực tiễn và kiến nghị phương hướng hoàn thiện quy định
pháp luật ề tài sản riêng và hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ, chồng
theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014.

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 9

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

CHƯƠNG 1

KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TÀI SẢN RIÊNG VÀ
VIỆC HẠN CHẾ QUYỀN ĐỊNH ĐOẠT TÀI SẢN RIÊNG
Hôn nhân là quan hệ giữa vợ và chồng sau khi kết hôn 1, Từ hành vi kết
hôn của nam và nữ sẽ hình thành quan hệ hôn nhân, mà biểu hiện của nó chính
là quan hệ giữa vợ và chồng. Bởi lẽ, để có được sự bình đẳng giữa nam và nữ
ngoài xã hội trước hết phải đảm bảo được sự bình đẳng giữa vợ và chồng trong
phạm vi gia đình. Do đó, Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2014 đã
ghi nhận quyền bình đẳng giữa vợ và chồng; Tại Điều 17 có quy định: “Vợ,
chồng bình đẳng với nhau, có quyền, nghĩa vụ ngang nhau về mọi mặt trong
gia đình, trong việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ của công dân được quy định
trong Hiến pháp, Luật này và các luật khác có liên quan”. Trên cơ sở kế thừa
tư tưởng cũng như quy định tiến bộ của Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam
năm 2000, Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2014 đã có những quy
định mở để điều chỉnh tất cả các lĩnh vực của quan hệ hôn nhân. Cùng với các
quy định khác trong luật, quy định pháp luật về quan hệ giữa vợ và chồng được
quy định cụ thể và chặt chẽ hơn thể hiện sâu sắc quan điểm, tư tưởng bình
đẳng, bình quyền trong quan hệ giữa vợ và chồng; Đặc biệt là những quy định
liên quan đến quan hệ pháp luật về tài sản của vợ và chồng. Bởi vì, quan hệ về
tài sản bao gồm quyền và nghĩa vụ về tài sản giữa vợ và chồng, nó đóng vai trò
1
Luật Hôn nhân và gia đình 2014, điều 3, khoản 1

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 10

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định

Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

trong việc điều chỉnh những quan hệ khác trong gia đình, là cơ sở pháp lý để
thực hiện các chức năng kinh tế và đáp ứng các nhu cầu vật chất của vợ chồng
và các thành viên khác trong gia đình 2. Việc quy định chế độ tài sản của vợ
chồng trong Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2014 còn là điều kiện để
Nhà nước điều tiết và quản lý các quan hệ xã hội, đảm bảo các mục tiêu xây
dựng và pháp triển xã hội vững mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh. Bên cạnh
đó, việc quy định chế độ tài sản của vợ chồng còn là điều kiện cần thiết để bảo
vệ quyền lợi của các thành viên trong gia đình; tránh những tranh chấp xảy ra
có thể làm tổn thương đến tình cảm và sự đoàn kết của các thành viên trong gia
đình; ngoài ra còn là cở sở pháp lý cho các cơ quan có thẩm quyền giải quyết
tranh chấp về tài sản của vợ chồng được nhanh chóng và chính xác.
1.1. Khái quát chung về tài sản riêng của vợ, chồng
Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam đã thừa nhận vợ và chồng có
quyền và nghĩa vụ ngang nhau trong quan hệ pháp lý về tài sản. Vì lẽ đó, việc
quy định chế độ tài sản của vợ chồng là vô cần thiết bao gồm việc xác định tài
sản chung hay riêng của vợ chồng trong quan hệ hôn nhân. Vấn đề tài sản
chung hay riêng còn là cở sở để giúp mỗi bên vợ, chồng xác định được phần
quyền mà mình phải có cũng như phần nghĩa vụ mà mình phải thực hiện. Luật
Hôn nhân gia đình năm 2014 đã kế thừa được điểm tiến bộ thể hiện một cách
toàn diện và sâu sắc trong nguyên tắc bình đẳng nam nữ mà công ước Cedaw
đề cập trên cở sở phù hợp với điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội nước ta:
“Quyền như nhau của cả vợ và chồng đối với việc sở hữu, thu nhận kiểm soát,
quản lý, hưởng thụ và sử dụng tài sản, dù đó là tài sản không phải trả tiền hay
tài sản có giá trị lớn”. Xã hội ngày càng phát triển kéo theo đó là nhiều tình
huồng xảy ra có thể luật không dự liệu trước được hoặc có dự liệu trước nhưng
không giải quyết triệt để mang đến nhiều hệ lụy. Bởi vậy, việc thừa nhận vợ
chồng có tài sản riêng cần được làm rõ ở cả khái niệm lẫn đặc điểm cũng như
cả ý nghĩa mà quy định đó mang lại.

1.1.1. Khái niệm về tài sản riêng
1.1.1.1. Khái niệm về tài sản
Tài sản là một khái niệm quen thuộc đối với bất kỳ ai, bởi đơn giản
tài sản là công cụ của đời sống con người. Phân loại tài sản có vai trò quan
2 Viện khoa học pháp lý-Bộ tư pháp, Bình luận khoa học Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000,

Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội, năm 2004, Tr. 148-149.

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 11

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

trọng trong việc xác lập các quy định pháp luật và giải quyết các tranh chấp
pháp lý. Theo từ điển pháp luật thì tài sản riêng là tất cả những gì có thể sở hữu
được, ở đây thì tài sản được hiểu theo nghĩa rộng hơn và đã có sự phân biệt
giữa tài sàn là động sản và bất động sản, tài sản hữu hình và tài sản vô
hình.Theo quy định tại Điều 163 của Bộ luật Dân sự năm 2005 thì: “tài sản bao
gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản”, để hiểu rõ về khái niệm tài
sản qua cách phân tích sau:
 Vật: vật là một bộ phận vật chất có thể đáp ứng nhu cầu nào đó của con
người hoặc vật còn có tính cách là tài sản nằm trong sự chiếm hữu của con
người có đặc trưng giá trị và trở thành đối tượng của giao dịch dân sự. Chính vì
lẽ đó “vật” trong Bộ luật Dân sự năm 2005 đã thay thế cho cụm từ “vật có thật”
trong Bộ luật Dân sự năm 1995 là hoàn toàn phù hợp và phản ánh đầy đủ vấn

