NGHIÊN CỨU LỰA CHỌN MỘT SỐ BÀI TẬP NHẰM HOÀN THIỆN KỸ THUẬT ĐỆM BÓNG MÔN BÓNG CHUYỀN CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT THÁI NGUYÊN

NGHIÊN CỨU LỰA CHỌN MỘT SỐ BÀI TẬP
NHẰM HOÀN THIỆN KỸ THUẬT ĐỆM BÓNG
MÔN BÓNG CHUYỀN CHO HỌC SINH
TRƯỜNG THPT THÁI NGUYÊN

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
NGÀNH: THỂ DỤC THỂ THAO

i


MỤC LỤC
Trang
Trang bìa phụ.....................................................................................................i
MỤC LỤC................................................................................................ii
MỞ ĐẦU..................................................................................................4
Chương 1..................................................................................................6
TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.........................................6
1.1.Quan điểm của nhà nước về TDTT............................................6
1.2.Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi 14 – 18.......................................8
1.1.Đặc điểm tâm lý lứa tuổi 14 – 18...............................................8
1.2.Đặc điểm sinh lý lứa tuổi 14 -18................................................8
1.3.Vai trò của bóng chuyền trong việc phát triển các tố chất thể
lực và nâng cao chức năng sinh lý các cơ quan trong cơ thể...........9
1.4.Đặc điểm kỹ thuật đệm bóng và các yếu tố chi phối kỹ thuật
động tác..........................................................................................11
1.3.Đặc điểm kỹ thuật đệm bóng...................................................12
1.4.Các yếu tố chi phối kỹ thuật đệm bóng....................................13
Chương 2.................................................................................................15
MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ, PHƯƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN
CỨU.......................................................................................................15

2.1. Mục đích nghiên cứu: .............................................................15
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................15
2.3. Phương pháp nghiên cứu .......................................................15
2.3.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu ........................15
2.3.2. Phương pháp quan sát sư phạm............................................15
2.3.3. Phương pháp phỏng vấn.......................................................16
2.3.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.....................................16
2.3.5. Phương pháp toán học thống kê .........................................16
ii


2.4. Tổ chức nghiên cứu:................................................................17
2.4.1. Thời gian nghiên cứu:..........................................................17
2.4.2. Đối tượng nghiên cứu..........................................................17
2.4.3. Địa điểm nghiên cứu............................................................18
Chương 3.................................................................................................19
KẾT QUẢ VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.......................19
3.1. Thực trạng công tác giảng dạy và học tập kỹ thuật đệm bóng
của học sinh trường THPT Thái Nguyên.......................................19
3.2. Nghiên cứu lựa chọn một số bài tập nhằm hoàn thiện kỹ thuật
đệm bóng trong bóng chuyền của học sinh trường THPT Thái
Nguyên...........................................................................................21
3.2.1. Cơ sở lý luận để lựa chọn bài tập.........................................21
3.2.2. Xác định một số bài tập nhằm hoàn thiện kỹ thuật đệm bóng
24
3.2.3. Kiểm định hiệu quả các bài tập............................................28
3.2.3.1 Xác định các test kiểm tra đánh giá và tổ chức thực nghiệm
28
3.2.3.2 Kết quả thực nghiệm..........................................................30
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................34

1. Kết luận......................................................................................34
2. Kiến nghị....................................................................................34
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................36
PHỤ LỤC...............................................................................................37

iii


MỞ ĐẦU
Trong công cuộc đổi mới, để xây dựng đất nước ngày càng vững mạnh,
ngành TDTT cũng như các ngành khoa học khác đã đóng góp to lớn cho sự
phát triển chung của nước nhà.
Để hòa nhập với sự phát triển TDTT của khu vực và thế giới nhằm
nâng cao uy tín trên vũ đài quốc tế, văn kiện đại hội IX của Đảng đã xác
định “Đẩy mạnh hoạt động TDTT, nâng cao thể trạng và tầm vóc của người
Việt Nam, Phát triển phong trào TDTT quần chúng và mạng lưới TDTT
rộng khắp. Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, vận động viên thành tích
cao, đưa Việt Nam lên trình độ cao trong khu vực Đông Nam Á và có vị trí
cao trong nhiều bộ môn…”
Thể thao Việt Nam qua bao thăng trầm, từ đây đã xác định được hướng
đi trong thời kỳ mới. Xuất hiện dù muộn màng so với bạn bè năm châu do
nhiều nguyên nhân: chiến tranh liên miên, nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu…
song các thế hệ đàn anh trước đây và thế hệ trẻ bây giờ đã góp sức làm rạng
danh đất nước. Nền TDTT của chúng ta từng bước đi lên để hoàn thành sứ
mệnh của mình, toàn ngành TDTT không ngừng phấn đấu về mọi mặt các
môn như: Điền kinh, bóng đá, bóng bàn, cầu lông, cờ vua, võ thuật và đặc biệt
là môn bóng chuyền được quan tâm chú trọng.
Sau khi nước nhà thống nhất, môn bóng chuyền được phát triển rộng
khắp từ các thành thị, trong các ngành, các lĩnh vực, ở mọi lứa tuổi đều tham
gia tập luyện và thi đấu.

