Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

Những vấn đề cơ bản về hoạt
động xuất khẩu và kinh
doanh xuất khẩu hàng nông
sản
Bởi:
Học Viện Tài Chính

KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU.
Khái niệm hoạt động xuất khẩu.
Xuất khẩu là việc bán hàng hóa (hoặc dịch vụ) cho nước ngoài trên cơ sở dùng tiền tệ
làm phương tiện thanh toán theo nguyên tắc ngang giá. Tiền tệ ở đây có thể là ngoại tệ
đối với ít nhất một bên trong mối quan hệ này.
Mục đích của hoạt động xuất khẩu là khai thác được lợi thế của từng quốc gia trong
phân công lao động quốc tế. Việc trao đổi hàng hóa mang lại lợi ích cho các quốc gia do
đó các quốc gia đều tích cực tham gia mở rộng hoạt động này.
Hoạt động xuất khẩu là hình thức cơ bản của hoạt động ngoại thương, đã xuất hiện từ
rất lâu và ngày càng phát triển. Hoạt động này diễn ra trên mọi lĩnh vực, trong mọi điều
kiện từ sản xuất hàng tiêu dùng cho đến máy móc thiết bị, tư liệu sản xuất và cả công
nghệ kỹ thuật cao. Dù ở lĩnh vực nào thì hoạt động xuất khẩu cũng đều nhằm mục đích
mang lại lợi nhuận cho các quốc gia tham gia.
Hoạt động xuất khẩu diễn ra trên phạm vi rất rộng, cả về không gian lẫn thời gian. Nó
có thể chỉ diễn ra trong thời gian ngắn song cũng có thể kéo dài hàng năm. Nó có thể
được tiến hành trên phạm vi lãnh thổ của một quốc gia hay nhiều quốc gia khác nhau.

1/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

Vai trò của hoạt động xuất khẩu.
Vai trò của hoạt động xuất khẩu đối với một quốc gia.
Xuất khẩu tạo nguồn thu ngoại tệ để đảm bảo nhu cầu nhập khẩu.

Sự tăng trưởng kinh tế của một quốc gia phụ thuộc vào 4 nhân tố đó là: vốn, công nghệ,
nhân lực và tài nguyên. Song không phải quốc gia nào cũng có đầy đủ cả 4 yếu tố này
đặc biệt là đối với các quốc gia đang phát triển và chậm phát triển. Mô hình:

Hiện nay hầu hết các quốc gia đang phát triển và chậm phát triển đều thiếu vốn thế nên
họ không có cơ hội để nhập khẩu công nghệ hiện đại và không thể đầu tư nâng cao trình
độ nguồn nhân lực do đó trình độ sản xuất của họ rất thấp. Ngược lại trình độ sản xuất
thấp lại chính là nguyên nhân làm cho quốc gia này thiếu vốn. Vì vậy, đây chính là một
vòng luẩn quẩn của các quốc gia đang phát triển và chậm phát triển. Để thoát khỏi vòng
luẩn quẩn này buộc các quốc gia này phải có vốn để nhập khẩu công nghệ tiên tiến mà
trong nước chưa sản xuất được và nâng cao trình độ nguồn nhân lực qua đó nâng cao
khả năng sản xuất. Nhưng một câu hỏi được đặt ra với các quốc gia là: Làm thế nào để
có một lượng ngoại tệ cần thiết đáp ứng cho nhu cầu này?
Thực tiễn cho thấy, để có đủ một lượng ngoại tệ đáp ứng cho nhu cầu này các quốc gia
có thể sử dụng các nguồn huy động vốn chính sau:
•
•
•
•

Nguồn thu từ hoạt động xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ.
Nguồn đầu tư nước ngoài.
Nguồn vay nợ, viện trợ.
Nguồn từ các dịch vụ thu ngoại tệ như dịch vụ ngân hàng , du lịch.

Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang phát triển chậm lại như hiện nay thì các quốc

gia đang phát triển và chậm phát triển sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc huy động
được nguồn vốn từ các hoạt động đầu tư, vay nợ, viện trợ và các dịch vụ thu ngoại tệ.
Thêm vào đấy, với các nguồn vốn này các quốc gia phải chịu những thiệt thòi và những
ràng buộc về chính trị nhất định. Vì vậy nguồn vốn quan trọng nhất mà các quốc gia này
có thể trông chờ là nguồn thu từ hoạt động xuất khẩu.

2/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản
Hoạt động xuất khẩu phát huy được lợi thế của quốc gia.

Để hoạt động xuất khẩu có hiệu quả thì các quốc gia thường phải lựa chọn các mặt hàng
sản xuất ở quốc gia đó có lợi thế hơn so với sản xuất tại các quốc gia khác. Đây chính là
những mặt hàng có sử dụng nguồn nguyên liệu dồi dào, lao động rẻ, ứng dụng nền sản
xuất trong nước. Chính vì vậy mà hoạt động xuất khẩu phát huy được lợi thế của quốc
gia.
Ta có thể chứng minh điều này ở ví dụ sau: Giả sử trong nền kinh tế thế giới chỉ có hai
quốc gia Việt Nam và Đài Loan sản xuất hai loại mặt hàng là thép và vải.
Bảng 1: Lợi thế kinh tế đối với nền kinh tế của mỗi quốc gia.