đề khái niệm “vật” sẽ hiểu rộng hơn bao gồm vật đang có và vật sẽ hình thành
trong tương lai. Quy định này làm cho đối tượng của tài sản trở nên phong phú,
phù hợp với thực tiễn và sự phát triển kinh tế hiện nay.
 Tiền: Tiền là vật đúc bằng kim loại hay in bằng giấy, do Ngân hàng nhà
nước phát hành, dùng làm đơn vị tiền tệ. Tiền đại diện cho giá trị thực của hàng
hóa và phương tiện lưu thông trong giao lưu dân sự, có tư cách đại diện cho chủ
quyền của mỗi Quốc gia, mỗi chế độ nhà nước.
 Giấy tờ có giá: Giấy tờ được coi là tài sản chuẩn hóa về tên gọi cũng
như tính chất, các loại giấy tờ này trị giá bằng tiền và được đưa vào giao dịch
dân sự như: cổ phiếu, trái phiếu, tính phiếu, tấm séc…quy định như thế đã góp
phần làm cho định nghĩa tài sản trở nên phong phú và chính xác hơn về đối
tượng. Mặc khác nó cũng có ý nghĩa quan trọng trong nền kinh tế thị trường và
giai đoạn hội nhập nước ta hiện nay.
 Quyền tài sản: ngoài những vật, tiền, giấy tờ có giá thì quyền tài sản
cũng được coi là tài sản. Điều 181 Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định: “Quyền
tài sản là quyền trị giá được bằng tiền và có thể chuyển giao trong giao dịch
dân sự, kể cả quyền sở hữu trí tuệ”. Đây là những quyền gắn liền với tài sản mà
khi thực hiện những quyền đó chủ sở hữu sẽ có được một tài sản: Đó là quyền
đòi nợ, quyền hưởng nhuận bút của tác giả văn học nghệ thuật, quyền sở hữu
đối với phát minh, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp…Bên cạnh đó, để đáp ứng
yêu cầu của một tài sản, quyền tài sản phải đáp ứng được hai yêu cầu sau:
- Quyền tài sản trị giá được bằng tiền
GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 12

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định

Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

- Có thể chuyển giao cho người khác trong giao dịch dân sự
Bởi vai trò quan trọng của tài sản theo quy định pháp luật hay trên thực tế
đời sống, nên tài sản có thể tồn tại ở nhiều dạng khác nhau và vô cùng phong
phú, đa dạng, có thể tài sản là động sản hay bất động sản; tài sản hữu hình hay
vô hình… Tuy nhiên, mỗi loại tài sản lại có những đặc tính riêng biệt, nên cần
phải có quy chế pháp lý điều chỉnh riêng. Rõ ràng, ở mỗi góc độ khác nhau,
một sự vật hiện tượng khác nhau sẽ nhìn nhận và đánh giá một cách khác nhau.
Do đó, ở mỗi tiêu chí khác nhau, tài sản lại được phân thành nhiều loại khác
nhau. Theo quy định pháp luật, tại phần thứ hai các chương X, XI của Bộ luật
Dân sự năm 2005, tài sản được phân loại như sau:
• Bất động sản: là tài sản không thể di dời được (đất đai, nhà ở)
• Động sản: là những tài sản không phải là bất động sản
• Hoa lợi: là những sản vật tự nhiên mà tài sản mang lại
• Lợi tức: là những khoản thu được từ việc khai thác tài sản
• Vật chính: là vật độc lập có thể khai thác được theo tính năng
• Vật phụ: là vật trực tiếp phục vụ cho công dụng của vật chính và là một
bộ phận của vật chính
• Bên cạnh đó tài sản còn được phân loại là: Vật chia được, vật không chia
được; vật tiêu hao, vật không tiêu hao; vật cùng loại, vật đặc định, vật
đồng bộ…
Từ những phân tích trên, theo quan điểm của người viết thì khái niệm tài sản
có thể hiểu một cách đơn giản đó là: tài sản là vật, lợi ích vật chất khác thuộc
quyền của chủ thể.
1.1.1.2. Khái niệm về tài sản riêng của vợ, chồng
Gia đình là tế bào của xã hội, gia đình tốt thì xã hội mới tốt. Vậy Nhà
nước sẽ làm gì để bảo vệ hôn nhân và gia đình? Có rất nhiều biện pháp mà một
biện pháp không thể thiếu được đó là việc ban hành các quy phạm pháp luật
điều chỉnh quan hệ hôn nhân và gia đình. Trong gia đình xã hội chủ nghĩa, vợ

chồng cùng chăm lo, gánh vác việc gia đình; những nhu cầu về đầu tư kinh
doanh riêng hay giao kết hợp đồng với người thứ ba lại thường xuyên xảy ra
hơn. Do đó tài sản của vợ, chồng không chỉ để phục vụ cho các thành viên
trong gia đình mà còn đáp ứng nhu cầu cho bản thân mỗi cá nhân. Luật Hôn
nhân và gia đình trên cở sở xem xét mối liên hệ của tài sản và cuộc sống vợ
chồng từ thực tiễn đã quy định quyền có tài sản riêng của vợ chồng. Quy định
về quyền có tài sản riêng của vợ chồng bắt đầu hình thành từ Luật Hôn nhân và
GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 13

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

gia đình năm 1986, trước đó Luật Hôn nhân gia đình năm 1959 không thừa
nhận vợ, chồng có quyền có tài sản riêng 3, do vậy tất cả tài sản mà vợ chồng có
được trước và sau khi kết hôn đều là tài sản chung. Luật Hôn nhân và gia đình
năm 2014 trên cơ sở kế thừa và phát triển Luật hôn nhân và gia đình năm 1986
và Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 đã khẳng định chắc chắn vợ chồng có
quyền sở hữu đối với tài sản riêng. Theo quy định tại khoản 1 Điều 44 Luật
Hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2014 thì vợ chồng có toàn quyền chiếm
hữu, sử dụng và định đoạt tài sản riêng của mình phù hợp với quy định của
pháp luật4; Vợ, chồng có quyền tặng, cho, mua bán trao đổi tài sản riêng của
mình với bất kì chủ thể nào một cách độc lập và bình đẳng.
Tuy nhiên trong pháp luật của Nhà nước ta cho đến nay vẫn chưa có một
khái niệm về tài sản riêng của vợ, chồng được quy định trong một văn bản cụ
thể của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Cho nên, chỉ có thể dựa vào quy định

