Nghiên cứu đánh giá hiệu quả hoạt động của hệ thống thu gom và xử lý nước thải chăn nuôi lợn tập trung tại xã ngọc lũ, huyện bình lục, hà nam và đề xuất một số giải pháp cải thiện
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.64 MB, 104 trang )
L I CAM OAN
Tên tôi là
: Di p Th Thu Th y
Mã s h c viên
: 138.440.301.027
L p
: 21KHMT21
Chuyên ngành
: Khoa h c Môi tr
Mã s
: 60-85-02
Khóa h c
: K21 (2013 - 2015)
Tôi xin cam đoan quy n lu n v n đ
ng
c chính tôi th c hi n d
is h
ng d n
ng Th Thanh Huy n và PGS.TS. Bùi Qu c L p v i đ tài nghiên c u
c a TS.
trong lu n v n “Nghiên c u đánh giá hi u qu ho t đ ng c a h th ng thu gom
và x lý n
c th i ch n nuôi l n t p trung t i xã Ng c L , huy n Bình L c, Hà
Nam và đ xu t m t s gi i pháp c i thi n”.
ây là đ tài nghiên c u m i, không trùng l p v i các đ tài lu n v n nào
tr
c đây, do đó không có s sao chép c a b t kì lu n v n nào. N i dung c a lu n
v nđ
c th hi n theo đúng quy đ nh, các ngu n tài li u, t li u nghiên c u và s
d ng trong lu n v n đ u đ
c trích d n ngu n.
N u x y ra v n đ gì v i nôi dung lu n v n này, tôi xin ch u hoàn toàn trách
nhi m theo quy đ nh./.
NG
I VI T CAM OAN
Di p Th Thu Th y
L IC M
N
có th hoàn thành lu n v n t t nghi p này, ngoài nh ng c g ng c a b n
thân, tôi còn nh n đ
c s quan tâm giúp đ c a các th y cô, b n bè, trong tr
ng
và các cá nhân, t p th trên đ a bàn nghiên c u.
Tôi xin g i l i c m n sâu s c t i giáo viên TS.
PGS.TS. Bùi Qu c L p đã tr c ti p h
ng Th Thanh Huy n và
ng d n tôi xây d ng lu n v n, luôn gi ng
gi i, ch d n, góp ý sâu sát m t cách t n tình.
Tôi c ng xin g i l i c m n chân thành nh t đ n các th y, các cô thu c Khoa
Môi Tr
ng tr
ng
i h c Th y L i, các th y cô là nh ng ng
cho tôi nh ng ki n th c, ý t
ng trong su t quá trình tôi đ
i đã truy n th
c h c t p t i tr
ng,
t o m i đi u ki n t t nh t đ tôi có th hoàn thành lu n v n t t nghi p này.
Trong th i gian kh o sát th c đ a, tôi xin c m n ch Nguy n Th H
c c B o v môi tr
tr
ng Hà Nam, ng
ng - Chi
ng Hà Nam, anh Nguy n Thành Nam - S Tài nguyên và Môi
i dân thôn đ i 1, xã Ng c L đã ng h , t o đi u ki n cho
vi c thu th p tài li u c ng nh vi c l y phi u đi u tra đ
c di n ra thu n l i.
M t l n n a tôi c m n t t c nh ng th y cô, b n bè, t p th , ban ngành vì
nh ng giúp đ quý báu trong su t th i gian qua, tôi s luôn ghi nh .
Vì nh ng kinh nghi m và ki n th c c a b n thân còn h n ch , lu n đ
c hoàn
thành trong th i gian có h n nên không tránh kh i nh ng thi u sót. Tôi mong s
nh n đ
c nh ng ý ki n đóng góp c a các th y cô cùng toàn th các b n đ c đ
lu n v n t t nghi p này đ
c hoàn thi n h n n a.
Hà N i, ngày 20 tháng 04 n m 2015
H c viên
Di p Th Thu Th y
M CL C
DANH M C CH
VI T T T
DANH M C HÌNH V
DANH M C B NG BI U
M
U ....................................................................................................................1
1.Tính c p thi t c a đ tài ...........................................................................................1
2. M c đích nghiên c u c a đ tài lu n v n ................................................................2
3.
it
3.1.
ng và ph m vi nghiên c u ...........................................................................3
it
ng nghiên c u...........................................................................................3
3.2. Ph m vi nghiên c u ..............................................................................................3
4. Cách ti p c n và ph
ng pháp nghiên c u .............................................................3
4.1. Cách ti p c n ........................................................................................................3
4.2. Ph
ng pháp nghiên c u......................................................................................3
4.2.1. Ph
ng pháp k th a.........................................................................................3
4.2.2. Ph
ng pháp thu th p, t ng h p và phân tích s li u .......................................4
4.2.3. Ph
ng pháp đi u tra, kh o sát thu th p thông tin ............................................4
4.2.4. Ph
ng pháp đánh giá nhanh có s tham gia c a c ng đ ng ...........................4
4.2.5. Ph
ng pháp chuyên gia ...................................................................................4
Ch
ng 1: T NG QUAN CÁC V N
NGHIÊN C U ....................................5
1.1
. T ng quan v ngành ch n nuôi l n
1.1.1.
Gi i thi u chung ............................................................................................5
1.1.2.