Trong những năm gần đây, môn bóng chuyền được đầu tư và không
ngừng phát triển được coi là môn thể thao mũi nhọn. Bóng chuyền Việt Nam
đã có những dấu hiệu tốt khẳng định được vị thế của mình trong đấu trường
khu vực và quốc tế.
Tập luyện bóng chuyền giúp ta rèn luyện, củng cố và nâng cao sức khỏe,
giáo dục cho con người những phẩm chất quý giá như: Tính tập thể, tinh thần
đoàn kết, lòng dũng cảm và những phẩm chất ý chí vững vàng tạo cho con
4


người đủ năng lực trong cuộc sống và sự nghiệp, góp phần xây dựng và bảo
vệ tổ quốc. Bóng chuyền hiện đại phát triển cao đòi hỏi phải có trình độ kỹ
thuật cao, thể lực và tâm lý vững vàng. Trong bóng chuyền, vận động viên
phải đủ các tố chất: nhanh, mạnh, bền, khéo léo kết hợp với kỹ thuật điêu
luyện. Hoạt động thi đấu bóng chuyền là tổ hợp của mọi tư thế kỹ thuật cơ
bản như: Phát bóng, đệm bóng, đập bóng, chuyền bóng, chắn bóng, tạo nên hệ
thống chiến thuật tấn công, phòng thủ hiệu quả. Trong đó, đệm bóng là kỹ
thuật phòng thủ chắc chắn nhất khi đối phương tấn công.
Muốn đệm bóng chuẩn xác đòi hỏi vận động viên, người tập không những
có thể lực tốt mà phải có cảm giác, định hướng, dùng sức đúng, tư thế thoải mái,
nắm vững yếu lĩnh kỹ thuật, thể hiện nhịp nhàng, chuẩn xác động tác.
Trong các trường THPT, bóng chuyền là môn học tự chọn. Đây là môn
học các em rất yêu thích và hứng thú tập luyện, song để đạt được trình độ cao
đòi hỏi các em phải được tập luyện cơ bản ngay từ ban đầu. Nếu ngay từ đầu
người tập không tạo cho mình được kỹ thuật một cách đúng đắn thì dần dần
trong quá trình luyện tập sẽ trở thành thói quen sai và khó sửa.
Qua thực tế quan sát các tiết học thể dục nội dung bóng chuyền của các
em học sinh trường THPT Thái Nguyên chúng tôi nhận thấy, học sinh mới
học môn bóng chuyền kỹ thuật còn nhiều hạn chế, đặc biệt kỹ thuật đệm
bóng, phần lớn các em thực hiện động tác còn nhiều sai sót, làm ảnh hưởng

đến việc hoàn chỉnh động tác. Để giúp các em có thể tập luyện và thi đấu
được môn bóng chuyền thì cần phải trang bị cho các em những kiến thức cơ
bản ngay từ ban đầu; đồng thời tìm ra những phương pháp tập luyện, từng
bước giúp các em tiếp thu, nâng cao và có thể nhanh chóng hoàn thiện kỹ
thuật động tác.
Xuất phát từ những vấn đề trên chúng tôi mạnh dạn tiến hành nghiên cứu
đề tài: “Nghiên cứu lựa chọn một số bài tập nhằm hoàn thiện kỹ thuật đệm
bóng môn bóng chuyền cho học sinh trường THPT Thái Nguyên”.

