Một sô giải pháp quản lý hoại động dạy học ở các trường THCS huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá

Bộ
Bộ GIÁO
GIÁO DỤC
DỤC VÀ
VÀ ĐÀO
ĐÀO TẠO
TẠO
TRƯỜNG
DẠI
HỌC
TRƯỜNG DẠI HỌC VINH
VINH

LÊ THỊ TUYÉT
LÊ THỊ TUYẾT

MỘT SÓ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
DẠY HỌC Ỏ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC co SỞ
HỦYỆN TĨNH GIA, TỈNH THANH HÓA
MỘT SÓ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC co SỞ
HŨYỆN TĨNH GIA, TỈNH THANH 'HÓA
Chuyên ngành quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.05
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

LUẬN VẢN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGÔ SỸ TÙNG

NGHẸ AN, 2013
NGHẸ AN, 2013

BCH- Tư
THCS
THPT
CNHHĐH
PTDH
PTH
KTHK
QLNT
QLGD
CNTT- VT
HS- GV
XHCN
csvc
GDGĐ
GDXH
GD-ĐT
UBND
VHVN
GDTX
GDHS
CBQL

Ban chấp hành Trung ương
Trung học cơ sở
Trung học phổ Ihông
LÒĨ
CẢM
ƠNVIẾT TẮT

MỤC CÁC
KỶ
HIỆU
Công nghiệp hóa- HiệnDANH
đại
hóa
Phương tiện dạy học
Phương tiện học
Kiểm tra học kỳ
Qua một thời gian học tập, nghiên cứu với sự nô lực của bản thăn và
Quản lý nhà trường
sự giúp
Quản lý giáo
dục đỡ, chỉ bảo tận tình cuả các thầy giảo, cô giáo và các nhà quản lý
giáo
dục,tintôi Viễn
đã tiếp thu được rất nhiều kiến thức phong phủ và bo ích.
Công nghệ
thông
thông
Học sinh- Giáo viên
Xã hội chủ nghĩa
Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết om sâu sắc tới các
Cơ sở vậtthầy
chấtgiáo cô giáo trong ban lãnh đạo nhà trường, các thầy giáo, cô giáo khoa
Giáo dục gia đình
Sau Đại học trường Đại học Vinh và các thầy giáo, cô giáo đã trực tiếp giảng
Giáo dục xã hội
dạy, giúp đỡ tôi trong quả trình học tập. Đặc biệt, tôi xin cảm om thầy giảo
Giáo dục- Đào tạo

PGS- TS Ngỏ Sĩ Tùng dã tận tình giúp đỡ tôi trong việc định hưởng đề tài,
ủy ban nhân dân
định hướng các vấn đề nghiên cứu và viết luận văn. Tôi xin cảm om Ban
Văn hóa văn nghệ
Thường vụ Huyện ủy, ƯBND huyện, phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tĩnh
Giáo dục thường xuyên
Gia, tập thê cán bộ quản lý, giáo viên ở các trường THCS trên địa bàn toàn
Giáo dục học sinh
huyện đã giúp dỡ và tạo điều kiện thuận lợi dế tôi hoàn thành luận văn.
Cán bộ quản lý

GVCN

Thể dục thể thao
Giáo viên chủ nhiệm
Mặc dừ đã cỏ nhiều cổ gắng, song luận văn không tránh khỏi những

QTDH
KHCN

sót. Rất mong nhận dược sự góp ý của các thầy giáo, cô giáo, các nhà
Quá trìnhthiếu
dạy học
Khoa học công nghệ

KT- XH

Kinh tế- xã hội

TDTT

Lê Thị Tuyết


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU.....................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài..................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu...........................................................................3

3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu.....................................3

4. Giả thuyết khoa học............................................................................4

5. Nhiệm vụ nghiên cứu...........................................................................4

ố. Phương pháp nghiên cứu................................................................4

7. Đóng góp mới của đề tài.....................................................................4

8. Cấu trúc luận vãn gồm:.......................................................................5

Chương 1. Cơ SỞ LÝ LUẬN VẺ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY IIỌC
Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG IIỌC cơ SỞ...................................................6


KÉT LUẬN CHƯƠNG 1.....................................................................26

Chương 2. THỤC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở CÁC
TRUỜNG THCS HUYỆN TĨNH GIA TỈNH THANH HOÁ...................28

2.1. Những nét cơ bản về tình hình kiiửi tế - xã hội.................................28

2.1.1.................................................................................................................. Đặ

c điểm tự nhiên và điều kiện dân cư..................................................28

2.1.2.......................................................... Tình hình phát triển kinh tế - xã hội

............................................................................................................30

2.2. Những dặc điểm cơ bản của ngành Giáo dục Tĩnh Gia và thành

tích đạt

được trong những năm gần đây.................................................................32

2.2.1..................................................................................................... Nh

ững đặc điểm cơ bản của ngành Giáo dục Tĩnh Gia..............32

2.2.2.

Những thành tích của ngành giáo dục huyện Tĩnh Gia

trong những năm

2.6. Nguyên nhân của những mặt thành công và hạn chế..................53

2.6.1............................................................... Nguyên nhân thành công

................................................................................................53

2.6.2....................................................................... Nguyên nhân tồn tại

................................................................................................57

KẾT LUẬN CHUƠNG 2......................................................................55

Chương 3: MỘT số GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở
CÁC TRƯỜNG HICS HUYỆN TĨNH GIA, TỈNH THANH HÓA.....59

3.1. Một số nguyên tắc cho việc đề xuất các giải pháp...........................56

3.1.1.......................................................... Nguyên tắc đảm bảo tíiili toàn diện