Tình hình thu gom n
1.1.3 M t s gi i pháp x lý n
Vi t Nam ..........................................5
c th i ch n nuôi l n trên th gi i và Vi t Nam ........7
c th i ch n nuôi l n trên th gi i và Vi t Nam ......8
1.1.3.1. Trên th gi i ...................................................................................................8
1.1.3.2. T i Vi t Nam ................................................................................................12
1.1.3.3. T i Hà Nam ..................................................................................................17
1.2 T ng quan v xã Ng c L , huy n Bình L c, t nh Hà Nam ................................18
1.2.1 i u ki n t nhiên ............................................................................................18
1.2.1.1 V trí đ a lý ...................................................................................................18
1.2.1.2
c đi m đ a hình ........................................................................................19
1.2.1.3
c đi m khí h u .........................................................................................19
1.2.1.4. Ch đ th y v n sông h .............................................................................20
1.2.2 i u ki n kinh t - xã h i .................................................................................21
1.2.2.1 Kinh t - lao đ ng .........................................................................................21
1.2.2.2 Xã h i ...........................................................................................................21
1.2.2.3 Hi n tr ng s d ng đ t .................................................................................21
1.2.2.4 S n xu t nông nghi p ....................................................................................22
1.2.2.5 C s h t ng giao thông, th y l i ...............................................................22
1.2.3. Th c tr ng ngành ch n nuôi l n t nh Hà Nam và xã Ng c L .......................23
1.2.3.1. Th c tr ng ch n nuôi l n c a t nh Hà Nam .................................................23
1.2.3.2. Th c tr ng ngành ch n nuôi l n c a huy n Bình L c .................................25
1.2.3.3. Th c tr ng ngành ch n nuôi l n c a xã Ng c L ........................................26
1.2.4. Tác đ ng c a làng ngh ch n nuôi l n t i h sinh thái c nh quan môi tr ng
................................................................................................................................27
1.2.4.1. Tác đ ng t i h sinh thái sông Châu Giang .................................................27
1.2.4.2. Tác đ ng t i h sinh thái nông nghi p .........................................................27
1.2.4.3. Tác đ ng t i c nh quan thiên nhiên, giá tr v n hóa th m m .....................28
1.2.4.5.Tác đ ng t i môi tr
ng không khí và s c kh e ng
i dân .........................29
Ch ng 2: ÁNH GIÁ HI U QU HO T
NG C A H TH NG THU
GOM VÀ X LÝ N
C TH I CH N NUÔI L N T P TRUNG T I XÃ
NG C L ................................................................................................................30
2.1. H th ng thu gom và x lý n
c th i ch n nuôi l n t p trung t i xã Ng c L .30
2.1.1. H th ng thu gom ...........................................................................................30
2.1.2. H th ng x lý .................................................................................................32
2.1.2.1.
c đi m hi n tr ng h th ng x lý t i thôn 1, xã Ng c L .......................32
2.1.2.2. S đ công ngh x lý..................................................................................32
2.1.2.3. Mô t công ngh ..........................................................................................33
2.1.2.4. Các công trình đ n v trong h th ng x lý hi n tr ng ...............................35
2.1.2.5. Quy trình v n hành c a tr m x lý ..............................................................37
2.1.3. Hi n tr ng ho t đ ng c a h th ng .................................................................38
2.2 ánh giá hi u qu ho t đ ng c a h th ng thu gom và x lý n c th i ch n nuôi
l n t p trung t i xã Ng c L .....................................................................................41
2.2.1 Hi u qu v k thu t ........................................................................................41
2.2.1.1 Hi u qu k thu t c a h th ng thu gom ......................................................41
2.2.1.2 Hi u qu k thu t c a tr m x lý n
2.2.2 Hi u qu v môi tr
c th i ..................................................43
ng ...................................................................................49
2.2.3 Hi u qu v kinh t ..........................................................................................50
2.2.4 Hi u qu v xã h i............................................................................................54
2.3. Các v n đ còn t n t i c a h th ng thu gom và x lý n c th i ch n nuôi l n
t p trung xã Ng c L .................................................................................................55
2.3.1. V qu n lý v n hành ........................................................................................55
2.3.2. V công ngh x lý .........................................................................................57
2.3.3 V c s h t ng, trang thi t b k thu t ..........................................................58
Ch ng 3:
XU T M T S GI I PHÁP NH M NÂNG CAO HI U QU
C A H TH NG THU GOM VÀ X LÝ N
C TH I CH N NUÔI L N
T I XÃ NG C L .................................................................................................60
3.1. C s /c n c đ xu t gi i pháp ..........................................................................60
3.2. Gi i pháp v c ch chính sách ..........................................................................61
3.3. Gi i pháp v nâng cao n ng l c qu n lý ............................................................64
3.4. Gi i pháp v nâng cao nh n th c c ng đ ng .....................................................68
3.5. Gi i pháp k thu t ..............................................................................................69
3.5.1. Gi i pháp v x lý t i h gia đình ...................................................................69
3.5.2. Gi i pháp x lý t p trung ................................................................................73
3.5.2.1. Gi i pháp ng n h n.......................................................................................73
3.5.2.2. Gi i pháp dài h n .........................................................................................74
3.5.2.3. Gi i pháp v quy ho ch đi m x lý t p trung ..............................................78
