ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỆN NAY TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỆN NAY TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Học viên: Dương Văn Sỹ
Con người luôn sống với sự thay đổi, thay đổi là cơ hội nhưng cũng là thách
thức đối với cuộc đời của bất cứ ai. Đối với một nhà trường cũng tương tự, muốn
bắt nhịp với cuộc sống cần chấp nhận sự thay đổi và bởi vậy, việc chủ động dự
đoán nhằm tiếp cận sự thay đổi nhanh chóng là cách làm tốt nhất cho tương lai
một nhà trường. Để sự thay đổi diễn ra đạt hiệu quả tốt thì việc quản lý sự thay
đổi có vai trò đặc biệt quan trọng. Quản lý sự thay đổi thực chất là sự kế hoạch
hoá, điều hành, chỉ đạo và triển khai sự thay đổi để đạt được mục tiêu đề ra của
sự thay đổi đó. Quản lý sự thay đổi không phải một sớm một chiều mà rất khó
khăn, nhiều thách thức, nhiều rào cản, phải tuân theo các giai đoạn, các bước, các
quy trình cụ thể.
Trong quản lý sự thay đổi không có thể nói biện pháp nào là tốt nhất, vì sự
thay đổi bao giờ cũng chứa đựng yếu tố bất định và đôi lúc cũng cần mạo hiểm.
Vì vậy chỉ có biện pháp tối ưu trong bối cảnh cụ thể và khả năng của nhà trường
mà thôi. Việc lựa chọn giải pháp thích hợp luôn là vấn đề khó. Tuy nhiên giải
pháp tối ưu là giải pháp phù hợp với khả năng chỉ đạo của người quản lý và khả
thi trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể và đấy là giải pháp cần được cân nhắc, lựa
chọn trong khi tiến hành quản lý sự thay đổi; cần chú ý tính “động” trong khi lựa
chọn các giải pháp tối ưu vì chữ tối ưu gắn với không gian, thời gian lựa chọn và
tương thích với điều kiện, hoàn cảnh, nguồn lực.
Để quản lý sự thay đổi có hiệu quả phải là tổng hợp các cách thức, các biện
pháp như: Gắn sự thay đổi với sứ mạng của nhà trường và hướng vào mục đích
nâng cao vị thế của nhà trường, gắn với sự phát triển đội ngũ và chuyên môn; xây
dựng cho được “Văn hoá chất lượng” của nhà trường; lãnh đạo phải có tầm nhìn,
có khả năng dự báo và có uy tín…


Phương pháp dạy học là một vấn đề có tính lịch sử, phải đổi mới trước hết
ở ý thức. Trong một thời gian dài, người thầy được trang bị phương pháp để

truyền thụ tri thức cho học sinh theo quan hệ một chiều: Thầy truyền đạt, trò tiếp
nhận. Ở một phương diện nào đó, khi sử dụng phương pháp này thì các em học
sinh - một chủ thể của giờ dạy - đã “bị bỏ rơi” giáo viên là người sốt sắng và nỗ
lực đi tìm chiếc chìa khoá mở cửa cái kho đựng kiến thức là cái đầu của học sinh,
và ông ta đem bất kỳ một điều tốt đẹp nào của khoa học để chất đầy cái kho này
theo phạm vi và khả năng của mình. Còn người học sinh là kẻ thụ động, ngoan
ngoãn, cố gắng và thiếu tính độc lập. Ngoan ngoãn, bị động, nhớ được nhiều điều
thầy đã truyền đạt. Để chiếm được vị trí số một trong lớp, người học sinh phải có
được không phải một tính ham hiểu biết khôn cùng của một trí tuệ sắc sảo mà
phải có một trí nhớ tốt, phải thật cố gắng để đạt được điểm số cao trong tất cả các
môn học. Ngoài ra, phải chăm lo sao cho quan điểm của chính mình phù hợp với
quan điểm của thầy cô giáo nữa.
Trong phương pháp dạy học truyền thống người giáo viên và ít quan tâm
tới học sinh. Học sinh như “cái lọ” mà người thầy phải nhét đầy “lọ” này như thế
nào? Tính thụ động của học sinh được bộc lộ rất rõ ràng. Học sinh chỉ phải nhớ
những gì người ta đã cung cấp cho nó ở trạng thái hoàn thành. Trong phương
pháp dạy học cũ, nguyên tắc thụ động biểu lộ ở hình ảnh người giáo viên đứng
riêng biệt trên bục cao trong lớp và cung cấp “cái mẫu”, còn phía dưới là hình ảnh
các học sinh ngồi thành hàng trên ghế, cùng làm một công việc giống nhau là sao
lại cái mẫu mà thầy đang cung cấp cho họ.
Nếu quan niệm nghệ thuật dạy học và nghệ thuật thức tỉnh trong tâm hồn
các em thanh thiếu niên tính ham hiểu biết, dạy các em biết suy nghĩ và hành
động tích cực, mà tính ham hiểu biết đúng đắn và sinh động chỉ có được trong
đầu óc sảng khoái. Nếu nhồi nhét kiến thức một cách cưỡng bức thì hiệu quả giáo


dục khó có thể như mong muốn, bởi để “Tiêu hoá” được kiến thức thì cần phải
“Thưởng thức chung” một cách ngon lành.
Để học sinh chủ động, tích cực, sáng tạo trong học tập thì tất yếu phải đổi
mới phương pháp giảng dạy.