............................................................................................................56
PHỤ LỤC


1
MỞ ĐÀU
1. Lý do chọn đề tài

Bước vào thế kỷ XXI cùng với sự bùng nổ của khoa học, công nghệ, sự

phát triển nhanh về kinh tế, xã hội và xu thế hội nhập của thế giới, việc đổi
mới nội dung, chuông trình đặt ra nhiều yêu cầu mới đối với các hoạt động
dạy học. Sự nghiệp giáo dục có vị trí quan trọng trong chiến lược xây dựng
con người, chiến lược phát triên kinh tế xã hội của đất nước. Chăm lo phát
triển giáo dục và đào tạo là chìa khóa thần kỳ đế phát huy nguồn lực con
người, là yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh, bền vững. Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ VII đã xác định “Cùng với khoa học và công nghệ, giảo dục
và đào tạo là quổc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực,
bồi dưỡng nhăn tài Tiếp tục phát triển những tư tưởng của Đại hội VII về
giáo dục và đào tạo, nghị quyết Đại hội đại biểu lần thứ IX của Đảng nhấn
mạnh Phát triến giáo dục- đào tạo là một trong những động lực quan trọng
thúc đấy sự nghiệp công nghiệp hỏa, hiện đại hóa, là điều kiện đế phát huy
nguồn lực con người- yếu tổ cơ bản về phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế
nhanh và bền vững”[6].
Xác định đúng vai trò quan trọng của giáo dục trong việc nâng cao dân
trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài trong giai đoạn CNH - HĐH đất
nước cùng với xu thế đổi mới giáo dục đang diễn ra trên quy 1UÔ toàn cầu,
Đảng và nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến GD & ĐT. Trong các Nghị quyết
Hội nghị BCH TW Đảng lần thứ tư klioá VII (tháng 11/1993), lần thứ 2 klioá
Vin (tháng 12/1996) đã xác định cùng với KH - CN, GD & ĐT là quốc sách
hàng đầu, là nhân tố quyết định tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội, đầu tư
cho giáo dục là đầu tư cho phát triển. Đồng thời, các Nghị quyết đó cũng
khẳng định về dổi mới nội dung, phương pháp giáo dục - dào tạo, nâng cao
chất lượng đội ngũ giáo viên, CBQL và tăng cường cơ sở vật chất các trường
học là một trong nhũng nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục và đào tạo. Tại Đại
hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng (4/2001) tiếp tục khẳng định quan
điểm chỉ đạo của Đảng, đồng thời đề ra nhiệm vụ: “Tiếp tục nâng cao chất


2

lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung phương pháp dạy và học, hệ
thống
trường lớp và hệ thông quản lý giáo dục; thực hiện chuẩn hoá, hiện đợi hoá,
xã hội hoá” [6]
Trong giáo dục phổ thông có 2 loại hình quản lý: quản lý hệ thống và
quản lý nhà trường. Trong đó, quản lý nhà trường là hạt nhân cơ bản, bởi lẽ
nhà trường là “rường cột” của hệ thống giáo dục quốc dân. Đây chính là nơi
trực tiếp thực hiện quá trình cung cấp kiến thức và hình thành những nhân tố
căn bản của nhân cách con người và chất lượng đầu ra quyết định sự tồn tại
của nhà trường. Dạy tốt là điều kiện và tiền đề để học tốt. Người thầy giáo có
vai trò quyết định đến chất lượng dạy học. Giáo viên, thông qua các hoạt động
giảng dạy và giáo dục góp phần cung cấp những kiến thức cơ bản cần thiết
cho học sinh. Đồng thời, cũng chính giáo viên là người có ảnh hưởng rất lớn
đến quá trình hình thành nhân cách đối với học sinh.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X Đảng Cộng Sản Việt Nam
(4/2006) đã khẳng định: “Ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất ỉượng dạy
và học. Đổi mói chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, nâng cao
chất lượng đội ngũ giáo viên và tàng cường cơ sở vật chất của nhà trường,
phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh, sinh viên”.. .[7].
Tại kỳ họp thứ 8, khoá X Quốc hội thông qua Nghị quyết số
40/2000/QH10 về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn
nhân lực phục vụ sự nghiệp CNH- HĐH đất nước, phù họp với thực tiễn và
truyền thống Việt Nam, tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông ở các nước phát
triển trong khu vực và trên thế giới...
Để nâng cao chất lượng dạy học góp phần cung cấp nguồn nhân lực
phát triển kinh t ế - x ã hội thì việc tập trung chỉ đạo nội dung, chương trình,

3
Tĩtih Gia là một huyện nằm phía nam của tỉnh Thanh Hoá và giáp Nghệ
A11. Được nằm trong thế tam họp châu tuần của núi, sông và biển tạo nên
Tĩnh
Gia có non nước hữu tình, có nhiều danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử.
Tiếp nối truyền thống cha ông, người Tĩnh Gia hôm nay đang từng bước xây
dựng quê hương giàu đẹp và quan tâm đặc biệt tới giáo dục và đào tạo. Trước
yêu cầu dổi mới và đáp ứng lủm cầu phát triển kiiửi tế - xã hội, giáo dục Tĩnh
Gia nói chung, giáo dục THCS còn nhiều vấn đề cần giải quyết:
* Tỷ lệ học snứi bỏ học và vi phạm đạo đức còn nhiều.
* Chất lượng mũi nhọn của học sinh chưa cao.
* Đội ngữ giáo viên còn mất cân đối, trình độ chưa đồng đều.
* Đầu tư cho giáo dục chưa đáp ứng được yêư cầu: cơ sở vật chất trường

học còn nghèo, số phòng học đáp ứng được yêu cầu giảng dạy còn ít, trang
thiết bị dạy học còn thiếu.
* Việc quản lý chuyên môn nghiệp vụ còn nhiều bất cập, chưa mang tính

khả thi dẫn đến hiệu quả chưa cao...
Xuất phát từ những lý luận và thực tiễn nêu trên, việc nghiên cứu và dề
xuất những giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS nhằm nâng
cao chất lượng giáo dục có ý nghĩa hết sức qưan trọng trong việc góp phần
phát triển kinh tế - xã hội huyện nhà trong thời kỳ đổi mới. VI thế chúng tôi
lựa chọn đề tài “Một sô giải pháp quản lý hoại động dạy học ở các trường
THCS huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu.

Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt dộng dạy học ở các trường THCS
huyện Tĩnh Gia, tủili Thanh Hoá.

3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
3.1. Khách thể nghiên cứu

Vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở các trường Trưng học cơ sở.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường Trung học sơ
sở huyện Tình Gia, tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn hiện nay.
3.3. Phạm vi nghiên cứu


4
Các trường THCS trên địa bàn huyện Tĩnh Gia, tỉiửi Thanh Hóa trong
giai đoạn hiện nay.
4. Giả thuyết khoa học.

Nếu đề xuất được các giải pháp quản lý hoạt động dạy học có cơ sở
khoa học và phù họp với điều kiện thực tế của ngành và đặc điểm của địa
phương thì sẽ nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS huyện Tĩnh
Gia, tỉnh Thanh Hóa.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở

cấp THCS.
5.2. Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở các trường

THCS huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá.
5.3. Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm đáp

ứng

yêu cầu đổi mới chương trình, nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường
THCS huyện Tĩnh Gia, Tửih Thanh Hoá.
6. Phuong pháp nghiên cứu.
6.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận.

Nhóm phương pháp nay là sự phát triển tiếp tục việc nhận thức và xác
định các phạm trù nghiên cứu khoa học đòi hỏi phải gọi sự vật bằng tên thật
của nó. Nhóm phương pháp này bao gồm:
+ Đọc và phân tích tài liệu, văn bản.
+ Nghiên cứu, tìm hiểu các khái niệm thuật ngữ và các vấn để lý thuyết
có liên quan đến đề tài.
6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn.