của pháp luật liên quan đến tài sản riêng để làm căn cứ xác định tài sản riêng
của vợ, chồng cũng như quyền sở hữu đối với tài sản riêng của vợ, chồng.
Theo quy định tại Điều 43 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 thì căn
cứ để xác định tài sản riêng của vợ, chồng bao gồm:
- Tài sản mà mỗi người có trước khi kết hôn
- Tài sản được thừa kế riêng, được tặng cho riêng trong thời kì hôn nhân
- Tài sản có được do chia tài sản chung trong thời kì hôn nhân
- Tài sản phục vụ nhu cầu thiết yếu của vợ, chồng và tài sản khác mà theo
quy định thuộc sở hữu riêng của vợ, chồng
- Tài sản được hình thành từ tài sản riêng của vợ, chồng cũng là tài sản
riêng của vợ, chồng
Như vậy, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 đã chỉ ra nguồn gốc phát
sinh tài sản riêng và dựa vào đó làm căn cứ xác định tài sản riêng của mỗi bên
vợ, chồng. Những tài sản được luật quy định sẽ là tài sản riêng của vợ, chồng
bao gồm: tài sản mà mỗi người có trước khi kết hôn; tài sản mà mỗi người
được thừa kế riêng, được tặng cho riêng trong thời kỳ hôn nhân; Tài sản có
được do chia tài sản chung trong thời kì hôn nhân; tài sản phục vụ nhu cầu thiết
yếu của gia đình (ăn, mặc, ở, học tập, khám bệnh, chữa bệnh và các nhu cầu
3 Luật Hôn nhân và gia đình năm 1959, điều 14 quy định: Vợ và chồng đều có quyền sở hữu,
hưởng thụ và sử dụng ngang nhau đối với các tài sản có trước và sau khi cưới.
4 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, điều 44, khoản 1 quy định: Vợ, chồng có quyền chiếm
hữu, sử dụng, định đoạt tài sản riêng của mình; nhập hoặc không nhập tài sản riêng vào tài sản
chung.

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 14

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh

Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

thiết yếu khác không thể thiếu cho cuộc sống của mỗi người, mỗi gia đình) của
vợ, chồng và tài sản khác5 mà theo quy định của pháp luật thuộc sở hữu riêng
của vợ, chồng; hay là tài sản được hình thành từ tài sản riêng của vợ, chồng đó
có thể là: những tài sản do vợ, chồng tạo ra, thu nhập do lao động, hoạt động
sản xuất kinh doanh, hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng và những thu
nhập hợp pháp khác trong thời kỳ hôn nhân sau khi chia tài sản chung.
Bên cạnh đó, cần xem xét quy định của pháp luật đối với căn cứ xác
định tài sản riêng của vợ, chồng. Luật Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam
năm 2014 quy định là: “Tài sản mà mỗi người có trước khi kết hôn” bởi lẽ
trước khi kết hôn vợ và chồng là những chủ thể pháp lý độc lập với các quyền
và nghĩa vụ hoàn toàn không bị ràng buộc trong quan hệ hôn nhân gia đình. Tài
sản riêng đó có thể là thu nhập do lao động, hoạt động sản xuất kinh doanh của
bản thân người tạo ra, cũng có thể do họ được thừa kế hay tặng cho riêng.
Ngoài ra pháp luật còn quy định những tài sản tạo ra “trong thời kỳ hôn nhân”
cũng có thể được coi là tài sản riêng của vợ, chồng; nếu tài sản đó họ có được
do tặng cho riêng, được thừa kế riêng, nhận phần của mình từ việc chia tài sản
chung, hoa lợi lợi tức nhận được do tài sản riêng của họ mang lại. Chính vì vậy,
những tài sản tạo ra trong “thời kỳ hôn nhân” mới được xác định là tài sản
chung hay riêng của vợ, chồng. Ở đây có thể hiểu “thời kỳ hôn nhân” là thời
gian tồn tại quan hệ vợ, chồng được tính từ ngày kết hôn đến ngày chấm dứt
hôn nhân6. Tuy nhiên, trong thực tế có nhiều trường hợp vợ chồng lấy nhau
không đăng ký kết hôn, khi phát sinh mâu thuẫn thì đưa ra tòa xin ly hôn và
phân chia tài sản. Để giải quyết tình trạng hôn nhân thực tế còn tồn động từ
trước, khi xem xét hậu quả của việc chia tài sản chung của vợ chồng theo hôn
nhân thực tế sẽ theo quy định ở Nghị quyết số 35/2000/NQ10 của Quốc hội
ngày 09/6/2000; Nghị quyết số 02/2000/NQ-HĐTPTANDTC của Hội đồng

thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ngày 23/12/2000.
Từ những phân tích trên, theo quan điểm của người viết thì khái niệm
5 Nghị định 126/2014/NĐ-CP ngày 31/12/2014 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và
biện pháp thi hành Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, điều 11 quy định tài sản riêng khác của
vợ chồng bao gồm:
“1. Quyền tài sản đối với đối tượng sở hữu trí tuệ theo quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ.
2. Tài sản mà vợ, chồng xác lập quyền sở hữu riêng theo bản án, quyết định của Tòa án hoặc cơ
quan có thẩm quyền khác.
3. Khoản trợ cấp, ưu đãi mà vợ, chồng được nhận theo quy định của pháp luật về ưu đãi người
có công với cách mạng; quyền tài sản khác gắn liền với nhân thân của vợ, chồng”.
6 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, điều 3, khoản 13

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 15

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

tài sản riêng của vợ, chồng có thể được hiểu như sau: Tài sản riêng của vợ,
chồng là tài sản; mà mỗi bên vợ, chồng có quyền sở hữu đối với tài sản đó, nếu
tài sản đó có được trước thời kỳ hôn nhân hoặc trong thời kỳ hôn nhân do
được tặng cho riêng, thừa kế riêng, phần tài sản được nhận sau khi chia tài sản
chung hay tài sản theo quy định của pháp luật thuộc khối tài sản riêng của mỗi
bên vợ, chồng cũng như hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng đó. Theo đó
mỗi bên vợ, chồng có toàn quyền chiếm hữu. sử dụng, định đoạt thuộc sở hữu
riêng của mình.