Tránh suy nghĩ giản đơn hay cực đoan trong sử dụng, đổi mới phương pháp
dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học không phải là tạo ra một phương pháp
khác với cái cũ, để loại trừ cái cũ. Sự phát triển hay một cuộc cách mạng trong
khoa học giáo dục thực chất là tạo được một tiền đề để cho những nhân tố tích
cực của cái cũ vẫn có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn. Đồng thời tạo ra cái mới
tiến bộ hơn, tốt hơn cái đã có. Nói như vậy, không phải chúng ta dung hoà để làm
“hơi khác hay tương tự cái đã có”. Mà phải có cái mới thực sự để đáp ứng được
đòi hỏi của sự tiến bộ.
Nếu phương pháp dạy học cũ có một ưu điểm lớn là phát huy trí nhớ, tập
cho học sinh làm theo một điều nào đó, thì phương pháp mới vẫn cần những ưu
điểm trên. Song cái khác căn bản ở đây là phương pháp giảng dạy cũ đã phần
nhiều “bỏ quên học sinh”. Nên bình thường, học sinh bị động trong tiếp nhận.
Còn phương pháp dạy học mới phải phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của học sinh.
Phát huy tính tích cực của học sinh thông qua hàng loạt các tác động của
giáo viên là bản chất của phương pháp dạy học mới. Khi nói đến tính tích cực,
chúng ta quan niệm là lòng mong muốn hành động được nảy sinh từ phía học
sinh, được biểu hiện ra bên ngoài hay bên trong của sự hoạt động. Nhờ phát huy
được tính tích cực mà học sinh không còn bị thụ động. Học sinh trở thành các cá
nhân trong một tập thể mang khát vọng được khám phá, hiểu biết. Muốn vậy,
điều khó khăn nhất với người giáo viên là: Trong một giờ lên lớp, phải làm sao
cho những học sinh tốt nhất cũng được thoả mãn nhu cầu tri thức, thấy tri thức là
một chân trời mới. Còn những học sinh học yếu nhất cũng không thấy bị bỏ rơi,


họ cũng tham gia được vào quá trình khám phá cái mới. Điều này là đặc biệt cần
thiết, vì học sinh sẽ hào hứng để đi tìm tri thức chứ không còn bị động, bị nhồi
nhét nữa. Như vậy, nguyện vọng hành động thế này hay thế khác là kết quả của
sự mong muốn của chúng ta.
Khi đổi mới phương pháp dạy học cần tránh xu hướng giản đơn hay cực

đoan. Có thầy, cô thay việc “đọc, chép” bằng việc hỏi quá nhiều mà phần nhiều
các câu hỏi ấy lại không tạo được “tình huống có vấn đề”. Có thể họ đã nghĩ sử
dụng phương pháp dạy học mới là việc thay đọc chép bằng việc hỏi đáp. hỏi đáp
càng nhiều thì càng đổi mới!
Thực hiện một thay đổi đòi hỏi phải có sự điều chỉnh hành vi của từng
giáo viên. Nhưng giáo viên là một phần của hệ thống xã hội, đó là nhà trương. Vì
vậy để tạo sự thay đổi một cách có hiệu quả thì cần phải điều chỉnh và kiểm soát
các giá trị, đặc thù và mong muốn của nhà trường. Thay đổi một cách hiệu quả
khó có thể xảy ra nếu toàn trường không sẵn sàng ủng hộ ý tưởng này.
Quản lý sự thay đổi thực chất là kế hoạch hoá và chỉ đạo triển khai sự thay
đổi để đạt được mục tiêu đề ra cho sự thay đổi đó. Thông thường quy trình diễn
ra theo 11 bước. Sau đây là minh hoạ cho việc quản lý sự thay đổi trong quá trình
chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường trong giai đoạn hiện nay.
Bước 1. Nhận diện sự thay đổi
Tổ chức phải là tổ chức biết học hỏi là điều kiện thành công vì trong tổ
chức đó chấp nhân sự thử nghiệm và thách thức; tổ chức đó luôn “hướng mở”
Cần gắn sự thay đổi với sứ mạng của nhà trường và hướng vào mục đích
nâng cao vị thế của nhà trường gắn với sự phát triển đội ngũ và chuyên môn
Xây dựng cho được “văn hóa chất lượng” của nhà trường; một nhà trường
có văn hóa chất lượng là nhà trường có mục tiêu chất lượng rõ ràng và công bố