K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................83
TÀI LI U THAM KH O ......................................................................................85
PH L C .................................................................................................................89
DANH M C CH
VI T T T
STT
Ký hi u
Ti ng Vi t
1
BASTAFAT-F
2
BNNPTNT
B Nông nghi p và phát tri n Nông thôn
3
BOD
Nhu c u oxy sinh hóa
4
BTNMT
B Tài nguyên Môi tr
5
BVMT
B o v môi tr
6
COD
7
CNMT
8
DO
9
FAO
10
GDP
T ng s n ph m qu c n i
11
KH
Khoa h c
12
MLSS
N ng đ bùn ho t tính
13
PAC
Poly Aluminium Chloride
14
PAM
Poly Acrylamide Cationic
15
PTBV
Phát tri n b n v ng
16
PVC
Poly Vinyl Chlorua
17
QCVN
Quy chu n Vi t Nam
18
SV
Sinh v t
19
TCCP
Tiêu chu n cho phép
20
TCVN
Tiêu chu n Vi t Nam
21
TSS
T ng ch t r n l l ng
B x lý n
c th i t i ch ch t o s n ki u môđun
ng
ng
Nhu c u ooxy hóa h c
Công ngh môi tr
ng
N ng đ oxy hòa tan
T ch c Nông l
ng th gi i
22
UASB
H th ng x lý y m khí v i dòng h
l p bùn
23
UBND
y ban nhân dân
24
VAC
25
VACB
V
V
ng lên qua m t
n - Ao - Chu ng
n - Ao - Chu ng - Biogas
DANH M C HÌNH V
Hình 1.1. Mô hình qu n lý ch t th i r n ch n nuôi trên th gi i ...............................7
Hình 1.2. C vetiver tr ng
cánh đ ng l c (wetland) ...............................................9
Hình 1.3. H m biogas n p c đ nh ............................................................................10
Hình 1.4: H th ng Reed bed dòng ch y ngang .......................................................11
Hình 1.5. H th ng Reed bed dòng ch y d c ...........................................................11
Hình 1.6. B l c sinh h c ..........................................................................................12
Hình 1.7. B biogas d ng vòm ..................................................................................14
Hình 1.8. B biogas d ng b nhi u ng n n p kín ......................................................15
...................................................................................................................................15
Hình 1.9. C u t o h ph b t.....................................................................................15
Hình 1.10. C u t o b UASB ....................................................................................16
Hình 1.11. Mô hình x lý ch t th i k t h p h m biogas và h sinh h c .................17
Hình 1.12. S đ v trí và m i liên h vùng xã Ng c L .........................................19
Hình 1.13. S n l
Hình 1.14. N
ng th t l n h i xu t chu ng qua các n m ....................................26
c th i ch n nuôi l n ch a qua x lý th i ra các rãnh trong làng ......28
Hình 2.1. S đ thu gom n
c th i ch n nuôi t i thôn 1, xã Ng c L ............. 31
Hình 2.2: Rãnh thu gom n c th i ch n nuôi l n g n h th ng x lý n c th i t i
thôn 1, Ng c L .........................................................................................................31
Hình 2.3: S đ quy trình công ngh x lý n
Hình 2.5. Nhà đi u hành h th ng x lý n
c th i ..............................................33
c th i ch n nuôi l n t i xã Ng c L ...39
Hình 2.6. Các công trình c a tr m b cây d i m c kín ..............................................39
Hình 2.7. ánh giá c a ng
Hình 2.8: L
ng thu gom n
i dân v hi n tr ng ho t đ ng c a h th ng (%) .........41
c th i ch n nuôi l n t i xã Ng c L (%)...................42
Hình 2.9: N ng đ các ch t ô nhi m trong n c th i ch n nuôi l n tr c và sau x
lý ................................................................................................................................47
Hình 2.10. ánh giá c a ng
i dân v hi u qu ho t đ ng c a tr m x lý(%) ........48
Hình 2.11. ánh giá c a ng i dân v hi u qu c i thi n môi tr ng c a tr m x lý
n c th i ....................................................................................................................49
Hình 2.12. Các v n đ t n t i c a h th ng thu gom và x lý n c th i t p trung t i
thôn 1, xã Ng c L ....................................................................................................55
Hình 3.1. Các gi i pháp c i thi n ..............................................................................61
Hình 3.2. Quy trình khép kín c a mô hình VAC .....................................................70
Hình 3.3. Mô hình VACB ........................................................................................72
Hình 3.4. S đ dây chuy n công ngh x lý n
c th i ch n nuôi c i t o ...............74
Hình 3.5. M t s dây chuy n công ngh đ xu t thay th ........................................74
Hình 3.6. S đ công ngh b BASTAFAT k t h p bãi l c tr ng cây ....................77
Hình 3.7. B x lý n
c th i ch t o s n ki u môđun BASTAFAT-F ....................77
Hình 3.2. Quy ho ch các đi m x lý n
c th i ch n nuôi l n xã Ng c L ..............80
DANH M C B NG BI U
B ng 1.1.
c tr ng n
c th i ch n nuôi l n .............................................................6
B ng 1.2: Tình hình ch n nuôi gia súc, gia c m t nh Hà Nam .................................24
B ng 1.3: S n l
ng ngành ch n nuôi qua các n m c a t nh Hà Nam .....................25
B ng 1.4. Tình hình ch n nuôi c a huy n Bình L c qua các n m ...........................25
B ng 2.1. V trí l y m u n
c th i ............................................................................43
B ng 2.2. K t qu phân tích n c th i ch n nuôi l n xã Ng c L tr c x lý và sau
x lý...........................................................................................................................43
B ng 2.3. Phân b kinh phí theo các n i dung ho t đ ng .........................................50
B ng 2.4. M c thu phí đ i v i n
B ng 2.6. Ti n phí n
c th i tính theo ch t gây ô nhi m ......................51
c th i sau khi có tr m x lý ..................................................52
B ng 2.7. Giá bán buôn đi n cho khu v c nông thôn t nh Hà Nam .........................53
B ng 2.8. Các s c x y ra do quá trình v n hành ....................................................56
B ng 3.1. So sánh dây chuy n công ngh c (thôn 1) và dây chuy n công ngh đ
xu t ............................................................................................................................78
B ng 3.2. S l
ng đàn l n và l
ng n
c th i c a t ng thôn t i xã Ng c L .......79
1
M
U
1.Tính c p thi t c a đ tài
Vi t Nam là đ t n
c mà ph n l n dân s s ng d a vào s n xu t nông nghi p
(tr ng tr t và ch n nuôi). Trong đó, ch n nuôi là ngành kinh t quan tr ng c a Vi t
Nam, là ngu n cung c p th c ph m ch y u cho ng
i dân. ây c ng là ngành kinh
t giúp cho nông dân t ng thu nh p, gi i quy t đ
c nhi u công n vi c làm cho
ng
i lao đ ng. Hi n nay ngành ch n nuôi đã đ
c quan tâm và đ u t đúng m c
đã đem l i hi u qu kinh t và góp ph n gi i quy t v n đ công n vi c làm, xóa đói
gi m nghèo
nhi u đ a ph
ng.
