Nghiên cứu thực nghiệm khả năng hấp thu thủy ngân, asen của một số loài nhuyễn thể phân bố ở vùng triều đông bắc bắc bộ

1

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT

NG

I H C THU L I

NGUY N TH HÀ

NGHIÊN C U TH C NGHI M KH N NG H P THU
TH Y NGÂN, ASEN C A M T S
B

LOÀI NHUY N TH PHÂN

VÙNG TRI U ÔNG B C B C B

LU N V N TH C S

Hà N i – 2015


2

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT

NG

I H C THU L I

NGUY N TH HÀ

NGHIÊN C U TH C NGHI M KH N NG H P THU
TH Y NGÂN, ASEN C A M T S
B

LOÀI NHUY N TH PHÂN

VÙNG TRI U ÔNG B C B C B

Chuyên ngành: K thu t Môi tr

ng

Mã s : 60520320
LU N V N TH C S
Ng

ih

ng d n khoa h c:

1. TS. Lê Xuân Sinh
2. TS. Ph m Th Ng c Lan

Hà N i – 2015


3

L IC M

N

hoàn thành t t bài lu n v n này, tôi đã nh n đ

c r t nhi u s đ ng viên,

giúp đ c a các cá nhân và t p th .
Tr

c tiên tôi xin đ

- Vi n Tài nguyên và Môi tr
tôi đ

c g i l i bi t n chân thành nh t t i TS. Lê Xuân Sinh
ng bi n đã h

ng d n và t o đi u ki n t t nh t cho

c nghiên c u và th c hi n lu n v n t i phòng Hóa môi tr

ng bi n. Qua

đây, tôi c ng xin g i l i c m n t i các anh các ch đang công tác t i phòng Hóa
môi tr

ng bi n luôn nhi t tình giúp đ , t o cho tôi môi tr

ng nghiên c u và làm

vi c nghiêm túc. Tôi xin chân thành c m n Ban ch nhi m đ tài KC 09.17/11-15
đã cung c p, chia s s li u tham kh o c a đ tài giúp tôi hoàn thành t t lu n v n
c a mình.
Tôi xin g i l i bi t n t i ban lãnh đ o tr
đi u ki n t t cho tôi h c t p và phát tri n.

ng

i h c Th y l i đã luôn t o

ng th i tôi c ng xin bày t lòng bi t

n t i TS. Ph m Th Ng c Lan – B môn K thu t Môi tr
đã giúp đ tôi trong su t quá trình tôi h c t p t i tr

ng – Khoa Môi tr

ng.

Và cu i cùng, tôi c ng xin g i l i c m n đ n b n bè, ng
ng

ng

i thân, nh ng

i đã luôn sát cánh cùng tôi, chia s và đ ng viên tôi không ng ng n l c v

n

lên trong h c t p c ng nh trong cu c s ng.
M t l n n a tôi xin chân thành c m n!
Hà N i, ngày 16 tháng 3 n m 2015

Nguy n Th Hà


4

L I CAM OAN
Tên tôi là: Nguy n Th Hà

Mã s h c viên: 138520320002

L p: 21KTMT21
Chuyên ngành: K thu t Môi tr

ng

Mã s : 60520320

Khóa h c: 21 đ t 2

Tôi xin cam đoan quy n lu n v n đ

c chính tôi th c hi n d

is h

ng

d n c a TS. Lê Xuân Sinh và TS. Ph m Th Ng c Lan v i đ tài nghiên c u trong
lu n v n “Nghiên c u th c nghi m kh n ng h p thu Th y ngân, Asen c a m t s
loài nhuy n th phân b

vùng tri u ông B c B c B ”.

ây là đ tài nghiên c u m i, không trùng l p v i các đ tài lu n v n nào
tr

c đây, do đó không có s sao chép c a b t kì lu n v n nào. N i dung c a lu n

v nđ

c th hi n theo đúng quy đ nh, các ngu n tài li u, t li u nghiên c u và s

d ng trong lu n v n đ u đ

c trích d n ngu n.

N u x y ra v n đ gì v i nôi dung lu n v n này, tôi xin ch u hoàn toàn trách
nhi m theo quy đ nh./.
NG

I VI T CAM OAN


5

M CL C
L I C M N .............................................................................................................1
M C L C ...................................................................................................................5
DANH M C HÌNH V ..............................................................................................7
DANH M C B NG BI U ........................................................................................8
M
U ...................................................................................................................11
1.Tính c p thi t c a đ tài .........................................................................................11
2. M c tiêu c a đ tài ................................................................................................12
3. Cách ti p c n, Ph ng pháp nghiên c u, k thu t s d ng ..................................12
CH NG 1: T NG QUAN V N
NGHIÊN C U...........................................15
1.1. Tình hình nghiên c u m c đ h p thu kim lo i n ng c a sinh v t khu v c
nghiên c u .................................................................................................................15
1.1.1. Tình hình nghiên c u trên Th gi i ................................................................15
1.1.2. Tình hình nghiên c u trong n c ....................................................................16
1.2.
T ng quan v khu v c ông B c B c B .....................................................19
1.2.1. V trí đ a lý ....................................................................................................19
1.2.2. i u ki n v t nhiên, kinh t , xã h i khu v c ông B c B c B ...............20
1.3.
Gi i thi u v loài nhuy n th t i vùng ông B c B c B ............................24
1.3.1. Gi i thi u v loài Tu hài ...............................................................................24
1.3.2. Gi i thi u v loài Sò huy t............................................................................26

1.3.3. Gi i thi u v loài Ngao tr ng ........................................................................27
1.4.
Hi n tr ng phát sinh kim lo i n ng (Hg, As) trong môi tr ng khu v c ông
B c B c B ................................................................................................................28
1.4.1.
c h c môi tr ng c a Th y ngân và Asen ...............................................28
1.4.2. Các ngu n phát sinh kim lo i n ng (Hg, As) trong môi tr ng khu v c ông
B c B c B ................................................................................................................29
1.4.3. Hi n tr ng môi tr ng kim lo i n ng (Hg, As) trong môi tr ng khu .........34
v c ông B c B c B ...............................................................................................34
CH NG 2: ÁNH GIÁ KH N NG H P THU KIM LO I N NG B NG MÔ
HÌNH TH C NGHI M ............................................................................................35
2.1. Chu n b và thi t k mô hình thí nghi m ...........................................................35
2.1.1. Chu n b mô hình thí nghi m ..........................................................................35
2.1.2. V t li u mô hình th c nghi m .........................................................................39
2.1.3. Thi t k mô hình nuôi nhuy n th ..................................................................39


6

2.2. Ti n hành th c nghi m.......................................................................................44
2.2.1. S đ quá trình ti n hành thí nghi m ..............................................................44
2.2.2. L y m u phân tích các thông s môi tr ng ...................................................45
2.2.3. Phân tích As, Hg theo m u sinh v t, tr m tích và n c ..................................46
3.3. K t qu nghiên c u ...........................................................................................47
3.3.1. ánh giá hi n tr ng môi tr ng c a khu v c thí nghi m ...............................47
3.3.2. Phân tích kh n ng h p thu kim lo i c a các lo i nhuy n th ........................54
3.3.3. Phân tích kh n ng tích l y đ c t kim lo i n ng trong mô th t và d dày .....70
3.3.4. H s BAF .......................................................................................................71
3.4. Nh n xét .............................................................................................................72