rộng rãi, có mong muốn làm việc hợp tác, có giao tiếp hiệu quả, có bầu không khí
thân thiện, cởi mở và trung thực; mọi thành viên của tổ chức đều phấn đấu vì
thương hiệu của nhà trường
Lãnh đạo phải có tầm nhìn, có khả năng dự báo và có uy tín
nhà trường.
Nhận thức được phương pháp liên quan đến vấn đề gì? Đó là giáo viên, học
sinh, cơ sở vật chất trang thiết bị. Trong đó trạng thái nhà trường và thói quen,
sức ỳ của cán bộ giáo viên nhà trường đối với vấn đề đổi mới phương pháp dạy

học ở nhà trường ở mức độ khá cao. Nhận thức và khả năng triển khai chủ trương
đổi mới phương pháp dạy học ở trường có những thuận lợi và khó khăn sau:
Thuận lợi: Cán bộ quản lý, gi¸o viªn, häc sinh nắm chắc tinh thần chỉ đạo đổi mới
phương pháp dạy học, và chỉ đạo thực hiện, có tinh thần học hỏi, tập thể thực sự
là một tập thể biết học hỏi.
Khó khăn: Nguồn kinh phí cần thiết để hỗ trợ việc đổi mới phuơng pháp dạy học
còn hạn hẹp, hoặc chưa có.
Để đổi mới phương pháp dạy học được thành công thì phải đổi mới đồng
bộ. Vấn đề này rất lớn và phức tạp, song trước mắt nên chú ý đổi mới những vấn
đề liên quan trực tiếp tới việc dạy và học:
Trước hết là chương trình Sách giáo khoa, chương trình mà sách giáo khoa
hiện nay đã đạt được yêu cầu cần thiết chưa? Điều này rất khó xác định, bởi
chương trình sách giáo khoa của ta thiên về tính “ Hàn lâm” mà chưa thực sự coi
trọng thực hành. Coi trọng từng phần từ phân môn song lại không đồng bộ dẫn
đến sự vênh lệch không cần thiết giữa lý thuyết và thực hành (giả dụ như các bài
làm văn ở chương trình trung học chưa đồng bộ với giảng văn…).Điều này đã
gây cản trở cho đổi mới phương pháp dạy học.


Thứ hai: Cách ra đề thi và yêu cầu thi. Cái đích của người học lệ thuộc vào
“con đường thoát thân” của họ. Nếu yêu cầu thì chỉ cần “thuộc, nhớ” hoặc kỹ
năng tối thiểu, ít tính sáng tạo thì dẫn đến phương pháp học tương ứng. Người
thầy có ý thức đổi mới mà vẫn phải dạy theo phương pháp luyện thi “thầy đọc
chép, trò nghe chép”.
Thứ ba: Nên đề cao vai trò của nhà trường, của tổ nhóm chuyên môn
Thành bại trong đổi mới Phương pháp dạy học diễn ra ở nhà trường, nên
các nhà trường, tổ nhóm chuyên môn phải đầu tư thoả đáng cho đổi mới phương
pháp dạy học bằng những hành động cụ thể.
Thứ tư: Đặc biệt coi trọng tài nghệ của người thầy
Để đổi mới phương pháp dạy học được thành công thì tài nghệ của giáo

viên, lao động sư phạm của người thầy phải được xã hội đánh giá đúng.
Tài nghệ của giáo viên trong công tác giảng dạy cũng cần thiết không kém
bất cứ một lĩnh vực sáng tạo nào khác. Công tác này có thể trở thành một hình
thức sáng tạo nhất. Nếu người giáo viên khéo léo phát huy tính tích cực, chủ động
sáng tạo của học sinh thì con người đang chịu tác động của giáo dục sẽ trở thành
chủ thể của giáo dục, họ sẽ chịu trách nhiệm về sự phát triển của bản thân, xã hội
và lịch sử.
Bước 2. Chuẩn bị sự thay đổi
Người quản lý sau khi đã tự trả lời thấu đáo các câu hỏi như đã trình bày ở
trên và bảo đảm người dưới quyền cũng hiểu thấu đáo vấn đề như vậy để tránh
các nhiễu không cần thiết lên việc triển khai sự thay đổi và gây khó khăn cho
việc thực hiện. Điều quan trọng là người quản lí phải nhận diện thói quen khó
thay đổi hay sức ỳ mà nhân viên mình đang có, đồng thời biết phân tích tâm lí
hay nắm bắt các trạng thái tâm lí của nhân viên trong đơn vị khi thực hiện sự thay
đổi để hoá giải chúng khi tiến hành sự thay đổi: sức ỳ và thói quen không phải dễ
dàng khắc phục, cần phải có biện pháp và thời gian.