T nh Hà Nam cách Th đô Hà N i 56 km trên tuy n đ
ng giao thông xuyên
B c Nam. Nh ng n m qua, kinh t - xã h i c a Hà Nam đã có nh ng b
b c và đ t đ
c nh ng thành t u quan tr ng. T c đ t ng tr
c ti n v
ng t ng s n ph m
GDP c a t nh t ng bình quân 11,1%/n m, cao h n so v i t c đ t ng tr
n
t
c và m t s t nh trong vùng. Theo báo cáo c a S K ho ch và
Nam thì trong 6 tháng đ u n m 2014, GDP bình quân đ u ng
ng c a c
u t t nh Hà
i đ t 16,2 tri u
đ ng, b ng 44% k ho ch n m, t ng 15,6% so v i cùng k ; c c u kinh t : Nông,
lâm nghi p, th y s n 17,9%, Công nghi p - xây d ng 53%, D ch v 29,1%. N m
2012, c c u giá tr s n xu t ngành ch n nuôi đ t 34,5% c c u giá tr s n xu t nông
nghi p v i s l
ng đàn l n là 359.800 con.
Xã Ng c L , huy n Bình L c, t nh Hà Nam là đ a ph
ng làm n kinh t gi i
đã t nhi u n m nay. Kinh t h gia đình trong xã đang ngày càng đ
ch t l
ng cu c s ng ngày càng đ
c nâng cao. Có đ
c c i thi n,
c s thay đ i nh ngày hôm
nay ch y u là nh vào ngh ch n nuôi l n.
Tuy nhiên m t trái c a vi c phát tri n đó là m t h qu tác đ ng tiêu c c r t
l n t i ch t l
ng môi tr
ng xung quanh. N
c th i, ch t th i r n và mùi hôi phát
sinh trong ch n nuôi là m t v n đ c c k nghiêm tr ng, nh h
l
ng môi tr
ng r t l n đ n ch t
ng c a l u v c các dòng sông. Theo m t s tài li u v ch n nuôi thì
2
trung bình m t con l n phát sinh kho ng 30 lít n
l
c th i/ngày. Nh v y v i s
ng đàn l n th t toàn xã dao đ ng t 50.000 - 60.000 con thì l
ng n
ch n nuôi l n t i xã Ng c L r t l n kho ng 1.500 m3 đ n 1.800 m3 n
c th i t
c th i m t
ngày.
Trong nh ng n m qua t nh Hà Nam đã áp d ng nhi u ch
ti n b Khoa h c và Công ngh đ gi m thi u ô nhi m môi tr
ng trình ng d ng
ng trong các l nh
v c công nghi p, nông nghi p và sinh ho t đ phát tri n kinh t theo h
ng b n
v ng. Mô hình d ng h m khí Biogas b ng túi ni lon và d ng vòm c đ nh x lý ch t
th i cho ch n nuôi gia súc đã đ
nhi u n i trong t nh. Tuy nhiên, đa s
c áp d ng
các h m biogas t i các h gia đình đ u quá t i, hi u qu x lý không đ t.
làm cho ch t l
ng môi tr
ng t i Ng c L đang b ô nhi m n ng n , vi c x lý
nh l , không t p trung b ng các ph
ng pháp đ n gi n không phát huy đ
d ng. Vì v y, d án “Xây d ng mô hình x lý n
b o v môi tr
môi tr
i u đó
ng l u v c sông Nhu -
ng thu c T ng c c Môi tr
c th i ch n nuôi l n góp ph n
áy” do Trung tâm t v n và công ngh
ng th c hi n đã đ
thôn 1, xã Ng c L , huy n Bình L c. N
c tác
c ti n hành và áp d ng t i
c th i t làng ngh ch n nuôi l n đ
c
thu gom và x lý t p trung trong m t h th ng v i đ y đ quy trình v n hành và b o
d
ng. Song h th ng thu gom và x lý này v n ch a đem l i hi u qu nh mong
đ i.
Do đó, tôi l a ch n v n đ : “Nghiên c u đánh giá hi u qu ho t đ ng c a h
th ng thu gom và x lý n
c th i ch n nuôi l n t p trung t i xã Ng c L , huy n
Bình L c, Hà Nam và đ xu t m t s gi i pháp c i thi n” nh m đánh giá đ
c
nh ng hi u qu và nh ng v n đ còn t n t i c a h th ng x lý này; t đó đ xu t
m t s gi i pháp đ nâng cao hi u qu c a h th ng thu gom và x lý n
c th i
ch n nuôi l n t i thôn 1, xã Ng c L , huy n Bình L c, t nh Hà Nam.
2. M c đích nghiên c u c a đ tài lu n v n
-
ánh giá đ
c hi u qu ho t đ ng c a h th ng thu gom và x lý n
c th i
ch n nuôi l n t p trung t i xã Ng c L , huy n Bình L c, t nh Hà Nam d a trên các
ch tiêu: k thu t, môi tr
ng, kinh t và xã h i.
3
- Xác đ nh nh ng v n đ còn t n t i c a h th ng thu gom và x lý n
c th i
ch n nuôi l n c a xã Ng c L .
xu t đ
và x lý n
c m t s gi i pháp đ nâng cao hi u qu c a h th ng thu gom
c th i ch n nuôi l n t p trung t i xã Ng c L , huy n Bình L c, t nh Hà
Nam.
3.
it
3.1.
ng và ph m vi nghiên c u
it
-
ng nghiên c u
it
ng nghiên c u là h th ng thu gom và x lý n
c th i ch n nuôi l n
t p trung c a xã Ng c L .
3.2. Ph m vi nghiên c u
- Do gi i h n v th i gian nên chúng tôi ch ti n hành nghiên c u trong ph m
vi xã Ng c L , huy n Bình L c, t nh Hà Nam.