1.1.2. Đặc điểm về tài sản riêng của vợ, chồng
Trong quá trình thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm
hoàn thiện pháp Luật Hôn nhân và gia đình cũng như xây dựng xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh. Đảng và Nhà nước ta đã xác định tăng cường bình
đẳng giới, lồng ghép các vấn đề về giới với các chính sách, chương trình, dự án
phát triển là nội dung quan trọng trong chiến lược phát triển toàn diện về tăng
trưởng xóa đói, giảm nghèo và đảm bảo công bằng cho xã hội. Để thực hiện
điều đó pháp luật nói chung và Luật Hôn nhân và gia đình nói riêng đã ban
hành những quy định thể hiện quyền bình đẳng của các chủ thể khi tham gia
vào quan hệ pháp luật đó. Trong Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 đã quy
định vợ, chồng có quyền có sở hữu riêng về tài sản, đây là quy định thể hiện sự
bình đẳng giữa vợ chồng khi tham gia vào quan hệ hôn nhân ngoài việc có tài
sản chung thì họ vẫn có quyền có tài sản riêng để thực hiện các giao dịch hay
nhu cầu của bản thân, đồng thời đảm bảo cuộc sống của cá nhân khi hôn nhân
tan vỡ; bên cạnh đó, vợ chồng vừa là chủ thể trong quan hệ hôn nhân và gia
đình, vừa là chủ thể trong quan hệ dân sự khi thực hiện quyền sở hữu của mình
đối với tài sản riêng tham gia vào các giao dịch dân sự. Cho nên, tài sản riêng
của vợ, chồng cũng có một số đặc điểm sau:
Một là, xuất phát tự vị trí, vai trò của gia đình đối với sự tồn tại và phát
triển của xã hội, Nhà nước bằng pháp luật quy định về tài sản riêng của vợ,
chồng đều xuất phát từ mục đích trước tiên và chủ yếu nhằm bảo đảm quyền lợi
của gia đình, trong đó có lợi ích cá nhân của vợ, chồng. Theo đó, dù vợ chồng
có quyền sở hữu đối với tài sản chung hay tài sản riêng thì họ đều có nghĩa vụ
dùng tài sản riêng của mình đóng góp nhằm bảo đảm đời sống chung của gia
đình, nghĩa vụ chăm sóc lẫn nhau, nuôi dưỡng và giáo dục con cái. Do vậy, khi
mỗi bên vợ, chồng có toàn quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt đối với tài sản
GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 16

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

riêng của mình; nhưng nếu tài sản chung không đủ đáp ứng nhu cầu của cuộc
sống chung thì một bên vợ hoặc chồng có tài sản riêng phải dùng tài sản đó
đảm bảo cuộc sống chung của gia đình.
Hai là, tài sản riêng cả vợ chồng có nguồn gốc từ sở hữu tư nhân trong
luật dân sự (sở hữu của cá nhân với tài sản hợp pháp của mình bao gồm thu
nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất, vốn,
hoa lợi, lợi tức…). Góp phần đảm bảo cho sự độc lập và bình đẳng của vợ
chồng trong quan hệ giữa họ với nhau và với người thứ ba. Sau khi kết hôn vợ
hoặc chồng có tài sản riêng vẫn có tư cách độc lập trong xã hội, tự do tham gia
vào xác lập giao dịch dân sự.
Ba là, tài sản riêng của vợ, chồng cũng mang lại nét đặc thù riêng biệt trong
việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ của chủ thể. Vợ chồng với tư cách là chủ
thể của khối tài sản riêng có quyền tự mình định đoạt khối tài sản riêng mà
không phụ thuộc vào ý chí của người khác 7. Tuy nhiên, trong một số trường hợp
quyền sở hữu đối với tài sản riêng của vợ chồng bị hạn chế, theo quy định tại
khoản 4 Điều 44 Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2014 thì vợ chồng
là chủ sở hữu tài sản riêng của mình nhưng khi hoa lợi, lợi tức thu được từ tài
sản riêng của vợ chồng đã được đưa vào sử dụng là nguồn sống duy nhất của
gia đình thì việc định đoạt tài sản riêng của vợ chồng trong trường hợp liên quan
đến tài sản này cần thiết phải có thỏa thuận của hai vợ chồng. Như vậy quyền tự
định đoạt tài sản riêng của vợ chồng trong trường hợp này đã bị hạn chế ở một
số trường hợp theo quy định của pháp luật.
1.1.3. Ý nghĩa của quy định pháp luật về tài sản riêng của vợ, chồng
Đối với pháp luật của nước ta, việc quy định tài sản riêng của vợ, chồng

có ý nghĩa sau:
Trước tiên, việc quy định vợ, chồng có quyền có tài sản riêng nhằm
mục đích xóa bỏ sự bất bình đẳng về mặt tài sản giữa vợ và chồng đồng thời
đáp ứng được mong muốn của hàng triệu phụ nữ Việt Nam là muốn có địa vị
bình đẳng với người chồng trong gia đình. Điều này hoàn toàn phù hợp với
Hiến pháp của nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là mong muốn mọi
7 Bộ luật Dân sự năm 2005, điều 184 Quyền chiếm hữu của chủ sở hữu: Trong trường hợp chủ
sở hữu chiếm hữu tài sản thuộc sở hữu của mình thì chủ sở hữu được thực hiện mọi hành vi theo
ý chí của mình để nắm giữ, quản lý tài sản nhưng không được trái pháp luật, đạo đức xã hội;
Việc chiếm hữu của chủ sở hữu không bị hạn chế, gián đoạn về thời gian, trừ trường hợp chủ sở
hữu chuyển giao việc chiếm hữu cho người khác hoặc pháp luật có quy định khác.