Nhóm phương pháp này nhằm thu thập thông tin thực tiễn, xây dựng cơ
sở thực tiễn của đề tài. Nhóm phương pháp này bao gồm:
+ Phỏng vấn, trao đổi khảo sát điều tra số liệu theo phiếu thống kê.
+ Phương pháp chuyên gia.
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
7. Đóng góp mới của đề tài.
7.1. Về mặt lý luận:


5
Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở các trường
THCS huyện Tĩnh Gia, tinh Thanh Hoá.
7.2. Về mặt thực tiễn:

+ Làm sáng tỏ thực trạng quản lý hoạt động dạy học ỏ các trường
THCS
huyện Tĩnh Gia, tỉiửi Thanh Hóa.

+ Đề xuất được một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng
cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS huyện Tĩnh Gia - Thanh Hoá.
+ Kết quả nghiên cứu của dề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho
CBQL các trường THCS huyện Tĩnh Gia trong công tác quản lý hoạt động
dạy học hiện nay.
8. Cấu trúc luận văn gồm:

Ngoài phần 111Ở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, luận
văn
gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.
Chương 2. Thực trạng về quản lý hoạt động dạy học ở các trường
Trung học cơ sở huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá.
Chương 3. Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng hoạt


6
Chương 1
Cơ SỞ LÝ LUẬN VỂ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC cơ SỞ
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài

Nghiên cứu về vai trò quản lý, các nhà lý luận quản lý trên thế giới
như:
Frederich Wiliam Taylor (1856-1915)- Mỹ; Henri Fayol (1841-1925)- Pháp;
Max Weber (1864-1920)- Đức đều khẳng định: Quản lý là khoa học và đồng
thời là nghệ thuật thúc đẩy sự phát triển xã hội.
Đúng ìửur vậy, trong bất kỳ lĩnh vực nào của xã hội thì quản lý luôn
giữ

vai trò quan trọng trong việc vận hành và phát triển. Trong lĩnh vực giáo dục
và đào tạo, quản lý là nhân tố giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo và nâng
cao chất lượng. Chính vì vậy, đã có rất nhiều nhà khoa học, nhiều tác giả quan
tâm nghiên cứu vấn đề quản lý hoạt động dạy học để tìm ra các giải pháp hữu
hiệu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
Các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục Xô Viết trong những công trình
nghiên cứu của mình đã cho rằng: “Kết quả toàn bộ hoạt động của nhà
trường
phụ thuộc rất nhiêu vào công việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác hoạt
động của đội ngũ giáo viên ".[12]. V.A Xukhomlinxki đã tổng kết những
thành công cũng như thất bại của 26 năm kinh nghiệm thực tiễn làm công tác
quản lý chuyên môn nghiệp vụ của một hiệu trưởng, cùng với nhiều tác giả
khác ông đã nhấn mạnh đêh sự phân công họp lý, sự phối họp chặt chẽ, sự
thống nhất quản lý giữa hiệu trưởng và phó hiệu trưởng để đạt được mục tiêu
hoạt động chuyên môn nghiệp vụ đã đề ra. Các tác giả dều khẳng định vai trò
lãnh đạo và quản lý toàn diện của hiệu trưởng. Tuy nhiên, trong thực tế cùng
tham gia quản lý các hoạt động chuyên môn nghiệp vụ của nhà trường còn có
vai trò quan trọng của các phó hiệu trưởng, các tổ trưởng chuyên môn và các
tổ chức đoàn thể. Song làm thế nào để hoạt dộng chuyên môn nghiệp vụ đạt


7
V.A Xukhomlinxki cũng như các tác giả khác đều chú trọng đến việc phân
công họp lý và các biện pháp quản lý chuyên môn nghiệp vụ của hiệu trưởng.
Để bồi dưỡng giáo viên thì tổ chức dự giờ và phân tích sư phạm tiết
dạy
là việc làm không thể thiếu. V.A Xukhomlinxki đã thấy rõ tầm quan trọng của
giải pháp này và chỉ rõ thực trạng yếu kém của việc phân tích sư phạm bài
dạy. Từ thực trạng đó, tác giả đã đưa ra nhiều cách phân tích bài dạy cho giáo
viên. Xvecxlerơ cho rằng việc dụ giờ và phân tích bài giảng là đòn bẩy quan

trọng nhất trong công tác quản lý chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên.
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước

Các nhà giáo dục học, các cán bộ quản lý cũng luôn quan tâm và
nghiên cứu tìm ra các giải pháp quản lý hoạt động dạy học khả thi và hiệu
quả để thực hiện thành công mục tiêu giáo dục. Ngay từ những năm 70 của
thế kỷ XX. các giáo sư nhu: Hà Thế Ngữ; Nguyền Minh Đức; Nguyễn Ngọc
Quang, nhà sư phạm Hà Sỹ Hồ...đã có nhiều tác phẩm nghiên cứu về quản
lý giáo dục, quản lý nhà trường trong hoàn cảnh thực tế Việt Nam.
Từ thập kỷ 90 của thế kỷ XX đến nay, đã có rất nhiều công trình nghiên
cứu các vầi đề về quản lý giáo dục. Trong phạm vi quản lý hoạt động dạy học,
phải kể dến các cồng trình nghiên cứu của các tác giả: Nguyễn Minh Đạo;
Nguyễn Văn Lê; Đặng Quốc Bảo; Nguyền Thị Mỹ Lộc; Trần Thị Bích Liễu...
Ở các công trình nghiên cứu này, các tác giả đều nêu lên những nguyên tắc
chung của việc quản lý hoạt động dạy học, từ đó chỉ ra các giải pháp quản lý
vận dụng trong quản lý giáo dục, quản lý trường học. Các tác giả đều khẳng
định, việc quản lý hoạt động dạy học là nhiệm vụ trung tâm của hiệu trưởng
trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo.