CH
NG 3: CÁC GI I PHÁP NG N NG A VÀ PHÒNG TRÁNH
NHI M ASEN VÀ TH Y NGÂN T MÔI TR
NG ...............................74
3.1. Gi i pháp gi m ngu n phát sinh ô nhi m ..........................................................74
3.2. Các bi n pháp qu n lý Nhà n c, giám sát ô nhi m ..........................................74
3.2.1. T ng c ng công tác qu n lý nhà n c v môi tr ng đ i v i
các ngu n th i ...........................................................................................................74
3.2.2. L p k ho ch qu n lý môi tr ng ...................................................................75
3.2.3. T ng c ng n ng l c và nâng cao nh n th c..................................................75
3.3. C s đ xu t s d ng an toàn th c ph m .........................................................75
3.3.1. ng d ng h s ADI .......................................................................................75
3.3.2. Xác đ nh các đ c đi m m u sinh v t ...............................................................76
3.3.3.
xu t các gi i pháp s d ng an toàn th c ph m..........................................77
K T LU N VÀ KHUY N NGH ...........................................................................81
TÀI LI U THAM KH O .........................................................................................83


7

DANH M C HÌNH V
Hình 1.1. Khu v c ông B c B c B .......................................................................19
Hình 1.2. Tu hài (Lutraria rhynchaena ) ..................................................................26
Hình 1.3. Sò huy t (Anadara granosa) .....................................................................27
Hình 1.4. Ngao tr ng (Meretrix lyrata).....................................................................28
Hình 1.5. Các ngu n th i qua các c a sông đ ra bi n ven b
ông B c B c B ...34
Hình 2.1. B n đ phân b c a Sò huy t ...................................................................37
Hình 2.2. S đ thu m u Sò huy t ............................................................................37

Hình 2.3. Khu v c b trí thí nghi m t i xã ng Bài – huy n Cát H i....................38
Hình 2.4. Nuôi Tu hài trong r đ t trên bãi ...............................................................40
Hình 2.5. Bãi nuôi sò huy t .......................................................................................42
Hình 2.6. Bãi nuôi Ngao tr ng t i Xã ng Bài ......................................................43
Hình 2.8. Thu m u n c t i khu v c ng Bài Cu i, Cát H i – H i Phòng. ...........45
Hình 2.9. D ng c xác đ nh ch t l ng môi tr ng n c trong phòng thí nghi m. 46
Hình 2.10. N ng đ Hg trong môi tr ng n c t i các v trí thu m u .....................50
Hình 2.11. Hàm l ng Hg trong môi tr ng tr m tích t i các v trí thu m u ...........50
Hình 2.12. N ng đ As trong môi tr ng n c t i các v trí thu m u ......................50
Hình 2.13. Hàm l ng As trong môi tr ng tr m tích t i các v trí thu m u ...........50
Hình 2.14. V trí các tr m quan tr c môi tr ng bi n ven b mi n B c...................51
Hình 2.15.
th di n bi n n ng đ Th y ngân t 2005-2014 ................................53
Hình 2.16.
th di n bi n n ng đ Asen t 2005-2014 .........................................54
Hình 2.17. Kích th c c a Tu hài ............................................................................55
Hình 2.18. Bi n thiên m c đ tích l y Hg c a Tu hài theo kích th c ....................57
Hình 2.19.
th hàm l ng đ c t Hg và Lipit trong m u Tu hài .........................58
Hình 2.20. Bi n thiên m c đ tích l y As c a Tu hài theo kích th c....................59
Hình 2.21.
th hàm l ng đ c t As và Lipit trong m u Tu hài ..........................59
Hình 2.22. Kích th c c a Sò huy t .........................................................................60
Hình 2.23. Bi n thiên m c đ tích t Hg c a Sò huy t theo kích th c ..................62
Hình 2.24. M i quan h gi a lipit và hàm l ng đ c t Hg trong m u Sò huy t.....62
Hình 2.25. Bi n thiên m c đ tích l y As c a Sò huy t theo kích th c .................63
Hình 2.26. M i quan h gi a lipit và hàm l ng đ c t As trong m u Sò huy t .....64
Hình 2.27. Kích th c c a Ngao tr ng .....................................................................65
Hình 2.28. Bi n thiên m c đ tích t Hg c a Ngao tr ng theo kích th c...............67
Hình 2.29.

th hàm l ng đ c t Hg và Lipit trong Ngao tr ng..........................67
Hình 2.30. Bi n thiên m c đ h p thu As c a Ngao tr ng theo kích th c .............68
Hình 2.31. M i quan h gi a lipit và hàm l ng đ c t As trong m u Ngao tr ng 69


8

DANH M C B NG BI U
B ng 1.1. T ng h p các nghiên c u v tích l y Hg trong loài hai m nh v ...16
B ng 1.2. T ng h p các nghiên c u v tích l y kim lo i trong loài hai
m nh v ....................................................................................................................17
B ng 1.3. L ng n c th i và đ t đá th i (tr.m3) t ho t đ ng ngành than..............30
B ng 1.4. S n ph m ngành công nghi p ch y u c a thành ph H i Phòng n m
2013 ...........................................................................................................................30
B ng 1.5. Các ngu n phát th i kim lo i t các ngành công nghi p ..........................31
B ng 1.6. Các ngành công nghi p th i ra môi tr ng c a sông B ch ng ............32
B ng 2.1. Các v trí l y m u n c.............................................................................36
B ng 2.2. Các đ t l y m u thí nghi m ......................................................................45
B ng 2.3. Các thông s CLN t i khu v c thu m u Tu hài t i
V nh Lan H - Cát Bà................................................................................................48
B ng 2.4. Các thông s CLN t i khu v c thu m u Sò huy t Hoàng Tân ..............48
B ng 2.5. Các thông s CLN t i khu v c thu m u Ngao tr ng xã ng Bài ........48
B
B
B
B
B
B

ng 2.6. N ng đ

ng 2.7. N ng đ
ng 2.8. Kh i l
ng 2.9. Hàm l
ng 2.10. Hàm l
ng 2.11. Hàm l

Th y ngân trong môi tr ng n c khu v c nghiên c u ............52
Asen trong môi tr ng n c khu v c nghiên c u .....................52
ng và kích th c c a m u Tu hài ...............................................55
ng lipit trong Tu hài nuôi t i v nh Lan H - Cát Bà ...................56
ng Hg trong mô th t Tu hài theo n m đ t thu m u ...................56
ng đ c t As trong mô th t Tu hài theo n m đ t thu m u ........58