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 17

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

người đều bình đẳng trước pháp luật8, phù hợp với quy định của Bộ luật Dân sự
năm 2005 cũng thừa nhận quyền có tài sản riêng của vợ, chồng. Điều 212 Bộ
luật Dân sự năm 2005 ghi nhận tài sản thuộc sở hữu tư nhân bao gồm: “Thu
nhập hợp pháp của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất, vốn,
hoa lợi, lợi tức và các tài sản hợp pháp khác của cá nhân”. Nhờ vậy trong quan
hệ hôn nhân người vợ và người chồng có thể độc lập tham gia vào các quan hệ
xã hội bằng cách dùng tài sản thuộc sở hữu riêng phục vụ cho nhu cầu sinh
hoạt, tiêu dùng hoặc sản xuất, kinh doanh và các mục đích khác phù hợp với

quy định của pháp luật9; họ có thể chủ động tham gia vào các giao dịch dân sự
và kinh tế để đảm bảo thỏa mãn nhu cầu vật chất của các thành viên trong gia
đình cũng như của cá nhân người vợ, người chồng. Ngoài ra, việc quy định trên
còn tạo điều kiện để cho vợ, chồng tự do tham gia vào các hoạt động kinh
doanh riêng nhưng vẫn đảm bảo sự bền chặt của hai người bằng quan hệ hôn
nhân, ổn định hạnh phúc gia đình. Gia đình tồn tại thì xã hội mới phát triển
được, theo triết học Mác-Lênin thì vật chất quyết định ý thức vì thế nếu nền
kinh tế không phát triển được, dẫn đến gia đình sẽ không hạnh phúc cũng như
xã hội sẽ không phồn thịnh được. Bởi vậy, khi mỗi công dân tham gia vào các
hoạt động sản xuất kinh doanh tạo ra nhiều của cải, xây dựng gia đình hạnh
phúc, bền vững. Quy định này đã tạo điều kiện tạo cho người phụ nữ có chổ
đứng ngang hàng với nam giới trong việc đóng góp vào công cuộc xây dựng và
bảo vệ tổ quốc.
Thứ hai, do Việt Nam đang trên đà phát triển đã chịu phần nào sự ảnh
hưởng của nền kinh tế thị trường và lối sống Phương Tây. Cho nên hiện nay
tình trạng ly hôn ở nước ta xảy ra ngày càng nhiều. Chính vì vậy, nhiều quan hệ
hôn nhân không được thiết lập trên yếu tố tình cảm chân thành mà được dựa
trên yếu tố vật chất hôn nhân thực dụng - kết hôn vì của cải của nhau. Nên việc
quy định tài sản riêng của vợ, chồng có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo
được đời sống của mỗi bên vợ, chồng sau khi hôn nhân tan rã.
Thứ ba, việc quy định tài sản riêng còn nhằm bảo vệ lợi ích với người
thứ ba khi có quan hệ tài sản với một bên vợ hoặc chồng. Vì thế, trên cơ sở quy
định của pháp luật, người thứ ba sẽ xác định được quyền hạn của người vợ,
người chồng trong việc thực hiện xác lập các giao dịch làm cho quyền lợi của
8 Hiến pháp năm 2013, điều 16, khoản 1: Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật.
9 Bộ luật Dân sự năm 2005, điều 213, khoản 1

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 18

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

họ được bảo đảm hơn.
Thứ tư, trong thực tế để đáp ứng quyền lợi của gia đình, nghĩa vụ nuôi
dạy, chăm sóc, giáo dục con cái...trong suốt thời kỳ hôn nhân. Người vợ, người
chồng phải ký rất nhiều hợp đồng với những người khác liên quan đến tài sản
riêng của vợ, chồng. Do vậy vợ chồng sẽ dùng phần tài sản riêng của mình để
thỏa mãn những nhu cầu riêng, thực hiện những nghĩa vụ dân sự riêng mà
không ảnh hưởng đến chồng hoặc vợ mình. Xét ở phương diện này quy định
về việc vợ, chồng có quyền có tài sản riêng không những không làm mất đi tính
chất cộng đồng trong quan hệ hôn nhân; trái lại, nó còn góp phần củng cố và ổn
định quan hệ hôn nhân và gia đình. Ghi nhận quyền có tài sản riêng của vợ
chồng cũng thể hiện tính linh hoạt và mềm dẻo của pháp luật hôn nhân và gia
đình khi cho phép vợ, chồng tự quyết định số phận pháp lý của tài sản riêng:
“Vợ, chồng có quyền nhập hay không nhập tài sản riêng vào khối tài sản
chung”10. Như vậy, bình thường cuộc sống của vợ chồng hòa thuận, hạnh phúc
thì vợ chồng thường không phân biệt tài sản chung, tài sản riêng. Trong trường
hợp cần thiết phải phân định tài sản chung, tài sản riêng của vợ, chồng, quy
định về căn cứ xác định của các loại tài sản của vợ chồng mới thực sự có ý
nghĩa khi giải quyết các tranh chấp; Nhiều tranh chấp sẽ phát sinh giữa vợ,
chồng liên quan đến quyền lợi của những người khác theo từng trường hợp cụ
thể. Do đó, quy định tài sản riêng của vợ, chồng là căn cứ để giải quyết các
tranh chấp về tài sản chung hay tài sản riêng giữa vợ và chồng.
Như vậy, việc quy định tài sản riêng của vợ, chồng có ý nghĩa hết sức
quan trọng đối với hệ thống pháp luật nói riêng và đối với sự phát triển của xã

hội nói chung; góp phần rất lớn đảm bảo lợi ích của cá nhân bên cạnh lợi ích
của gia đình. Bên cạnh lợi ích của gia đình thì lợi ích của cộng đồng xã hội
cũng được đảm bảo và duy trì.
1.2. Khái quát chung về hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ,
chồng
1.2.1. Khái niệm về quyền định đoạt tài sản riêng và hạn chế quyền
định đoạt tài sản riêng của vợ, chồng
1.2.1.1. Khái niệm về quyền định đoạt tài sản riêng của vợ, chồng
Theo quy định tại Điều 195 của Bộ luật Dân sự năm 2005 thì:
“Quyền định đoạt là quyền chuyển giao quyền sở hữu tài sản hoặc trừ bỏ
10 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, điều 44, khoản 1

