Vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp cơ sở ở tỉnh Bắc Giang

LUẬN VĂN:
Vai trò của thông tin chính trị - xã hội
đối
với hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán
bộ
chủ chốt cấp cơ sở ở tỉnh Bắc Giang


Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Lịch sử của thông tin đã có từ xưa, song mãi đến tận những năm 40 của thế kỷ
XX thông tin mới vươn lên để trở thành một mũi nhọn của thời đại. Đặc biệt sau khi
nhà bác học Mỹ C.Sannon vào năm 1948 tìm ra lý thuyết thông tin, khái niệm "thông
tin" và các phương pháp nghiên cứu có liên quan tới thông tin mới được sử dụng rộng
rãi trong hầu khắp các lĩnh vực của tự nhiên và xã hội.
Ngày nay, trong các nguồn lực phát triển xã hội, ngoài vật liệu và năng lượng,
thông tin được coi là nguồn lực thứ ba và còn được coi là nguồn tài nguyên quan trọng
nhất. Bởi vì thông tin là tri thức, là sức mạnh và là bí quyết góp phần định hướng đúng,
giúp lãnh đạo quản lý ra các quyết định chính xác hơn. Mọi hoạt động kinh tế - xã hội
đều liên quan tới thông tin. Bất cứ một quyết định nào, thuộc lĩnh vực nào cũng đều
chứa đựng một quá trình xử lý thông tin. Thông tin đầy đủ, chính xác, tin cậy về một sự
việc và đến đúng thời điểm sẽ giúp cho người lãnh đạo có được tầm bao quát, quyết
định thêm chính xác, tạo điều kiện quản lý tốt. Như vậy, có thể nói, thông tin thực sự
cần thiết cho mọi hoạt động quản lý trên các phương diện và phạm vi khác nhau.
ở nước ta hiện nay trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cùng
với việc đẩy mạnh phát triển nền kinh tế tri thức, thì thông tin ngày càng trở thành nhu
cầu hết sức quan trọng và có ý nghĩa quyết định đối với chiến lược "đi tắt, đón đầu" của
Đảng và Nhà nước ta. Đây cũng là giải pháp cấp bách của một quốc gia ở trình độ phát
triển tương đối thấp như nước ta nếu muốn nhanh chóng bắt kịp với trình độ phát triển
chung của khu vực và thế giới.
Thông tin nói chung và thông tin chính trị - xã hội nói riêng có ý nghĩa vô cùng quan

trọng đối với hoạt động lãnh đạo quản lý trong xã hội. Thực tế cho thấy, năng lực và hiệu
quả lãnh đạo, quản lý của đội ngũ cán bộ ở mọi cấp phụ thuộc nhiều vào khả năng tiếp nhận,
xử lý nhằm biến thông tin thu nhận được thành trí thức để áp dụng vào công việc của mình.
Bởi vì, khi người cán bộ tiếp nhận nguồn thông tin càng phong phú và đa dạng, trình độ xử
lý thông tin càng cao thì hiệu quả công việc của họ càng tốt. Do vậy, việc tiếp cận các nguồn


thông tin chính trị - xã hội kịp thời và chính xác đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý là
yêu cầu mang tính tất yếu và cấp thiết.
Qua thực tế cho thấy, thông tin chính trị - xã hội không chỉ cần thiết đối với đội ngũ
cán bộ lãnh đạo, quản lý ở cấp vĩ mô, mà nó còn có ý nghĩa quan trọng đối với đội ngũ cán
bộ ở cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn). Là cấp hành chính thấp nhất trong bộ máy quản lý
hành chính nhà nước, là chủ thể tổ chức hoạt động nhằm đưa các chủ trương, chính sách của
Đảng, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống. Do vậy, việc tiếp nhận các nguồn thông tin
chính trị - xã hội chính xác và kịp thời sẽ giúp cho đội ngũ cán bộ ở cơ sở triển khai và thực
hiện các chủ trương, chính sách một cách kịp thời, hiệu quả. Song, trên thực tế, đây đang là
một thách thức không nhỏ đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở. Do những
nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau, việc tiếp cận và xử lý các nguồn thông tin
chính trị - xã hội của đội ngũ cán bộ cơ sở ở nước ta hiện nay nhìn chung còn rất hạn chế,
chưa đáp ứng được yêu cầu thực thi lãnh đạo, quản lý hiện đại. Vấn đề đặt ra là làm thế nào
để phát huy được vai trò của thông tin chính trị xã hội trong hoạt động lãnh đạo, quản lý của
đội ngũ cán bộ cơ sở hiện nay đang là vấn đề bức xúc. Từ nhận thức này, tác giả lựa chọn
vấn đề "Vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý của
cán bộ chủ chốt cấp cơ sở ở tỉnh Bắc Giang" làm đề tài luận văn tốt nghiệp.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Thông tin là một hiện tượng khách quan đã và đang có ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội. Mỗi ngành, mỗi địa phương, mỗi người đều có cách tiếp cận nghiên
cứu, khai thác, xử lý thông tin dưới nhiều góc độ...
Nghiên cứu vấn đề này, tác giả luận văn đã có điều kiện tiếp cận với một số công
trình nghiên cứu sau:

- Tác phẩm Thông tin xã hội và quản lý của tác giả V.G.Afanaxep trong tác phẩm
này đã đa ra những cách hiểu khác nhau về thông tin, nguồn gốc, đặc điểm và vai trò của
thông tin trong quản lý xã hội.
- Công trình nghiên cứu khoa học của tác giả Lê Thị Duy Hoa, Thông tin và vấn đề
tiếp nhận xử lý thông tin của tư duy người Việt Nam, Luận án tiến sĩ triết học, Hà Nội,


2001. Tác giả đã tập trung phân tích làm rõ bản chất của thông tin dưới góc độ triết học,
vấn đề tiếp nhận và xử lý thông tin trong tư duy người Việt.
- Công trình nghiên cứu của tác giả Phan Thị Thanh Hải, Thông tin với hoạt động
giảng dạy lý luận Mác-Lênin ở các trường đại học, Luận văn thạc sĩ triết học, Hà Nội,
2003. Tác giả đã phân tích rõ bản chất thông tin, phân loại thông tin và phát huy vai trò
của thông tin trong hoạt động giảng dạy lý luận Mác-Lênin.
- Công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Huệ, Thông tin với hoạt động lãnh
đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp cơ sở ở tỉnh Thanh Hóa, Luận văn thạc sĩ triết học, Hà
Nội, 2007. Tác giả đã nêu lên vai trò của thông tin đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý của
cán bộ chủ chốt cấp cơ sở và đề ra giải pháp phát huy vai trò của thông tin đối với hoạt động
lãnh đạo, quản lý.
- Công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Hồng Vệ, Phát huy vai trò thông tin
chính trị - xã hội trong hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ báo cáo viên cấp cơ sở
tỉnh Cà Mau hiện nay, Luận văn thạc sĩ triết học, Hà Nội, 2008. Tác giả đã phân tích sâu
vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động tuyên truyền miệng của đội ngũ
báo cáo viên cấp cơ sở ở Cà Mau, đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy có hiệu
quả vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động tuyên truyền của đội ngũ báo
cáo viên cơ sở Cà Mau hiện nay.
- Tác giả Mai Đức Ngọc, Nâng cao năng lực và phẩm chất của đội ngũ cán bộ lãnh
đạo chủ chốt cấp xã, Tạp chí Thông tin công tác tư tưởng, lý luận, 2006 đã nêu những vấn
đề đặt ra đối với cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp xã hiện nay và một số giải pháp chủ yếu
nâng cao năng lực và phẩm chất đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp xã hiện nay.
- Tác phẩm Thông tin từ lý luận đến thực tiễn của tác giả Nguyễn Hữu Hùng đã

trình bày bản chất của thông tin và sự vận động của quá trình thông tin trong các hệ thống
xã hội, qua đó tác giả trình bày một số giải pháp để phát triển và quản lý hệ thống khoa
học công nghệ.
Do tầm quan trọng của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động lãnh đạo quản
lý nên đã có nhiều bài viết và công trình nghiên cứu của nhiều tác giả ở những góc độ khác
nhau. Nhưng tuy nhiên cho đến nay, vấn đề vai trò của thông tin chính trị xã hội đối với


hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp cơ sở tỉnh Bắc Giang thì chưa ai bàn
đến. Vì vậy, việc nghiên cứu vấn đề này có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cấp bách.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
- Mục đích: Trên cơ sở làm rõ vai trò và thực trạng của việc phát huy vai trò của
thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp cơ
sở ở tỉnh Bắc Giang từ đó đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy có hiệu quả vai
trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động của đội ngũ cán bộ này.
- Nhiệm vụ:
+ Tìm hiểu khái niệm và đặc điểm của thông tin chính trị - xã hội, vai trò của nó đối
với hoạt động lãnh đạo, quản lý của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ sở.
+ Phân tích thực trạng môi trường thông tin chính trị - xã hội và vấn đề phát huy vai
trò của nó trong hoạt động lãnh đạo, quản lý của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ sở ở tỉnh
Bắc Giang.
+ Trình bày một số giải pháp nhằm phát huy có hiệu quả vai trò của thông tin chính
trị - xã hội trong hoạt động lãnh đạo quản lý của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ sở ở tỉnh
Bắc Giang giai đoạn hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Dựa vào lý luận phản ánh, thông tin chính trị - xã hội được xem xét với tư cách là
thuộc tính khách quan của vật chất, là cái đa dạng được phản ánh, được thể hiện rõ hơn,
sinh động hơn theo tiến trình phát triển của thông tin trong thế giới khách quan sẽ tác động
đến hoạt động lãnh đạo, quản lý của đội ngũ cán bộ chủ chốt ở cơ sở. Do vậy, phạm vi
nghiên cứu của luận văn giới hạn chỉ tìm hiểu thực trạng môi trường thông tin chính trị xã hội và vai trò của nó đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp cơ sở

ở tỉnh Bắc Giang.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
- Cơ sở lý luận:


+ Luận văn được thực hiện trên cơ sở vận dụng những nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đặc biệt là lý luận nhận thức duy
vật biện chứng.
+ Luận văn sử dụng những tài liệu, nghị quyết, chỉ thị, quyết định... của Trung ương, các cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương tỉnh Bắc Giang.
+ Luận văn vận dụng và kế thừa có sáng tạo các công trình của các tác giả đi trước
về vấn đề có liên quan.
- Phương pháp nghiên cứu:
Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật
lịch sử cùng với những phương pháp khoa học cụ thể như: phân tích, tổng hợp, thống kê điều tra
xã hội học... nhằm đạt tới mục đích mà luận văn đề ra.
6. Những đóng góp về khoa học của luận văn
Luận văn góp phần hệ thống hóa khái niệm thông tin chính trị - xã hội và chỉ rõ vai
trò của nó đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp cơ sở.
Luận văn chỉ rõ đặc trưng của hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp
cơ sở, sự tác động của thông tin chính trị- xã hội đối với lĩnh vực hoạt động này, từ đó đề
xuất một số giải pháp phát huy vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động
lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp cơ sở ở tỉnh Bắc Giang hiện nay.
7. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Luận văn có thể góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp lãnh đạo tham
khảo và vận dụng trong việc xây dựng môi trường thông tin chính trị - xã hội và cung cấp
thông tin chính trị - xã hội cho đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ sở.
- Luận văn góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan thông tin, các
cán bộ cấp cơ sở trong việc nâng cao vai trò lãnh đạo, quản lý của mình.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được kết cấu thành 2 chương, 4 tiết.

Chương 1
thông tin chính trị- xã hội và vai trò
của nó trong hoạt động lãnh đạo, quản lý của
cán bộ chủ chốt cấp cơ sở

1.1 Thông tin chính trị- xã hội- bản chất và đặc trưng
1.1.1 Bản chất thông tin chính trị- xã hội
Gần một thế kỷ trước đây, V.I Lênin đã khẳng định rằng không có thông tin thì
không thể có tiến bộ trong bất kỳ lĩnh vực nào của khoa học, kỹ thuật và sản xuất vật chất.
Với sự phát triển của cách mạng khoa học- kỹ thuật, con người ngày càng nhận thức thêm
sâu sắc giá trị của thông tin đối với việc phát triển kinh tế, xã hội, khoa học- kỹ thuật.
Ngày nay khó có thể hình dung được một hoạt động nào của con người trong sản xuất,
nghiên cứu khoa học- kỹ thuật, chiến đấu cũng như trong sinh hoạt hàng ngày mà không
cần đến việc trao đổi thông tin.
Ngay từ những thập niên cuối thế kỷ XX, thông tin đã trở thành khái niệm trung
tâm của khoa học và thông tin trở thành đối tượng nghiên cứu trực tiếp của một số ngành
khoa học cụ thể như: điều khiển học, lý thuyết thông tin và tin học…ở mỗi góc độ nghiên
cứu khác nhau, mỗi ngành khoa học đưa ra những quan niệm về thông tin khác nhau.
Trong điều khiển học thông tin được biểu hiện ở tính có tổ chức, có trật tự, có cấu
trúc lôgic của quá trình trong hệ thống vật chất. Trong sự tương tác của một đối tượng này
với một đối tượng khác có mục đích rõ rệt. Thông tin được truyền đi thông qua các tín hiệu
đã được mã hoá. Như vậy, trong điều khiển học chỉ những tín hiệu, dữ liệu nào đã được
mã hóa trong các hệ thống tính toán điện tử và có ý nghĩa thực tiễn mới được coi là thông
tin. Trong lĩnh vực tin học, thông tin được xem là tất cả những gì có thể giúp con người
hiểu được về đối tượng cần quan tâm nghiên cứu.
Trong quản lý kinh tế, thông tin được xem là một tập hợp tin tức về đối tượng, hiện
tượng và một quá trình nào đó trong hoạt động kinh tế có ý nghĩa đối với việc ra quyết
định quản lý. ở mỗi góc độ tiếp cận thông tin khác nhau, các ngành khoa học đã dần làm

sáng rõ bản chất của hiện tượng thông tin.


Thực chất thông tin là gì? Trong nghiên cứu, các nhà khoa học đã không ngừng tìm
hiểu và đưa ra các định nghĩa khác nhau về thông tin.
Theo quan điểm của các nhà thông tin học Liên Xô cũ thì “Thông tin là các tin tức,
số liệu, khái niệm mà về mặt nội dung liên quan với nhau giúp thay đổi những quan niệm
của chúng ta về hiện tượng và khách thể của thế giới xung quanh”[30, tr.107].
Theo quan điểm của V.G.Afanaxep: “Thông tin chính là một bộ phận tri thức được
sử dụng để định hướng, để tác động tích cực, để điều khiển, nghĩa là nhằm mục đích duy
trì tính đặc thù về chất, hoàn thiện và phát triển hệ thống. Đó là những tri thức quay vòng
vận động không ngừng, những kiến thức được hệ thống thu thập, bảo quản, xử lý truyền
đi và sử dụng(hoặc có thể sử dụng). Nói một cách khác thông tin là bộ phận tác động “hoạt
động” của phản ánh, của tri thức”[1, tr.36].
Theo quan điểm của N. Vinner: “Thông tin là nội dung thế giới bên ngoài được thể
hiện trong sự nhận thức của con người”[12, tr.8].
Cũng như các ngành khoa học khác, triết học đã không ngừng tiếp cận tới bản chất
chung của thông tin. Mặc dù có nhiều cách tiếp cận, nghiên cứu, nhiều cách định nghĩa
khác nhau được đưa ra, song định nghĩa của A.D.Urơxun được xem là một định nghĩa khá
xác đáng về thông tin. Theo ông: “thông tin là cái đa dạng được phản ánh”[31, tr.25]
Khi nói về tính đa dạng của thông tin, tác giả Lê Thị Duy Hoa cũng cho rằng, thông
tin mang tính khách quan, bắt nguồn từ tính đa dạng, nhiều vẻ của cấu trúc cũng như về
mối quan hệ của các sự vật hiện tượng trong thế giới khách quan. Cái đa dạng của sự vật
chỉ trở thành thông tin khi nó được tái hiện, được phản ánh ở một sự vật khác nào đó trong
mối quan hệ tác động với sự vật ban đầu.
Tiếp cận nghiên cứu thông tin với tư cách là cái đa dạng được phản ánh, có thể
được coi là cách tiếp cận đầy đủ và chính xác hơn cả dưới lát cắt triết học.
Từ cách tiếp cận trên cho ta thấy chính từ thuộc tính phản ánh của vật chất đã lý
giải được sự hình thành của thông tin. Lý thuyết phản ánh nói lên rằng: phản ánh là sự tái
tạo những đặc điểm của hệ thống vật chất này ở hệ thống vật chất khác trong quá trình tác