Tác giả Trần Thị Bích Liễu nhấn mạnh tới những yêu cầu đối với công
tác quản lý nhà trường trong điều kiện mới: “Đổi mới chương trình SGK đòi
hỏi sự đổi mới phương pháp quản lý và lãnh đạo của hiệu trưởng sao cho
phát
huy được tính tích cực, chủ động và sáng tạo của các thành viên trong


8
họ, thấy một điểm chung là: Khẳng định vai trò quan trọng các biện pháp
quản lý hoạt động dạy học trong việc nâng cao chất lượng dạy học ở tất cả các
cấp học, bậc học. Đây cũng là một trong những tư tưởng mang tính chiến lược

về phát triển giáo dục của Đảng và Nhà nước ta. Hiện nay, chứng ta đang dẩy
nhanh tốc độ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phấn đấu đến năm 2020, nước ta
cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại thì việc tìm ra các
biện pháp quản lý để nâng cao chất lượng hoạt động dạy học là vấn đề quan
tâm chung của toàn xã hội và đây cũng là một trong những tư tưởng mang tính
chiến lược về phát triển giáo dục của Đảng và Nhà nước ta đặc biệt là đối với
các nhà nghiên cứu giáo dục, các cơ sở giáo dục.
Đối với huyện Tĩnh Gia, ngoài những Văn bản; Chỉ thị; Đề án mang
tính chủ trương đường lối của Huyện uỷ, UBND huyện, Phòng Giáo dục và
Đào tạo, thì chưa có tác giả nào đề ra các giải pháp quản lý hoạt động dạy
học đặc biệt là quản lý hoạt động dạy học ở cấp THCS. Vậy làm thế nào để
quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS huyện Tĩnh Gia có hiệu quả là
vấn đề mà bản thân quan tâm nghiên cứu với mong muốn tìm ra giải pháp
góp phần sức lực nhỏ bé vào việc thúc đẩy sự nghiệp phát triển giáo dục
THCS của huyện nhà.
1.2. Một sô khái niệm co bản

Để giải quyết vấn đề đặt ra trong luận văn, cần phải làm rõ một số khái
niệm cơ bản của đề tài.
1.2.1. Quản lý và quản lý giáo dục.
1.2.1.1. Khái niệm về quản lý.

Quản lý là một hoạt động lao động tất yếu trong quá trình phát triển của
xã hội loài người. Khi đề cập đến vai trò quản lý, Mác đã viết: “Tất cả mọi ì
ao
động xã hội trực tiếp hay ì ao động chung nào đó tiến hành trên quy mô tương
đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự lãnh chỉ đạo... Một người độc tấu vĩ
cắm tự mình điều khiên lấy mình, còn một dàn nhạc thì phái cần cố nhạc

9

cầu nhất định; là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yên cần
nhất đinh ”

Nhấn mạnh các chức năng của hoạt động quản lý, các tác giả Nguyễn
Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: “Quản lý là quá trình đạt đến
mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các chức năng kề hoạch hoá, tổ
chức, chỉ đạo và kiểm tra” [3]

Dựa trên phân tích các đặc trưng của quản lý, tác giả Hà Sỹ Hồ, cho
rằng: “Quản lý là quá trình tác động có định hướng, có tổ chức, lựa chọn
trong sô các tác động có thể có, dựa trên các thông tin về tình trạng của đối
tượng và môi trường, nhằm giữ cho sự vận hành của dôi tượng được Ổn định
và làm cho nó phát triển tói mục đích đã định

Theo tác giả Trần Hữu Cát; Hoàng Minh Duệ thì: “Quản lý là hoạt
dộng
thiết yếu nảy sinh khi con người hoạt động tập thể, trong đó quan trọng nhất
là khách thể con người nhằm thực hiện các mục tiêu chung của tổ chức ” [2]

Qua phân tích trên ta thấy rằng: Những định nghĩa trên, tuy khác nhau
về cách diễn đạt, về góc độ tiếp cận nhưng đều thống nhất ở bản chất của hoạt
động quản lý. Từ đó ta có thể khái quát rằng: Quản ỉ ỷ là quá trình tác động
có
tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý bằng việc
vận dụng các chức năng quản lý (gồm chức năng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo,


10

Nhà lý luận Xô Viết Mechti-Zade đã chỉ rõ: “Quản lý giáo dục là tập
hợp những biện pháp (tổ chức, phương pháp cán bộ, giáo dục, kế hoạch hoá,
tài chính...) nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ
thông giáo dục, bảo đảm sự tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thông cả về mặt
sô lượng cũng như chất lượng”.

Vãn kiện Hội nghị lần thứ hai BCH TW Đảng klioá VIII viết: “Quản lý
giáo dục là sự tác động có ỷ thức của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý
nhằm dưa hoạt dộng sư phạm của hệ thông giáo dục đạt tói kết quả mong
muôn hiệu quả nhất” [5]

Theo tác giả Nguyền Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục là hệ thông
những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp chủ thể của quy luật quản lý
nhằm làm cho sự vận hành theo đường ỉ ôi giáo dục của Đảng thực hiện các
tính chất của nhà trường XHCN mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học giáo
dục thế hệ trẻ, đưa giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về
chất” [16]

Khái niệm quản lý giáo dục được diễn đạt dưới nhiều góc độ tiếp cận
nhưng tất cả đều hội tụ ở bản chất quản lý giáo dục. Vậy, Quản lý giáo dục ỉ à
những tác động có hệ thông, có kề hoạch, có ỷ thức và có mục đích của chủ
thể quản lý đến đối tượng quản lý mà chủ yếu nhất là quá trình dạy học và
giáo dục diễn ra ở các cơ sở giáo dục.
Chủ thể quản lý là hệ thống quản lý giáo dục các cấp. Khách thể quản
lý là hệ thống giáo dục quốc dân, là sự nghiệp giáo dục của từng địa phương.
1.2.2. Hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học


11

nhau. Trong đó hoạt động dạy thầy đóng vai trò chủ đạo, tổ chức và điều
khiển học sinh. Trong hoạt động học, học sinh chủ động tích cực tự giác và
sáng tạo dtrới sự điều khiển của giáo viên.

1.2.2.1.1. Khái niệm về hoạt động dạy

Theo quan điểm của các tác giả Nguyền cảiửi Toàn thì “Hoạt động dạy
ỉ à hoạt động tô chức, hướng dẫn, tạo điền kiện thuận lợi cho người học hoạt
động, để tự người học thu lượm tri thức làm tài sản sở hữu của mình. Ngỉtời
dạy giúp đỡ người học thực hiện phương pháp học”. [19]
Nhu vậy, vai trò của người giáo viên không chỉ truyền thụ nội dung kiến
thức, mà cái chính là người tạo hứng thú học tập, hướng dẫn người học về
phương pháp. Ngoài ra, người giáo viên lúc bấy giờ đóng vai trò là người
trọng tài, cố vấn, kết luận về các cuộc tranh luận, đối thoại giữa Thầy với Trò,
giữa Trò với Trò để khẳng định về mặt kiến thức khoa học do người học tìm
ra. Thầy là người kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trên cơ sở tự
đánh giá, tự điều chỉnh.