Các vấn đề chung nhất có thể gặp là: Cản trở về cán bộ/ nhân lực có khả
năng thực hiện được sự thay đổi; Thiếu các hệ thống thông tin và nguồn lực cho sự
thay đổi; Thiếu kinh nghiệm/chuyên môn quản lí “cái mới”.
Cuối cùng, và rất quan trọng cần phải nói đến về thời gian và chi phí cho việc
thực hiện thay đổi : mọi sự thay đổi nghiêm túc luôn luôn là tốn kém; mặc dù
không phải bao giờ có nhiều tiền đều có thể thực hiện được sự thay đổi như mong
muốn nếu không giải quyết tốt bài toán lợi ích trong quá trình triển khai “sự thay
đổi”. Cần tạo bầu không khí thân thiện cho sự thay đổi diễn ra; tạo niềm tin cho
đội ngũ rằng nếu đồng lòng, cùng quyết tâm chúng ta có thể thực hiện được sự
thay đổi cần thiết!
Làm thế nào để mọi người cùng chia sẻ chủ trương đánh giá chất lượng
trường trung học cơ sở, phá vỡ sức ỳ của thói quen đánh giá chất lượng trường

trung học cơ sở theo phương pháp cũ. Làm sao cho họ thấy được đánh giá chất
lượng giáo dục trường trung học cơ sở trong giai đoạn hiện nay không phải là một
chủ trương áp đặt mà là một nhu cầu của các trường?
Có thể bắt đầu bằng việc quán triệt chủ trương đánh giá chất lượng các
trường THCS trong giai đoạn hiện nay cho Ban giám hiệu các trường THCS, lãnh
đạo các phòng giáo dục quận, huyện trong thành phố.
Cán bộ quản lý các trường THCS cần tìm hiểu kỹ việc đánh giá chất lượng
giáo dục các trường THCS, tác dụng của việc đánh giá chất lượng giáo dục các
trường THCS; quy trình chỉ đạo để bản thân có đủ kiến thức để chỉ đạo vấn đề
này trong thực tiễn nhà trường cũng như trong thực tiễn các phòng giáo dục.
Bước 3. Thu thập số liệu, dữ liệu


Đây là bước chuẩn bị hành động vì vậy người cán bộ quản lý phải trả lời
các câu hỏi sau đây: Cần phải xây dựng được “cơ sở dữ liệu” bằng cách in ấn các
kĩ thuật/kinh nghiệm thành công của các nơi đã thực hiện sự thay đổi tương tự.
Cần có đầy đủ thông tin về “sự thay đổi”: Phân tích (Mặt mạnh/Yếu của tổ
chức; Thời cơ/Thách thức của bối cảnh- về vấn đề này sẽ được trình bày trên bài
giảng!) và xác định trạng thái hiện hành của tổ chức/đơn vị mà mình QL (về văn
hoá của tổ chức, về sự sẵn sàng đón nhận sự thay đổi của đội ngũ…)
Chất lượng đội ngũ của nhà trường: số giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn,
số giáo viên giỏi cấp thành phố, số giáo viên giỏi cấp cơ sở, số lao động tiên tiến?
ý thức chuyên môn? Tinh thần đổi mới phương pháp? Tình hình thiết bị và điều
kiện dạy học của nhà trường; số lượng trang thiết bị được cung cấp của dự án
trung học cơ sở cho đầy đủ các môn học đủ. Đồ dùng dạy học khá phong phú tuy
nhiên một số đồ dùng dạy học có chất lượng chưa tốt không đáp ứng được yêu
cầu đổi mới phương pháp dạy học. Việc sử dụng đồ dùng dạy học của giáo viên
chưa đi vào nền nếp. Sự hiểu biết về đổi mới phương pháp của giáo viên của nhà
trường. Số giáo viên được cử đi tập huấn theo dự án phát triển THCS ở các bộ
môn. Số sáng kiến đổi mới phương pháp? Siêu tầm, kiện toàn lại hệ thống tại liệu

đổi mới phương pháp. Tiếp tục liên lạc với dự án triển khai những modul còn lại.
Tiếp tục xin các tài trợ của các tổ chức kết nghĩa, sở giáo dục.
Bước 4. Tìm các yếu tố khích lệ, hỗ trợ sự thay đổi
Tìm điển hình nhiệt tình tham gia đổi mới PPDH trong trường để khích lệ
phong trào
Tạo điều kiện cho giáo viên có thành tích tốt hay tâm huyết với việc tìm
hiểu việc đổi mới phương pháp đi tham quan học tập tại một số trường điểm, và
cử giáo viên đi tập huấn theo chương trình của dự án.