Qua bảng số liệu trong ta thấy: trong ngành sản xuất thép năng suất lao động của Đài
Loan lớn hơn năng suất lao động của Việt Nam. Tuy nhiên trong ngành sản xuất vải thì
Việt Nam lại có năng suất lao động lớn hơn. Do vậy Việt Nam có lợi thế trong sản xuất
thép còn Đài Loan có lợi thế trong sản xuất vải.
Theo quy luật lợi thế so sánh, cả hai quốc gia sẽ cùng có lợi nếu Việt Nam chuyên môn
hoá sản xuất vải còn Đài Loan chuyên môn hoá sản xuất thép. Sau đấy hai nước sẽ mang
trao đổi một phần sản phẩm cho nhau. Nếu tỷ lệ trao đổi bằng tỷ lệ trao đổi nội địa của
mỗi quốc gia thì một trong hai quốc gia sẽ từ chối trao đổi. Do vậy tỷ lệ trao đổi quốc tế
phải nằm ở khoảng giữa. Tức là: 6/3 > Tỷ lệ trao đổi quốc tế (thép/vải) > 1/4. Giả sử tỷ

lệ trao đổi của Việt Nam và Đài Loan là 6 thép lấy 6 vải. Khi đó, Đài Loan sẽ được lợi
3 mét vải tương đương với tiết kiệm được một giờ công lao động. Việt Nam sẽ được lợi
18 mét vải tương đương với tiết kiệm được 4,5 giờ công lao động. Qua phân tích ở trên
cho thấy hoạt động xuất khẩu sẽ phát tạo cơ hội cho một quốc gia phát huy được lợi của
mình.
Hoạt động xuất khẩu góp phần chuyển dịch cơ cấu sản xuất.

Thông thường các nhà xuất khẩu sẽ tập trung vào xuất khẩu những mặt hàng có lợi thế
của đất nước. Khi lợi nhuận thu được từ xuất khẩu mặt hàng ấy càng lớn thì số người
tập trung vào sản xuất mặt hàng ấy ngày càng nhiều. Do vậy cơ cấu sản xuất trong nước
sẽ thay đổi. Sự thay đổi này không chỉ diễn ra trong ngành mà còn diễn ra ở cả những

3/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

ngành phụ trợ cho ngành hàng xuất khẩu. VD: khi hoạt động xuất khẩu hàng nông sản
phát triển thì nó kéo theo sự phát triển của ngành sản xuất phân bón, ngành vận tải;
ngành công nghiệp thực phẩm phát triển kéo theo ngành trồng trọt chăn nuôi phát triển;
ngành dệt may phát triển kéo theo ngành trồng bông đay cũng phát triển.
Hoạt động xuất khẩu giải quyết công ăn việc làm, tạo nguồn thu nhập, nâng cao mức
sống và trình độ của người lao động.

Hoạt động xuất khẩu là một trong những hoạt động mang lại nguồn lợi nhuận lớn trong
các hoạt động sản xuất kinh doanh. Chính vì vậy số lượng lao động hoạt động trong lĩnh
vực sản xuất và xuất khẩu hàng hóa không ngừng tăng. Hàng năm ngành xuất khẩu giải
quyết việc làm cho một số lượng lớn lao động. Thêm vào đó do có điều kiện tiếp xúc
với thị trường mới, phương thức quản lý mới, khoa học công nghệ hiện đại nên trình độ
của người lao động cũng được cải thiện để đáp ứng với yêu cầu chung của thị trường

quốc tế.
Hoạt động xuất khẩu nâng cao uy tín của quốc gia trên trường quốc tế

Để đánh giá uy tín của một quốc gia người ta thường dựa vào 4 điều kiện đó là: GDP,
lạm phát, thất nghiệp và cán cân thanh toán. Hoạt động xuất khẩu đem lại nguồn thu
ngoại tệ, góp phần làm cân bằng cán cân thanh toán do vậy là một trong bốn điều kiện
đánh giá sự phát triển kinh tế của một quốc gia : Cao hơn nữa hoạt động xuất khẩu làm
tăng tích lũy ngoại tệ của một quốc gia và có thể biến quốc gia trở thành quốc gia xuất
siêu và tạo sự đảm bảo trong thanh toán cho đối tác, tăng được uy tín trong kinh doanh.
Qua hoạt động xuất khẩu, hàng hóa của quốc gia được bày bán trên thị trường thế giới,
khuyếch trương tiếng vang và sự hiểu biết từ nước ngoài. Ngoài ra hoạt động xuất khẩu
làm tiền đề cho các hoạt động kinh tế đối ngoại khác như: Dịch vụ, ngân hàng, đầu tư,
hợp tác liên doanh...và làm cho quan hệ giữa các nước trở nên chặt chẽ hơn.
Vai trò của hoạt động xuất khẩu đối với doanh nghiệp.
• Hoạt động xuất khẩu tạo cơ hội cho các doanh nghiệp tham gia vào cuộc cạnh
tranh về giá cả, chất lượng, mẫu mã hàng hóa trên thị trường thế giới. Chính
yếu tố này buộc doanh nghiệp phải năng động, sáng tạo hơn, phải không ngừng
nâng cao trình độ quản trị kinh doanh, tăng cường đầu tư đổi mới trang thiết
bị... để tự hoàn thiện mình.
• Hoạt động xuất khẩu tạo cơ hội cho các doanh nghiệp mở rộng quan hệ buôn
bán với nhiều đối tác nước ngoài từ đó người lao động trong doanh nghiệp có
thể nâng cao năng lực chuyên môn của mình, tiếp thu, học hỏi kinh nghiệm
quản lý của đối tác.
• Hoạt động xuất khẩu tạo nguồn thu ngoại tệ cho doanh nghiệp để mở rộng và
nâng cao trình độ sản xuất đồng thời tạo việc làm và thu nhập ổn định cho
người lao động trong doanh nghiệp.