4. Cách ti p c n và ph
ng pháp nghiên c u
4.1. Cách ti p c n
- Ti p c n t tìm hi u hi n tr ng ho t đ ng và các v n đ còn t n t i c a h
th ng thu gom và x lý n
c th i ch n nuôi l n t p trung t i xã Ng c L , huy n
Bình L c, Hà Nam.
- Ti p c n h th ng: các v n đ liên quan đ n môi tr
ng, ch t l
ng cu c
s ng và phát tri n kinh t t i xã Ng c L , huy n Bình L c.
- Ti p c n t ng h p: các gi i pháp v thu gom và x lý n
c th i ch n nuôi
l n ph i đ ng b t chính sách, t ch c qu n lý, công ngh , k thu t và s tham gia
c a c ng đ ng.
4.2. Ph
ng pháp nghiên c u
4.2.1. Ph
ng pháp k th a
K th a các k t qu nghiên c u trong và ngoài n
đ n đ tài.
c đã th c hi n có liên quan
4
4.2.2. Ph
ng pháp thu th p, t ng h p và phân tích s li u
Thu th p t t c các s li u v đi u ki n t nhiên, kinh t xã h i c a xã Ng c
L ; các s li u v th c tr ng ngành ch n nuôi l n, s li u v th c tr ng thu gom và
x lý n
c th i ch n nuôi l n t i xã Ng c L .
4.2.3. Ph
ng pháp đi u tra, kh o sát thu th p thông tin
Thu th p thông tin thông qua các phi u h i và ph ng v n ph c v đánh giá
hi n tr ng ho t đ ng c a h th ng: công tác qu n lý, v n hành và b o d
ng h
th ng; đánh giá hi u qu c a h th ng. Th c hi n l y phi u đi u tra t i 30 h gia
đình t i xã Ng c L v quy mô ch n nuôi l n, l
đ ng c a h th ng x lý n
4.2.4. Ph
ng ch t th i và hi n tr ng ho t
c th i t p trung t i thôn 1, xã Ng c L .
ng pháp đánh giá nhanh có s tham gia c a c ng đ ng
T vi c đi u tra, ph ng v n ng
i dân t i đ a ph
ng s đánh giá nhanh đ
hi n tr ng và hi u qu ho t đ ng c a h th ng thu gom và x lý n
c
c th i ch n nuôi
l n t i xã Ng c L .
4.2.5. Ph
ng pháp chuyên gia
Tham th o ý ki n các chuyên gia thông qua vi c trao đ i, th o lu n v i giáo
viên h
ng d n.
5
Ch
ng 1: T NG QUAN CÁC V N
1.1 . T ng quan v ngành ch n nuôi l n
NGHIÊN C U
Vi t Nam
1.1.1. Gi i thi u chung
Ch n nuôi l n đóng vai trò quan tr ng trong phát tri n ngành ch n nuôi c a
Vi t Nam. H u h t các vùng c a Vi t Nam đ u phát tri n ch n nuôi l n. Th t l n
v n là lo i hình đ
c a chu ng nh t so v i các lo i th t gia súc, gia c m khác nh
trâu, bò, gà... Giai đo n 1991 - 2002, t tr ng th t l n luôn t ng trong khi t tr ng
th t gia c m, trâu, bò đ u gi m đi.
n n m 2002, th t l n chi m 77% trong c c u
tiêu dùng th t c a Vi t Nam, gia c m 15,8%, trâu 2,4%, bò 4,8%. Giá tr s n xu t
c a ngành ch n nuôi n m 2010 là 135.137,1 t đ ng; n m 2011 là 199.171,8 t
đ ng; n m 2012 là 200.849,8 t đ ng; n m 2013 là 196.955,1 t đ ng [19].
T ng đàn l n c a c n
c hi n có g n 30 tri u con, v i t c đ t ng tr
ng
bình quân 1,8%/n m [32]. Bên c nh ch n nuôi h gia đình v i quy mô nh , ch n
nuôi l n theo hình th c trang tr i, công nghi p đang phát tri n
ph
ng. Tuy nhiên, theo ông Nguy n V n Tr ng, Phó C c tr
ch n nuôi l n
s nl
n
h u kh p các đ a
ng C c Ch n nuôi,
c ta ph bi n là quy mô nh , chi m 70% v đ u con và 60% v
ng, phân tán trong nông h v i trên 4 tri u h ; trong đó ch có 1% s h nuôi
t 50 con tr lên, 12,7% s h nuôi 10-50 con. S h nuôi 1-2 con chi m t i
51,8%… d n t i n ng su t ch n nuôi th p, giá thành đ u vào cao. Trong khi tr ng
l
ng bình quân xu t chu ng
kho ng 100 kg/con thì tr ng l
các n
c phát tri n là 110-120 kg/con, Thái Lan
ng l n bình quân xu t chu ng c a Vi t Nam m i
đ t 67 kg/con [32].
Theo k t qu đi u tra s b t i th i đi m 1/4/2014 c a T ng c c Th ng kê, c
n
c có 26,39 tri u con l n, t ng nh (0,3%) so v i cùng k . Hi n t i ch n nuôi l n
khá thu n l i do giá l n h i t ng và d ch l n tai xanh không x y ra đã kích thích
ng
i ch n nuôi đ u t tái đàn. S n l
ng th t l n h i xu t chu ng 6 tháng đ u n m
c tính đ t 1963,3 nghìn t n, t ng 1,65% so v i cùng k n m tr
c [20].