5


Chương 1

TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Quan điểm của nhà nước về TDTT
Điều 41 hiến pháp 1992: “Nhà nước và xã hội phát triển nền TDTT dân
tộc, khoa học và nhân dân. Nhà nước quản lý sự nghiệp phát triển TDTT quy
định chế độ giáo dục thể chất bắt buộc trong trường học, khuyến khích và
giúp đỡ phát triển các hình thức TDTT tự nguyện của nhân dân, tạo điều kiện
cần thiết để không ngừng mở rộng các hoạt động TDTT quần chúng, chú
trọng các hoạt động TDTT chuyên nghiệp bồi dưỡng các tài năng thể thao”.
Văn kiện Đại hội Đảng khóa VII khẳng định: “Công tác TDTT cần coi
trọng chất lượng giáo dục thể chất trong các trường học, tổ chức hướng dẫn
và vận động đông đảo nhân dân tham gia rèn luyện hàng ngày, nâng cao chất
lượng các cơ sở đào tạo, bồi dương TDTT, nâng cao thành tích của một số
môn thể thao . Cải tiến tổ chức quản lý các hoạt động TDTT theo hướng kết
hợp chặt chẽ các tổ chức nhà nước và các tổ chức xã hội. Tạo các điều kiện
về cán bộ, cơ sở vật chất và khoa học kỹ thuật để phát triển nhanh môn thể
thao truyền thống và có triển vọng”.

Nghị quyết Trung Ương VIII, khóa III của Đảng: “Bắt đầu đưa việc dạy
thể dục và một số môn thể thao cần thiết vào chương trình học tập của một số
trường phổ thông, chuyên nghiệp và đại học. Đó là giáo dục thể chất bắt
buộc đối với học sinh, sinh viên và phát triển một số môn thể thao trường
học”.
Nghị quyết đại hội Đảng lần thứ IX chỉ rõ: “Tiếp tục nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện đức, trí, thể, mĩ”. Chính vì điều đó, phải có cán bộ
giáo viên thể thao chuyên trách, có chất lượng cung ứng đầy đủ cho các
trường học. Chỉ thị số 17 CT/TW vạch rõ rằng: “ Đẩy mạnh hoạt động TDTT
trường học, tiến tới bảo đảm môi trường học đều có giáo viên thể thao

6


chuyên trách và lớp thể dục theo đúng tiêu chuẩn, tạo điều kiện nâng cao
GDTC, xem đây là một tiêu chí công nhận trường chuẩn quốc gia”.
Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định phát triển sự nghiệp TDTT là một
phần quan trọng không thể thiếu được trong chính sách phát triển kinh tế, xã
hội của Đảng và Nhà nước. Bồi dưỡng và phát huy nhân tố con người, trước
hết phải phục vụ nâng cao sức khỏe, thể lực, giáo dục nhân cách, đạo đức, lối
sống lành mạnh. TDTT làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần của nhân
nhân, nâng cao năng suất lao động và củng cố quốc phòng.
Đối với thể thao quần chúng tại chỉ thị số 106 – CT/TW năm 1958 của
Ban bí thư trung ương Đảng chỉ rõ: “Vận động quần chúng tham gia càng
nhiều vào phong trào TDTT, nhất là trong các trường học, nhà máy, cơ quan”.
Trong chỉ thị số 36 CT/TW của ban bí thư đã chỉ ra việc cần phải làm:
“Nâng cấp, xây dựng mới và hiện đại hóa một số cơ sở vật chất, kỹ thuật
TDTT”. Chỉ thị số 17 – CT/TW của Ban bí thư cũng đã tiếp tục nhấn mạnh việc
xây dựng cơ sở vật chất, kỹ thuật ngày càng hiện đại nhanh chóng tiến kịp trình
độ trong nước, trong khu vực, rút ngắn khoảng cách với các nước châu Á. Cho

nên, Đại hội Đảng lần thứ V và Đại hội Đảng lần thứ VIII đã đề cập tới phương
hướng nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ vào lĩnh vực TDTT.
GDTC và thể thao trường học là bộ phận cơ bản của TDTT quần chúng,
hàng triệu học sinh, sinh viên chiếm tỷ lệ quan trọng của dân số nước ta.
GDTC và thể thao trường học được coi là một bộ phận, một thành phần cơ
bản của TDTT. Đảng Cộng sản Việt Nam thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh,
chăm lo giáo dục, đào tạo thế hệ tương lai phát triển toàn diện, trong đó sức
khỏe là tiền đề. GDTC và thể thao trường học là một mặt trong chiến lược
giáo dục và đào tạo con người ở nước ta.
Như vậy, ngay từ cấp cơ sở - các trường, các khoa, các bộ môn, đặc biệt
là môn GDTC.., phải không ngừng tổ chức nghiên cứu, tổ chức thực nghiệm
để tìm những giải pháp có hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng đào tạo đội
ngũ cán bộ giáo viên TDTT ngay tại đơn vị mình.
7


1.2. Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi 14 – 18
1.1.