1.2.2.1.2. Khái niệm vê hoạt động học

Theo Nguyễn cảnh Toàn thì “Hoạt động học là tác động của chủ thể
đến đôi tượng nhằm đạt được một mục tiêu nhất dịnh ".[19]
Học sinh với tư cách là chủ thể nhận thức, chủ thể của hoạt động học

1.2.2.2. Khái niệm về quản lý hoạt động dạy học.


12
Quản lý hoạt động dạy học là quản lý hoạt động dạy của thầy và quản
lý hoạt động học của trò cùng với các điều kiện về cơ sở vật chất và các

phương tiện thiết bị phục vụ dạy và học.
Quản lý hoạt dộng dạy học cũng là quản lý QTDH vì những mục đích,
nhiệm vụ dạy học được thực hiện đồng thời thống nhất với nhau trong quá
trình dạy của thầy và quá trình học của trò. Theo tác giả Trần Kiểm "Quản lý
quá trình dạy học là một hệ thống cân bằng động gồm nhiều thành tố tác động
qua lại lẫn nhau, chế ước lẫn nhau với dời sống xã hội theo những quy luật và
nguyên tắc nhất định, nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy học, nhằm đạt chất
lượng và hiện qưả dạy học". [9].
1.2.3. Chất lượng, chấl lượng giáo dục và chất lượng dạy học
1.2.3.1. Khái niệm về chất lượng

Theo từ điển bách khoa: “Chất lượng là phạm trù triết học biểu thị
những thuộc tính bản chất của sự vật chỉ rõ nó là cái gì... ”.
Vậy, chất lượng là đặc tính khách quan của sự vật, chất lượng biển thị
bên ngoài qưa các thuộc tính. Nó là sự liên kết các thưộc tính của sự vật lại
làm một, gắn bó với sự vật như một tổng thể bao qnát toàn bộ sự vật và không
tách khỏi sự vật. Chất lượng của sự vật bao giờ cũng gắn liền tính quy định về
số lượng của 11Ó và không thể tồn tại ngoài tính quy định ấy. Mỗi sự vật bao
giờ cũng có sự thống nhất của số lượng và chất lượng.

Theo PGS Lê Đức Phức “Chất lượng là cái tạo nên phẩm chất, giá trị
của một người, một sự vật, một sự việc. Đó cũng là tổng thể những thuộc tính
cơ bản khẳng định sự tồn tại của sự vật và phân biệt nó vói sự vật khác ' [15].
1.2.3.2. Khái niệm về chất lượng giáo dục
- Là trình dộ và khả năng thực hiện mục tiêu giáo dục đáp ứng ngày

càng cao của người học và sự phát triển ngày càng cao của xã hội.
- Là trình độ thực hiện hoá mục tiêu giáo dục, thể hiện sự đổi mới và

13
hay từng mặt, đối với toàn ngành, từng địa phương, hay một trường học cụ
thể,
đối với người học trong từng giao đoạn, trong một điền kiện nhất định.
- Chất lượng giáo dục phổ thông là chất lượng của từng mặt như: Trí

dục; Đạo đức; Mỹ học; Thể lực. Theo tác giả Lưu Xuân Mới giáo dục lao
dộng và hướng nghiệp hay nói cách khác dó là chất lượng “Dạy chữ, dạy
nghề, dạy người ” thể hiện ở người học. [13]
- Đánh giá chất lượng giáo dục là một việc rất khó và phức tạp, cần

phải
có quan điểm dứng, phương pháp kỹ thuật khoa học và khách quan; khi đánh
giá chất lượng giáo dục phải căn cứ vào mục tiêu dào tạo của từng cấp học,
bậc học, đối chiếu với từng sản phẩm đào tạo của từng cấp học. bậc học ấy.
Đánh giá chất lượng giáo dục phổ thông không chỉ dừng lại ở các con số về tỷ
lệ học sinh lên lóp, tốt nghiệp, học sừih khá, giỏi,... Theo Nguyễn cảnh Toàn
"Chất lượng giáo dục có môi liên hệ chặt chẽ với hiệu quả giáo dục. Hiệu quả
giáo dục là kết quả giáo dục được xem xét căn cứ vào môi quan hệ chung
giữa
đầu tư về mọi mặt và ảnh hưởng, tác dụng đôi với thực tế”. [19]
1.2.3.3. Khái niệm về chất lượng dạy học

ơìất lượng dạy học là phạm trừ động, thay đổi theo thời gian và theo
Nguyễn Thị Hiền “Chất lượng dược nhìn dưới góc độ của sự thành đạt, dưới
góc độ nguồn lực, dưới góc độ ỉ à một quá trình, từ góc độ nội dung, tử góc
độ
đầu ra. Chất lượng dạy học được nhìn dưới góc độ là giá trị tăng thêm, cách
nhìn này muốn nói đến tác động ảnh hưởng của nhà trường trong hệ thống
giáo dục đôi với mọi người, nghĩa là chất lượng dạy học càng cao thì càng

làm
phong phú kiến thức, thái độ giá trị và hành vi của ngiíòi học”. [8]
Chất lượng dạy học chính là chất lượng của người học hay tri thức phổ
thông mà người học lĩnh hội được, bao gồm: Tiềm năng, trí tuệ (Trình độ hiểu


14
càng làm phong phú thêm kiến thức thái độ, giá trị và hành vi của người học.
Trong việc nghiên cứu biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học,
trước hết phải làm rõ nội dưng khái niệm chất lượng dạy học cho bậc học với
bậc phổ thông thì chất lượng dạy học chính là kiến thức phổ thông mà học
sinh cần có để bước vào lĩnh vực khác như: Học lên Cao đẳng, Đại học, học
nghề hoặc tham gia lao động sản xuất.
Khái niệm chất lượng dạy học liên quan mật thiết với khái niệm hiệu
qưả dạy học. Nói hiệu quả dạy học tức là nói đến các mục tiêu đã đạt đêh mức
độ nào, sự đáp ứng và kịp thời yêu cầu của nhà trường, chi phí tiền của, sức
lực, thời gian ít nhất nhưng đem lại hiệu quả cao nhất.
1.3. Một sô vấn đề về quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy

học ử các trường THCS trong giai đoạn hiện nay
1.3.1. Chức năng quản lý giáo dục:

Hệ thống giáo dục là một hệ thống 111Ở11Ó bao hàm nhiều thành tố và
có
sự tác động qua lại vói nhau tạo nên sự dổi mới của đối tượng. Bản chất của
quản lý là sự phối họp những 11Ỗ lực của nhiều người qua việc thực hiện các
chức năng quản lý. Các chức năng quản lý được thực hiện một cách có hệ
thống khoa học, sẽ trở thành chu trình quản lý.
Chức năng quản lý giáo dục là một phạm trù quan trọng, trong các
phạm trù cơ bản của khoa học quản lý, là những hoạt động bộ phận tạo thành

hoạt động quản lý, đã được cự thể và chuyên môn hoá. Chức năng quản lý là
một loại hình chuyên biệt của chủ thể quản lý nhất định, cũng giống ìứur bất
kỳ một quá trình quản lý nào, quản lý giáo dục cũng gồm bốn chức năng cơ