Đáp ứng tối đa yêu cầu trong điều kiện có thể của giáo viên xung phong đi
đầu trong việc đổi mới phương pháp: ví dụ tạo điều kiện về tài chính cho những
tiết dạy có sự tham gia hỗ trợ của công nghệ thông tin
Tao cơ chế hỗ trợ các nguồn lực và khích lệ việc đổi mới phương pháp:
Giáo viên đi đầu đổi mới miễn thi giáo viên giỏi cấp cơ sở, động viên khuyến
khích bằng tinh thần và vật chất.
Bước 5. Xác định mục tiêu cụ thể cho các bước chỉ đạo sự thay đổi
Đừng hy vọng mọi sự có thể thay đổi một cách dễ dàng và đạt được mục
đích đề ra cho nó một cách nhanh chóng : Thay đổi cần phải có thời gian vì mọi
thói quen đều có sức ỳ của nó. Lộ trình thực hiện sự thay đổi phải đi qua một số
giai đoạn. Thông thường mục tiêu cụ thể của giai đoạn đầu của sự thay đổi là
“phá vỡ sức ỳ” và thay đổi dần thói quen không phù hợp với yêu cầu đặt ra cho
sự thay đổi mà người QL dự định tiến hành. Tiếp đến là làm cho mọi người hiểu
nội dung và mục đích của sự thay đổi; sau đó là thống nhất cách làm và cách thức
nhận diện sự thay đổi diễn ra theo đúng mong muốn của người QL và cuối cùng
là đánh giá đúng những “thay đổi” tích cực đã được thực hiện so mới mục tiêu dự
kiến đặt ra cho “sự thay đổi” . Mục tiêu cuối cùng là duy trì được những mặt tích
cực đã đạt được của sự thay đổi hay duy trì cho được “sự thay đổi” đã diễn ra tiếp
tục bền vững.
Xác định mục tiêu dài hạn và mục tiêu cụ thể cho từng hoạt động và từng

thời kỳ:
Xác định mục tiêu ở bước thí điểm là xem xét khả năng vận dụng tư tưởng
đổi mới phương pháp cho một vài tiết của một vài giáo viên nêu trên.


Bước tiếp theo sẽ được tiếp tục sau khi phân tích thành công, thất bại của
bước thí điểm và lựa chon bước đi tiếp theo.
Xem xét tiến độ triển khai thích hợp với từng giai đoạn nhưng kiên trì với
mục đích cuối cùng là đưa việc đổi mới phuowng pháp dạy học vào chương trình
hành động hàng năm và duy trì lâu dài, đạt những kết quả cụ thể.
Bước 6. Xác định trọng tâm của các mục tiêu
Sự thay đổi có thể mất nhiều thời gian mới đạt được và nó có thể diễn ra
thông qua một số giai đoạn và mỗi giai đoạn đều có các mục tiêu cụ thể như đã
nêu trên. Tuy nhiên cần phải đặt trọng tâm cho mục tiêu cho từng giai đoạn “thay
đổi”. Trong tâm của bước chuẩn bị sự thay đổi là phá vỡ sức ỳ của thói quen, bảo
thủ, xây dựng văn hoá thích ứng với sự thay đổi; trọng tâm của giai đoạn triển
khai sự thay đổi là chọn đúng việc mà làm và làm đúng cách việc đã chọn; trọng
tâm của giai đoạn cuối là đánh giá đúng sự thay đổi đã diễn ra và hiệu quả của
chúng, tìm cách duy trì những cái đã đạt được phát triển bền vững.
Bước 7. Xem xét các giải pháp
Để sự thay đổi diễn ra theo đúng ý đồ của người quản lý, việc lập kế hoạch
tiến hành thay đổi là cần thiết và vì sự thay đổi rất khó lường trước được cái đích
và thời gian đạt được đích nên đây là một kế hoạch mang tính “động”và có thể
phải lên kế hoạch cho từng thành tố liên quan đến sự thay đổi. Các kế hoạch cần
phải được tham khảo ý kiến rộng rãi trong phạm vi nhà trường càng nhiều càng tốt
và có được mức độ ủng hộ đông đảo càng khả thi ; điều này không loại trừ hành vi
phản ứng, đối phó của những người bảo thủ . Lập trường giáo điều có xu hướng
tạo ra sự đối kháng nhiều hơn. Các kế hoạch cần phải được hình thành sao cho có
thể chỉ ra thời gian biểu để hoàn thành các giai đoạn và các cá nhân chịu trách