6
Cùng v i s phát tri n c a ngành ch n nuôi nói chung và ch n nuôi l n nói
riêng thì v n đ x lý ch t th i ch n nuôi c ng là m t đi u đáng quan tâm. Ch t th i
ch n nuôi đ
c phát sinh ch y u t : ch t th i t b n thân gia súc nh phân, n
ti u, lông...; n
b ch n nuôi, n
c th i t quá trình t m gia súc, r a chu ng hay r a d ng c và thi t
c làm mát hay t các h th ng d ch v ch n nuôi...; th c n
th a...[8]. Theo kh o sát trên 1000 tr i nuôi l n quy mô v a và nh
phía Nam do Tr
m t s t nh
ng Thanh C nh và c ng s th c hi n n m 2006 cho th y c 1kg
ch t th i ch n nuôi do l n th i ra đ
n
c
c pha thêm v i t 20 đ n 49 kg n
c. L
ng
c này có ngu n g c t các ho t đ ng t m cho gia súc hay đ r a chu ng hàng
ngày [3]. N u tính trung bình l n th i ra 0,8 kg ch t th i/ngày thì trung bình trang
tr i ch n nuôi s d ng 16 - 39,2 lít/đ u l n/ngày. Trung bình 27,6 lít/đ u l n/ngày
[13]. Nh v y trung bình l
ng n
c th i t ch n nuôi l n là h n 7,2 tri u m3/ngày.
Ch t th i ch n nuôi l n ch a nhi u thành ph n có kh n ng gây ô nhi m môi tr
ng
nh : các ch t hòa tan h u c hay vô c , trong đó nhi u nh t là các h p ch t ch a
Nit và Photpho, vi sinh v t, ký sinh trùng, n m, n m men và các y u t gây b nh
khác [8].
B ng 1.1.
c tr ng n
c th i ch n nuôi l n
nv
N ng đ
pH
-
6,9 ÷7,8
QCVN 01 - 79/
2011/BNNPTNT
5,5 - 9
1
DO
mg/l
0,3 ÷ 1,7
-
3
BOD 5
mg/l
1.100 ÷ 8.350
50
4
COD
mg/l
2.500 ÷ 12.120
100
5
SS
mg/l
190 ÷ 5.830
100
6
P t ng
mg/l
28 ÷ 831
6
7
N t ng
mg/l
185 ÷ 4.539
30
8
NH 4 +
mg/l
85 ÷ 865
10
9
Coliform
MPN/100ml
4.104 ÷ 108
5000
TT
Ch tiêu
(Ngu n: Vi n KHCN&MT -
i h c Bách Khoa, 2009 [6])
7
Do đó v i kh i l
gây ô nhi m môi tr
ng ch t th i nhi u nh v y n u không đ
ng nghiêm tr ng.
1.1.2. Tình hình thu gom n
T i các n
c x lý t t s
c th i ch n nuôi l n trên th gi i và Vi t Nam
c phát tri n, vi c thu gom n
c u và th c hi n t cách đây hàng ch c n m.
c th i ch n nuôi l n đã đ
các n
c nghiên
c phát tri n, quy mô trang
tr i hàng tr m hecta, trong trang tr i ch n nuôi l n quy mô l n (trên 10.000 con
l n), phân l n và ch t th i c a l n đ
n ng l
c thu gom và ch y u làm phân vi sinh và
ng Biogas cho máy phát đi n, n
c th i ch n nuôi đ
c s d ng cho các
m c đích nông nghi p [13].
Hình 1.1. Mô hình qu n lý ch t th i r n ch n nuôi trên th gi i [13]
T mô hình qu n lý ch t th i ch n nuôi đ
t i các n
dòng n
c th hi n trên hình (1.1) cho th y,
c phát tri n, h th ng thu gom ch t th i ch n nuôi l n đ
c th i và dòng ch t th i r n. Vi c tách riêng n
c tách riêng
c th i và ch t th i r n đ
8
thu gom giúp cho vi c x lý v sau d dàng và đ t hi u qu cao h n, đ ng th i tái
s d ng ch t th i đ t hi u qu h n.
T i Vi t Nam, theo báo cáo t ng k t c a Vi n ch n nuôi, h u h t các h ch n
nuôi đ u đ n
c th i ch y t do ra môi tr
n c, đ c bi t là vào ngày oi b c [1].
ng xung quanh gây mùi hôi th i n ng
Vi t Nam hình th c ch n nuôi nh , h gia
đình và ch n nuôi t phát v n chi m t l cao, do đó ch a có h th ng thu gom ch t
th i ch n nuôi. Ch t th i (bao g m c n
tr
c th i và phân th i) v n th i ra ngoài môi
ng qua các rãnh h , không có n p đ y kín, gây mùi hôi th i. Vì v y, m t v n đ
c p thi t c n ph i làm hi n nay là nghiên c u và xây d ng h th ng thu gom ch t
th i ch n nuôi cho các vùng ch n nuôi đ x lý và c i thi n ch t l
1.1.3 M t s gi i pháp x lý n
ng môi tr
ng.
c th i ch n nuôi l n trên th gi i và Vi t Nam
1.1.3.1. Trên th gi i
a) S d ng c vetiver
Trung Qu c là n
c nuôi nhi u l n nh t trên th gi i. X lý n
tr i l n là m t trong nh ng v n đ b c xúc nh t
1998, t nh Qu ng
ông có t i 1.600 tr i nuôi l n, trong đó h n 130 tr i s n xu t
ngày, k c phân l n t p trung t các lò m , ch a r t nhi u d
l
ng n
các
nh ng khu v c đông dân c . N m
h n 10.000 con l n th t m i n m. M i tr i l n này x ra 100 - 150 t n n
vùng đ t ng p n
c th i
c đ
c th i m i
ng ch t. T o ra các
c coi là bi n pháp hi u qu nh t nh m tiêu gi m c v
c th i c ng nh v các d
ng ch t th i ra t các tr i l n. Ng
i ta đã ti n
hành th nghi m c vetiver cùng v i 11 gi ng c khác đ xem gi ng nào thích h p
nh t cho vùng đ t ng p n
c. K t qu cho th y, nh ng gi ng c có hi u qu nh t là
vetiver, Cyperus alternifolius và Cyperus exaltatus. Tuy nhiên, ti p t c th nghi m
cho th y gi ng Cyperus exaltatus t i mùa thu thì b tàn l i, chuy n sang tr ng thái
ng đông cho t i mùa xuân n m sau m i m c l i, trong khi v n đ x lý n
đòi h i ph i th c hi n quanh n m. Do v y, ch có c
alternifolius là thích h p tr ng
l n [16].