Đặc điểm tâm lý lứa tuổi 14 – 18
Đây là thời kỳ năng lực trí tuệ, nhân sinh quan, thề giới quan lý

tưởng và toàn bộ nhân cách của con người đang biến đổi về chất.
• Tư duy: Tư duy trừu tượng phát triển mạnh và chiếm ưu thế trong
mọi hoạt động, khả năng tư duy, lý luận tư duy độc lập sáng tạo rất phát
triển. Tư duy logic chặt chẽ có căn cứ và nhất quán, đồng thời phát triển
tính phê phán của tư duy. Khả năng vận dụng các thao tác tư duy khá
nhuần nhuyễn và đạt kết quả cao. Đặc biệt khả năng khái quát hóa, trừu
tượng hóa được nâng lên.
• Trí tuệ: Tính chủ định, tính chủ động, tính tích cực, tính tự giác,

được thể hiện rất rõ rệt ở tất cả các quá trình nhận thức. Có thể nói, năng
lực tư duy, năng lực tưởng tượng và các khả năng khác được hoàn thiện
nhanh chóng và chất lượng cao.
• Tưởng tượng: Tưởng tượng ngày càng phù hợp và gần với thực tế.
Tính sáng tạo phát triển mạnh, tưởng tượng phong phú về nội dung và
lĩnh vực đôi khi “hão huyền” thiếu thực tế.
• Thế giới quan: Thế giới quan khoa học, thể hiện tính hệ thống, tính
toàn vẹn, tính nhất quán và khái quát ở mức độ cao. Đa số thế giới quan có
tính hiệu lực cao, nó biến thành niềm tin, thành khát vọng, thành những hành
động cụ thể, có lối xử sự đúng, có lẽ sống cao thượng và đẹp đẽ.
• Ý thức: Ý thức cũng diễn ra rất phức tạp, bản thân không chỉ nhận
thức về cái tôi của mình trong hiện tại mà còn nhận thức về vị trí của
mình trong xã hội và tương lai.
• Đời sống tình cảm vô cùng phong phú, đa dạng, phức tạp, sâu sắc,
mạnh mẽ và bền vững.
• Nhân cách: Hứng thú, ước mơ, lý tưởng, những phẩm chất ý trí,
tính cách phát triển ở mức độ cao và đạt tới sự hoàn thiện.
1.2.

Đặc điểm sinh lý lứa tuổi 14 -18

8


• Hệ cơ phát triển với mức độ cao, sức mạnh của cơ bắp tăng sức
làm việc của chân tay cũng tăng lên, lực cơ của các em trai lúc 16 tuổi
gấp 2 lần lực cơ của các em gái lúc 12 tuổi. Vì vậy cơ thể rất cân đối,
cường tráng, các em có khả năng tham gia nhiều công việc chân tay
tương đối nặng của người lớn.
• Hệ xương: Căn bản đã được cốt hóa xong. Do vậy mà thời kỳ này