nhiệm về nó. Một điểm quan trọng ở đây là bất cứ sự đổi mới nào cũng sẽ tự gây
ra hàng loạt những cái khác và chiến lược cần phải xác định có bao nhiêu yếu tố
ảnh hưởng, có thể là cản trở trong các giai đoạn như thể nào. Điều này phụ thuộc
vào khả năng dự báo của người quản lí nhằm đối phó với các yếu tố đó.
Trong QL sự thay đổi không có thể nói biện pháp nào là tốt nhất vì sự
thay đổi bao giờ cũng chứa yếu tố bất định và đôi lúc cũng cần mạo hiểm vì vậy
chỉ có biện pháp tối ưu trong bối cẩnh cụ thể và khả năng của tổ chức/đơn vị
mình mà thôi.
Bước 8. Lựa chọn giải pháp
Việc lựa chọn giải pháp thích hợp luôn là vấn đề khó. Tuy nhiên giải pháp
tối ưu là giải pháp phù hợp với khả năng chỉ đạo của người quản lí và khả thi
trong điều kiện hoàn cảnh cụ thể và đấy là giải pháp cần được cân nhắc lựa chọn
trong khi tiến hành QL sự thay đổi; cần lưu ý tính “động” trong khi lựa chọn các
giải pháp tối ưu vì chữ tối ưu gắn với không gian, thời gian lựa chọn và tương
tích với điều kiện, hoàn cảnh, nguồn lực. Từ đó xác định các khía cạnh của quá
trình thay đổi và các cách tiếp cận phù hợp thể nhận diện thông qua 2 quan
điểm :
Sự thay đổi được khởi xướng do nhu cầu của con người và sự thấu hiểu
nguyện vọng của con người trong tổ chức.
Lựa chọn phương án, bước tiếp theo là quyết định xem bạn định theo
đuổi gợi ý nào. Nếu có quyết định sớm theo kiểu “đốt cháy giai đoạn” ở vào thời
điểm mà các nhân viên chưa làm việc với nhau trong một thời gian dài hoặc nếu
bầu không khí thay đổi chưa được xây dựng kỹ càng thì các giải pháp lựa chọn có
thể không phải là sáng kiến. Chẳng hạn như nhân viên có thể quyết định thông


qua một giải pháp do trường khác tạo ra. Nếu nhân viên có nhiều kinh nghiệm và
kỹ năng khi làm việc cùng với nhau, họ có thể dễ dàng cùng giải quyết.
Chia nhân niên thành những nhóm nhỏ để quyết định xem theo họ thì ý

kiến nào dễ đạt được mục tiêu. Khích lệ các nhóm không nên chỉ nhìn vào các gợi
ý mà nhìn xem thực hiện như thế nào.
Sau đó các nhóm trình bày trước toàn thể nhân viên. Phương án mà bạn
chọn có thể được một số nhóm chọn. Cuối cùng bạn có thể kết hợp hai ba ý kiến
đồng thời cùng trình bày.
Đến đây có thể chưa phải lúc phải ra quyết định cuối cùng. Sua khi nghe
các gơi ý cuối cùng, bạn có thể cho phép thêm thời gian để xem xét thêm. Trong
thời gian đó có thể có một số vấn đề khác nảy sinh giúp cho việc ra quyết định dễ
dàng hơn.
Lý tưởng nhất là việc lựa chọn giải pháp là quyết định đồng thuận. Tuy
nhiên tuỳ vào số học sinh trong lớp, sự đa dạng của các ý kiến và tính sắc bén của
các vấn đề, sự đồng tình có thể là mục đích không thực tế.
Đa số bỏ phiếu ưng thuận là lựa chọn tiếp theo, nhưng bạn cần đảm bảo
rằng mọi người chấp nhận quyết định của đa số, nếu không sẽ gây rắc rối cho quá
trình thay đổi.
Hoặc cũng có thể nhân viên hay cán bộ quản lý bầu ra một hội đồng nhỏ
để thay mặt họ ra quyết định. Điều này có thể sẽ thành công nếu những thành
viên được chọn có kiến thức và kỹ năng cần thiết và được đồng nghiệp tin tưởng.
Bước 9. Lập kế hoạch chỉ đạo việc thực hiện
Khi lập kế hoạch chỉ đạo việc thực hiện điều quan trọng là xác định rõ
mục tiêu của sự thay đổi và xác định các yếu tố chính của sự thay đổi; lên danh


sách những việc cần làm và tiến độ phù hợp, dự kiến các giải pháp và dự kiến
cách thức duy trì “sự thay đổi” để đạt được mục tiêu dự kiến.
Cần phải dự kiến một số nguồn lực để tăng cường các hoạt động hỗ trợ chủ yếu
cho việc tiến hành. Khả năng đề xuất một số khen thưởng là rất quan trọng, nhất
là ở một số chỗ việc lập kế hoạch hay tiến hành có thể bị sai lầm vì cái mới chưa
có tiền lệ thường có độ bất định cao.
Trong bất kì trường hợp nào cũng sẽ phải có các phương án dự phòng vì