B ng 2.12. Kh i l ng và kích th c c a m u Sò huy t .........................................60
B ng 2.13. Hàm l ng lipit c a Sò huy t thu t i Hoàng Tân – Qu ng Yên ...........61
B ng 2.14. Hàm l
B ng 2.15. Hàm l
B ng 2.16. Kh i l

ng Hg trong loài Sò huy t theo n m đ t thu m u ....................61
ng đ c t As trong loài Sò huy t theo n m đ t thu m u ..........63
ng và kích th c c a m u Ngao tr ng ......................................65

B ng 2.17. Hàm l ng lipit c a Ngao tr ng thu t i Xã ng Bài ...........................66
B ng 2.18. Hàm l ng Hg trong loài Ngao tr ng theo n m đ t thu m u .................66
B ng 2.19. Hàm l ng đ c t As trong loài Ngao tr ng theo n m đ t thu m u ......68
B ng 2.20. Phân b đ c ch t Hg trong các loài sinh v t nghiên c u .......................70
B ng 2.21. Phân b đ c ch t As trong các loài sinh v t nghiên c u .......................71
B ng 2.22. H s tích t sinh h c BAF đ i v i th y ngân c a các lo i nhuy n th .72
B ng 2.23. H s tích t sinh h c BAF đ i v i Asen c a các lo i nhuy n th ........72

9

B ng 3.1. H s ADI và tiêu chu n c a đ c t theo quy chu n an toàn th c ph m .76
B ng 3.2. M c đ s d ng th c ph m đ m b o tránh tích l y Hg đ i v i
ng i có th kh i 60 kg.............................................................................................78
B ng 3.3. M c đ s d ng th c ph m đ m b o tránh tích l y As đ i v i
ng i có th kh i 60 kg.............................................................................................78
B ng 3.4. M c đ s d ng th c ph m Tu hài đ m b o tránh tích l y các đ c t
đ i v i ng i có th kh i 60 kg ................................................................................79
B ng 3.5. M c đ s d ng th c ph m Sò huy t đ m b o tránh tích l y các
đ c t đ i v i ng i có th kh i 60 kg .....................................................................79
B ng 3.6. M c đ s d ng th c ph m Ngao tr ng đ m b o tránh tích l y các
đ c t đ i v i ng i có th kh i 60 kg .....................................................................80


10

DANH M C CÁC KÝ HI U, CÁC CH

AAS: Atomic Absorption Spectrophotometric

VI T T T

Quang ph h p th nguyên
t

APHA: American Pharmacists Association

H i liên hi p s c kh e c ng
đ ng M

BAF: Bio Accumulation Factor

H s tích l y sinh h c

BOD: Biological Oxygen Demand

Nhu c u oxy hóa sinh h c

COD: Chemical Oxygen Demand

Nhu c u oxy hóa hóa h c

CLN: Water Quality

Ch t l

DO: Dissolved Oxygen

ng n

c

Hàm l ng oxy hòa tan
trong n c

VPD: Zooplankton

ng v t phù du

GHCP: Allowable limit

Gi i h n cho phép

ISQG: Interin Sediment Quality Guideline

H

ng d n ch t l

ng tr m

tích t m th i
IMER: Institute of Marine environment and
resouces

Vi n Tài nguyên và Môi
tr ng bi n

KLN: Heavy metal

Kim lo i n ng

LC50: Median Lethal concentration

N ng đ gây ch t 50% s
sinh v t (SV) tham gia th c
nghi m v i m t ch t đ c

nh t đ nh.

QCVN: Technical regulations Vietnam

Quy chu n k thu t Vi t
Nam

TVPD: Phytoplankton

Th c v t phù du

TB/l: Cellule/liter
TCVN: Vietnam standards
USEPA: United States Environmental Protection
Agency
WTO: World Trade Organization

T bào/lít
Tiêu chu n vi t nam
C c b o v Môi tr
T ch c th

ng M

ng m i th gi i


11

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Xã h i càng phát tri n, công nghi p hóa càng nhanh thì t l ch t th i đ c h i
t s n xu t công nghi p và nh ng nh h
tác đ ng vào môi tr

ng b t l i t các ho t đ ng c a con ng

i

ng càng t ng nhanh. Các ch t đ c h i còn sinh ra do rò r t

quá trình s n xu t, v n chuy n và l u tr các ch t đ c. Ngay c n

c r , th m th u

t bãi rác c ng gây nguy hi m cho khu dân c xung quanh. Các lo i ô nhi m hóa
h c sinh ra t quá trình s n xu t công nghi p và khai thác quá m c tài nguyên thiên
nhiên đang ngày càng làm nguy h i cho sinh quy n. Các tác đ ng y không nh ng
nh h

ng đ n loài ng

i mà c các sinh v t s ng trên trái đ t. Các đ c ch t đ

tích l y sinh h c qua chu i th c n và đi vào c th con ng
s bi n đ i, t n l u và tác đ ng đ n s c kh e c a con ng
V y s tích l y sinh h c đ

c

i. Chúng gây ra nh ng
i.

c đ nh ngh a nh là m t quá trình mà qua đó

sinh v t tích l y các hóa ch t tr c ti p t môi tr
và t các ngu n th c n. Các hóa ch t môi tr

ng vô sinh (ví d : n
ng đ

c h p thu m t l

c, khí, đ t)
ng l n b i

sinh v t qua quá trình khu ch tán th đ ng. V trí đ u tiên cho vi c h p thu bao g m
màng ph i, mang, đ

ng ru t. Các hóa ch t ph i xuyên qua l p đôi lipid c a màng

đ đi vào trong c th . Ti m n ng tích l y sinh h c các hóa ch t có liên quan v i s
hòa tan trong lipid c a các ch t [4]. Môi tr

ng n

l c v i lipid xuyên qua t m ch n gi a môi tr

h và đ i d
l nn

c là n i mà t i đó các ch t có ái

ng vô sinh và sinh v t. B i vì sông,

ng nh là các b l ng các ch t và sinh v t th y sinh chuy n m t l

c xuyên qua màng hô h p c a chúng cho phép tách m t l

hóa ch t t n

ng

ng v a đ các

c. Th y sinh v t có th tích l y sinh h c các hóa ch t có ái l c v i

lipid và đ t đ n n ng đ cao h n n ng đ ch t đó có trong môi tr
Trong môi tr

ng.

ng bi n ven b , nhóm đ ng v t nhuy n th s ng đáy đã đ

các nhà khoa h c trong và ngoài n

c ch n làm đ i t

c

ng nghiên c u do kh n ng

tích l y sinh h c cao đi kèm v i đ i s ng ít di chuy n nhi u, n l c mùn bã h u
c ,..

i u này c ng đi kèm v i nguy c m t an toàn cho con ng

i khi s d ng


12

chúng làm th c ph m n u hàm l

ng đ c tính (ví d : nhóm kim lo i n ng) tích l y

trong mô và n i t ng đ l n. Cho đ n nay h u h t các n

c phát tri n đã có nh ng

tiêu chu n an toàn đ i v i vi c tiêu th th y s n nói chung và nhóm đ ng v t
nhuy n th nói riêng. Nuôi tr ng th y th y h i s n
h

n

c ta ngày nay đang có xu

ng phát tri n m nh, nh t là khi M b l nh c m v n và Vi t Nam tr thành

thành viên 150 c a t ch c th

ng m i th gi i (WTO), đã m ra cho Vi t Nam

m t ti m n ng xu t kh u l n, đ c bi t là th y h i s n. M t trong nh ng m t hàng
th y h i s n s n xu t đ

c th tr

ng th gi i a chu ng là nhuy n th hai m nh v .