động qua lại giữa chúng. Khi hai sự vật tương tác với nhau thì sẽ xuất hiện phản ánh, cái


được phản ánh sẽ quy định nội dung phản ánh song mức độ phản ánh chính xác, đầy đủ
hay không lại phụ thuộc vào vật phản ánh.
Như vậy, phản ánh là thuộc tính của mọi đối tượng vật chất bất kể sự vật, hiện
tượng nào trong thế giới vật chất cũng đều có năng lực tái hiện lại những đặc điểm, cấu
trúc của sự vật, hiện tượng khác khi tác động vào chúng. Khi những dấu hiệu của sự vật
được phản ánh lưu giữ những đặc điểm, cấu trúc, thuộc tính trong sự vật phản ánh thì
chúng ta gọi là thông tin về cái được phản ánh đối với cái phản ánh. Sự vật, hiện tượng
trong thế giới vật chất phong phú đa dạng, trong đó mỗi sự vật, hiện tượng đều có những
đặc điểm, thuộc tính khác nhau. Điều này làm cho sự phản ánh giữa các sự vật hay nói
cách khác sự tái hiện các đặc điểm, thuộc tính của chúng cũng rất đa dạng, phong phú. Từ
đó, chúng ta thấy rằng thông tin trong thế giới vật chất vô cùng phong phú, tồn tại dưới
nhiều hình thức, song chúng đều là cái đa dạng được truyền tải, được tái tạo giữa sự vật
này với sự vật khác thông qua sự tương tác qua lại giữa chúng.
Từ cách phân tích trên, có thể đi đến nhận định, thông tin là cái đa dạng được phản ánh
khi những đặc điểm, thuộc tính, cấu trúc của sự vật được phản ánh được tái hiện, phản ánh ở sự
vật phản ánh trong quá trình tác động giữa chúng.
Với cách tiếp cận, phân tích và hệ thống hoá các quan niệm về thông tin như đã
nêu, chúng tôi quan niệm rằng: Thông tin chính là sự phản ánh cái đa dạng giữa hệ thống
vật chất này với hệ thống vật chất khác khi giữa chúng diễn ra quá trình tương tác lẫn
nhau.
Dựa trên lý luận phản ánh, các nhà kinh điển Mác- Lênin đã chỉ ra rằng, giữa thông
tin và thuộc tính phản ánh của thế giới vật chất có mối quan hệ biện chứng với nhau, trong
đó thông tin là một hiện tượng phổ biến của thế giới khách quan. Giữa thông tin và phản
ánh có mối quan hệ mật thiết. Vì phản ánh là thuộc tính phổ biến của thế giới vật chất nên
trong phản ánh vật chất đã bao hàm phản ánh thông tin. Thuộc tính phản ánh là thuộc tính
vốn có sẵn trong mọi vật chất và cấp độ của sự phản ánh phụ thuộc vào kết cấu của vật
chất khác nhau. Hay nói cách khác, trình độ phát triển của tổ chức vật chất quy định trình

độ phản ánh.


Do mọi hệ thống vật chất đều có năng lực tái hiện trong nó những thuộc tính, đặc
điểm, cấu trúc, mối quan hệ…của hệ thống vật chất khác khi tác động vào nó, đó là sự
phản ánh. Tuy nhiên, trong quá trình phản ánh do kết cấu của vật chất khác nhau nên đặc
điểm, bản chất, biểu hiện phản ánh của các sự vật không giống nhau. Vì vậy, chúng ta cần
phải phân biệt được đâu là những hiện tượng phản ánh đầy đủ bản chất hay những hiện
tượng xuyên tạc bản chất. Cái phản ánh bao giờ cũng chứa đựng những đặc điểm, tính
chất, mối quan hệ…của cái được phản ánh không có cái được phản ánh thì cũng không có
cái phản ánh. Những đặc điểm, tính chất, mối quan hệ…của cái được phản ánh được lưu
giữ trong cái phản ánh được gọi là thông tin về cái được phản ánh. Song thật là sai lầm nếu
chúng ta hiểu mọi sự phản ánh sẽ dẫn đến việc coi thông tin như một phạm trù phổ biến,
cùng thang bậc với phạm trù phản ánh.
Thông tin là kết quả của phản ánh, do sự tác động qua lại giữa chủ thể và khách thể
phản ánh. Trong quá trình tương tác giữa chủ thể phản ánh và khách thể phản ánh, thì
khách thể phản ánh bộc lộ những tín hiệu có giá trị thông tin để từ đó chủ thể phản ánh tiếp
nhận, tái tạo và xử lý. Sự phản ánh này phải là sự phản ánh có “chọn lọc”.
Thông tin luôn gắn với quá trình phản ánh, là một mặt của phản ánh. Song khái
niệm thông tin hẹp hơn và bị bao trùm bởi khái niệm phản ánh, vì thuộc tính phản ánh
được miêu tả về mặt số lượng chính xác bởi lượng thông tin mà nó phản ánh và thông tin
còn làm rõ cơ cấu, trình độ, của thuộc tính phản ánh của vật chất.
Như vậy, thông tin chính là sự phản ánh cái đa dạng của sự vật. Tính đa dạng của
kết cấu vật chất được phản ánh đó chính là thông tin.
Tác giả V.G.Afanaxep, trong cuốn Thông tin xã hội và quản lý xã hội chỉ ra rằng:
“Thông tin trong trường hợp chung nhất- đó là tính đa dạng mà đối tượng này chứa đựng
đối tượng khác. Đó là tính đa dạng tương hỗ, tương đối, theo quan điểm lý luận phản ánh,
thông tin có thể được quan niệm như tính đa dạng được phản ánh. Như tính đa dạng phản
ánh đối tượng chứa đựng cái được phản ánh”[1, tr.26]. Sự tác động qua lại giữa các kết cấu
vật chất của sự vật, giữa các sự vật với nhau làm cho chúng bộc lộ những đặc điểm, tính

chất, cấu trúc…về nhau và thông tin được hình thành từ đây.


Thông tin bắt nguồn từ tính đa dạng của sự vật, song không phải tất cả mọi “cái đa
dạng” của sự vật đều trở thành thông tin. “Cái đa dạng” của sự vật chỉ trở thành thông tin
khi nó được tái hiện, được phản ánh ở sự vật khác trong mối quan hệ tác động qua lại giữa
chúng. Nếu không có sự tác động qua lại giữa các sự vật, hiện tượng với nhau thì không có
thông tin về chúng. Chính quá trình tác động qua lại giữa các sự vật với nhau đó làm cho
chúng ảnh hưởng và bị quy định bởi nhau và tác động lẫn nhau dẫn đến sự vận động biến
đổi của sự vật. Sự vận động biến đổi đó mang cả dấu ấn của những đặc điểm, tính chất,
mối quan hệ của vật tác động. Do vậy, “Thông tin chỉ bắt nguồn từ tính đa dạng của sự vật
và nó được hình thành thông qua sự tác động giữa sự vật đó với sự vật khác. Nhưng cái đa
dạng chỉ trở thành thông tin khi nó được tái hiện, được phản ánh ở một sự vật khác nào đó
trong mối quan hệ tác động qua lại giữa chúng”[10, tr.22].
Nắm được điều này giúp chúng ta hiểu được rằng, chỉ những tính đa dạng của sự
vật được phản ánh thì mới gọi là thông tin, tránh cách hiểu đơn giản rằng, mọi tính đa dạng
của một hệ thống phát tín hiệu cũng như tính đa dạng của hệ thống tín hiệu quyết định chất
lượng thông tin cũng như giá trị thông tin. Sự phát triển của thông tin tương ứng với tính
chất và trình độ phát triển của phản ánh vật chất.
Theo lôgíc phân tích trên, cả phản ánh và thông tin đều có chung nguồn gốc xuất
phát là sự vận động của thế giới vật chất và đều tồn tại khách quan. Song thông tin và phản
ánh không đồng nhất với nhau mà chúng tồn tại trong sự thống nhất biện chứng. Khi nói
tới phản ánh là nói tới sự tái tạo lại toàn bộ nội dung thuộc tính của đối tượng phản ánh,
nói tới thông tin là chỉ một mặt hay một số mặt của thuộc tính quan hệ với chủ thể phản
ánh. Quá trình phản ánh thông tin là quá trình chọn lọc những tín hiệu phù hợp với mục
đích của nhận thức cũng như trong hoạt động thực tiễn. Chúng ta không thể nhận thức
được bản chất của thông tin nếu chúng ta tách rời thông tin khỏi phản ánh. Vì thông tin
được lý giải trên cơ sở phản ánh và không nằm ngoài phản ánh. Tuy nhiên, không thể có
thông tin nói chung mà chỉ có những thông tin về một sự vật cụ thể khi tác động tới một sự
vật cụ thể khác thông qua quá trình phản ánh của sự vật đó.