4/16

Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

Các hình thức xuất khẩu chủ yếu.
Xuất khẩu trực tiếp
Xuất khẩu trực tiếp là hình thức xuất khẩu các hàng hóa hoặc dịch vụ do doanh nghiệp
sản xuất ra hoặc thu mua từ các đơn vị sản xuất trong nước tới các khách hàng nước
ngoài thông qua các tổ chức của mình. Ưu điểm của hình thức xuất khẩu này là : Các
doanh nghiệp có thể liên hệ trực tiếp và đều đặn với khách hàng, với thị trường nước
ngoài, biết được yêu cầu của khách hàng và tình hình bán hàng ở đó nên có thể chủ
động trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Ngoài ra hình thức xuất khẩu này làm tăng lợi
nhuận của doanh nghiệp do giảm chi phí trung gian.
Xuất khẩu ủy thác.
Trong hình thức này, đơn vị xuất khẩu (bên nhận ủy thác) nhận xuất khẩu một lô hàng
nhất định với danh nghĩa của mình và nhận được một khoản thù lao theo thỏa thuận với
đơn vị có hàng xuất khẩu (bên ủy thác). Ưu điểm của hình thức này là: Đơn vị có hàng
xuất khẩu không phải bỏ ra một khoản vốn lớn để đầu tư trực tiếp ra nước ngoài do đó
rủi ro trong kinh doanh là không cao. Tuy nhiên họ lại không trực tiếp liên hệ với khách
hàng và thị trường nước ngoài nên không chủ động trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
Ngoài ra họ thường phải đáp ứng những yêu sách của bên nhận ủy thác.
Buôn bán đối lưu.
Là phương thức giao dịch trong đó xuất khẩu kết hợp chặt chẽ với nhập khẩu, bên bán
hàng đồng thời là bên mua hàng và lượng hàng hóa mang trao đổi thường có giá trị
tương đương. Mục đích ở đây không nhằm thu về một khoản ngoại tệ mà là nhằm mục
đích có được một lô hàng có giá trị tương đương với lô hàng xuất khẩu. Hình thức xuất
khẩu này giúp doanh nghiệp tránh được sự biến động của tỉ giá hối đoái trên thị trường
ngoại hối đồng thời có lợi khi các bên không có đủ ngoại tệ để thanh toán cho lô hàng
nhập khẩu của mình.
Xuất khẩu theo nghị định thư.
Đây là hình thức mà doanh nghiệp xuất khẩu theo chỉ tiêu mà nhà nước giao cho để
tiến hành xuất khẩu một hoặc một số loại hàng hóa nhất định cho chính phủ nước ngoài

trên cơ sở nghị định thư đã được ký giữa hai chính phủ. Hình thức này cho phép doanh
nghiệp tiết kiệm được các khoản chi phi trong việc nghiên cứu thị trường, tìm kiếm bạn
hàng. Mặt khác, thực hiện hình thức này thường không có rủi ro trong thanh thư.
Xuất khẩu tại chỗ.
Là hình thức kinh doanh mà hàng xuất khẩu không cần vượt qua biên giới quốc gia
nhưng khách hàng vẫn có thể mua được. Ở hình thức này doanh nghiệp không cần phải
5/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

đích thân ra nước ngoài đàm phán trực tiếp với người mua mà chính người mua lại tìm
đến với doanh nghiệp do vậy doanh nghiệp tránh được những thủ tục rắc rối của hải
quan, không phải thuê phương tiện vận chuyển, không phải mua bảo hiểm hàng hóa.
Hình thức này thường được áp dụng đối với quốc gia có thế mạnh về du lịch và có nhiều
tổ chức nước ngoài đóng tại quốc gia đó.
Gia công quốc tế.
Là hình thức xuất khẩu trong đó có một bên nhập nguyên liệu hoặc bán thành phẩm (bên
nhận gia công) của bên khác (bên đặt gia công) để chế tạo ra thành phẩm giao lại cho
bên đặt gia công và qua đó thu được một khoản lệ phí như thỏa thuận của cả hai bên.
Trong hình thức này bên nhận gia công thường là các quốc gia đang phát triển, có lực
lượng lao động dồi dào, có tài nguyên thiên nhiên phong phú. Họ sẽ có lợi vì tạo thêm
công ăn việc làm cho người lao động, có điều kiện đổi mới và cải tiến máy móc để nâng
cao năng suất sản xuất. Còn đối với nước đặt gia công họ khai thác được giá nhân công
rẻ và nguyên phụ liệu khác từ nước nhận gia công.
Tái xuất khẩu.
Với hình thức này một nước sẽ xuất khẩu những hàng hóa đã nhập từ một nước khác
sang nước thứ ba. Ưu điểm của hình thức này là doanh nghiệp có thể thu được một
khoản lợi nhuận cao mà không phải tổ chức sản xuất, đầu tư vào trang thiết bị, nhà
xưởng, khả năng thu hồi vốn cao. Hình thức này được áp dụng khi có sự khó khăn trong

quan hệ quốc tế giữa nước xuất khẩu và nước nhập khẩu.
Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu
Bất kỳ một hoạt động thương mại nào cũng chịu ảnh hưởng sâu sắc của môi trường kinh
doanh. Môi trường kinh doanh có thể tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy hoạt động xuất
khẩu của doanh nghiệp song cũng có thể tạo ra những khó khăn, kìm hãm sự phát triển
của hoạt động này.
Đối với hoạt động xuất khẩu - một trong những hoạt động quan trọng của thương mại
thì ảnh hưởng của môi trường kinh doanh đến hoạt động này càng trở nên mạnh mẽ bởi
trong thương mại quốc tế các yếu tố thuộc môi trường kinh doanh rất phong phú và phức
tạp. Ta có thể phân chia các nhân tố thuộc môi trường kinh doanh tác động đến hoạt
động xuất khẩu của doanh nghiệp thành các nhóm sau:
Các nhân tố vĩ mô:
Các công cụ của nhà nước trong quản lý kinh tế.