có thể có một số kết quả không ổn định cho dù việc lập kế hoạch có tốt đến đâu.
Phương pháp tiếp cận thực dụng là chuyển sự không ổn định đó thành sự liều lĩnh
hay cần chấp nhận mạo hiểm và làm giảm chúng đến mức thấp nhất càng sớm
càng tốt.
Khi lập kế hoạch thực hiện bạn cần quyết định chiến lược của mình và nên theo
trình tự. Đây không phải là công việc mà tất cả nhân viên trong trường có thể
tham gia một cách có hiệu quả. Càng nhiều người tham gia thì hiệu quả càng
thấp.
Chắc chắn rằng nên để mọi nhân viên có cơ hội đưa ra các nguyên tắc trong kế
hoạch, nhưng cần có một nhóm lập chi tiết. Nhóm này bao gồm cả tư vấn bên
ngoài.
Kế hoạch quản lý sự thay đổi như lộ trình thực hiện một dự án. Hãy đặt
chiến lược theo lịch trình cụ thể. Những chi tiết ở giai đoạn đầu sẽ phải chính xác
hơn giai đoạn tiếp sau, chúng cũng cần phải được quyết định khi dự án phát triển.
Ban cũng cần đưa một số mục tiêu vào lịch biểu để chỉ ra rằng bạn hy vọng sẽ có
bằng chứng kết quả chi tiết. Hãy chỉ ra một số điểm cần rà soát, khi nào sẽ thẩm
tra và đồng thời rà soát kế hoạch.


Lưu ý những ngày họp nhân viên và ngày thành lập trường. Đây là thời điểm
thuận lợi để thảo luận, hội thảo và các hoạt động khác có sự tham gia của toàn thể
nhân viên
Cũng cần xét đến thời kỳ cao điểm của trường và tập trung vào những
thời điểm đó. Sẽ chẳng có ích gì khi lập kế hoạch cho hàng loạt hội thảo vào thời
điểm mà nhân viên bận với nhiều việc khác
Bước 10. Đánh giá thay đổi
Không có một “sự thay đổi” nào lại hoàn toàn kết thúc, vì những kết quả
của các thay đổi hỗ trợ nhau. Tuy nhiên, ở một thời điểm thích hợp sẽ là thực tế
tốt nếu tiến hành đánh giá các thành quả đạt được cho cho từng giai đoạn. Đổi
mới thành công phải được nối tiếp bằng lề lối làm việc với “cáI mới” đã thay thế

cho “cái cũ”, sự kiểm tra sáng suốt phù hợp với “cái mới” đã đạt được. Đừng
mong muốn mọi thứ sẽ thay đổi ngay và mọi điều mong muốn đều có thể làm đ ược : phải có quan điểm duy vật biện chứng và duy vât lịch sử trong đánh giá “sự
thay đổi”. Cần chỉ ra được những kết quả thu được và những điều cần khắc phục
để có thể phát triển bền vững khi đã đạt được sự thay đổi
Giai đoạn lập kế hoạch là quan trọng, nhưng nó không nên dành cho nó quá
nhiều thời gian. Điều không kém phần quan trọng là đừng đánh mất động cơ
bằng việc để kế hoạch của thay đổi (hay gọi tắt là dự án!) chìm lắng.
Xác định trọng tâm, dự án cần có các chỉ số. Trọng tâm và tham số của nó
cần được xác định rõ ràng. Nên tập trung vào các lĩnh vực nhỏ và đạt được thay
đổi thực sự còn hơn là cố gắng để đạt được quá nhiều mà không đạt được gì.. Để
cải thiện tất cả các lĩnh vực trong cùng một lúc có thể sẽ khó khăn. Sẽ phù hợp
hơn nếu bước đầu chỉ tập trung vào một khía cạnh. Các khía cạnh khác sẽ giải
quyết vào giai đoạn sau.


Thu thập dữ liệu khi đánh giá sự thay đổi; vào một thời điểm nào đó, cần
thu thập dữ liệu để hỗ trợ quá trình tìm ra quyết định. Dữ liệu đó có thể phục vụ
một số mục đích:
Dùng để làm rõ những gì đang diễn ra trong trường: cần tiến hành một loạt
thử nghiệm để kiểm tra độ chính xác của một khái niệm nào đó nếu cần;
Dùng để xác định vấn đề một cách cụ thể hơn.
Dùng để tìm ra giải pháp tốt nhất.
Có lẽ không ai hiểu rõ hết nguồn gốc những vấn đề của nhà trường trong
các lĩnh vực của nhà trường.
Ngoài nguồn thông tin cụ thể, bạn cần có thông tin đầy đủ cho chính bạn và cho
nhân viên của bạn về các vấn đề mà bạn quan tâm. Bạn cần:
Các nguồn thông tin mới; Bắt kịp với suy nghĩ hiện thời và có thể trình bày
tóm tắt cho nhân viên về các khái niệm, những vấn đề và đường hướng mới nhất;
Tìm nguồn tư liệu liên quan ; Chắc chắn rằng sẽ có nhiều nguồn tư liệu dạy
và học phù hợp với nôi dung chương trình của trường bạn. Có thể có một chương