T i Vi t Nam, nhi u khu v c nuôi tr ng th y s n v i s n l
đó khu v c

ng l n. Trong

ông B c, B c b bao g m hai t nh thành H i Phòng và Qu ng Ninh

hi n đang là m t trong nh ng khu v c nuôi th y h i s n l n nh t c n

c. H i

Phòng, Qu ng Ninh có n n kinh t , xã h i phát tri n m nh v i nhi u các ho t đ ng
công nghi p, v n t i và h i c ng. Bên c nh đó, ho t đ ng nuôi tr ng th y s n nói
chung và các loài nhuy n th hai m nh v nói riêng
tri n, là ngu n cung d i dào cho th tr
h p thu hàm l

ng n i đ a và xu t kh u.

ánh giá m c đ

ng kim lo i n ng trong các loài nhuy n th hai m nh v

H i Phòng – Qu ng Ninh s góp ph n qu n lý ch t l
c u tiêu dùng an toàn trong n
T

các khu v c này r t phát

khu v c

ng th y s n ph c v cho nhu

c và xu t kh u.

nh ng lý do trên, em ti n hành th c hi n đ tài: “Nghiên c u th c

nghi m kh n ng h p thu Th y ngân, Asen c a m t s loài nhuy n th phân b
vùng tri u ông B c B c B ”
2. M c tiêu c a đ tài
- Nghiên c u th c nghi m kh n ng h p thu các kim lo i n ng (Hg, As)
trong m t s loài nhuy n th vùng tri u ven b
c a chúng v i môi tr
-

ng (n

ông B c B c B và m i quan h

c, tr m tích) t i các khu v c nghiên c u.

xu t các gi i pháp ng n ng a và phòng tránh nhi m Hg, As góp ph n

vào vi c đ m b o an toàn th c ph m cho con ng
3. Cách ti p c n, Ph
3.1. Cách ti p c n

i.

ng pháp nghiên c u, k thu t s d ng


13

- Ti p c n h th ng: Các ch t ô nhi m có tính đ c đ
công nghi p, nông nghi p và sinh ho t. Chúng đ

c th i t các ngu n

c phát th i vào n

c và tr m tích

t i khu v c ti p nh n (v nh, th y v c bi n ven b ). Các sinh v t s ng trong môi
tr

ng đó s h p thu các ch t ô nhi m trong c th và theo chu i th c n s xâm

nh p vào c th con ng

i.

i u này làm nh h

ng đ n s c kh e c a ng

i dân

s ng trong khu v c.
Nghiên c u các m i quan h nhân qu trong h th ng là phát tri n kinh t xã h i –
ch t l

ng môi tr

ng và môi tr

ng sinh v t b tác đ ng – s c kh e con ng

i.

- Ti p c n liên ngành: Nghiên c u kh n ng h p thu các kim lo i n ng (Hg,
As) có tính đ c trong các loài nhuy n th có giá tr cao vùng tri u khu v c

ông

B c B c B có liên quan đ n nhi u ngành, nhi u l nh v c. Các l nh v c công
nghi p, nông nghi p là các ngành phát sinh ch t th i có ch a các kim lo i n ng vào

môi tr

ng. Các ngành đánh b t, nuôi tr ng và khai thác th y s n là các ngành b tác

đ ng.

tài t p trung đánh giá các m i quan h , các tác đ ng c a các ngành, l nh

v c liên quan.
- Ti p c n theo quan đi m phòng ng a: Các ch t kim lo i Hg, As là nh ng
ch t ô nhi m không gi i h n, chúng s lan truy n, phân b và tích t trong các h p
ph n môi tr
s c kh e ng

ng làm môi tr

ng b ô nhi m.

b o v môi tr

ng, h sinh thái và

i c n ph i đi u tra, kh o sát đ c nh báo và đ xu t các gi i pháp

ng n ng a nguy c tích t các ch t ô nhi m trong các h p ph n môi tr
3.2. Các ph
a. Ph

ng.

ng pháp nghiên c u

ng pháp thu th p phân tích và t ng h p s li u
- K th a các tài li u và nghiên c u v đi u ki n t nhiên, sinh v t, ch t

l

ng môi tr

ng

các khu v c nghiên c u.

- Tính toán và x lý s li u b ng ph n m m Excel.
b. Ph

ng pháp th c nghi m

c. Ph

ng pháp phân tích trong phòng thí nghi m:

+ Ti u ph u đ ng v t thân m m


14

Phân tách đ ng v t thân m m thành hai h p ph n (mô và d dày) theo tài
li u h
Tr

ng d n “Hình thái và Gi i ph u

ng v t thân m m (Mollusca)” c a tác gi

ng Qu c Phú, 1997

+ Ph

ng pháp xác đ nh các ch s sinh lý c a các lo i nhuy n th
- Xác đ nh kích th

c c a m u sinh v t b ng th

c đo Panmer theo ph

ng

pháp c a Nguy n Huy Y t và nnk, 1998.
- Phân tích hàm l
l

ng lipit trong c th sinh v t b ng ph

ng pháp tr ng

ng theo tiêu chu n TCVN 4331:1986.

+ Ph

ng pháp phân tích As, Hg theo m u sinh v t, tr m tích, n
Ph

c

ng pháp phân tích phòng thí nghi m theo các tài li u c a: APHA 3500

80, AOAC 97, APHA 3500 80, TCVN 6626- 2000, HPLC/GC, FAO FNP 14/7,
TCVN 4331:1986, NOAA – ASEAN Canada.
c. Ph

ng pháp đánh giá tích l y sinh h c thông qua h s BAF
đánh giá m c đ tích l y ch t ô nhi m trong môi tr

ng

ng và sinh v t,

i ta d a vào h s tích l y sinh h c nh BAF

3.3. Các k thu t s d ng
Các ph

ng pháp đi u tra kh o sát bi n (theo quy ph m đi u tra nghiên

c u bi n do y ban Khoa h c K thu t Nhà n
•

K thu t l y m u n
-

M un

c bi n và tr m tích:

c bi n đ

5667-9:1992): H
-

c ban hành, 1982)

c l y theo tiêu chu n Vi t Nam 5998-1995 (ISO
ng d n l y m u n

L y m u tr m tích b ng ô đ nh l

c bi n ven b .

ng di n tích 0.1 m2.