Các quốc gia khác nhau thường có những chính sách thương mại khác nhau thể hiện ý
chí và mục tiêu của nhà nước trong việc can thiệp và điều chỉnh các hoạt động thương
6/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

mại quốc tế có liên quan đến nền kinh tế quốc gia mình. Để nền kinh tế quốc dân vận
hành có hiệu quả thì những chính sách thương mại thích hợp là thực sự cần thiết. Trong
lĩnh vực xuất khẩu, các công cụ chính sách chủ yếu thường được sử dụng để điều tiết
hoạt động này gồm:
Thuế quan

Trong hoạt động xuất khẩu, thuế quan là loại thuế đánh vào từng đơn vị hàng xuất khẩu.
Việc đánh thuế xuất khẩu được chính phủ ban hành nhằm quản lý hoạt động xuất khẩu
theo chiều hướng có lợi nhất cho quốc gia mình. Công cụ này thường chỉ được áp dụng

với một số ít mặt hàng xuất khẩu nhằm bổ sung cho ngân sách nhà nước, hạn chế xuất
khẩu để đáp ứng đầy đủ nhu cầu tiêu dùng mặt hàng ấy trong nước.
Ngoài thuế quan xuất khẩu, thuế quan nhập khẩu cũng có tác động đến hoạt động xuất
khẩu của doanh nghiệp. Thuế quan nhập khẩu là thuế quan mà nước nhập khẩu đánh vào
một đơn vị hàng nhập khẩu. Do vậy nó sẽ làm tăng gía bán hàng xuất khẩu của doanh
nghiệp tại thị trường nhập khẩu. Vì vậy hàng xuất khẩu của doanh nghiệp sẽ giảm sức
cạnh tranh.
Hạn ngạch

Hạn ngạch được hiểu như là quy định của nhà nước về số lượng cao nhất một mặt hàng
hay một nhóm hàng doanh nghiệp được phép xuất khẩu hay nhập khẩu. Quốc gia xuất
khẩu sẽ quy định hạn ngạch xuất khẩu nhằm điều chỉnh lượng hàng xuất khẩu, nâng cao
hiệu quả xuất khẩu. Quốc gia nhập khẩu sẽ quy định hạn ngạch nhập khẩu nhằm hạn
chế lượng hàng nhập khẩu vào trong nước, bảo hộ nền sản xuất trong nước, bảo vệ tài
nguyên và cải thiện cán cân thanh toán. Tương tự thuế quan, cả hạn ngạch xuất khẩu và
nhập khẩu đều có thể gây tác động trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp.
Tiêu chuẩn kỹ thuật

Ngoài hai công cụ thuế quan và hạn ngạch, một công cụ khác tinh vi hơn ngày càng
được nhiều quốc gia sử dụng đó là việc đề ra các tiêu chuẩn chất lượng, kỹ thuật cho sản
phẩm nhập khẩu. Đây là biện pháp phi thuế quan cũng nhằm mục đích hạn chế lượng
hàng xuất nhập khẩu của doanh nghiệp.
Tỷ giá hối đoái và các chính sách đòn bẩy có liên quan nhằm khuyến khích xuất khẩu.

Tỷ giá hối đoái là sức mua của một đồng tiền so với đồng tiền khác. Sức mua của đồng
tiền là khả năng thanh toán của một đơn vị tiền tệ với một khối lượng hàng xuất khẩu
nhất định gắn liền với thanh thanh toán quốc tế. Trong thanh toán quốc tế người ta
thường sử dụng những đồng tiền mạnh như USD để thanh toán. Nếu tỷ giá hối đoái tăng,
tương đương với giá trị ngoại tệ tăng so với nội tệ khi đó hoạt động xuất khẩu sẽ được

7/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

khuyến khích. Ngược lại nếu tỷ giá hối đoái giảm sẽ kìm hãm sự phát triển của hoạt
động xuất khẩu.
Trợ cấp xuất khẩu cũng là một trong những biện pháp có tác dụng thúc đẩy, mở rộng
xuất khẩu đối với mặt hàng được khuyến khích xuất khẩu. Biện pháp này thường được
nhiều quốc gia sử dụng vì: Khi xâm nhập vào thị trường nước ngoài doanh nghiệp sẽ
gặp phải rủi ro cao hơn so với thị trường trong nước. Việc trợ cấp xuất khẩu có thể được
nhà nước sử dụng dưới nhiều hình thức như: trợ giá, miễn giảm thuế xuất khẩu, hạ lãi
suất vốn vay, hoặc cho bạn hàng nước ngoài vay ưu đãi đẻ họ có điều kiện mua sản
phẩm của nước mình...
Các chính sách đối với cán cân thanh toán và thương mại

Việc đảm bảo cán cân thanh toán và cán cân thương mại sẽ góp phần củng cố lòng tin
của đối tác nước ngoài với quốc gia, nâng cao uy tín của quốc gia trên trường quốc tế.
Biện pháp để quốc gia có thể giữ cán cân thanh toán, cán cân thương mại có thể là:
Khuyến khích xuất khẩu, cấm nhập khẩu, hạn chế nhập khẩu hoặc vay vốn. Tuy nhiên
sự cân bằng theo các hình thức cấm nhập khẩu là cân bằng tiêu cực, gây tác động xấu
đến sự phát triển kinh tế của quốc gia. Chính vì vậy, để cải thiện cán cân thanh toán và
cán cân thương mại các quốc gia không còn con đường nào khác ngoài khuyến khích
xuất khẩu, trong đó chú trọng tới mặt hàng chủ lực.
Như vậy nhìn chung việc giữ cân bằng cán cân thanh toán và cán cân thương mại đã
chứa đựng trong đó yếu tố thúc đẩy hoạt động xuất khẩu của quốc gia.
Các quan hệ kinh tế quốc tế.
Các mối quan hệ quốc tế sẽ có tác động cực kỳ mạnh mẽ tới hoạt động thương mại quốc
tế của một quốc gia nói chung và tác động tới hoạt động thương mại của doanh nghiệp
nói riêng. Hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp là một trong những nội dung quan

trọng của hoạt động thương mại quốc tế chính vì vậy nó cũng chịu sự tác động mạnh mẽ
của các mối quan hệ này.
Khi hàng hóa của doanh nghiệp xâm nhập được vào thị trường của một quốc gia thì nó
sẽ được hưởng chính sách ưu đãi hoặc phải đối mặt với các rào cản thương mại từ quốc
gia này như: thuế quan, hạn ngạch nhập khẩu, các tiêu chuẩn kỹ thuật sản phẩm.... Mức
độ ưu đãi mà doanh nghiệp được hưởng hay các rào cản thương mại mà doanh nghiệp
phải đối đầu chặt chẽ hay nới lỏng hoàn toàn phụ thuộc vào mối quan hệ kinh tế song
phương giữa quốc gia xuất khẩu và quốc gia nhập khẩu.
Trong xu thế toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới như hiện nay, nhiều hiệp định kinh tế
song phương và đa phương đã được ký kết, nhiều liên minh kinh tế đã được hình thành
với mục tiêu là giảm bớt thuế quan giữa các nước tham gia, giảm giá cả, thúc đẩy hoạt