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 19

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

quyền sở hữu đó”, quyền định đoạt là một trong ba quyền năng quan trọng của
quyền sở hữu11, quyền định đoạt tài sản được hiểu là quyền quyết định số phận
pháp lý của tài sản; nói như vậy, vì có quyền định đoạt tài sản thì có thể thực
hiện các hành vi để quyết định sự tồn tại của vật. Tuy nhiên, việc thực hiện các
hành vi này phải nằm trong khuôn khổ pháp luật cho phép; quyền này được thể
hiện ở hai góc độ sau:
Thứ nhất, là định đoạt về số phận thực tế của tài sản, tức là chủ thể
có quyền định đoạt tài sản làm cho nó không còn trên thực tế nữa như: Tiêu

hủy, dùng hết, hủy bỏ, từ bỏ quyền sở hữu (vứt bỏ hoặc tiêu hủy tài sản). Bằng
hành vi của mình, các chủ thể tác động trực tiếp lên tài sản, làm cho tài sản
không còn tồn tại nữa. Như đã phân tích ở trên, việc thực hiện hành vi này phải
nằm trong khuôn khổ pháp luật cho phép.
Thứ hai, là định đọat về số phận pháp lý của vật, là việc chuyển
giao quyền sở hữu đối với tài sản từ chủ thể này sang chủ thể khác. Thông
thường việc định đoạt pháp lý của tài sản phải thông qua các giao dịch dân sự
phù hợp với ý chí của chủ sở hữu. Các hình thức định đoạt số phận pháp lý rất
đa dạng, có thể định đoạt đối với tài sản như bán, trao đổi, tặng cho, chuyển
nhượng, góp vốn kinh doanh...Cho nên, chủ thể có quyền định đoạt tài sản
thông thường là chính chủ sở hữu, nhưng trong một vài trường hợp các chủ thể
khác cũng có quyền định đoạt tài sản khi được chủ sở hữu ủy quyền 12. Việc
định đoạt tài sản của chủ thể khác không phải là chủ sở hữu của tài sản đó thì
phải tuân theo những điều kiện quy định tại Điều 196 Bộ luật Dân sự năm 2005
là: “Việc định đoạt tài sản phải do người có năng lực hành vi dân sự thực hiện
theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp pháp luật có quy định trình tự,
thủ tục định đoạt tài sản thì phải tuân theo trình tự, thủ tục đó”. Như vậy
quyền định đoạt tài sản theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2005 thì quyền
định đoạt là một quyền năng của chủ thể sở hữu để quyết định về “số phận” của
vật; chủ sở hữu có quyền chuyển giao quyền, từ bỏ quyền sở hữu đó.
Tuy nhiên, vấn đề quyền định đoạt tài sản riêng của vợ, chồng chỉ có
quy định về quyền định đoạt và các căn cứ thực hiện quyền đó, nhưng vẫn chưa
có quy định nào làm rõ về khái niệm định đoạt tài sản riêng của vợ chồng theo
pháp luật hiện hành. Vì vậy, qua các phân tích, đánh giá và tổng hợp ở trên thì
11 Bộ luật Dân sự năm 2005, điều 173 quy định: Quyền sở hữu bao gồm quyền chiếm hữu, quyền

sử dụng và quyền định đoạt tài sản của chủ sở hữu theo quy định của pháp luật.
12 Bộ luật Dân sự năm 2005, điều 198

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 20

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

theo người viết khái niệm quyền định đoạt tài sản riêng của vợ, chồng có thể
hiểu là: Quyền định đoạt tài sản riêng của vợ chồng là việc vợ, chồng quyết
định số phận tài sản riêng thuộc sở hữu của mình mà không cần sự thỏa thuận,
đồng ý của người còn lại.
1.2.1.2. Khái niệm về hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ,
chồng
Theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, thì trong
quan hệ hôn nhân vợ chồng đều có quyền sở hữu đối với tài sản, tài sản đó có
thể là tài sản chung hoặc tài sản riêng của mỗi bên vợ, chồng. Đối với tài sản
riêng của vợ, chồng, về nguyên tắc, vợ chồng có quyền định đoạt đối với tài sản
riêng; vợ chồng có quyền nhập hoặc không nhập tài sản riêng vào tài sản
chung; vợ chồng có quyền quản lý tài sản riêng của mình để tham gia, trong
trường hợp vợ, chồng không thể tự mình quản lý tài sản riêng và cũng không ủy
quyền cho người khác quản lý thì khi đó bên kia có quyền quản lý đó; tài sản
riêng của vợ, chồng được đảm bảo thanh toán cho nghĩa vụ về tài sản riêng của
vợ chồng13.
Tuy nhiên, do tính chất cộng đồng của quan hệ hôn nhân cho nên việc
định đoạt tài sản riêng của vợ chồng có thể bị hạn chế, đó là trường hợp tài sản
riêng mà hoa lợi, lợi tức phát sinh là nguồn sống duy nhất của gia đình hoặc
giao dịch liên quan đến nhà là nơi ở duy nhất của vợ chồng, thì việc định đoạt
tài sản riêng đó phải có sự đồng ý, thỏa thuận của chồng, vợ 14; Nếu không có sự

đồng ý của người còn lại trong giao dịch liên quan đến tài sản có hoa lợi, lợi
tức là nguồn sống duy nhất hay đến nhà ở duy nhất của cả gia đình thì giao dịch
đó sẽ bị vô hiệu theo quy định của pháp luật 15. Điều này có nghĩa là người có
tài sản riêng bị hạn chế quyền định đoạt tài sản đó: vợ chồng không có quyền
đơn phương định đoạt tài sản riêng của mình nếu điều đó dẫn đến hậu quả ảnh
hưởng đến nguồn sống duy nhất cũng như là nơi ở duy nhất của gia đình; quy
định này mang tính nhân đạo và bảo vệ các giá trị đạo đức truyền thống trong
gia đình, là cơ sở ràng buộc trách nhiệm của vợ chồng với gia đình. Đây là một
ngoại lệ của quyền chiếm hữu, sử dụng và định đoạt đối với tài sản riêng của
vợ hoặc chung.
Trên cơ sở phân tích tổng kết từ những quy định của pháp luật về tài sản
13 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, điều 44
14 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, điều 3 và điều 44, khoản 4

15 Bộ luật Dân sự năm 2005, điều 127

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 21

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

riêng cũng như về quyền định đoạt tài sản riêng đã đề cập, theo quan điểm của
người viết khái niệm về hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ, chồng có
thể hiểu là: tài sản riêng phát sinh hoa lợi, lợi tức là nguồn sống duy nhất của
gia đình hay giao dịch liên quan đền nhà là nơi ở duy nhất của gia đình, là

những trường hợp do pháp luật quy định; Trong những trường hợp đó quyền
định đoạt tài sản riêng của vợ chồng sẽ bị hạn chế khi hoa lợi, lợi tức phát sinh
từ tài sản riêng là nguồn sống duy nhất của gia đình; hay việc xác lập, thực
hiện, chăm dứt các giao dịch liên quan đến nhà ở là nơi ở duy nhất của gia
đình, thì vợ (chồng) cần phải có sự đồng ý của người còn lại.