Từ sự phân tích ở trên cho thấy, thông tin là một mặt của phản ánh đó là mặt phản
ánh cái đa dạng. Vì vậy, có thể nói khái niệm thông tin đã làm sâu sắc thêm phạm trù
“phản ánh” trong triết học mác xít.
Khái niệm “thông tin là cái đa dạng được phản ánh” đã trở thành thế giới quan và
phương pháp luận cho các khoa học cụ thể, đặc biệt là lý thuyết thông tin, điều khiển học,
tin học…phát triển, đồng thời nó cũng là cơ sở thế giới quan, phương pháp luận để tư duy
chúng ta tiếp nhận, xử lý, làm chủ được thông tin trong thời đại bùng nổ thông tin như hiện
nay.
Dựa trên cơ sở xem xét trình độ phản ánh, cấu trúc của thông tin người ta có thể
phân thông tin thành ba loại: Thông tin trong thế giới vô sinh, thông tin trong thế giới hữu
cơ và thông tin trong xã hội con người. Thông tin trong thế giới vô sinh là quá trình thông
tin thụ động, sơ đẳng chưa đầy đủ, là sự “tự điều chỉnh” sự tồn tại của mình cho thích hợp
với môi trường xung quanh của sự vật, hiện tượng khi bị tác động. Thông tin trong thế giới
hữu sinh là loại thông tin có tính điều khiển, có chọn lọc đối với những tác động từ môi
trường xung quanh, có ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường sống của chúng. Thông tin trong
xã hội con người là dạng thông tin cao nhất, phức tạp nhất, có tính mục đích, có sự tham
gia của phản ánh có ý thức của con người.
Thông tin xã hội là lực lượng thông tin tuần hoàn trong xã hội được sử dụng
vào mục đích quản lý xã hội. Hiểu một cách cụ thể hơn, nó chính là thông tin giữa
con người với con người và được sử dụng một cách có ý thức vào mục đích xây
dựng và phát triển các mối quan hệ xã hội, các lĩnh vực hoạt động phong phú của
con người [22, tr.7].
“Thông tin xã hội là kết quả của sự phản ánh dưới dạng những tri thức, những
thông báo, những tin tức về hình thái xã hội của sự vận động của vật chất về tất cả những
hình thức khác của nó ở mức độ được xã hội sử dụng, được đưa vào quỹ đạo của đời sống
xã hội ”[1, tr.41]. Thông tin xã hội và các quá trình thông tin trong xã hội không vận hành
độc lập tự nó mà sự ra đời và phát triển của nó bị quy định bởi hệ thống các quan hệ xã
hội, mà trước hết là sự phát triển của sản xuất. Đồng thời thông tin lại có tác động trở lại

chính quá trình sản xuất, tới các quan hệ sản xuất. Thông tin trở thành tiêu chí và thước đo


sự phát triển của sản xuất, của khoa học- kỹ thuật, văn hoá và tiến bộ xã hội. Thông tin xã
hội là loại thông tin vô cùng đa dạng, phong phú cả về nội dung, phương thức truyền
đạt…Thông tin xã hội có đầy đủ ba mặt hợp thành: cú pháp, ngữ nghĩa, và thực dụng.
Đồng thời, trình độ các mặt hợp thành kết cấu thông tin xã hội có bước phát triển về chất
so với thông tin trong thế giới vô sinh.
Thông tin xã hội được chuyển tải từ rất nhiều hình thức khác nhau, thông qua hệ
thống tín hiệu đặc biệt chỉ có ở con người: đó là ngôn ngữ. Nhờ ngôn ngữ, sau này là chữ
viết và các phương tiện truyền thông hiện đại, quá trình thông tin đã vượt qua hàng rào
không gian và thời gian. Thông tin vừa được truyền theo chiều dọc- từ thế hệ này sang thế
hệ khác, vừa được truyền theo chiều ngang- từ người này hay nhóm người này sang người
khác hay nhóm người khác.
Bên cạnh việc lưu giữ thông tin bằng trí nhớ, thông tin xã hội còn được lưu giữ
bằng những phương tiện vật chất kỹ thuật vô cùng phong phú và hiệu quả do con người
sáng tạo ra…Có thể nói, những thành quả của cuộc cách mạng KHCN đã tác động đến
nhiều lĩnh vực của con người, từ giao tiếp, học tập, làm việc đến sản xuất kinh
doanh…Trong giao tiếp, sự phát triển của các phương tiện truyền thông đã khiến cho thế
giới như bị thu nhỏ lại xóa nhoà đi khoảng cách về không gian và thời gian.
Cũng nhờ sự ứng dụng các thành quả của KHCN, giờ đây người ta có thể đi học
thông qua các chương trình đào tạo trực tuyến từ xa qua mạng internet mà không cần phải
đến trường. Trong sản xuất, kinh doanh mô hình sản xuất tập trung, quy mô kết khối đang
có xu hướng phân rã để rút ngắn thời gian, khoảng cách cũng như khuyến khích khả năng
ưu thế của từng địa phương, từng thành phần, từng cá thể nhưng vẫn đảm bảo tính chặt chẽ
tổng thể của cả hệ thống. Kinh doanh điện tử và thương mại điện tử đang là hình thức hoạt
động ngày một phổ biến ở các quốc gia trên thế giới. Khoảng cách giữa người sản xuất và
người tiêu dùng được rút ngắn, khâu lưu thông phân phối trở thành một hiện tượng hết sức
tự nhiên…
Thông tin xã hội giúp con người không chỉ thích nghi với môi trường sống mà còn

tác động và cải tạo môi trường một cách chủ động, sáng tạo. Quá trình đó đồng thời giúp


cho con người hoàn thiện hiểu biêt của mình, làm giàu thêm tri thức bằng cách sáng tạo ra
một lượng thông tin lớn cho xã hội nhờ chính quá trình cải tạo thế giới đó.
Khác với các dạng thông tin khác, thông tin xã hội không đơn thuần là tri thức được
ghi nhớ trong ý thức mà quan trọng hơn, chính những tri thức ấy đưa đến những thay đổi
trong ý thức, đưa đến hoàn thiện tri thức, xúc cảm, lý tưởng, chi phối hành động của con
người. Thông qua hoạt động thực tiễn, thông tin xã hội có khả năng cải tạo xã hội đồng
thời cải tạo chính bản thân con người. Thông tin xã hội là cơ sở quản lý và cải tạo xã hội.
Đây là dạng thông tin cao nhất, phức tạp nhất, nắm bắt và xử lý thông tin xã hội có hiệu
quả sẽ là tiền đề quan trọng để phát triển xã hội và ngược lại. Vì vậy, thông tin xã hội được
rất nhiều ngành khoa học khác nhau nghiên cứu. Dù tiếp cận nghiên cứu ở góc độ nào, khi
bàn đến thông tin xã hội người ta đặc biệt chú ý đến chủ thể và khách thể của thông tin xã
hội. Cùng một đối tượng phản ánh, mỗi chủ thể có cách thu nhận, xử lý và sử dụng theo
những quan điểm và mục đích khác nhau, thậm chí đối lập nhau. Chủ thể thông tin luôn bị
chi phối bởi các nhân tố:
- Năng lực tiếp nhận và xử lý thông tin.
- Tính khách quan, chính xác của thông tin.
- ý thức, thái độ của đối tượng nhận tin (Quan điểm thế giới quan, nhân sinh quan,
hệ tư tưởng của người nhận tin)…
Vì vậy, cùng một nội dung thông tin phát ra, mỗi đối tượng nhận tin có một hiệu
ứng khác nhau khi tiếp nhận thông tin. Đây chính là cơ sở tạo nên sự đan xen, phong phú
đa dạng trong các hoạt động thông tin xã hội.
Giá trị của thông tin xã hội được xác định bởi người tiếp nhận và sử dụng nó. Giá
trị của thông tin chỉ được xác định khi “nó tạo ra khả năng đạt mục đích đặt ra. Cùng một
thông tin có thể có giá trị khác nhau như xem xét nó trên giác độ sử dụng cho những mục
đích khác nhau”[1, tr.18]. Giá trị của thông tin xã hội chỉ có ý nghĩa khi có sự hiện diện
của chủ thể sử dụng thông tin, của bản thân thông tin cũng như mục đích mà chủ thể đặt ra
cho mình. Mục đích, lợi ích, nhu cầu của chủ thể sử dụng thông tin chính là dấu ấn chủ