8/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

động thương mại trong khu vực và trên thế giới. Nếu là một thành viên trong liên minh
kinh tế hoặc hiệp định thương mại ấy thì quốc gia sẽ có cơ hội thúc đẩy hoạt động xuất
khẩu. Nếu không phải, chính các hiệp định thương mại, liên minh kinh tế này sẽ trở
thành một rào chắn lớn cho việc xâm nhập và mở rộng thị trường của doanh nghiệp.
Tóm lại, có được những mối quan hệ mở rộng, bền vững và tốt đẹp sẽ tạo tiền đề cho
việc thúc đẩy hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp.
Ảnh hưởng của nền sản xuất, thương mại trong nước và quốc tế.
Sản xuất trong nước là nhân tố chủ yếu quyết định đến lượng cung hàng xuất khẩu. Nếu
nền sản xuất trong nước phát triển, khả năng cung ứng hàng xuất khẩu sẽ tăng lên, giá cả
thu mua hàng xuất khẩu sẽ giảm xuống, doanh nghiệp sẽ gặp thuận lợi trong khâu đầu
vào. Ngược lại, khi nền sản xuất trong nước bị giảm sút dẫn tới giá cả hàng xuất khẩu sẽ
tăng lên, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn để chọn được hàng hóa có chất lượng cao, đồng
loại phục vụ cho xuất khẩu.

Đối với nền sản xuất nước ngoài thì ngược lại. Khi nền sản xuất nước ngoài phát triển,
nhu cầu nhập khẩu sẽ ít đi, khả năng xuất khẩu của các doanh nghiệp vào thị trường của
họ sẽ bị hạn chế. Ngược lại, khi nền sản xuất của họ bị giảm sút, nhu cầu nhập khẩu của
họ cao. Đây sẽ là thới cơ để doanh nghiệp thúc đẩy hoạt động xuất khẩu của mình.
Vấn đề không đơn thuần chỉ có các yếu tố cung, cầu, giá cả mới tác động đến hoạt động
xuất khẩu của doanh nghiệp. Rất nhiều các yếu tố khác cũng tác động đến hoạt động
xuất khẩu của doanh nghiệp như: chất lượng, mẫu mã, chủng loại của sản phẩm. Khi các
yếu tố này đều tốt thì khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường quốc tế sẽ cao.
Đây là một sự thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp.
Ngoài ra, sự phát triển của hoạt động thương mại trong nước và quốc tế cũng góp phần
hạn chế hay khuyến khích xuất khẩu vì nó quyết định đến sự chu chuyển hàng hóa trong
nội bộ nền kinh tế của một quốc gia với nền kinh tế thế giới.
Trình độ phát triển của hệ thống tài chính ngân hàng, thông tin liên lạc, cơ sở hạ
tầng quốc gia.
Hiện nay hệ thống tài chính ngân hàng đang phát triển khá mạnh và có can thiệp rất lớn
tới hoạt động của các doanh nghiệp hoạt động trong mọi lĩnh vực dù doanh nghiệp đó
thuộc thành phần kinh tế nào và hoạt động trong lĩnh vực nào. Một hệ trong thống ngân
hàng phát triển không đơn thuần chỉ là nơi cấp vốn cho doanh nghiệp mà nó còn giúp
các doanh nghiệp trong việc thanh toán một cách thuận tiện, nhanh chóng và chính xác.
Đây là một trong những yếu tố thúc đẩy hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp.

9/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

Hệ thống thông tin liên lạc của một quốc gia cũng góp phần thúc đẩy hoạt động xuất
khẩu của doanh nghiệp thông qua việc cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và nhanh
chóng cho doanh nghiệp.
Hệ thống cơ sở hạ tầng quốc gia cũng có tác động rất lớn tới hoạt động xuất khẩu của

doanh nghiệp. Một quốc gia có hệ thống đường xá, cầu cống phát triển sẽ góp phần thúc
đẩy sản xuất, nâng cao khả năng tham gia của doanh nghiệp vào thị trường thương mại
quốc tế. Đặc biệt các bến bãi, các nhà ga, các cảng biển có tác động trực tiép tới hoạt
động xuất khẩu của doanh nghiệp. Nếu hệ thống này được đầu tư xây dựng phù hợp với
yêu cầu chung của thị trường quốc tế sẽ là nhân tố tác động tích cực tới hoạt động xuất
khẩu của doanh nghiệp. Ngược lại, hệ thống cảng biển, nhà ga, bến dỡ không đạt yêu
cầu tối thiểu về kỹ thuật sẽ gây tâm lý nghi ngại từ phía đối tác nước ngoài và rất có thể
doanh nghiệp sẽ mất cơ hội kinh doanh.
Các nhân tố vi mô
Nguồn nhân lực