• K thu t phân tích KLN:
KLN đ

c dùng ph

ng pháp hóa h i nguyên t , k t qu đ

b ng máy AAS
• K thu t x lý s li u b ng ph n m m Excel.

c xác đ nh


15

CH

NG 1: T NG QUAN V N

NGHIÊN C U

1.1. Tình hình nghiên c u m c đ h p thu kim lo i n ng c a sinh v t

khu

v c nghiên c u
1.1.1. Tình hình nghiên c u trên Th gi i
T nh ng n m 40 c a th k 20, đã có nh ng nghiên c u v s tích l y c a
kim lo i n ng (KLN) trong mô c a các lo i đ ng v t thân m m. Theo Dean W.
boening (1997), ph

ng pháp ti p c n ch th sinh h c r t có hi u qu khi s d ng

m t s loài đ i di n cho m c đ dinh d

ng khác nhau k t h p v i vi c xác đ nh

n ng đ các ch t (Cr, Cu, Zn, As, Hg, Pb, Ni, và Ag) và vòng tu n hoàn n

c.

Nghiên c u c a El-Sikaily A và c ng s (2000)

a

Trung H i và duyên h i bi n
Ni, Pd và Zn đ

vùng duyên h i

thu c Ai C p, cho th y Cd, Co, Cu, Fe, Mn,

c tích l y khá cao trong mô c a c ác lo ài Modiolus

auriculatus và Donax trunculu. Theo k t qu
c ng s

m t s

nghiên c a Aysun Türkmen và

V nh Iskenderun c a Th Nh K v loài Crassostrea spp và loài Perna

viridis có s tích l y các kim lo i Cd, Cu, Cr, Hg, Ni, Zn trong mô c th chúng.
M t s

nghiên c u khác

các n

c nh

Canada, Brazil, Ghana, Thái Lan,

Malaysia, Philippin… c ng cho th y kh n ng tích l y KLN

các loài nhuy n

th khá cao. Theo nghiên c u c a tác gi Lê Quang D ng (2010) thì Hg tích t trong
mô loài cá chình Anguilla marmorata v i thành ph n metyl Hg chi m t

87,4 đ n

100%.
T nh ng n m 40 c a th k XX, đã có nh ng nghiên c u v s h p thu
KLN trong mô c a các loài đ ng v t thân m m. B ng 1.1 đã t ng h p các
nghiên c u thu c khu v c Châu Á và
lo i hai m nh v .

ông Nam Á v s tích l y Hg trong


16

B ng 1.1.T ng h p các nghiên c u v tích l y Hg trong loài hai m nh v [38]
Loài

N ng đ Hg
(µg/g)

Loài hai m nh

1,3- 14,0

Sò
Crassostrea sp.

0,004-0,058D

Hai m nh v

0,001-0,01W

Hai m nh v

<0,02 – 0,09

Philippines

V m xanh
Perna viridis

0,01 – 029D

V nh Thái Lan
(4 c a sông)

Trai
(Polymesoda

erosa),
Lightfoot, 1786)

Loài
Sò ông
(giai đo n
tr ng thành)
Crassostrea
virginica
V m xanh
Perna viridis
V m xanh
Perna viridis

Khu v c
nghiên c u
Nh t
V nh Minamata
Indonesia
V nh Jakarta
Malaysia
ông Malaysia,
cách 340km v
phía bi n ông

LC50 sau 96h n ng
đ Hg là 0,58ppm,
0,35 ppm, 0,26
ppm t ng ng
10‰, 20‰ và

30‰ nhi t đ
phòng
S ngày thí
nghi m

Tác gi nghiên c u
Irukayama, 1977
Yulianda & Nurjaya,
1994
Shazili & Niksan,
1988
Mabesa và nnk,
1985
Menasveta &
Cheevaparanapiwat,
1981

Philippines

Y. MODASSIR
(2000)

BCF

Tác gi nghiên c u

74

10.000

Kopler, 1974
EPA, 1985

15

459

Rosell, 1985

Lakshmanan &
Nambisan, 1989
Ngu n: E.S. Deocadiz, V.R. Diaz và P.-F.J. Otico (1999)
6

1.1.2. Tình hình nghiên c u trong n

126-404

c

Các khu v c nuôi và phân b các loài đ c s n có giá tr kinh t nh Tu hài,
Sò huy t và Ngao tr ng hàng n m ph i ti p nh n nhi u ngu n th i ch a các đ c
ch t t các ho t đ ng phát tri n kinh t xã h i c a khu v c. Theo Lê Xuân Sinh


17

(2009) trong mô nghêu B n Tre t i khu v c Cát H i – H i Phòng, hàm l

ng Zn

cao g p kho ng 4 l n tiêu chu n H i tiêu chu n th c ph m Anh, 1984 (50 mg/kg
khô) và hàm l

ng Hg trung bình là 0,61 mg/kg khô, v

t quá tiêu chu n c a B Y

t QCVN 8-2:2011/BYT (0,5 mg/kg khô). Phùng Th Anh Minh (2007) c ng đã
nghiên c u v m c đ tích l y kim lo i n ng trong mô sò t i c a sông C m [7].
Vi c nghiên c u s d ng các loài nhuy n th hai m nh v đ đánh giá ô
nhi m KLN là v n đ có tính th c ti n nh m phát tri n h th ng ch th sinh h c
n

c ta. Tuy nhiên, các nghiên c u v KLN trong các loài hai m nh v

Vi t

Nam còn khá m i m và ch a đ ng b . B ng 1.2 đã t ng h p các k t qu nghiên
c u kim lo i n ng trong loài hai m nh Vi t Nam.
B ng 1.2. T ng h p các nghiên c u v tích l y kim lo i trong loài hai m nh v

Loài
Ngao tr ng B n
Tre
Meretrix lyrata
Trai (Sinanodonta)
c
(Angulyagra
và

Sinotaia Hass)
Ngao tr ng B n
Tre
Meretrix lyrata
Ngao d u
(Meretrix meretrix)
H n
(Corbicula sp.)
V m xanh
Perna viridis

V m xanh
Perna viridis
H n
Corbicula sp.
Sò lông

Nguyên t
Zn, Hg

Cr, Cd

Khu v c nghiên
Tác gi nghiên c u
c u
C a sông B ch Lê Xuân Sinh, Tr n
ng - H i phòng
c Th nh,
ng
Kim Chi (2010,2011)

Mi n B c
ng Kim Chi, Hoàng
Thu H ng, V Th
H ng H ng (2005)

As, Cd, Cu

H i Phòng

Hg

C a

As, Cd, Pb

i,

Bùi
ng
Thanh
(2010), lu n án ti n s
à N ng

Nguy n V n Khánh,
Tr n Duy V nh và nnk
(2009)

V nh Vân Phong,
ng Thuý Bình,
Khánh Hòa

Nguy n Thanh S n,
Nguy n Th Thu Nga
(2006),
Cu
m Nha Phu, Nha
ào Vi t Hà (2002)
Trang
Cd, Pb
C a
i,
Nguy n V n Khánh,
à N ng
Ph m
V n
Hi p
(2009)
Cu, Pb , Zn, Cd, C a C m ,H i
Phùng Th Anh Minh