quan mà thông tin xã hội mang trên mình. Tuy nhiên, điều đó không có ý nghĩa là thông
tin không có giá trị riêng của nó. Một thông tin đáng tin cậy, có giá trị phải bao hàm trong nó


tính chân thực, khách quan, mang trong nó hạt nhân chân lý khách quan và vì vậy nó có giá trị
theo nghĩa tạo khả năng đạt tới mục đích (trước mắt và lâu dài) đặt ra trước xã hội, thúc đẩy
tiến bộ xã hội.
Giá trị của thông tin không mất đi trong quá trình chuyển giao thông tin. Nếu người
này chuyển thông tin cho người kia thì người giao và người nhận thông tin vẫn còn giá trị
của thông tin đó. Song giá trị của một thông tin xã hội không giống nhau trong từng thời
điểm sử dụng đối với một chủ thể. Nếu thông tin được sử dụng với một mục đích nào đó
và mục đích đã đạt được rồi thì đối với chủ thể, thông tin đã mất đi giá trị trực tiếp, mặc dù
bản thân giá trị với tư cách là chất lượng của thông tin này vẫn còn. Thời hạn sử dụng của
thông tin không phải là vô tận, nó bị lỗi thời do sự xuất hiện những thông tin mới. Như vậy,
giá trị của thông tin xã hội thể hiện ra như là một đặc trưng nhiều mặt của nó. Thông tin có thể
là có giá trị xét theo chủ thể sử dụng, theo nội dung bên trong của bản thân thông tin, theo mục
đích đạt tới bằng thông tin.
Trên góc độ chính trị, thông tin phản ánh các quan hệ chính trị. ở đây, chủ thể thông
tin được xem xét là một chủ thể chính trị trực tiếp. Mỗi giai cấp, mỗi dân tộc, mỗi tổ chức
chính trị khác nhau phản ánh các hiện tượng xã hội theo những góc độ riêng, lợi ích cơ bản
riêng và truyền thống riêng của mình.
Thông tin chính trị- xã hội là một bộ phận quan trọng đặc biệt của thông tin xã hội.
“Thông tin chính trị- xã hội là những thông tin về đời sống xã hội mang dấu ấn những
quan điểm chính trị tư tưởng, quan điểm đường lối của một chủ thể xã hội nhất định ”[11,
tr.62]. “Thông tin chính trị- xã hội là những thông tin phản ánh mặt chính trị của các
thông tin xã hội ”[11, tr.8]. Như vậy, thông tin chính trị- xã hội phản ánh mặt chính trị của
toàn bộ đời sống xã hội của con người.
Khi xem xét mặt chính trị của một hiện tượng xã hội, thông tin chính trị- xã hội
không tách rời mà dựa vào các thông tin khác, khai thác mặt chính trị của các thông tin
này. Hay nói cách khác thông tin chính trị- xã hội là những thông tin về hoạt động chính

trị- xã hội của con người, mang ý nghĩa chính trị- xã hội nhất định.
Có thể nói rằng, thông tin chính trị- xã hội là những thông tin về những quan hệ
chính trị- xã hội phong phú trong các hình thái kinh tế- xã hội khác nhau, những mối quan


hệ có tính quy luật đặc thù trên từng lĩnh vực cơ bản của đời sống xã hội. Tiếp nhận những
thông tin đó các chủ thể xã hội có căn cứ định hướng trong hoạt động xã hội và hành vi cụ
thể trong sinh hoạt hàng ngày thích hợp với truyền thống dân tộc, đặc điểm đất nước và
thời đại. Đồng thời những thông tin này giúp chủ thể tự điều chỉnh bước đi, biện pháp và
mục tiêu hoạt động cho phù hợp với nhận thức mới về phát triển khách quan của xã hội
hoặc sự biến đổi thực tế của quốc gia, dân tộc trong những điều kiện và hoàn cảnh lịch sử
cụ thể. Thông tin chính trị- xã hội phục vụ trực tiếp cho hoạt động chính trị, công tác chính
trị, tư tưởng ; là công cụ và phương tiện không thể thiếu được của hoạt động chính trị- xã
hội. Trên cơ sở thông tin chính trị- xã hội, chủ thể quản lý có thể đề ra chủ trương, chính
sách, mục tiêu, biện pháp của các lĩnh vực hoạt động chính trị- xã hội hợp lý.
Đối với các Đảng cầm quyền, thông tin chính trị- xã hội bao giờ cũng tạo thêm
nguồn lực lý luận và hiểu biết khoa học để tổ chức và quản lý xã hội vì lợi ích của mình.
Do đó, thông tin chính trị- xã hội cũng thể hiện những mục đích, những phương pháp,
phương tiện cơ bản trong quản lý xã hội của cơ quan nhà nước dưới sự lãnh đạo của Đảng
cầm quyền.
Thông tin chính trị- xã hội liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới vấn đề quyền lực.
Nó có thể góp phần bảo vệ, củng cố, phát triển hoặc nhằm thay đổi một chế độ xã hội. Bất
cứ một cơ quan thông tin nào dù mang hình thức gì đều phục vụ cho một lý tưởng, một tôn
chỉ mục đích có nội dung chính trị. Thông tin chính trị- xã hội không chỉ đơn thuần là
thông tin được truyền bá vào tư tưởng xã hội mà còn là thông tin làm thay đổi quan điểm,
tư tưởng của đối tượng chịu tác động.
Thông tin chính trị- xã hội ngày càng có vai trò quan trọng trong cuộc đấu tranh
chính trị, tư tưởng và lý luận. Thông tin chính trị- xã hội được xem là vũ khí tinh thần của
các đảng phái chính trị và các nhà nước trong cuộc đấu tranh xã hội vì mục tiêu chính trị
nhất định.

Thông tin chính trị- xã hội có khả năng thâm nhập vào lực lượng quần chúng và
trở thành sức mạnh trong quần chúng, giác ngộ quần chúng nhân dân, nâng cao nhận
thức, tri thức khoa học…làm tăng thêm niềm tin về lý tưởng mà chủ thể của thông tin
chính trị- xã hội đề ra. Thông qua đó, chủ thể thông tin chính trị- xã hội có thể thực