Con người là chủ thể của mọi hoạt động xã hội và hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp suy đến cùng cũng là do con người và vì con người. Bởi vậy con người luôn
được đặt ở vị trí trung tâm khi xem xét đến các vấn đề liên quan đến doanh nghiệp. Một
đội ngũ lao động vững vàng trong chuyên môn, có kinh nghiệm trong buôn bán quốc tế,
có khả năng ứng phó linh hoạt trước biến động của thị trường và đặc biệt có lòng say
mê trong công việc luôn là đội ngũ lý tưởng trong hoạt động xuất nhập khẩu của doanh
nghiệp. Ngược lại, nếu nguồn nhân lực của doanh nghiệp yếu kém về chất lượng và hạn
chế về số lượng thì doanh nghiệp sẽ luôn trong tình trạng bị động và kinh doanh kém
hiệu quả. Như vậy, nhân lực quyết định hoạt động của doanh nghiệp nên doanh nghiệp
muốn hoạt động có hiệu quả nhất thiết phải quan tâm tuyển chọn đội ngũ lao động thực
sự có năng lực, đồng thời chú trọng đến công tác quản lý nhằm tạo động lực cho người
lao động trong doanh nghiệp làm việc có hiệu quả.
Khả năng tài chính

Khả năng tài chính là một trong những nhân tố quyết định sức mạnh của doanh nghiệp
trong thời đại ngày nay. Nếu có tiềm lực tài chính mạnh, doanh nghiệp sẽ có thể đầu
tư đổi mới công nghệ, thu hút lao động có chất lượng cao, mở rộng quy mô hoạt động.
Ngoài ra khi có tiềm lực về tài chính doanh nghiệp có trong thể thúc đẩy hoạt động xuất
khẩu của mình thông qua việc cấp tín dụng cho khách hàng qua hình thức mua trả chậm.

Như vậy có thể nói hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp chịu ảnh hưởng lớn bởi khả
năng tài chính của doanh nghiệp.

10/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản
Vị trí địa lý

Nếu được bố trí ở gần nơi cung cấp các yếu tố đầu vào cho hoạt động sản xuất kinh
doanh hoặc vùng gần nhà ga cảng biển, doanh nghiệp sẽ giảm được chi phí vận chuyển đây là cơ sở để doanh nghiệp giảm giá thành sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh trên thị
trường. Đặc biệt, với ưu thế về khoảng cách địa lý nhà cung ứng yếu tố đầu vào, doanh
nghiệp có thể thường xuyên xuống cơ sở sản xuất tạo lập mối quan hệ nhằm xây dựng
chân hàng vững chắc phục vụ hoạt động xuất khẩu. Như vậy để hoạt động xuất khẩu đạt
hiệu quả doanh nghiệp cần lựa chọn vị thế tối ưu phù hợp với khả năng và điều kiện của
mình.
Uy tín của doanh nghiệp.

Uy tín của doanh nghiệp chính là tình cảm, là sự tin tưởng mà khách hàng dành cho
doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp đã có uy tín cao, đối với khách hàng nhiều khi họ mua
hàng dựa trên uy tín của doanh nghiệp chứ không hoàn toàn dựa trên chất lượng hàng
của doanh nghiệp. Vì vây, uy tín cũng quyết định đến vị thế của doanh nghiệp trên thị
trường.
Nội dung của hoạt động xuất khẩu hàng hóa.
Giao dịch mua bán hàng hóa và dịch vụ ngoại thương có những nét đặc trưng, phức
tạp hơn nhiều so với hoạt động thương mại trong nước. Vì vậy doanh nghiệp xuất khẩu
muốn tiến hành hoạt động của mình có hiệu quả thì phải tuân theo các bước sau:
Nghiên cứu tiếp cận thị trường
Công việc này bao gồm nghiên cứu hàng hóa thế giới, lựa chọn mặt hàng, nắm bắt dung
lượng thị trường và giá cả hàng hóa.

Nghiên cứu thị trường hàng hóa thế giới

Thị trường là một phạm trù khách quan gắn liền sản xuất với lưu thông hàng hóa. Ở đâu
có sản xuất và lưu thông hàng hóa thì ở đó có thị trường.
Như vậy, thị trường có thể nhìn thấy cũng có thể không nhưng nó bao gồm các quan hệ
mua bán hàng hóa , dịch vụ và dung lượng thị trường.
Nghiên cứu thị trường hàng hóa để các nhà kinh doanh biết được các quy luật vận động
của chúng. Mỗi thị trường hàng hóa cụ thể có những quy luật riêng, quy luật này thể
hiện qua sự biến đổi nhu cầu, cung cấp và giá cả hàng hóa trên thị trường. Nắm vững
các quy luật thị trường hàng hóa để vận dụng và giải quyết các vấn đề của thực tiễn kinh

11/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

doanh như yêu cầu của thị trường đối với hàng hóa, hình thức và biện pháp thâm nhập
thị trường.
Trong nghiên cứu thị trường hàng hóa thế giới, đặc biệt là khi muốn kinh doanh xuất
khẩu thành công công việc nhận biết sản phẩm phù hợp với thị trường và năng lực xuất
khẩu là không thể thiếu được đối với doanh nghiệp. Muốn vậy doanh nghiệp phải xác
định được các vấn đề sau:
• Mặt hàng thị trường đang cần là mặt hàng gì?
Điều này đòi hỏi phải bán cái mà thị trường cần chứ không phải bán cái mà ta có. doanh
nghiệp xuất khẩu cần phải tìm hiểu nhu cầu thị trường nước ngoài về mạt hàng, quy
cách, phẩm chất, mẫu mã, chủng loại, số lượng.
• Tình hình tiêu thụ mặt hàng đó như thế nào?
Mặt hàng được người tiêu dùng mua theo thói quen và được thể hiện ở: thời gian tiêu
dùng, thị hiếu tiêu dùng, quy luật biến động của quan hệ cung cầu mặt hàng đó...Có nắm
vững được điều này thì doanh nghiệp mới có thể đáp ứng được nhu cầu của thị trường.