Sơ đồ 1.2. Các chức năng quẩn lý trong giáo dục


15
* Kế hoạch hoá là dưa toàn bộ các hoạt động vào kế hoạch trong đó
xác
định rõ ràng mục tiêu, biện pháp và các điều kiện để thực hiện mục tiêu của tổ
chức. Kế hoạch hoá giáo dục có ba nôi dung chủ yếu là:
- Dự báo nhu cầu phát triển kinh t ế - x ã hội và giáo dục.
- Chuẩn đoán, đánh giá thực trạng phát triển của giáo dục.
- Xác định những mục tiêu, biện pháp và đảm bảo các điều kiện để

thực
hiện mục tiêu giáo dục.
* Tổ chức là quá trình sắp xếp các nguồn lực để hiện thực hoá các mục

tiêu. Tổ chức có 3 nhiệm vụ:
+ Xác địiili cơ cấu tổ chức của bộ máy.
+ Tuyển chọn và sắp xếp các thành viên trong tổ chức.
+ Xác định mối quan hệ và cơ chế hoạt động của tổ chức.
* Chỉ đạo là quá trình ảnh hưởng đến hành vi và thái độ của người

khác
nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. Chỉ đạo có 3 nhiệm vụ chính:
+ Xác định quyến chỉ huy và giao việc cho các thành viên.
+ Hướng dẫn thực hiện, động viên và đôn đốc hoàn thành nhiệm vụ.

+ Giám sát uốn nắn và sữa chữa.
* Kiểm tra là một quá trình xem xét, đánh giá thực trạng, phát hiện

những sai lệch, đua ra nhũng quyết định điều chỉnh để góp phần đạt được mục
tiêu đã dề ra. Kiểm tra có 3 nội dung:
+ Đáiủì giá thực trạng so với mục tiêu.
+ Phát hiện và khuyên khích các mặt tích cực cũng như phát hiện
những
sai lệch so với kế hoạch.
+ Điều cliỉiửi các hoạt dộng.
BỐ11 chức năng này của hệ thống quản lý, có mối quan hệ tương tác
với
nhau. Trong chu trình đó yếu tố thông tin luôn có mặt trong tất cả các giai
đoạn, với vai trò điều kiện, phương tiện không thể thiếu được đối với việc


TT

HOẠT
ĐỘNG
DẠY
Sự tổ chức điều

HOẠT ĐỘNG HỌC
Hoạt động có đối tượng: Học sinh
17
16
18

khiển tối ưu, quá trình (chủ

Địn
pháp
Phương
dạypháp
học tiên
đào tiến,
tạo; Lực
manglượng
lại hiệu
đàoquả
tạo;cao.
ĐốiTrong
tượngthực
đào hiện
tạo; Hình
quản lý
thức
trường
đào
h
học siiứi lĩiửi hội tri thể) khái niệm khoa học (đối tượng chiếm
học
tạo ;làĐiền
quảnkiện
lý hoạt
đào động
tạo ; dạy
Môicủa
trường
giáođào

viêntạo;
và hoạt
Qưy động
chế đào
họctạo
củavàhọc
Bộsinh
máycòn
tổ
ngh thức, hình thành và lĩnh), có vai trò: tự giác tích cực, tự lực và
ĩa
là
chức
những
đào lác
lạo.động mang tính dân chủ, giúp đỡ lạo điều kiện cho giáo viên và
phát
sáng tạo dưới sự điều khiển của thầy.
học sinh phát huy cao nhất năng lực của mình trong quá trình diễn ra hoạt
triển nhân cách, có vai1.3.3. Bản chất của quá trình quản lý trường học.
động dạy và học. Mặt khác 11Ó còn có những hoạt động kiểm tra, đánh giá,
trò chủ
quản lý
đã khái
khẳng
định:
Quản
trường
học thực chất là quản
lĩnh

niệm
khoa
học,lýđạt
3
Tổ đạo.
chức điều khiểnCác nhàChiếm
phát hiện những thiếu sót của giáo viên và học sinh để UỐ11 nắn và sửa chữa.
Mụ quá trình học tập
lý của mục đích:
c
Quản lý trường học còn phải chú ý đến công tác xây dựng và quản lý đội ngũ
qưánắm
trình lao -động
phạm của người thầy và hoạt động học tập, tự giáo dục
Trísưdục.
học sinh giúp họ
đíc
cán bộ, giáo viên và học sinh đủ mạnh để đảm bảo được mục tiêu, nhiệm vụ
học sinh -diễnPhát
ra trong
h
triển. qưá trình dạy học. Quản lý 1 rường học với nội
kiến thức hìnhcủa
thành
của ìứià trường.
dưng
- Giáo dục.
thái độ.
Có chức năngchính
kép là1.3.4.

Ch
quảnCó
Cấu
lý 2qưá
trúc
trình
của
dạy
hoạt
học.
động
Bảndạy
chất
học.
của quá trình dạy học quyết định
chức
năng:
ức
tính đặcHoạt
thù động
của
dạydộng
+hội
Hoạt
quản
động
lý trường
học = Hoạt
học. động
Bản chất

dạy học
của quá trình dạy học
- hoạt
Lĩnh
năn
Trong
là sự thống
đó hoạt
nhất
biện
dạy
chứng
giữ
vai
củatròdạy
chủvàđạo
học.
(Lãnh
Nó được
đạo, tổ
thểchức,
hiệnđiều
trongkhiển)
và bằng
g
- động
Tự
điều
khiển
BẢNG SO SÁNII GIỮA IIOẠT ĐÔNG DẠY VÀ HOẠT ĐỘNG HỌC

tương tác Toàn
có tính
cộng khái
đồngniệm
và họp
táchọc:
giữa dạy và học, tuân thủ theo
bộchất
hệ thống
môn
Theo chươngsự
trình
Nội
lôgic khách quan
của nộipháp
dưng đặc
dạy trưng
học, trong
đó dạy học là quá trìiứi điều
- Phương
của môn
dun quy định
g
khiển và truyền đạt.
học.Muốn dạy tốt, học tốt, người giáo viên phải xuất phát từ
TT
HOẠT ĐỘNG khái
DẠYniệm của- lôgic
HOẠT
HỌC

niệm
Cấucủa
trúckhái
lô ĐỘNG
gíc
củakhoa
mônhọc,
học.thiết kế bài giảng, tổ chức tối ưu
Phương
pháp
đặc
trưng
của khoa
hoạt động của thầy
học.và trò, thực hiện tốt các chức năng kép của dạy và học,
đồng thời đảm
bảo mối liên hệ nghịch thường xuyên bền vững. Theo quan
- uiig dụng hiểu biết học tập vào
điểm hệ thống thìcuộc
quảnsống.
lý quá trình đào tạo là quá trình tác động tới các thành
tố của quá trình đào tạo để đạt được mục tiêu với kết quả cao nhất, cự thể là:
* Quản lý trường học là quản lý hoạt động của tập thể cán bộ giáo viên

và học sinh trong quá trìiứi dạy học, nhằm mục tiêu tạo ra nhân cách con
người lao động mới có khả năng đáp ứng được yêu cầu của xã hội, của sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
* Quản lý trường học là quản lý dạy học theo chương trình thống nhất

của Bộ GD&ĐT. Chương trình và sách giáo khoa là pháp lệnh của nhà nước,

các nhà trường dưới sự điều kliiêìi của hiệu trưởng phải thực hiện một cách
nghiêm tức.
Một trong những nội dưng co bản của quản lý trường học là quản lý nội
dung dạy học và nội dung giáo dục. Cũng như quản lý chương trình, quản lý
nội dưng dạy học là quá trình tổ chức điều khiển để cán bộ giáo viên và học