đ t ng p n
c đ x lý n
c th i
vetiver và Cyperus
c th i t các tr i nuôi
9
cánh đ ng l c (wetland) [27]
Hình 1.2. C vetiver tr ng
C ng
Trung Qu c, ch t dinh d
ng và kim lo i n ng th i ra t các tr i l n là
nh ng ch t ch y u nh t gây ô nhi m ngu n n
c, v i n ng đ N, P và c Cu, Zn
v n r t cao trong th c n t ng tr ng. K t qu th nghi m cho th y, c vetiver có
kh n ng làm s ch n
c th i r t cao. Nó có th h p th và l c Cu và Zn t i trên
90%; As và N t i trên 75%; Pb trong kho ng 30 - 71% và P trong kho ng 15 - 58%.
Có th s p x p th t hi u qu thanh l c kim lo i n ng và các ch t N, P c a c
Vetiver đ i v i n
b) X lý n
c th i t tr i l n nh sau: Zn>Cu>As>N>Pb>Hg>P [28].
c th i ch n nuôi b ng công ngh biogas
Biogas là m t lo i khí đ t sinh h c đ
th i ra c a gia súc. Các ch t th i c a gia súc đ
c t o ra khi phân h y y m khí phân
c cho vào h m kín (hay túi ),
các vi sinh v t s phân h y chúng thành các ch t mùn và khí, khí này đ
qua m t h th ng đ
đó
c thu l i
ng d n t i lò đ đ t, ph c v sinh ho t c a gia đình. Các ch t
th i ra sau quá trình phân h y trong h m kín (hay túi ) g n nh s ch và có th th i
ra môi tr
ng, đ c bi t n
c th i c a h th ng biogas có th dùng t
i cho cây
tr ng [21].
Th y
i n là qu c gia đ u tiên
Châu Âu tri n khai d án thí đi m “Thành
ph biogas”. T n m 2008, t t c các ph
ng ti n công c ng nh xe bus, taxi ho t
đ ng trong thành ph s d ng biogas. T i đây, c 10 tr m b m nhiên li u thông
10
th
ng s có m t tr m biogas. Chính ph Th y i n đã đ ra các chính sách thu đ
đ m b o giá biogas r h n 30% so v i x ng [21].
Hình 1.3. H m biogas n p c đ nh
c) X lý n
c th i ch n nuôi l n b ng bèo l c bình
Cây bèo l c bình (bèo Nh t B n) có ngu n g c t Nam M (Venezuala) và đã
lan r ng ra h n 50 n
trên m t n
N
c trên th gi i, sinh tr
c. Quy trình x lý n
ng và phát tri n nhanh, kh e và n i
c th i ch n nuôi l n b ng bèo Nh t B n nh sau:
c th i t các chu ng gia súc tr
c tiên cho ch y vào b l ng, đ ch t th i r n
l ng xu ng đáy. Sau vài ngày cho n
c th i trong ch y vào b m có bèo l c bình.
M tn
c trong b đ
c cây che ph . Bèo l c bình phù h p v i th i ti t m. Kích
c c a b tu thu c vào l
lý n
ng n
c th i b ng bèo l c bình đ
(khoa k thu t - Tr
c th i c n đ
c x lý. Trong m t thí nghi m x
c th c hi n b i Nofal Abdel Gabbar Al-Masry
ng đ i h c Baghdad) cho k t qu nh sau: hi u qu lo i b
amoni t (81-84%), nitrat (75-87%) và phosphate (71-77%); t l lo i b BOD và
tr m tích là 60-80% và 73-79% [26].
d) X lý n
c th i ch n nuôi l n b ng cây s y
H th ng x lý n
nguyên t c sinh h c. N
n
c th i ch n nuôi b ng s y (h th ng Reed bed) d a trên
c th i đ
c d n cho ch y vào h th ng Reed bed. T i đây,
c b n s th m qua b r cây, h vi sinh v t có trong đ t s ho t đ ng và làm
gi m các ch t có trong n
c th i. Sau đó, n
c ti p t c th m qua các l p v t li u
l c r i ch y xu ng nh ng ng thoát n m phía d
i và th i ra t nhiên. N
c th i
11
sau khi x lý s b o đ m các thông s ô nhi m đ u n m trong m c gi i h n cho
phép v l
ng pH, BOD 5 , COD, ch t r n l l ng, coliforms... [21]
Hình 1.4: H th ng Reed bed dòng ch y ngang (WEDC; 2002)
Chú thích:Inlet: đ u vào; Reeds: cây s y; Level surface: m c đ b m t; Inlet stone
distributor: phân ph i đá đ u vào; Gravel: đá s i; Sloped base: đ d c c s ;
Outlet: đ u ra
Hình 1.5. H th ng Reed bed dòng ch y d c (WEDC; 2002)
Chú thích: Perforated pipe: ng đ c l ; Sharp sand: cát; Layers of gravel of
increasing size: l p s i có kích th
c ngày càng t ng
12
1.1.3.2. T i Vi t Nam
N
c th i ch n nuôi th
ng đ
sinh h c, v i các công trình đ n v t
a) X lý n
c x lý b ng các gi i pháp c h c, hóa lý và
ng ng.
c th i ch n nuôi l n b ng ph
ng pháp c h c
M c đích c a x lý c h c là nh m lo i b ch t r n, c n, phân ra kh i n
th i. Ph
c
ng pháp này có th áp d ng các quá trình nh : Sàng l c, tách c h c, tr n
khu y, l ng, l c...đ lo i b c n thô, t o đi u ki n thu n l i cho các công trình x lý
ti p theo.