1.2.2. Đặc điểm của việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng của vợ,
chồng
Theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014: đối với tài
sản riêng của mình thì vợ, chồng được quyền định đoạt tài sản đó 16. Quyền định
đoạt đó thể hiện ở chỗ vợ, chồng có thể tự do chuyển giao quyền sở hữu tài sản
riêng của mình cho chủ thể khác thông qua hợp đồng hoặc thông qua giao dịch
một bên; chủ sở hữu còn có thể bằng ý chí, hành vi của mình chấm dứt quyền
sở hữu của mình đối với một tài sản nhất định thuộc sở hữu riêng của vợ,
chồng. Pháp luật tôn trọng và bảo vệ quyền định đoạt của chủ sở hữu đối với tài
sản riêng của vợ, chồng cũng là tôn trọng quyền tự do của cá nhân. Quyền tự do
định đoạt có thể được thực hiện mà không cần đến sự đồng ý của một chủ thể
khác. Tuy nhiên, quyền tự do của cá nhân là cái cá biệt, cái đơn nhất của các cá
nhân, nhưng cái cá biệt không thể tồn tại bên ngoài cái chung được; cái chung
chỉ tồn tại trong cái riêng và thông qua cái riêng. Vì vậy, pháp Luật Hôn nhân
và gia đình năm 2014 quy định trong quan hệ hôn nhân vợ, chồng được tự do
định đoạt tài sản thuộc sở hữu riêng của mình; nhưng quyền tự do định đoạt
này lại không luôn được thực hiện nếu quyền này ảnh hưởng đến cuộc sống và
lợi ích chung của gia đình. Vì thế quyền tự do định đoạt trong một số trường
hợp sẽ bị hạn chế, chủ sở hữu không thể làm tất cả những gì mình muốn một
cách tự do nữa mà lúc này bị ràng buộc bởi những quy định của pháp luật cũng
16 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, điều 44, khoản 1

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 22

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

như trong mối quan hệ với gia đình. Cho nên, quy định về hạn chế quyền định
đoạt tài sản riêng của vợ, chồng trong Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 có
những đặc điểm:
Một là, pháp luật nước ta một mặt luôn tôn trọng quyền tự do định
đoạt tài sản riêng của vợ, chồng; mặt khác luôn đặt quyền đó trong một khuôn
khổ nhất định, nhằm tạo ra một khung hành lang pháp lý để xác định rõ người
có quyền sở hữu tài sản riêng có quyền gì, những quyền đó bị hạn chế trong
những trường hợp nào. Có thể nói việc pháp luật vừa ghi nhận vừa hạn chế
quyền định đoạt tài sản riêng của chủ sở hữu là hai phạm trù đối lập nhau
những cũng tồn tại thống nhất với nhau: Đối lập ở chỗ một bên là quy định và
bảo đảm quyền tự do định đoạt tài sản riêng được thực hiện, một bên lại hạn
chế thực hiện quyền tự do định đoạt ấy; chúng thống nhất ở chổ quy định về
quyền tự do và hạn chế định đoạt đều dựa vào bản chất của Nhà nước ta là
nhằm bảo vệ quyền tự do của cá nhân, thể hiện sự bình đẳng trong cộng đồng
xã hội. Vì vậy, dù cho pháp luật quy định vợ chồng được quyền tự do định đoạt
tài sản thuộc sở hữu riêng hay hạn chế quyền định đoạt tài sản đó thì đều nhằm
mục đích duy nhất là đảm bảo đời sống của các thành viên trong gia đình, mang
lại lợi ích cho gia đình và xã hội.
Cũng giống như quyền định đoạt tài sản riêng được quy định
trong Luật Hôn nhân và gia đình hiện hành, thì quy định về hạn chế quyền định
đoạt tài sản riêng thì tài sản riêng thuộc sở hữu duy nhất của người có tài sản
đó, nếu không phải là chủ sở hữu duy nhất của tài sản đó thì không nằm trong

phạm vi điều chỉnh của điều luật, chủ sở hữu phải có năng lực pháp luật và là
chủ thể trong quan hệ Luật Hôn nhân và gia đình.
Hai là, quyền định đoạt tài sản riêng của vợ, chồng theo quy định của
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 chỉ bị hạn chế trong một số trường hợp
nhất định. Khi một bên vợ hoặc chồng thực hiện các giao dịch liên quan đến tài
sản riêng thuộc phạm vi điều chỉnh của điều luật thì quy định về hạn chế quyền
định đoạt tài sản riêng mới được áp dụng. Để trở thành đối tượng điều chỉnh
của điều luật thì tài sản riêng của chủ sở hữu phải là những tài sản mà có hoa
lợi, lợi tức phát sinh là nguồn sống duy nhất của gia đình; hay tài sản là nhà là
nơi ở duy nhất của gia đình. Những tài sản này vợ, chồng phải là tài sản riêng
của một bên vợ hoặc chồng và đã được đưa vào sử dụng chung. Khi một bên
thực hiện giao dịch dân sự liên quan đến các tài sản này thì không có một tài
GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 23