cơ thể rắn rỏi. Tuy nhiên, nếu vì một lý do nào đó xương bị cong vẹo,
khác với tư thế tự nhiên thì việc uốn nắn rất khó khăn.
• Hệ thần kinh: Trọng lượng, hoạt động của não hầu như không
tăng nữa, hoạt động của não đã đạt được tới mức hoàn thiện như người
lớn. Điều này rất thuận lợi cho việc thiết lập hoạt động thăng bằng làm
phát triển khả năng tự điều chỉnh của cơ thể, giảm tính bộc phát.
• Hệ tuần hoàn: Hoạt động bình thường trở lại ( tim co bóp bình
thường từ 70 -75 lần/ phút). Độ tuổi này sự mất cân đối giữa tim và
mạch máu dần chấm dứt.
• Hệ hô hấp: Thông khí phổi đạt mức tối đa, vì thế cơ thể có thể
nhận và hấp thụ oxi trong hoạt động tăng cao, vòng ngực trung bình:
nam 60 – 65 cm, nữ 65 – 70 cm, tần số hô hấp 14 – 16 lần/phút.
• Hệ bài tiết: Các tuyến nội tiết tăng lên và dần dần đi vào ổn định.
• Hệ sinh dục: Đây là thời kỳ trưởng thành về giới tính. Đa số đã
vượt qua thời kỳ phát dục, những khủng hoảng thời kỳ dậy thì chấm dứt
để chuyển sang thời kỳ ổn định hơn, cân bằng hơn.
1.3. Vai trò của bóng chuyền trong việc phát triển các tố chất thể
lực và nâng cao chức năng sinh lý các cơ quan trong cơ thể
Bóng chuyền là môn thể thao có tác dụng phát triển các tố chất thể lực
cùng với sự đòi hỏi cao về khả năng chức phận của các cơ quan trong cơ thể.
Sức khỏe là vốn quý nhất của con người. Bất cứ người nào dù làm
việc gì và đạt được đỉnh cao nào đi nữa. Nhưng nếu không có sức khỏe
thì họ sẽ không bao giờ cảm thấy hạnh phúc.

9


Để có sức khỏe thì con đường ngắn nhất và hiệu quả nhất là TDTT.
TDTT góp phần tăng cường sức khỏe , qua việc tổ chức TDTT đúng đắn
sẽ phát triển toàn diện cho con người, giúp họ có được hành trang tốt để

có cơ sở vững chắc bước vào cuộc sống trong tương lai một cách tốt đẹp.
Nét đặc trưng của các cầu thủ bóng chuyền là các hoạt động không có
chu kỳ, khả năng phản ứng mau lẹ trước những tình huống phức tạp và khả
năng sử dụng những kỹ năng, kỹ xảo của mình một cách chính xác.
Bóng chuyền là một trong những môn thể thao mang tính tập thể
cao, sự hợp đồng giữa các đấu thủ như một sợi dây chuyền liên hệ chặt
chẽ, đòi hỏi phải toàn diện, liên tục và khẩn trương. Do đó VĐV không
những có chiến thuật tốt và đòi hỏi phải có trình độ thể lực cao mới phù
hợp với bóng chuyền hiện đại.
Trong quá trình tập luyện và thi đấu bóng chuyền các cầu thủ hình
thành và củng cố những kỹ năng vận động đa dạng và phức tạp có yêu
cầu đặc biệt lớn với tất cả các cơ quan trong cơ thể. Tập luyện bóng
chuyền là quá trình không ngừng hình thành những phản xạ có điều kiện
và những phản xạ này được củng cố và tích lũy. Sự phối hợp chặt chẽ
giữa đại não, cơ quan vận động, hệ thần kinh, cơ quan thực vật được
nâng cao, khả năng phối hợp và thích nghi được hoàn thiện.
Thần kinh cơ và phối hợp vận động là thuộc tính sinh lý tất yếu cần
thiết trong bóng chuyền. Các đặc tính này được cụ thể hóa là sự hài hòa
không gian, các động tác của đấu thủ với bóng. Ta biết thực hiện động
tác bật nhảy với tăng tốc cao, yêu cầu cơ bắp phải dùng lực tối đa. Như
vậy yêu cầu những thuộc tính tâm lý chuẩn bị cho phát triển thể lực bột
phát sinh ra trong thời gian rất ngắn. Dẫn đến các quá trình chuyển hóa
cung cấp phải mạnh tương ứng mới có thể thảo mãn yêu cầu thi đấu. Trong
quá trình chuyển hóa này nhờ chính ATP và các quá trình sinh hóa chuẩn bị
cho quá trình tái tổng hợp chúng. Quá trình này thường sinh ra Lactat tức quá
trình Glyolitic khi sợi cơ vận động nhanh, còn quá trình chuyển hóa sợi cơ