18

Loài
Anadra subcrenata
Sò huy t
Anadara granosa
Các loài ngao
Meretrix spp.
Meretrix lyrata

Ngao l a
Paphia undulata

Nguyên t
Cr

Khu v c nghiên
c u
Phòng

V, Cr, Mn, Co,
ông Nam B
Cu, Zn, Rb, Sr, Vi t Nam
Mo, Ag, Cd, In,
Sn, Hg, Sb, Cs,
Ba, Tl, Pb, Bi
Zn, Cu, Cd, Cr, Bình Thu n
Pb, Mn, Hg và
As

Tác gi nghiên c u
(2007)

- Nguy n Phúc C m Tú
và nnk (2010)

Lê Th Vinh, Nguy n
H ng Thu, Ph m H u
Tâm và D ng Tr ng
Ki m (2005)

Hàu
Cd, Cr, Cu, Pb, V nh Vân Phong, Lê Th Vinh, 2005
Saccostrea cucullata và Zn
Khánh Hòa
Ngao tr ng B n Cd, As, Pb
C n Gi - Thành Ph m Kim Ph ng,
Tre
ph H Chí Minh Nguy n Th Dung,
Chu Ph m Ng c S n
Meretrix lyrata
(2008)
Ngao tr ng B n As, Cd, Pb Hg C n Gi - Thành Ph m Kim Ph ng,
Tre
Ph H Chí Minh Chu Ph m Ng c S n,
Nguy n Th
Dung
Meretrix lyrata
(2007)
Sò huy t
Ch t h u c
Vùng ven bi n Lê Th Siêng (2005)
(Anadara granosa)
BSCL
Ngao
Cu, Pb, Cd, Zn
S n – H i Nguy n Xuân Tuy n
Meretrix spp.
Phòng
(1998)
T b ng 1.2 nh n th y, các k t qu nghiên c u đã đ

c công b ch a có

nh ng nghiên c u t ng h p v s h p thu kim lo i n ng (Th y ngân, Asen) c a các
lo i Tu hài, Sò huy t, Ngao tr ng t i khu v c

ông B c B c B (H i Phòng, Qu ng

Ninh).
Hi n nay ch t l

ng, v sinh an toàn th c ph m và s c kh e, đ

tiêu dùng trong và ngoài n

nghiên c u v kh n ng h p thu kim lo i n ng
thuy t.

Vi t Nam các

các loài nhuy n th phân b ngoài

vùng bi n ven b còn thi u ho c

c bi t khu v c

i

c quan tâm, nh t là các s n ph m th y h i s n cho xu t

kh u và các loài đ c s n có giá tr kinh t cao. R t ti c, cho t i nay
t nhiên ho c nuôi

c ng

m c đ nghiên c u lý

ông B c B c B (bao g m hai t nh H i Phòng và Qu ng


19

Ninh) có h đ ng v t nhuy n th phong phú và đa d ng. Các nghiên c u v ch t
l

ng th c ph m v i các loài h i s n có giá tr kinh t cao (Tu hài, Sò huy t và

Ngao tr ng) còn đang b ng nên r t c n thi t tri n khai nghiên c u v kh n ng
h p thu các đ c ch t đ c c a nh ng loài sinh v t này. Do đó, tác gi l a ch n v n
đ nghiên c u kh n ng h p thu Hg, As c a các loài nhuy n th vùng

ông B c

B c B làm v n đ nghiên c u
1.2.

T ng quan v khu v c ông B c B c B

1.2.1. V trí đ a lý
Khu v c ông B c B c B (bao g m hai t nh H i Phòng và Qu ng Ninh)

Hình 1.1. Khu v c ông B c B c B
Qu ng Ninh n m trong d i hành lang bi n l n c a B c B , trên đó có m ng
iđ

l

ng b , đ

ng s t và c ng bi n l n đang đ

c m r ng và phát tri n. Cùng

v i H i Phòng, Qu ng Ninh gi vai trò c a m l n ra bi n cho c vùng B c B .
T nh n m trong gi i h n to đ 106 – 108o kinh đ
ông B c giáp Trung Qu c, có đ

ông, 20o40’21” v đ B c;

ng biên gi i dài kho ng 132,8 km, phía Nam

giáp v nh B c B , có chi u dài b bi n 250 km, phía Tây Nam giáp Thành ph H i
D

ng, phía Tây B c giáp các t nh L ng S n, B c Giang và H i D

ng [19,13].


20

h l u c a h th ng sông Thái

H i Phòng là Thành ph duyên h i n m

Bình thu c đ ng b ng sông H ng có v trí n m trong kho ng t 20o35’ đ n 21o01’
v đ B c, và t 106o29’ đ n 107o05’ kinh đ

ông; phía B c và

t nh Qu ng Ninh, phía Tây B c giáp t nh H i D

ng, phía Tây Nam giáp t nh Thái

Bình và phía

ông là bi n

l n là B ch

ng, C a C m, L ch Tray, V n Úc và sông Thái Bình.

1.2.2.

ông v i đ

ông B c giáp

ng b bi n dài 125km, n i có 5 c a sông

i u ki n v t nhiên, kinh t , xã h i khu v c ông B c B c B

1.2.2.1. i u ki n v t nhiên
a.

c đi m đ a hình, đ a m o
a hình vùng tri u trong khu v c đ
-

a hình bãi bi n: đ

c chia thành các lo i đ a hình sau:

c thành t o do sóng c a khu v c ven b , d ng đ a

hình này r t ít, vì sóng tr i qua đ a hình r ng l n c a bãi tri u đã b gi m n ng
l

ng sóng vào đ n b , vì v y không còn đ n ng l

ng thành t o các bãi bi n ven

b thu c vùng tri u. Các bãi có đ a hình cao trung bình t 2,5 - 3,5m (so v i m t
bi n trung bình). Trong đi u ki n th i ti t bình th

ng sóng không th đ a các tr m

tích lên b m t cao c a bãi ch khi có m a bão và gió mùa đông b c thì sóng m i
ph ch m lên và đ a v t li u vào bãi tri u.[20]
-

a hình bãi tri u cao phân b r ng l n trong vùng và đ

c xác đ nh t đ

cao 1,86m tr lên đ n b , đê qu c gia hay đ n các chân bãi bi n, rìa đ o. S trùng
h p gi a ph n bãi tri u cao v i di n tích phân b th c v t ng p m n phát tri n là do
ch đ th y tri u và đ đ c c a n
-

a hình bãi tri u th p đ

c bi n vùng nghiên c u. [19,20]
c phân chia t 0m đ n 1,86m (so v i 0m/H i đ )

ph n đ a hình này v c b n là m t b m t b ng ph ng và không có th c v t ng p
m n vì đi u ki n ng p n
dòng ch y, đ đ c n

c trong ngày l n, đi u ki n đ ng l c m nh do sóng và

c ven b cao. B m t đ a hình t

ng đ i b ng ph ng

khu v c có s tác đ ng c a sóng bi n và các dòng tri u t

nh ng

ng đ i đ ng đ u trên b

m t.
-

a hình các h th ng l ch tri u đã đ

c phân chia thành các c p khác nhau

và ch y u là nhóm l ch tri u xâm th c và nhóm l ch tri u k th a. Trong nhóm


21

l ch tri u xâm th c đ
th a đ

c chia thành 4 c p (t c p 1 đ n c p 4), nhóm l ch tri u k

c chia thành 3 c p (t c p 5 đ n c p 7). Các c p l ch tri u ki n t o phát

tri n, chia c t t t c ph n bãi tri u cao và bãi tri u th p và chúng c ng chính là các
l ch sông, c a sông d n n
n

c khi tri u lên, tri u xu ng vào l c đ a và l u chuy n

c trong vùng tri u, chia c t các bãi tri u thành nh ng đ o nh [20].