• Mặt hàng đang ở giai đoạn nào của chu kỳ sống?
Mỗi mặt hàng đều có một khoảng thời gian tồn tại mhất định, mỗi khoảng thời gian này
được thể hiện qua bốn pha của chu kỳ sống của sản phẩm bao gồm:
• Pha triển khai: Về cơ bản chưa có sản phẩm và đơn vị cạnh tranh. Do vậy
doanh nghiệp cần phải nỗ lực làm cho khách hàng biết tới sản phẩm của mình.
• Pha tăng trưởng: sản phẩm được thị trường chấp nhận, doanh nghiệp cần phải
đẩy nhanh quá trình kinh doanh để đưa sản phẩm có tính độc đáo của mình vào
thị trường, qua đó tạo được môi trường tốt, tăng mở rộng thị trường cho sản
phẩm.
• Pha bão hoà: Lúc này có sự cạnh tranh quyết liệt giữa các đơn vị tham gia vào
thị trường. Khi đó nếu doanh nghiệp cần dựa vào nguồn vốn tích luỹ để triển
khai chiến lược, mặt hàng khác biệt tiến tới kinh doanh mặt hàng đặc biệt.
• Pha suy thoái: Mặt hàng trong giai đoạn này hầu như không còn bán được trên
thị trường. Vấn đề đặt ra đối với doanh nghiệp là phải dự đoán được khoảng
thời gian lão hoá của sản phẩm để thay thế bằng sản phẩm mới khác chặn đứng
tình trạng suy thoái.
Doanh nghiệp phải biết được mặt hàng kinh doanh đang ở giai đoạn nào thì mới xác
định được các biện pháp thích hợp để nâng cao doanh thu.
• Tình hình sản xuất mặt hàng đó ra sao?

12/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

Doanh nghiệp phải nắm vững tình hình cung cầu mặt hàng doanh nghiệp đang quan tâm.
Đặc biệt doanh nghiệp phải tập trung vào yếu tố cung hàng hóa các yếu tố đó bao gồm:
khả năng sản xuất, tập quán sản xuất, việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản
xuất mặt hàng đó.
Dung lượng thị trường và các nhân tố ảnh hưởng.

Dung lượng thị trường là khối lượng hàng hóa được giao dịch trên phạm vi thị trường
nhất định trong một thời gian nhất định. Dung lượng thị trường thường biến động do
chịu ảnh hưởng của ba nhóm nhân tố sau:
• Nhóm các nhân tố làm dung lượng thị trường thay đổi có tính chu kỳ: Gồm: sự
vận động của tình hình kinh tế các nước xuất khẩu, tính thời vụ trong sản xuất,
lưu thông và phân phối hàng hóa. Do đặc điểm của sản xuất lưu thông và tiêu
dùng là khác nhau nên ảnh hưởng của nhân tố thời vụ đến thị trường hàng hóa
cũng rất đa dạng về phạm vi và mức độ.
• Nhóm các nhân tố ảnh hưởng lâu dài đến dung lượng thị trường như: các nhân
tố thuộc nhóm này rất nhiều , chúng ảnh hưởng đến dung lượng thị trường rất
dài. VD: tiến bộ khoa học cong nghệ, chế độ chính sách của nhà nước, thị hiếu
và tập quán của người tiêu dùng
• Nhóm các nhân tố ảnh hưởng có tính tạm thời đến dung lượng thị trường. Bao
gồm sự đầu cơ trên thị trường làm đột biến tình hình cung, cầu trên thị trường ,
sự biến động của các chính sách chính trị - xã hội, sự biến động của thiên
nhiên.
Giá cả hàng hóa trên thị trường thế giới.

Đây là một vấn đề rất quan trọng. Giá cả hàng hóa trên thị trường sẽ phản ánh quan
hệ cung cầu hàng hóa đó trên thị trường thế giới. Xác định đúng đắn giá cả hàng hóa
có ý nghĩa to lớn đối với kết quả kinh doanh xuất khẩu. Trong kinh doanh quốc tế việc
xác định giá cả hàng hóa rất phức tạp do việc buôn bán diễn ra trong một thời gian dài,
hàng hóa vận chuyển qua nhiều nước khác nhau với chính sách thuế khác nhau. Để đạt
được hiệu quả cao trên thương trường quốc tế đòi hỏi các nhà kinh doanh phải theo dõi,
nghiên cứu sự biến động của giá cả đồng thời phải có biện pháp tính toán, xác định giá
một cách chính xác, khoa học để giá thực sự trở thành một công cụ trong kinh doanh
quốc tế. Thông thường các nhà kinh doanh xuất khẩu xác định giá bán hàng hóa dựa trên
ba căn cứ:
• Căn cứ vào giá thành và các chi phí khác (chi phí vận chuyển, mua bảo hiểm,

chi phí bao bì, đóng gói...).
• Căn cứ vào sức mua và nhu cầu của người tiêu dùng.
• Căn cứ và gía cả của hàng hóa cạnh tranh.

13/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

Lựa chọn đối tác giao dịch.
Lựa chọn đối tác giao dịch bao gồm các vấn đề lựa chọn nước để giao dịch và lựa chọn
thương nhân để giao dịch.
• Khi lựa chọn nước để làm đối tượng xuất khẩu hàng hóa chúng ta phải tìm hiểu
tình hình sản xuất tiêu thụ hàng hóa của nước đó, nhu cầu nhập khẩu thuộc đối
tượng mặt hàng nghiên cứu, tình hình dự trữ ngoại tệ để biết được khả năng
nhập khẩu, phương hướng nhập khẩu của nước này và có thể dự đoán đối thủ
cạnh tranh. Doanh nghiệp phải đưa ra chính sách thương mại đối với nước lựa
chọn làm đối tác giao dịch để lường trước mọi việc có thể xảy ra.
• Chọn thương nhân để giao dịch. Trong điều kiện cho phép thì lựa chọn những
người nhập khẩu trực tiếp sẽ mang lại cho doanh nghiệp hiệu quả cao nhất. Tuy
nhiên trong trường hợp muốn thâm nhập vào thị trường mới thì việc giao dịch
qua trung gian với tư cách là đại lý hay môi giới lại rất có ý nghĩa. Việc lựa
chọn thương nhân để giao dịch phải dựa trên cơ sở các nghiên cứu sau:
• Tình hình sản xuất kinh doanh, lĩnh vực kinh doanh của thương nhân.
• Khả năng về vốn, cơ sở vật chất kỹ thuật.
• Thái độ và quan điểm kinh doanh.
• Uy tín và các mối quan hệ của thương nhân.
Việc lựa chọn đối tác sáng suốt và chính xác là cơ sở vững chắc để dẫn tới thành công
trong hoạt động xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ.
Lập kế hoạch kinh doanh.