hiện được mục đích của mình: truyền bá cương lĩnh, đường lối, chủ trương chính sách
của Đảng cầm quyền vào nhân dân nhằm tập hợp, giáo dục và tổ chức quần chúng nhân
dân thực hiện mục đích đề ra. Một khi thông tin chính trị- xã hội của Đảng cầm quyền
được thâm nhập vào quần chúng nhân dân sẽ tạo ra sức mạnh vật chất to lớn.
Thông tin chính trị- xã hội phản ánh toàn diện các quan hệ xã hội trong một quốc
gia cũng như quan hệ giữa các quốc gia theo quan điểm chính trị của một giai cấp nhất
định. Thông tin chính trị- xã hội có bình diện phản ánh rất rộng rãi, bao trùm toàn bộ các
quan hệ trong một quốc gia cũng như giữa các quốc gia. Thông tin chính trị- xã hội được
biểu hiện trên nhiều phương diện của đời sống xã hội với các hình thức hoạt động phong
phú:
- Thông tin chính trị- xã hội phản ánh những hoạt động phong phú, đa dạng của các
giai cấp, các tầng lớp khác nhau về mục tiêu phát triển của con người, của giai cấp và các
dân tộc.
Thông tin chính trị là người truyền bá chính sách của Đảng và Nhà nước,
là công cụ để xây dựng dư luận xã hội, tổ chức quần chúng thực hiện những
quyết định ấy, kiểm tra chất lượng công tác của các cơ quan quản lý và của
những người lãnh đạo, phát hiện và khắc phục những thiếu sót [1, tr.370].
- Thông tin chính trị- xã hội phản ánh hoạt động đối nội, đối ngoại của các quốc gia
nhằm bảo vệ hoà bình, ổn định, tiến bộ của mỗi nước và trên phạm vi toàn thế giới.
- Thông tin chính trị- xã hội phản ánh quan hệ giữa các nước, các tổ chức khu vực,
quốc tế và sự tác động lẫn nhau giữa các nước v.v…
Trong xã hội có giai cấp, thông tin chính trị- xã hội bao giờ cũng mang nội dung tư
tưởng, quan điểm của giai cấp thống trị phản ánh lợi ích và mục đích của giai cấp thống trị
trong xã hội. Tuy nhiên, thông tin chính trị- xã hội vẫn mang tính khách quan của nó. Tính

khách quan của thông tin chính trị- xã hội thể hiện ở chỗ, nó bắt nguồn từ cuộc sống, phản
ánh cuộc sống, gắn với cuộc sống của xã hội loài người. Nói khác đi, cơ sở, nguồn gốc, nội
dung của thông tin chính tri- xã hội là khách quan, còn hình thức thể hiện của nó là chủ
quan. Đồng thời thông tin chính trị- xã hội còn mang tính khái quát hoá, trừu tượng hoá,
tính thời sự, tính định hướng, tính dự báo, tính khoa học.


Trong một xã hội cụ thể bao giờ cũng có các quan hệ xã hội vận động, phát triển theo
những khuynh hướng khác nhau, do đó, thông tin chính trị- xã hội cũng phong phú, đa dạng.
Trên cơ sở định hướng chính trị chung, đòi hỏi thông tin chính trị- xã hội phải khái quát hoá,
trừu tượng hoá và bao quát đầy đủ nhiều thông tin ở các lĩnh vực khác nhau và gắn với hoàn
cảnh lịch sử cụ thể.
Thông tin chính trị- xã hội giúp chủ thể chủ động xử lý và đề ra chủ trương chính
sách phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn đời sống xã hội và mục đích của chủ thể. Để thông
tin chính trị- xã hội có ích và phục vụ đắc lực cho Đảng cầm quyền hoặch định đường lối,
chủ trương, chính sách sát thực tế thì đòi hỏi thông tin chính trị- xã hội phải đáp ứng các
tiêu chuẩn sau:
Thông tin chính trị- xã hội phải đúng. Đòi hỏi thông tin phải khách quan và chính
xác. Thông tin khách quan, chân thực là bảo đảm nội dung tin phản ánh đúng quan điểm
và chính xác về sự kiện của người lãnh đạo, quản lý. Tính chân thực là một yêu cầu không
thể thiếu được của thông tin chính trị- xã hội. V.I. Lênin đã nói: “… trong công tác tuyên
truyền và cổ động của chúng ta, chúng ta phải đặt vấn đề một cách thẳng thắn”[16, tr.13].
Tính chân thực của thông tin là sự đảm bảo lòng tin của quần chúng vào đảng , vào chính
sách của đảng, là một công cụ quan trọng để nâng cao tính tích cực sáng tạo của quần
chúng vào sự nghiệp cách mạng của đảng.
Thông tin chính trị- xã hội phải đủ, tức là thông tin được chủ thể tiếp nhận phải
phản ánh được tất cả các khía cạnh cần thiết để từ đó chủ thể nhận thức có thể tái tạo lại
được bức tranh tương đối hoàn chỉnh và trung thực về sự việc, hiện tượng.
Thông tin chính trị- xã hội phải kịp thời, nghĩa là phải phản ánh đúng thực trạng sự
kiện, đúng thời gian để chủ thể kịp phân tích, đánh giá và xử lý.

Thông tin chính trị- xã hội phải luôn gắn với quá trình diễn biến, vận động của sự
vật, hiện tượng giúp cho tư duy của chủ thể nhận thức được rõ ràng mạch lạc và khoa học.
Ngoài ra thông tin chính trị- xã hội đó phải “dùng” được, tức là thông tin phải có
nội dung, có giá trị thực tiễn.
1.1.2. Đặc trưng của thông tin chính trị- xã hội


Thông tin chính trị- xã hội là cái đa dạng của các quan hệ xã hội được phản ánh, do
vậy thông tin chính trị- xã hội có các đặc trưng sau:
Thông tin chính trị- xã hội thể hiện lợi ích của chủ thể thông tin. Trong xã hội có
giai cấp, thông tin chính trị- xã hội bao giờ cũng chứa đựng quan điểm giai cấp, gắn chặt
với hệ tư tưởng của một giai cấp nhất định, phản ánh một hệ tư tưởng nhất định. Mỗi giai
cấp có thái độ khác nhau, cách sử dụng thông tin khác nhau. Mỗi thông tin dù trực tiếp hay
gián tiếp bao giờ cũng mang dấu ấn của một hệ tư tưởng nhất định. Không thể và không có
thông tin chính trị- xã hội nằm ngoài những lợi ích và mục tiêu của các giai cấp, các đảng
chính trị sử dụng nó.
Khi khẳng định điều này, chúng ta không phủ định tính khách quan, trung thực của
thông tin chính trị- xã hội. Tính khách quan đòi hỏi thông tin phải được đảm bảo bằng mối
liên hệ mật thiết của nó với cuộc sống. Tính khách quan của thông tin chính trị- xã hội
không trùng hợp với chủ nghĩa chủ quan duy ý chí. Tính chân thực của thông tin chính trịxã hội đòi hỏi nó phải phù hợp với tình hình thực tế của sự vật, hiện tượng. Thông tin
chính trị- xã hội là cái đa dạng của các quan hệ xã hội được phản ánh. Do đó, sự phản ánh
của thông tin chính trị- xã hội không chỉ bao gồm những mặt tích cực mà còn phản ánh cả
những mặt tiêu cực, sai lầm, bao gồm cả những mâu thuẫn, những mặt đối lập. Nếu thông
tin không đầy đủ, thông tin phiến diện, hoặc người dùng tin sẽ không nhận thức đúng sự
vật hiện tượng, hoặc họ tìm lời giải đáp ở các nguồn thông tin chính trị- xã hội không
chính thống khác.
Thông tin chính trị- xã hội có tính khái quát hoá, trừu tượng hoá cao.
Trong mỗi xã hội cụ thể bao giờ cũng tồn tại nhiều mối quan hệ phức tạp, các quan
hệ này lại vận động theo nhiều chiều và nhiều khuynh hướng khác nhau. Chính từ tính chất
phức tạp của các quan hệ xã hội mà thông tin chính trị- xã hội cũng rất phong phú và đa

dạng. Trên cơ sở một định hướng chính trị chung thông tin chính trị- xã hội phải bao quát
được đầy đủ, bao trùm nhiều thông tin ở các lĩnh vực khác. Sự khái quát càng cao thì ý
nghĩa chính trị của thông tin chính trị- xã hội càng thể hiện rõ. Song tính khái quát hoá,
trừu tượng hoá của thông tin chính trị- xã hội không xa rời tính cụ thể. Thông tin chính trịxã hội không phải là thông tin chung chung, mà bao giờ cũng gắn với một điều kiện, địa