19
xã hội và mối quan hệ trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra
nhằm nâng cao chất lượng dạy học, 11Ó là đường lối chiến lược, đồng thời
cũng
là giải pháp chiến thuật trong từng giai đoạn cự thể.
Các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng phải được xác định từ
1.3.5. Bản chất của quản lý chất lượng dạy học
mục tiêu giáo dục trưng học tức là phát triển nhân cách học sữửi cao hơn theo
- Cấc giải pháp quản lý cơ bản hiện nay ở các trường phổ nói chung là:
hướng phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam XHCN.
Xây dụng nề nếp kỷ cương, xây dựng quản lý đội ngũ, bồi dưỡng đội ngũ cán
Đặc biệt trong các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học
bộ quản lý, chú trọng dổi mới phương pháp dạy học, huy động các nguồn lực
phải chú trọng dến việc dổi mới phương pháp dạy học.
và tăng cường cơ sơ vật chất quản lý việc kiểm tra đánh giá, đẩy mạnh công
Dạy cho học sinh cách tự học chính là một chức năng, nhiệm vụ dược
tác xã hội hoá, công tác giáo dục...
nhấn mạnh, một nhiệm vụ nặng nề của người thầy trong thời kỳ CNH- HĐH
- Quản lý chất lượng dạy học không chỉ là quản lý đơn thuần các hoạt
đất nước. Trước một mâu thuẫn lớn trong việc dạy học ở nhà trường là quỹ
động dạy học mà phải quản lý đến quá trình tác động tới tất cả các thành tố sư
thời gian giành cho dạy học gần như không dổi, trong khi những nội dưng của
phạm có tác dụng hỗ trợ, giúp đỡ phục vụ cho hoạt động dạy học của thầy và

dạy học lại tăng lên rất nhiều và nhanh. Vì vậy, người thầy phải hết sức chứ
trò trong đó chứ trọng đến các khâu như: Mục tiêu, nội dung, phương pháp,
trọng việc dạy cho học sinh cách tự học có sưy luận bằng trí tuệ, bằng trí
kết quả. Quản lý chất lượng dạy học cũng không chỉ là quản lý đến chất lượng
thông minh. Thực chất của cách học này, xét đến cìtng là người học phải tự
tri thức văn hoá mà còn phải xem xét đến chất lượng của giá trị, ý chí, kỹ năng
học, tự mình chiếm lĩnh kiến thức, kỹ năng, thái độ, bằng nỗ lực chính bản
và thái dộ của người học thông qua quá trình tổ chức của dạy học.
thân mình, bằng tư duy độc lập, sáng tạo. Làm cho mỗi học sinh hình thành
Quản lý chất lượng dạy học cũng là quản lý các hoạt động toàn diện
một năng lực hết sức quý báu, đó là một năng lực tự học, tự đào tạo. Năng lực
trong trường nhằm thực hiện các nhiệm vụ sau:
tự học, tự đào lạo sẽ được nhân lên gấp bội, khi biết sử dụng phương tiện hiện
- Trang bị cho học sinh ìửiững tri thức khoa học phổ thông, cơ bản và
đại, đặc biệt là CNTT-VT. Đó chính là quan điểm phát triển nội sinh, phát huy
hiện đại.
nội lực của học sinh, kết họp với sự giúp đỡ rất quan trọng từ bên ngoài, đặc
- Rèn luyện cho học sinh hệ thống những kỹ năng, kỹ xảo tương ứng,
biệt là sự hướng dẫn của giáo viên. Đứng như lời Bác Hồ đã dạy "Cách học
phát triển các kỹ năng tâm lý đặc biệt là năng lực tư dưy và năng lực hoạt
tập phải lấy tự học làm cốt” (Trích tác phẩm sửa đổi về lề lối làm việc).
động trí tuệ.
Để từng bước nâng cao chất lượng giáo dục ngoài việc phải đổi mới
- Hình thành các phẩm chất, tư cách đạo dức XHCN cho học sinh
phương pháp dạy học chuyển từ phương pháp giáo dục thầy đọc, trò chép, học
phương hướng chung để nâng cao chất lượng dạy học là phải cải tiến các giải
siiứi tiếp thu kiến thức một cách thụ dộng, sang phương pháp dạy học tích cực
pháp sư phạm và các giải pháp quản lý.
phát huy, tư duy, sáng tạo, tính năng động, tính tự học, tự tìm hiểu của học
Trong quản lý quá trìiili dạy học cần chú trọng quản lý các yếu tố cơ

sinh với vai trò hướng dẫn, nêu vấn đề của người thầy, vì vậy vai trò của giáo
bản: Quán triệt mục tiêu kế hoạch và nội dung chương trình dạy học, xây
viên là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của đổi mới giáo dục.
dựng các điều kiện cần thiết cho hoạt động dạy học, đội ngũ giáo viên, cơ sở
Muốn vậy, trong mục tiêu đào tạo ở bậc phổ thông nói chung và cấp
vật chất, kỹ thuật quy 1UÔ đào tạo, tài chính môi trường sư phạm, môi trường
THCS nói riêng cần đặc biệt quan tâm đến những vấn đề sau:


20
+ Hìiih thành ở học sinh hệ thống tri thức phổ thông cơ bản toàn diện
theo kịp trình độ, khoa học kỹ thuật tiên tiến của thế giới hiện đại, đồng thời
phải kế thừa truyền thống quý báu của dân tộc.
+ Hình thành kỹ năng lao động theo định hướng kỹ thuật tổng họp và
kỹ năng nghề nghiệp phổ thông trong xã hội hiện đại.
+ Hình thành động cơ học tập vì ngày mai lập nghiệp, vì sự giàu mạnh
của quê hương, góp phần vào xây dựng một đất nuớc Việt Nam giàu mạnh,
hiện đại và văn minh.
+ Chú trọng đến công tác lập kế hoạch phát triển giáo dục, bao gồm
công việc thu nhận và xử lý thông tin để tìm ra những căn cứ xác định mục
tiêu và phân hạng ưu tiên, tìm tòi và lựa chọn các phương pháp, biện pháp
thực
hiện và soạn thảo kế hoạch, thông qưa kế hoạch và t ruyền đạt kế hoạch.
Kế hoạch phải dồng bộ và có tính khả thi, có sức thuyết phục, phải có
kế hoạch ngắn hạn và dài hạn trong việc nâng cao chất lượng dạy học.
Công tác xây dựng đội ngũ là một nhiệm vụ hết sức cơ bản và đặc biệt
qưan trọng trong công tác quản lý, giáo viên phải có trìiứi độ về khoa học sư
phạm, năng lực tổ chức trong và ngoài lóp, phải có một đội ngũ giáo viên đủ
về số lượng, mạnh về chất lượng đồng bộ về loại hình. Đặc biệt phải quan tâm
xây dụng đội ngũ giáo viên đạt chuẩn. Bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý giỏi

cũng là một trong các tiêu chuẩn hàng đầu để xây dựng nhà trường phát triển
toàn diện. Tăng cường cơ sơ vật chất, phương tiện dạy học là điều kiện thiết
yếu để tiến hành dạy học trong nhà trường.
Chú trọng đến công tác huy động các nguồn lực, các lực lượng xã hội
tham gia xây dựng giáo dục trong khi nguồn đầư tư cho giáo dục còn thấp,
mặt khác phải sử dụng họp lý các nguồn lực dược cấp và huy động được dể
phục vụ tốt cho công tác thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng. Đồng thời
đẩy mạnh công tác XHH giáo dục, đây là việc thực hiện chủ trương chiến lược
của đảng để thực hiện dân chủ hoá nhà trường, gắn nhà trường với xã hội với
cộng đồng.
Giải pháp đẩy mạnh công tác xã hội hoá giáo dục là một chủ trương
chiến lược của Đảng để thực hiện dân chủ hoá nhà trường, gắn nhà trường với


21
đời sống cộng đồng. Xã hội hoá giáo dục cần tập trung vào ìửiững nội dung
sau:
+ Phát hiện cơ chế họp lý nhất cho phép kết hợp chặt chẽ giáo dục nhà
trường với giáo dục cộng đồng và giáo dục xã hội.
+ Huy động họp lý nguồn lực vật chất từ tất cả các lực lượng và tổ chức
xã hội nhằm không ngừng tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật, phục vụ dạy
học
ở các nhà trường.
Để quản lý nâng cao chất lượng dạy học còn phải chứ trọng dến việc
xây dựng nề nếp, kỷ cương trong công tác dạy học, thực hiện chức năng quản
lý hành chính đưa các hoạt động vào kỷ cương bằng các hệ thống nội qưy, qưy
định chặt chẽ, xây dựng ý thức tự giác, tinh thần trách nhiệm cá nhân, sự cộng
tác học hỏi giúp đỡ lẫn nhau trong quá trìiứi dạy học. Đồng thời, có những
hình thức động viên khen thưởng kịp thời, đúng mức với những thành tích của
cán bộ giáo viên và học sinh.

Qưa quá trình nghiên cứu trên chúng ta thấy: Dạy và học là sự truyền
đạt và lĩnh hội kinh nghiệm, tri thức của nhân loại đã tích luỹ được, là tất yếu
của sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người.
Quá trình dạy học được thực hiện một cách liên tục, có hệ thống theo
chương trình nhất định trong trường học. Nguồn nhân lực có đào tạo là yếu tố
cơ bản quyết định tồn tại và phát triển của xã hội. Chất lượng giáo dục là tiêu
thức chủ yếu của nguồn nhân lực nói trên. Giáo dục này dược tạo ra từ các nhà
trường, vì vậy, quản lý hoạt động dạy học là bộ phận cốt lõi của quản lý
trường học, là mối quan tâm thường xưyên của cán bộ quản lý trường học.
Để quản lý hoạt động dạy học phải chú ý đến việc xây dựng nề nếp, kỷ
cương dạy học. Thực hiện chức năng quản lý hành chính trong việc tổ chức
quá trình dạy học, nhằm đưa hoạt động đó vào kỷ cương trong lĩnh vực giáo
dục và nội qưy yêu cầu người trong nội bộ nhà trường. Phát huy ý thức tự
giác,
tinh thần trách nhiệm cá nhân và sự cộng tác, giúp đỡ, học hỏi lẫn nhau trong
quá trình dạy học, tạo ra trạng thái tinh thần lành mạnh, thân ái, đoàn kết là


22
1.3.6. Đặc điểm của hoạt động dạy học ở trường THCS.

Mục tiêu dạy học ở trường THCS: Nhằm giúp học sinh củng cố và phát
triển những kết quả của giáo dục Tiểu học, có trình độ học vấn phổ thông cơ
sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học
THPT; CĐ; ĐH; học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao dộng.
Về nội dung: Củng cố và phát triển những nội dung đã học ở tiểu học,
đảm bảo cho học sinh có nhũng hiểu biết phổ thông cơ bản, có những hiểu
biết tối thiểu về kỹ thuật và hướng nghiệp.
Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực tự giác, chủ động
sáng tạo phù hợp với đặc điểm của từng lóp học, môn học; Bồi dưỡng phương

pháp tự học, rèn luyện kỹ năng, vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Trong quá trìiứi dạy học, thầy là người điều khiển để học sinh tự giác và
tích cực học tập. Thầy khơi dậy kích thích ìửiững hứng thú học tập của học
sinh. Tổ chức và điều khiển học sinli chủ động tích cực và sáng tạo trong học
tập. Người thầy có vai trò như một chất xúc tác cho sự phát triển năng lục tư
duy và sáng tạo của học sinh. Người thầy đóng vai trò động viên, cổ vũ, đánh
giá sự sáng tạo của học sinh.
1.3.7. Bản chất của quá trình dạy học

Theo tác giả Vũ Văn Tảo "Quá trình dạy học là sự thống nhất biện
chứng giữa dạy và học tuân theo lôgic khách quan của nội dung dạy học" [17].
Dạy học thực chất là quá trình điều khiển, tự điều khiển, được điều
khiển là quá trình nhận thức của học sinh.
Bản chất của quá trình dạy học là: Quá trìnli tự phát hiện, tự khám phá,
tự lĩiửi hội của học sinh dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn của giáo viên.
Quá trình dạy học là quá trình nhận thức của cá nhân - chủ thể người
học được tổ chức một cách riêng biệt dưới sự chỉ đạo của giáo viên nhằm đạt
được các nhiệm vụ dạy học cụ thể : nhiệm vụ trí dục, phát triển và giáo dục.

Quá trình nhận thức của học sinh là quá trình phản ánh thế giới quan
vào ý thức người học. Lê Nin đã khẳng định: “Từ trực quan sinh động đến tư