b. Khí h u
Ch đ gió

Gió thay đ i theo mùa, t tháng 10 đ n tháng 1 gió đông b c chi m u th ,
sang tháng 2 đ n tháng 3 gió đông b c gi m chuy n h
tháng 5 h
h

ng đông. T tháng 4 đ n

ng gió chuy n d n sang đông và đông nam, t tháng 5 đ n tháng 9 gió

ng đông và đông nam chi m u th . T c đ gió trung bình t 4,1 - 6,1m/s, trung

bình n m 5,1m/s.
Ch đ m a
T ng l
vào mùa m a l
mùa khô l

ng m a hàng n m

vùng c a sông B ch

ng đ t 1600 - 1800mm,

ng m a đ t 1500 - 1600mm, chi m 80 - 90% l

ng m a r t th p 200 - 250mm. Trong n m l

ng m a c n m,

ng m a c c đ i vào

tháng 8 và c c ti u vào tháng 12 ho c tháng 01.
m
m trong khu v c khá cao, trung bình t 70 - 90%, nh ng tháng có đ
th p là tháng 10, 11, 12, trung bình đ
là tháng 02, 3, 4, trung bình đ

m nh h n 80%, nh ng tháng có đ

m l n h n 85%, đ

m

m cao

m cao vào các tháng 02, 3, 4,

kèm theo là tr i m a phùn và tr i âm u thi u ánh sáng.
Nhi t đ
Nhi t đ trung bình n m c a vùng c a sông là 23 – 24oC, mùa đông l nh,
nhi t đ h d

i 20oC trung bình 16 - 18oC kéo dài t tháng 12 đ n tháng 4 n m

sau, mùa hè nhi t đ trên 25oC trung bình 26 - 28oC, kéo t tháng 5 đ n tháng 10.
V mùa đông có nh ng đ t gió mùa đông b c tràn v , nhi t đ xu ng th p
d

i 10oC, có khi đ n 5oC kéo dài t 5 đ n 10 ngày. Trên bãi tri u tr m tích b m t

22

(0 - 20cm) vào nh ng ngày nóng b c nhi t đ lên đ n 38 - 40oC, làm ch t nhi u
đ ng v t đáy trên m t bãi tri u th p.
1.2.2.2. Tình hình kinh t , xã h i
a. Qu ng Ninh
Hi n nay, Qu ng Ninh là m t trong 4 ng tr

ng l n nh t c n

c. D c

chi u dài 250 km b bi n Qu ng Ninh có trên 40.000 ha bãi bi n, 20.000 ha eo v nh
và hàng ch c nghìn ha v ng nông ven b là môi tr

ng thu n l i đ phát tri n nuôi

và ch bi n h i s n xu t kh u. Ngoài đi u ki n thu n l i v tài nguyên bi n, Qu ng
Ninh có ti m n ng v đ t canh tác nông nghi p và đ t r ng . T nh khuy n khích các
d án tr ng cây t o vùng nguyên li u (chè, d a, nhãn, v i,…và các lo i cây công
nghi p, cây n qu khác) [24].
Qu ng Ninh có b bi n dài, nhi u khu v c kín gió, ít l ng đ ng đ phát tri n
c ng bi n.

ó là ti m n ng đ phát tri n h th ng c ng bi n. M t khác v i các u

th n i b t v giao thông, đ c bi t là h th ng c ng bi n, c ng sông cùng các c a
kh u qu c t , Qu ng Ninh có đ đi u ki n c n thi t đ hình thành các khu công
nghi p t p trung, khu ch xu t. T nh có ti m n ng phát tri n các c s s n xu t hàng

xu t kh u.
Qu ng Ninh còn có nhu c u l n v các s n ph m c khí ph c v ngành than,
ngành kinh t c ng bi n, v n t i bi n, máy móc, thi t b c khí ph c v các ngành
kinh t khác nh nông, lâm, ng nghi p, máy xây d ng, đ c khí gia d ng…Có th
phát tri n công nghi p khai thác, ch bi n than và s d ng nguyên li u than v i s
ra đ i c a hàng lo t c s công nghi p l n, các nhà máy xi m ng, nhi t đi n, phân
bón, hoá ch t, g ch ch u l a…
Qu ng Ninh có tài nguyên du l ch đ c s c vào lo i nh t c a c n

c, có

nhi u bãi bi n đ p, có c nh quan n i ti ng c a v nh H Long, Bái T Long cùng các
h i đ o đã đ

c t ch c UNESCO công nh n là “di s n v n hoá th gi i” cùng hàng

tr m di tích l ch s ki n trúc ngh thu t t p trung d c ven bi n v i m t đ cao vào
lo i nh t c a c n

c…, t o kh n ng m nhi u tuy n du l ch k t h p r t h p d n,


23

trên đ t li n và trên các đ o. Vi c phát tri n du l ch

khu v c H Long – Bãi Cháy

k t h p v i tuy n ven bi n đ n Móng Cái, H i Phòng -

S n – Cát Bà… s t o

thành m t qu n th du l ch - th thao - gi i trí ven bi n. V i b bi n l n, hi n đ i
t m c qu c t , cho phép Qu ng Ninh thu hút 45 – 55 v n l
n m 2005 và kho ng 2 tri u l

t khách qu c t vào

t khách vào n m 2015, đ t doanh thu ngo i t 400 –

500 tri u USD [24].
b. H i Phòng
H i Phòng t lâu đã n i ti ng là m t c ng bi n l n nh t

mi n B c, m t đ u

m i giao thông quan tr ng v i h th ng giao thông thu , b , đ

ng s t, hàng không

trong n

c và qu c t , là c a chính ra bi n c a th đô Hà N i và các t nh phía B c;

là đ u m i giao thông quan tr ng c a Vùng Kinh t tr ng đi m B c B , trên hai
hành lang - m t vành đai h p tác kinh t Vi t Nam - Trung Qu c. Chính vì v y,
trong chi n l
đ

c phát tri n kinh t – xã h i vùng châu th sông H ng, H i Phòng

c xác đ nh là m t c c t ng tr

ng c a vùng kinh t đ ng l c phía B c (Hà N i –

H i Phòng – Qu ng Ninh); là Trung tâm kinh t - khoa h c - k thu t t ng h p c a
Vùng duyên h i B c B và là m t trong nh ng trung tâm phát tri n c a Vùng Kinh
t tr ng đi m B c B và c n
Th t

c (Quy t đ nh 1448 /Q -TTg ngày 16/9/2009 c a

ng Chính ph ) [24].
H i Phòng có đi u ki n t nhiên r t phong phú, giàu đ p, đa d ng và có

nhi u nét đ c đáo mang s c thái c a c nh quan nhi t đ i gió mùa. N i đây có r ng
qu c gia Cát Bà - Khu D tr Sinh quy n Th gi i - là khu r ng nhi t đ i nguyên
sinh n i ti ng, đ c bi t phong phú v s l
loài đ

ng loài đ ng th c v t, trong đó có nhi u

c x p vào loài quý hi m c a th gi i.