b) X lý n
c th i ch n nuôi l n b ng ph
Trong n
c th i ch n nuôi l n còn ch a nhi u các ch t h u c và vô c d ng
h t có kích th
th
ng.
c nh , khó l ng, khó tách ra b ng các ph
tách chúng ng
Các ch t keo t th
ng đ
i ta th
ng s d ng ph
ng pháp c h c thông
ng pháp keo t - t o bông.
c s d ng là phèn nhôm, phèn s t, ch t tr keo t (PAC,
PAM), polymer h u c ... Ph
n
ng pháp hóa lý
ng pháp này có th lo i b h u h t các ch t b n trong
c th i ch n nuôi. Tuy nhiên chi phí xây d ng và v n hành cao nên không hi u
qu v m t kinh t , th
và yêu c u ch t l
c) X lý n
ng n
ng ch áp d ng đ i v i khu v c có quy mô ch n nuôi nh
c th i ra ngu n cao.
c th i ch n nuôi l n b ng ph
Các công trình x lý n
ng pháp sinh h c
c th i sinh h c hi u khí:
• B l c sinh h c
Hình 1.6. B l c sinh h c
13
H th ng l c sinh h c là m t b hình tr g m ph n ch a các v t li u l c là
ch t r n (nh s i, cát, vòng s , g m, đá granit…). N
c th i đ
c phun t bên trên
và ch y nh gi t qua b hay tháp l c ch a v t li u l c trên đó có các VSV bám vào.
Quá trình phân h y ch t th i x y ra khi n
c th i ch y qua l p l c [10].
• S d ng các lo i h sinh h c
H sinh h c là các h có ngu n g c t nhiên ho c nhân t o, còn đ
oxy hóa hay h
n đ nh n
c g i là h
c th i... Trong h sinh h c di n ra các quá trình oxy hóa
sinh hóa các ch t h u c nh các lo i vi khu n, t o và các th y sinh v t khác. Tùy
theo b n ch t quá trình x lý n
c th i và đi u ki n cung c p oxy cho nó ng
i ta
chia h sinh h c thành các lo i [10]: h sinh h c k khí; h sinh h c k hi u khí và
h sinh h c hi u khí.
• S d ng bãi l c tr ng cây hay bãi l c ng p n
c - Wetlands
Các h th ng x lý n
c, có th c v t sinh s ng và các
ch t th i đ
c th i trên đ t bão hòa n
c lo i tr b i t h p các quá trình v t lý, hóa h c, sinh h c. Có th
phân bi t 2 lo i: bãi l c ng p n
c t nhiên (Natural wetlands) và bãi l c ng p n
c
nhân t o (Constructed wetlands) [10].
K t qu nghiên c u t i t nh H u Giang trong th i gian 9 tháng n m 2010 trong
đ tài Hi u qu x lý n
c th i ch n nuôi b ng cây rau ng và cây l c bình cho
th y: hi u su t x lý n
c th i c a rau ng đ i v i đ đ c là 96,94%; COD là
44,97%; Nit t ng là 53,60%, phospho t ng là 33,56%. Hi u su t x lý n
c th i
c a l c bình đ i v i đ đ c là 97,79%; COD là 66,10%; Nit t ng là 64,36%,
phosphat t ng là 42,54%. Nghiên c u đã kh ng đ nh h th ng ao x lý có tr ng rau
ng và l c bình có th đ
c thi t k phù h p v i mô hình ch n nuôi l n quy mô h
gia đình ho c trang tr i nh v i chu trình khép kín “ch n nuôi gia súc - nuôi cá tr ng cây” [9].
Hi u qu x lý n
c th i ch n nuôi b ng cây s y đ
c Tr
Liên Hu th c hi n t i C n Th cho th y: Hi u su t x lý n
ng Th Nga và H
c th i c a s y đ i v i
t ng lân là 93,78%; phosphat là 93,57%; amonium là 64,08%; và COD là 36,39%
[15].
14
Các ph
ng pháp x lý sinh h c k khí
• B biogas d ng vòm:
N
c th i ch n nuôi l n đ
c đ a vào c a n p li u và đ
xu ng g n đáy b x lý chính. T i đây ch t th i đ
thoát lên phía trên n p vòm và đ
đun n u...). Ph n n
c sau x lý đ
b và tránh thoát khí qua đ
ng n
c ng d n th ng
c phân h y và t o khí sinh h c
c thu vào ng d n mang đi s d ng (th p sáng,
c đ a qua b đi u áp đ cân b ng áp l c trong
c.
Hình 1.7. B biogas d ng vòm
Công ngh này hi n nay r t ph bi n v i quy mô nh , áp d ng cho các h dân
ch n nuôi t 10 - 100 con. K t qu nghiên c u c a V
hành t i 12 trang tr i ch n nuôi l n c a ba t nh H i D
ình Tôn và c ng s , ti n
ng, H ng Yên và B c Ninh
cho th y hi u qu s d ng b biogas gi m thi u đáng k n ng đ BOD và COD đ t
t 75,0 – 80,8%. N ng đ nit t ng gi m t 10,1 – 27,46% [18].
• B biogas d ng b nhi u ng n n p kín
Nguyên lý ho t đ ng c a b d a trên nguyên t c phân h y d ng b ph t. N
th i đ
c
c d n vào ng n đ u tiên c a b có tác d ng nh là m t b đi u hòa n ng đ
và l ng các c n vô c . T i đây b t đ u x y ra quá trình lên men y m khí. H n h p
bùn và phân ti p t c ch y sang các ng n ti p theo đ th c hi n quá trình phân h y,
c n không có kh n ng phân h y đ
t cđ
c sinh ra t các ng n đ
c l ng d n xu ng đáy các ng n. Ph n khí liên
c thu gom qua ng d n t n p b .