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

sản nào khác để thay thế được, khi đó vợ, chồng là chủ sở hữu tài sản riêng
không thể tự mình quyết định số phận của tài sản đó được mà cần có sự đồng ý
của người còn lại.
Ba là, để những tài sản riêng có hoa lợi, lợi
tức phát sinh là nguồn sống duy nhất của gia đình; hay tài sản là nhà là nơi ở
duy nhất của gia đình có thể tham gia vào giao dịch dân sự với người thứ ba,
hay chủ sở hữu thực hiện các giao dịch liên quan đến sự tồn tại của tài sản thì
cần phải có sự đồng ý của vợ, chồng. Quy định về hạn chế quyền định đoạt tài

sản riêng của vợ, chồng sẽ bị gỡ bỏ nếu một bên vợ chồng đồng ý với ý kiến đã
nêu của chủ sở hữu tài sản riêng đối với số phận của tài sản. Sự đồng ý đó nếu
pháp luật buộc phải tuân theo hình thức nhất định thì phải tuân theo quy định
pháp luật. Trong trường hợp chưa có sự đồng ý của một bên vợ (chồng) mà chủ
sở hữu thực hiện gaio dịch với người thứ ba liên quan đến tài sản đó thì giao
dịch đó sẽ bị Tòa án tuyên là vô hiệu theo quy định tại Điều 127 Bộ luật Dân
sự năm 200517.
1.2.3. Lược sử quá trình phát triển của việc ghi nhận hạn chế quyền
định đoạt tài sản riêng trong pháp luật hôn nhân gia đình nước ta
1.2.3.1. Luật Hôn nhân gia đình năm 1959
Hiến pháp Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được Quốc hội Khóa I Kỳ
họp thứ 11 thông qua ngày 32/12/1959 và Chủ tịch nước ký lệnh công bố ngày
01/01/1960. Điều 24 Hiến pháp quy định: “Phụ nữ nước Việt Nam Dân chủ
Cộng hòa có quyền bình đẳng với nam giới về các mặt sinh hoạt chính trị, kinh
tế, văn hóa, xã hội và gia đình...Nhà nước bảo hộ hôn nhân và gia đình”. Từ
quy định mang tính nguyên tắc đó, các giải pháp chi tiết của vấn đề hoàn thiện
chế độ hôn nhân và gia đình đã được xây dựng và ghi nhận tại Luật Hôn nhân
và gia đình năm 1959. Luật Hôn nhân và gia đình năm 1959 đầu tiên của nước
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được Quốc hội thông qua vào ngày 29/12/1959 và
được công bố ngày 13/01/1960, một trong những đạo luật được ban hành sớm
nhất giữ vị trí quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt Nam 18.
Luật Hôn nhân và gia đình năm 1959 là công cụ pháp lý của Nhà
nước ta được xây dựng và thực hiện với hai nhiệm vụ cơ bản là: xóa bỏ những
17 Nghị định số 126/2014/NĐ-CP ngày 31 tháng 12 năm 2014 của Chính phủ quy định chi tiết

một số điều và biện pháp thi hành Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, điều 13.
18 Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam, Nxb Công an
nhân dân, Hà Nội, năm 2007, Tr.118-116.

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 24

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh


Tài sản riêng và việc hạn chế quyền định đoạt tài sản riêng theo quy định
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014

tàn tích của chế độ phong kiến lạc hậu, xây dựng chế độ hôn nhân gia đình mới
xã hội chủ nghĩa: “hạnh phúc, dân chủ và hòa thuận, trong đó mọi người đoàn
kết thương yêu nhau giúp đỡ nhau tiến bộ”19.
Ở miền Nam, sau năm 1945, nhà nước chế độ cũ cũng đã ban hành một số
văn bản điều chỉnh các quan hệ hôn nhân và gia đình:
- Luật Gia đình ngày 02/01/1959
- Sắc lệnh 15/64 ngày 23/07/1964
- Bộ dân luật ngày 2012/1972
Những văn bản pháp luật mà quy định bãi bỏ chế độ đa thê, song quan hệ
vợ chồng vẫn là sự bất bình đẳng, người vợ phụ thuộc vào người chồng. Trong
gia đình vai trò của người chồng là quyết định. Về tài sản, người chồng là
người quản lý tài sản chung và riêng của hai vợ chồng: “Người chồng quản trị
tài sản cộng đồng và tài sản riêng của hai vợ chồng. Nếu người chồng không
có năng lực pháp lý, thất tung, đi xa lâu ngày hay bị cản trở vì một duyên cớ
chánh đáng nào khác người vợ sẽ thay thế trong quyền quản trị” 20.
Về quan hệ vợ, chồng: Luật Hôn nhân và gia đình năm 1959 quy định
quyền bình đẳng giữa vợ và chồng, vợ chồng có nghĩa vụ thương yêu, quý
trọng, chăm sóc lẫn nhau, v.v..., vợ chồng có quyền thừa kế tài sản của nhau.
Do hầu hết các tư liệu sản xuất đều thuộc sở hữu Nhà nước hoặc được tập thể
hóa, sở hữu tư nhân chỉ bao gồm các tư liệu tiêu dùng, vợ chồng hầu như chỉ có
các tài sản phục vụ nhu cầu sinh hoạt. Để bảo vệ quyền lợi chính đáng của

người vợ trong quan hệ gia đình về tài sản, trong bối cảnh đấu tranh xóa bỏ tàn
dư của chế độ phong kiến. Luật Hôn nhân và gia đình năm 1959 quy định: “vợ
chồng đều có quyền sở hữu, hưởng thụ và sử dụng ngang nhau đối với tài sản
có trước và sau khi cưới”21; Luật Hôn nhân và gia đình năm 1959 không quy
định về việc vợ, chồng có quyền có tài sản riêng mà tất cả tài sản có trước và
sau khi kết hôn đều là tài sản chung. Như vậy, Luật Hôn nhân và gia đình 1959
chỉ quy định một chế định về tài sản của vợ, chồng đó là tài sản chung hợp
nhất. Điều đó nhằm xóa bỏ sự bất bình đẳng giữa nam và nữ, bảo vệ quyền lợi
của người phụ nữ trong gia đình. Khi hôn nhân được xác lập, không kể tài sản
có được từ nguồn gốc nào đều được coi là tài sản chung của vợ chồng và từ đó
mỗi bên vợ hoặc chồng không có tài sản thuộc sở hữu riêng.
19 Luật Hôn nhân và gia đình năm 1959, điều 1
20 Bộ Dân luật 1972 của Việt Nam cộng hòa, điều 153
21 Luật Hôn nhân và gia đình năm 1959, điều 15

GVHD: ThS. Huỳnh Thị Trúc Giang

Trang 25

SVTH: Huỳnh Ngọc Hạnh