điểm và thời gian cụ thể, với một thời kỳ lịch sử cụ thể của sự phát triển xã hội. Nói khác
đi, thông tin chính trị- xã hội bao giờ cũng là thông tin khi nào, cho ai và như thế nào.
Tính thời sự là một đặc điểm quan trọng của thông tin chính trị- xã hội.
Tính thời sự của thông tin có thể đưa đến cho con người những thông báo về những
sự kiện mới nhất, cho phép nhận thức đúng đắn, kịp thời và giúp cho việc giải quyết các
nhiệm vụ chính trị- xã hội một cách nhanh chóng và có hiệu quả. Tính thời sự của thông
tin chính trị- xã hội phải được xem xét ở hai góc độ: tính thời sự ở hệ phát hay hệ thu. Trên
thực tế tính thời sự của thông tin ở hai hệ này không phải lúc nào cũng song trùng. Có
những thông tin được phát đi kịp thời nhưng khi đến được đối tượng sử dụng thì không
còn ý nghĩa thời sự nữa. Xét về mặt thời gian chỉ những thông tin nào đem lại cho chủ thể
tiếp nhận thông tin những nhận thức mới một cách nhanh nhất mới đảm bảo tính thời sự.
Tính thời sự của thông tin chính trị- xã hội không có nghĩa là sự hấp tấp, thiếu chọn
lọc. Thông tin có tính thời sự đối lập với thông tin lặp đi lặp lại về một sự vật, hiện tượng,
những kết luận, luận điểm lặp đi lặp lại, đối lập với những thông tin “nhặt được” ở bất kỳ
một sự kiện nào.
Thông tin chính trị- xã hội bao giờ cũng mang tính định hướng và dự báo
Khuynh hướng tư tưởng của thông tin chính trị- xã hội tự nó đã nói lên tính định
hướng của loại thông tin này. Vấn đề là khả năng giải thích, hướng dẫn dư luận xã hội theo
một định hướng thống nhất của thông tin chính trị- xã hội. Sự thống nhất trong nhận thức
và hành động của quần chúng phụ thuộc rất nhiều vào việc quán triệt đặc điểm này. Để có
thể định hướng cho dư luận xã hội, thông tin chính trị- xã hội phải có khả năng dự đoán,
dự báo. Trên cơ sở đó định hướng cho hành động tương lai của xã hội.
Thông tin chính trị- xã hội tác động trực tiếp đến đời sống tư tưởng tình cảm, tâm lý
hành động của từng người. Nó có thể làm cho đông đảo quần chúng suy tư hành động theo

hướng tích cực, đồng thời có thể làm cho nhiều người hoang mang dao động mất phương
hướng trong hành động. Vì vậy, khi sử dụng thông tin chính trị- xã hội tính mục đích luôn
phải là một nguyên tắc tối cao. Lênin từng căn dặn: tuyên truyền tổ chức cổ động tập thể là
chức năng quan trọng nhất của các phương tiện thông tin đại chúng. Trong điều kiện của


chúng ta, thông tin chính trị- xã hội phải làm sao tác động trực tiếp đến tình cảm của quần
chúng để hướng dẫn họ cùng hành động theo một mục đích chung.
Thông tin chính trị- xã hội thường đưa đến cho đối tượng những phản ứng khác
nhau, tuỳ thuộc vào ý thức, năng lực và trình độ của đối tượng tiếp nhận thông tin. Người
tiếp nhận thông tin có thể hiểu đúng theo ý đồ của chủ thể phát tin, có thể hiểu đúng nhưng
hành động sai , hoặc có trường hợp hiểu sai dẫn đến hành động sai theo ý đồ chủ thể phát
tin. Điều này phụ thuộc vào năng lực trình độ xử lý thông tin của đối tượng nhận tin. Có
trường hợp hiểu khác nhưng vẫn hành động theo ý đồ của chủ thể thông tin. Đây là trường
hợp có quan hệ đến quan điểm giai cấp và dân tộc của từng đối tượng cụ thể. Trên thực tế
nhiều hiện tượng thông tin sai lệch, thông tin giả có nguyên nhân xuất phát từ đặc điểm
này của thông tin chính trị- xã hội.
Những phân tích trên cho thấy, những đặc điểm của thông tin chính trị- xã hội rất
cần thiết để người lãnh đạo, quản lý nắm được trong quá trình thu thập, xử lý và truyền đạt
thông tin.
1.2. Vai trò của thông tin chính trị - xã hội đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý của
cán bộ chủ chốt cấp cơ sở
1.2.1. Thực chất hoạt động lãnh đạo, quản lý của cán bộ chủ chốt cấp cơ sở
Theo Hiến pháp năm 1992, ở nước ta cơ cấu tổ chức của hệ thống chính trị được
phân chia làm 4 cấp: Trung ương; Tỉnh, thành phố; Quận, huyện và cơ sở. Cấp cơ sở (xã,
phường, thị trấn) gọi chung là cấp xã, là cấp cuối cùng trong sự phân cấp hành chính. Cấp
cơ sở là nơi nhân dân cư trú, sinh sống gắn bó chặt chẽ trong quan hệ kinh tế, dòng tộc và
văn hoá. Cấp cơ sở có một vị trí quan trọng, là nơi trực tiếp giải quyết các mối quan hệ
giữa nhà nước với nhân dân, là địa bàn tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của
Đảng, Pháp luật của Nhà nước, là nơi trực tiếp sản xuất vật chất- nền tảng cơ bản của xã

hội, là nơi có thể tổ chức, huy động, phát huy cao độ nội lực của quần chúng nhân dân.
Hiện nay, cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn) ở nước ta chủ yếu là ở địa bàn nông thôn,
nông dân làm nông nghiệp, nên có tiềm năng rất lớn về lao động, đất đai, ngành nghề. Sản
xuất lương thực, thực phẩm của cải vật chất dồi dào cho xã hội. Đồng thời, cấp cơ sở cũng
là nơi tiêu thụ sản phẩm cũng như cung cấp nguyên liệu cho nhiều ngành công nghiệp,


thúc đẩy sự phát triển kinh tế- xã hội. Do đó, Đảng và Nhà nước ta luôn chú trọng việc xây
dựng hệ thống chính trị cấp cơ sở, chẳng hạn như Nghị quyết Trung ương 3, 5,7 của Ban
chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII, đặc biệt Nghị quyết Trung ương 5 khoá IX nhấn
mạnh cần “đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị cấp cơ sở xã, phường, thị
trấn, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước”[6, tr.165].
Để thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Pháp luật của
Nhà nước ở cơ sở là đội ngũ CBCC. Họ là những người giữ chức vụ quan trọng, là lực
lượng nòng cốt trong tổ chức thuộc hệ thống chính trị cơ sở, là những người giữ cương vị
chính phụ trách trong một tổ chức một tập thể, có ảnh hưởng quyết định và chi phối việc
chấp hành, tổ chức thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách Pháp luật của Nhà
nước. Thực hiện các nhiệm vụ, kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội ở địa phương đã đề ra,
là những người “đứng mũi chịu sào”, chịu trách nhiệm chính trước Đảng, trước nhân dân.
Vậy họ là ai ? Tuy còn có những quan niệm chưa thật thống nhất, song với cách
tiếp cận nêu trên thì CBCC cấp cơ sở hiện nay được xác định và bao gồm các chức danh:
Bí thư, phó bí thư ; Chủ tịch, phó chủ tịch HĐND ; Chủ tịch, phó chủ tịch UBND.
Tuy nhiên, cần chú ý khi xác định cán bộ chủ chốt phải đặt cán bộ trong một tổ
chức nhất định để xem xét. Bởi “có thể cán bộ trong tổ chức này trong mối quan hệ này là
cán bộ chủ chốt, nhưng trong tổ chức khác, mối quan hệ khác lại không phải là cán bộ chủ
chốt ”[24, tr.139].
Cán bộ chủ chốt được nghiên cứu trong luận văn này đó là những người có chức vụ
trong hệ thống chính trị cấp cơ sở. Họ có những đặc trưng cơ bản sau:
Là người được uỷ thác của Đảng, Nhà nước và các tổ chức khác trong hệ thống
chính trị cấp cơ sở.

Là người giữ một chức vụ, một trọng trách nào đó trong hệ thống chính trị nói
chung.
Là người được bầu cử, tuyển chọn bổ nhiệm, đề bạt hay phân công công tác.
Là người được hưởng lương và chính sách đãi ngộ căn cứ vào nội dung và chất
lượng công tác.