trình hoàn toàn phù hợp với mục tiêu của bạn;
Kiểm tra nguồn lực : Nhân lực , vật lực, tài lực.
Có thể có một người nào đó ở văn phòng cấp trung ương hay cấp quận hoặc
ở một trường đại học có thể hỗ trợ trong việc khuyến khích tạo nguồn, cung cấp
thông tin hoặc tham gia chỉ đạo các cuộc họp với nhân viên.
Tìm nguồn tài trợ; Có các nguồn có sẵn tập trung cho mọi loại hình mục
đích. Có thể dự án này phù hợp với hướng dẫn của một dự án tài trợ.
Tất cả những thông tin đó đều quan trọng. Nó giúp bạn đưa ra quyết định
sáng suốt dựa trên thực tế chứ không phải là cảm nhận. Quá trình ra quyết định


cũng sẽ tìm ra các thành viên có quan tâm đặc biệt, hoặc có kiến thức cụ thể về
chủ đề. Và nó sẽ tạo sự cam kết và nhiệt tình đối với dự án. Tuy nhiên cần thận
trọng rằng dự án chôn vùi trong một núi dữ liệu vì nhiều thay đổi chứa độ bất
định khá cao. Quá trình thu thập thông tin cần đơn giản và rõ ràng vì mục đích
của nó hoặc hỗ trợ nó bằng các thông tin thu thập trong giai đoạn sau.
Bước 11. Đảm bảo sự tiếp tục đổi mới
“Làm cách mạng đã khó; phát huy được thành quả cách mạng còn khó
hơn” : Sự thay đổi có thể duy trì sự bền vững khi mọi người trong tổ chức đều
thấy được lợi ích và mục đích của sự thay đổi là nếu không “thay đổi” sẽ khó tồn
tại và phát triển trong bối cảnh hiện thời, đồng thời mọi người đều được tham gia
và có khả năng tham gia, thực hiện tốt công việc mà mình đảm nhiệm trong sự
thay đổi này! Yếu tố nhận diện của bước này là một chương trình thay đổi đã
thành công và được kiểm soát tốt và có chiến lược duy trì các kết quả đạt được!
Đã có quyết định thay đổi một số mặt trong định hướng và kế hoạch của nhà
trường, các qui trình thực hiện hoặc nội dung chương trình. Tạo sự thay đổi
không phải là dễ nhưng có thể tiến hành các bước để tăng khả năng thành công.
Đảm bảo thay đổi vẫn được duy trì.
Có một số chiến lược giúp cho việc đảm bảo sự tiếp tục của thay đổi;
Hướng dẫn người mới, những người mới cần hiểu rằng đây là một phần trong

chính sách của nhà trường và rằng cộng đồng nhà trường trông chờ họ ủng hộ
thay đổi. Lập chương trình phát triển kỹ năng cho người mới. Bố trí để họ tham
gia các khoá học có liên quan. Dành thời gian cho học đi thăm các lớp khác trong
trường. Bố trí người hướng dẫn, người có thể giúp việc lập kế hoạch và lên
chương trình khi cần. Phương hướng phấn đấu của nhà trường đưa thay đổi vào,


nếu bạn rời trường thì sao? Nếu thay đổi không được viết rõ trong chính sách của
trường thì nhân viên mới có thể giả thiết một ý tưởng khác. Hãy ghi rõ ràng
những yếu tố cơ bản. Đưa một số tóm tắt về xuất phát điểm để chỉ ra thay đổi như
thế nào và khi nào thay đổi, hoặc trích dẫn vào các mục của kế hoạch.
Lập ngân sách để tiếp tục có quỹ hoạt động:Nguồn lực cần được duy trì. Đồ
dùng cần phải thay thế. Hãy lập ngân sách để bảo dưỡng và thay thế các hạng
mục đó hàng năm.
Trong thực tế quản lý sự thay đổi, nếu nhà trường xây dựng được một tổ
chức biết học hỏi thì quản lý sự thay đổi rễ thành công và ngược lại nhà trường
nào không xây dựng được một tổ chức biết học hỏi thì quản lý sự thay đổi gặp rất
nhiều khó khăn, cản trở và khó thành công.
Trong sự vận động, phát triển không ngừng của mỗi cá nhân và từng nhà
trường nhằm đáp ứng với sự phát triển của cuộc cách mạng khoa học công nghệ
như hiện nay. Những nhà quản lý, nhà lãnh đạo phải nắm vững được những đòi
hỏi khách quan của sự thay đổi, nắm vững tính chất, đặc điểm, quy trình, những
rào cản và thách thức của quản lý sự thay đổi. Có vậy, mới giúp cho những nhà
quản lý, nhà lãnh đạo nắm được sự đòi hỏi cần thiết của sự thay đổi và xác định
những cách thức phù hợp nhất để thực hiện thành công quản lý sự thay đổi đó.
Chính vì vậy, để quản lý sự thay đổi phải là sự vận dụng tổng hợp các biện pháp,
cách thức, song điều trước tiên phải xây dựng tổ chức, đơn vị mình thành một tổ
chức biết học hỏi, thì quảng lý sự thay đổi chắc chắn sẽ dẫn tới thành công./.