Trên cơ sở những kết quả thu gom được trong quá trình nghiên cứu tiếp cận thị trường,
đơn vị kinh doanh lập phương án kinh doanh cho mình. Phương án này là kế hoạch
hoạt động của đơn vị nhằm đạt tới mục tiêu xác định trong kinh doanh. Việc xây dựng
phương án bao gồm:
• Đánh giá tình hình thị trường, dựa trên sự đánh giá đó doanh nghiệp sẽ phác
hoạ nên bức tranh tổng quát về hoạt động kinh doanh, những thuận lợi và khó
khăn.
• Lựa chọn mặt hàng, thời cơ, điều kiện và phương thức kinh doanh, sự lựa chọn
này phải có tính thuyết phục trên cơ sở phân tích tình hình có liên quan.
• Đề ra mục tiêu cụ thể như: Sẽ bán được bao nhiêu hàng, giá bán bao nhiêu,
thâm nhập vào thị trường nào.
• Đề ra những biện pháp, cách thực hiện để đạt được những mục tiêu. Đó có thể
là các biện pháp trong nước (Đầu tư vào sản xuất, cải tiến bao bì, chất lượng
sản phẩm...) và những biện pháp ngoài nước (quảng cáo, tăng cường lập chi
nhánh ở nước ngoài tăng cường quan hệ bạn hàng...).

14/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

Một kế hoạch kinh doanh có khoa học dựa trên sự phân tích chuẩn xác và đúng đắn về
thị trường, bạn hàng cũng như nội lực của doanh nghiệp sẽ quyết định nhiều đến thành
công trong kinh doanh của doanh nghiệp.
Ký kết và thực hiện hợp đồng xuất khẩu.

Ký kết hợp đồng xuất khẩu.
Sau khi nghiên cứu về thị trường, mặt hàng xuất khẩu, tìm hiểu đối tác và đàm phán để
thoả thuận mọi điều kiện có liên quan thì doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu và đối tác
sẽ thực hiện bước tiếp theo là ký kết hợp đồng. Khi đã ký kết hợp đồng có nghĩa giữa

doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu và đối tác cùng ràng buộc với nhau thông qua các
điều khoản quy định trong hợp đồng. Một trong hai bên nếu vi phạm sẽ bị sử lý, chính
vì vậy khi ký kết hợp đồng với đối tác cần phải căn cứ vào:
• Các định hướng kế hoạch của nhà nước, các chính sách, chế độ và các chuẩn
mực kinh tế hiện hành.
• Khả năng phát triển của sản xuất kinh doanh, chức năng hợp đồng kinh tế của
mỗi bên.
• Nhu cầu của thị trường, đơn đặt hàng, chào hàng của bạn hàng.
• Tính hợp pháp của hợp đồng kinh tế và khả năng đảm bảo về tài sản của mỗi
bên khi ký kết.
Một hợp đồng xuất khẩu hàng hóa phải bao gồm các nội dung sau:
• Số hợp đồng.
• Ngày, tháng, năm và nơi ký hợp đồng.
• Các điều khoản của hợp đồng trong đó có những điều kiện bắt buộc.
Điều1: Tên hàng, quy cách, phẩm chất, số lượng, bao bì, ký mã hiệu.
Điều2: Giá cả, tên giá, tổng giá trị.
Điều3: Thời gian, địa điểm và phương tiện giao hàng.
Điều4: Điều kiện xếp hàng, cơ chế thưởng phạt.
Điều5: Giám định hàng hóa.
Điều6: Những chứng từ cần thiết cho lô hàng xuất khẩu.
Điều7: Điều kiện thanh toán.
Điều8: Trách nhiệm của các bên khi vi phạm hợp đồng.
15/16


Những vấn đề cơ bản về hoạt động xuất khẩu và kinh doanh xuất khẩu hàng nông sản

Điều9: Thủ tục giải quyết tranh chấp.
Điều10: Thời gian hiệu lực của hợp đồng.
Khi ký kết các hợp đồng cần phải lưu ý các vấn đề sau:

• Hợp đồng phải được trình bày rõ ràng, sáng sủa, nội dung phản ánh đúng, đầy
đủ các vấn đề đã thỏa thuận.
• Ngôn ngữ dùng trong hợp đồng nên là thứ ngôn ngữ phổ biến mà cả hai bên
cùng thông thạo.
• Các điều khoản của hợp đồng phải tuân thủ đúng pháp luật quốc tế cũng như
pháp luật của các bên tham gia ký hợp đồng.
• Người ký kết hợp đồng phải có đủ thẩm quyền chịu trách nhiệm về nội dung đã
ký.
Thực hiện hợp đồng xuất khẩu.

Sau khi lý hợp đồng xuất khẩu doanh nghiệp xuất khẩu sẽ tổ chức thực hiện hợp đồng
mình đã ký. Căn cứ vào nội dung hợp đồng, doanh nghiệp tiến hành sắp xếp các công
việc phải làm, ghi thành bảng theo dõi tiến độ thực hiện hợp đồng.
Sơ đồ các bước tiến hành thực hiện hợp đồng xuất khẩu.

16/16