Như vậy, hoạt động lãnh đạo, quản lý của CBCC cấp cơ sở nói chung là sự điều
hành, quản lý của những người giữ chức vụ quan trọng- lực lượng nòng cốt trong tổ chức
thuộc hệ thống chính trị cấp cơ sở nhằm thực hiện, triển khai đúng đắn, kịp thời và có hiệu
quả những chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và những
văn bản của cấp trên để hoàn thành tốt các nhiệm vụ, kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội,
bảo đảm giữ vững an ninh quốc phòng và trật tự an toàn xã hội ở địa phương. Thông qua
đó phát hiện những cái phù hợp và chưa phù hợp trong chủ trương, đường lối, chính sách,
kiến nghị cấp trên kịp thời điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện chủ trương, đường lối, chính
sách về mọi mặt, ngày càng đáp ứng được yêu cầu và nguyện vọng của nhân dân. Do vậy,
hoạt động lãnh đạo, quản lý ở cấp cơ sở nếu được thực hiện tốt sẽ góp phần quan trọng
nâng cao hiệu quả lãnh đạo, quản lý ở cấp trên, ngược lại cấp cơ sở không thực hiện tốt vai
trò của mình thì dẫn đến sự vận hành quy trình lãnh đạo từ trung ương- tỉnh- huyện- cơ sở
sẽ bất ổn, ảnh hưởng đến sự phát triển chung của đất nước.
Bản chất của hoạt động lãnh đạo, quản lý là sự điều khiển và đối tượng của sự điều
khiển đó là những con người cụ thể, có trình độ tri thức nhất định, có năng lực, có nguyện
vọng, tâm tư tình cảm, có mục đích riêng. Do vậy, người lãnh đạo quản lý cấp cơ sở cần
phải có phương pháp tác động, phải có kiến thức tâm lý nhất định thì mới tập hợp, đoàn
kết và phát huy được sức mạnh tổng hợp. Phải biết sử dụng nguyên tắc “Thu phục nhân
tâm ”, biết đặt mình vào người khác, ở địa vị của người bị quản lý để hiểu được tâm tư,
nguyện vọng và thấy được những khó khăn của họ để từ đó có sự cảm thông, động viên,
giúp đỡ để họ thực hiện tốt chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Đặc biệt trong
điều kiện hiện nay, phải biết phát huy quyền làm chủ của nhân dân, làm sao để phương
châm: Dân biêt, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra không chỉ trên lý thuyết mà phải trở thành

thực tế trong hiện thực sinh động của cuộc sống. Có như vậy mới phát huy được trí tuệ của
nhân dân, tạo được niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước nói chung
và vào sự lãnh đạo của đội ngũ CBCC cấp cơ sở nói riêng. Do đó, để thực hiện tốt nhiệm vụ
trên, trong thời kỳ hội nhập kinh tế thế giới thì đội ngũ CBCC cấp cơ sở có vai trò đặc biệt
quan trọng, nó quyết định sự thành bại của sự nghiệp CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn
cũng như CNH, HĐH đất nước cụ thể là:


CBCC cấp cơ sở là bộ phận quan trọng trong đội ngũ cán bộ của hệ thống chính trị
nước ta.
CBCC cấp cơ sở là đại biểu ưu tú của nhân dân và Đảng tiền phong ở cơ sở, đại
diện cho nhân dân trong lãnh đạo, quản lý nhà nước ở địa phương. Đồng thời là người trực
tiếp lãnh đạo cụ thể hoá, tổ chức thực hiện thắng lợi chủ trương của Đảng, chính sách pháp
luật của Nhà nước và biến nghị quyết chủ trương đường lối đó thành hành động cách mạng
của quần chúng nhân dân cũng như tiến hành các chương trình kinh tế- xã hội ở địa
phương. Chính họ tạo nên những thành tựu, đúc rút những bài học kinh nghiệm có giá trị
góp phần quan trọng cho sự phát triển chung của đất nước.
CBCC cấp cơ sở là cầu nối trực tiếp quan trọng giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân.
Năng lực của người CBCC cấp cơ sở là một trong những nguyên nhân chính quyết
định sự thành công của sự nghiệp đổi mới đất nước nói chung, cấp cơ sở nói riêng. CBCC
cấp cơ sở có tài, có đức sẽ thúc đẩy phong trào và ngược lại nếu người cán bộ lãnh đạo chủ
chốt cơ sở bị mất uy tín trước nhân dân là đồng nghĩa với việc Đảng mất uy tín, dân sẽ
không tin Đảng. Trực tiếp tiếp xúc hàng ngày với nhân dân nên CBCC cấp cơ sở là cầu nối
quan trọng giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, trực tiếp nắm bắt và phản ánh tâm tư nguyện
vọng tình cảm của nhân dân với Đảng tạo nên mối liên hệ máu thịt thống nhất giữa Đảng và
nhân dân, xây dựng củng cố niềm tin của dân với Đảng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra rằng “cán bộ là những người đem chính sách của
Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng thời đem tình
hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt chính sách cho đúng
”[19, tr.269].

CBCC cấp cơ sở là một trong những dự nguồn quan trọng cung cấp cho cán bộ lãnh
đạo cấp trên.
CBCC cấp cơ sở đã có nhiều đóng góp, trưởng thành trong sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc. Trải qua thời kỳ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trước đây cũng như
hiện nay, họ luôn có bản lĩnh chính trị vững vàng, tích luỹ được nhiều kinh nghiệm trong
việc chỉ đạo và thực hiện nhiệm vụ chính trị, có khả năng sáng tạo, tính nhạy bén và năng
động. Chính vì vậy, CBCC cấp cơ sở cũng là một trong những dự nguồn quan trọng cung


cấp cán bộ lãnh đạo cho cấp trên, vì cơ sở chính là trường học, là nơi rèn luyện trưởng
thành của đội ngũ cán bộ. V.I Lênin cũng đã từng khẳng định vai trò to lớn của người cán
bộ lãnh đạo đối với sự nghiệp cách mạng: “Trong lịch sử, chưa hề có một giai cấp nào
giành được quyền thống trị nếu nó không đào tạo ra được trong hàng ngũ của mình những
lãnh tụ chính trị, những đại biểu tiền phong có đủ khả năng tổ chức và lãnh đạo phong trào
”[18, tr.473]. Nhấn mạnh vai trò của CBCC cấp cơ sở không có nghĩa họ là người quyết
định tất cả trong tiến trình của sự nghiệp cách mạng, mà CBCC nói chung và CBCC cấp
cơ sở nói riêng là một khâu quan trọng, một mắt xích giữ vị trí then chốt.
Đứng trước những nhiệm vụ to lớn của thời kỳ đổi mới, thời kỳ CNH, HĐH đất
nước, sự thành công hay thất bại phụ thuộc rất lớn vào vai trò lãnh đạo quản lý của CBCC
cấp cơ sở. Bởi lãnh đạo quản lý là quá trình tác động, điều khiển những người dưới quyền
và quần chúng nhân dân để hoàn thành nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa- xã hội. Để
làm được điều đó, cũng như hoàn thành trách nhiệm của mình đòi hỏi người CBCC cơ sở
phải có trình độ và hiểu biết toàn diện. Đó không chỉ là trình độ chuyên môn, trình độ
LLCT mà còn phải có kiến thức về quản lý kinh tế, quản lý nhà nước trên từng lĩnh vực cụ
thể… có kiến thức và trình độ mọi mặt sẽ nâng cao khả năng tiếp nhận và xử lý thông tin
phục vụ cho công tác lãnh đạo, quản lý chỉ đạo thực tiễn ở cơ sở. Đồng thời sẽ quy tụ được
quần chúng tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương.
1.2.2. Vai trò của thông tin chính trị- xã hội đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý của
cán bộ chủ chốt cấp cơ sở
Hoạt động lãnh đạo, quản lý của CBCC cấp cơ sở có vị trí rất quan trọng, về thực

chất là quá trình bao gồm các khâu: Nắm bắt, xử lý thông tin; Ra quyết định; Tổ chức thực
hiện quyết định và kiểm tra việc thực hiện quyết định; Tổng kết rút kinh nghiệm cho việc
thực hiện các quyết định và vận dụng bài học kinh nghiệm vào quá trình ra quyết định tiếp
theo.
Nắm bắt, xử lý thông tin là bước quan trọng đối với hoạt động lãnh đạo, quản lý
của CBCC cấp cơ sở.
ở giai đoạn này có những vấn đề có tính nguyên tắc đặt ra là: Thông tin được thu
thập từ nguồn nào, theo những kênh nào. Trong thực tế, tín hiệu thông tin chính trị- xã hội