ng th i, n i đây còn có c m t

vùng đ ng b ng thu c vùng đ ng b ng tam giác châu th sông H ng, t o nên m t
c nh quan nông nghi p tr ng lúa n

c là nét đ c tr ng c a vùng du l ch ven bi n

B c B và c m t vùng bi n r ng v i ngu n tài nguyên vô cùng phong phú, nhi u
h i s n quý hi m và bãi bi n đ p [24].


24

Gi i thi u v loài nhuy n th t i vùng ông B c B c B

1.3.

1.3.1. Gi i thi u v loài Tu hài
Tu hài: Lutraria rhynchaena (Jonas, 1844; H : V p Mactridae; B : Ngao
Veneroida) [17].
Tu Hài là nhuy n th hai m nh v có giá tr kinh t cao, s ng trong vùng
n

c m n. V hình thuy n, dài kho ng 100 - 120mm, màu tr ng

s m

đ nh v và vàng

ph n còn l i ho c toàn thân màu tr ng nh t. Vân đ ng tâm không rõ l m. Dây

ch ng trong hình tam giác, r ng ch hình ch V, v t c tr

c và sau hình qu lê r t

rõ, v t màng sâu, ph n hõm phía sau gi ng hình đ u ngón tay cái;

du, s ng trong n n cát thô, s ch. Th

n in

ng phân b

c có đ m n n đ nh 25

- 320/00 c nh các r n san hô, phân b t vùng tri u th p đ n 5m n
Phân b :

trong n

c, Tu hài t p trung

n th c v t phù
c.

Cát Bà (H i Phòng), v nh H

Long (Qu ng Ninh) còn trên th gi i phân b t p trung

vùng Tây và Nam

Ôxtrâylia. Vùng tri u thích h p cho Tu Hài phát tri n t trung tri u đ n h tri u,
cho t i đ sâu 10 m. Ch t đáy thích h p cho đ i s ng c a chúng là cát pha xác san
hô ho c m nh v n nh nhuy n th . Ch đ thu tri u nh h
s ng và b t m i c a chúng. Tu Hài t nhiên th

ng r t l n đ n t p tính

ng phân b t i nh ng vùng tri u t

0 h i đ cho đ n + 0,5m.
Tu Hài là loài a s ng

vùng có đ m n cao và nhi t đ

m, chúng thích

nghi nhi t đ t 10-350 C và đ m n t 25-45 0/00. Tuy nhiên kho ng nhi t đ và đ
m n thích h p c a chúng là t 18- 300 C và 25- 300/00.
Trong đi u ki n s ng bình th
cát kho ng 5 - 7 cm và v
n

c. Khi đi u ki n môi tr

ng, Tu Hài dùng chân đào b i vùi mình trong

n dài ng xi phông lên trên, vòi xi phông luôn hút đ y
ng tr lên b t l i Tu Hài hút n

đ y c th tr i lên kh i m t cát và ti p t c hút n

c vào c th và th i ra

c vào c th r i th i n

nh ng v i l c m nh t o ra ph n l c đ y c th v phía tr

c ra

c m i l n di chuy n nh

v y đ i v i Tu Hài có kích c trung bình 0,1 kg/ 1 con thì chúng có th di chuy n
trung bình kho ng 80 cm đ n 1,2m. C nh v y chúng di chuy n đ n n i

m i phù


25

h p v i đi u ki n sinh thái c a chúng n u không thì chúng có th b ch t t i ch
[23].
Tu Hài không a s ng

nh ng n i có dòng ch y m nh. Chúng phân b

nh ng n i có dòng ch y t 0,2 đ n 0,5 m/s. C ng gi ng nh loài nhuy n th hai
m nh v khác, Tu Hài c ng là loài n theo ph
khuê. Khi n

ng th c l c, th c n ch y u là t o

c tri u lên, Tu Hài thò vòi lên m t cát đ xi phông l c th c n. Th c

n thay đ i theo giai đo n phát tri n và theo đi u ki n môi tr

ng. Thành ph n th c

n c a nhuy n th ch y u là mùn bã h u c , sinh v t phù du trong đó có th c v t
phù du chi m t l cao h n đ ng v t phù du.
Quá trình sinh tr

ng:

Trong quá trình phát tri n c a Tu Hài c ng nh các loài nhuy n th hai m nh
v khác, h u h t ph i tr i qua hai giai đo n, giai đo n u trùng và giai đo n tr

ng

thành. T p tính c a chúng thay đ i theo m i giai đo n.
+ Giai đo n u trùng: t Morula- Umbo: u trùng b i l i t do, giai đo n này
là giai đo n s ng phù du, cu i giai đo n u trùng umbo (đ nh v ) và b t đ u giai
đo n Spat ( u trùng chân bò) chúng chuy n xu ng s ng đáy, chân chúng b t đ u
phát tri n đ đào b i làm n i đ nh c .
+ Giai đo n tr

ng thành: dùng chân đào b i vùi mình sâu trong n n đáy, thò

ng xi phông (xúc tu) lên trên. Thông th
liên t c hút n

ng ng xi phông v

n dài 5 - 7 cm và

c đ l c th c n, khi g p đi u ki n b t l i ho c b va ch m b i v t l

chúng thu ng xi phông l i r t nhanh. N u s ng trong đi u ki n thu n l i ch 7- 10
tháng tu i Tu Hài b t đ u thành th c và sinh s n.
Sinh s n và phát tri n:
Tu Hài là loài phân tính, đ tr ng và th tinh ngoài, Tu Hài 1 tu i có th
thành th c. Con cái có bu ng tr ng màu h ng, con đ c có túi tinh màu tr ng đ c.
Mùa v sinh s n c a Tu Hài ch u nh h
tr

ng r t l n b i các đi u ki n môi

ng đ c bi t là nhi t đ và đ m n. Các đi u ki n môi tr

ng không ch có vai

trò trong vi c kích thích thành th c sinh d c, sinh s n, đ tr ng mà còn đ m b o cho
s t n t i và phát tri n c a tr ng, phôi và u trùng [23].