10

chậm là quá trình yếm khí hoặc oxi hóa và chuyển hóa Glycogen/ Glycoza khi
mở tự do sử dụng làm chuyển hóa cơ.
Tập luyên bóng chuyền nhiều năm, ngoài việc nâng cao các chức
năng hệ thống trong cơ thể, phát triển thể chất con người , mặt khác còn
giúp người tập hình thành nhân cách và các phẩm chất quý giá như lòng
dũng cảm, tinh thần tập thể, ý chí quyết thắng, ý thức tổ chức kỷ luật,
tính quyết đoán trong việc xử lý các công việc , củng cố các kỹ năng , kỹ
xảo cần thiết trong cuộc sống.
1.4. Đặc điểm kỹ thuật đệm bóng và các yếu tố chi phối kỹ thuật động tác
• Cơ sở lý luận của việc thực hiện kỹ thuật đệm bóng
Các động tác của các môn thể thao nói chung, bóng chuyền nói
riêng được hình thanh trên cơ sở phản xạ của con người. Phản xạ là phản
ứng của cơ thể đối với kích thích từ môi trường bên ngoài và bên trong
cơ thể, được thực hiên với sự tham gia của thần kinh trung ương. Phản
xạ của con người biểu hiện khi cơ thể có những phản ứng lại đối với
những tác đông đặc biệt là những tấn công từ những vật thể tới mình.
Phản ứng đó biểu hiện như : tránh, đỡ, đá…vật thể.
Kỹ thuật đệm bóng trong bóng chuyền cũng được hình thành dựa
trên cơ sở đó,khi bóng đến con người đã phản ứng lại ban đầu là những
phản xạ không điều kiện, con người có những phản ứng vô quan biểu
hiện người ta có thể tránh bóng hoặc dùng tay, chân để đỡ bóng bảo vệ
cơ thể. Qua quá trình tập luyện những hoạt động đó trở thành phản xạ có
điều kiện. Phản xạ có điều kiện sẽ ngày càng hoàn thiện và phát triển
nếu con người tích cực luyện tập.Kỹ thuật đệm bóng cũng là một trong
những phản xạ có điều kiện đó. Quá trình tập luyện kỹ thuật đệm bóng
đã biến động tác này dần trở thành kĩ năng kỹ xảo.
Trong tập luyện và thi đấu thể thao: tấn công và phòng thủ là hai
mặt mâu thuẫn của một thể thống nhất. Chúng có mối quan hệ biện

11

chứng với nhau, phòng thủ là cơ sở của tấn công và ngược lại, 2 mặt ấy
dựa vào nhau và thúc đẩy nhau phát triển.
Đối với môn bóng chuyền, bốn dạng kỹ thuật đặc trưng đó là:
phát bóng, đập bóng, chuyền bóng, đệm bóng. Những loại kỹ thuật này
có quan hệ biện chứng với nhau như mối quan hệ giữa chuyền bóng và
đập bóng, đệm bóng với chuyền bóng cao tay …Những loại kỹ thuật
trong bóng chuyền bao hàm những hình thái động tác khác nhau. Song
kỹ thuật đệm bóng tưởng như dễ học, dễ thực hiện nhưng để đạt mức độ
chuẩn và chính xác là rất khó. Vì vậy, kỹ thuật đệm bóng không nên thực
hiện ở trạng thái tĩnh mà phải thực hiện ở trạng thái động (thường xuyên
di chuyển). Ngoài ra, còn phải có người phối hợp tập luyện.
Đệm bóng bằng hai tay là kỹ thuật cơ bản trong bóng chuyền, nó
đóng vai trò quan trọng, vừa là hạt nhân trên sân vừa là người chỉ huy
điều hành để đưa bóng đến vị trí tấn công. Khi chuyền bóng từ dưới lên
cao hơi chếch về trước theo hướng bóng đi đồng thời phải phối hợp lực
toàn thân: chân đạp đất duỗi các khớp, dùng sức đạp hông, vai, cánh tay,
cẳng tay.
Theo xu thế bóng chuyền hiện đại, người tập muốn thực hiện kỹ
thuật đệm bóng chuẩn yêu cầu phải di chuyển nhanh, linh hoạt và có sự
phán đoán bóng tốt. Để đạt được yêu cầu đó, người tập phải nắm vững
kỹ thuật, biết cảm giác dùng sức tốt, phán đoán chính xác đường bóng di
chuyển tới, biết duy trì trạng thái tâm lý.
Từ những đặc điểm trên đòi hỏi VĐV phải có sự chuẩn bị toàn diện về
thể lực, tâm lý tổng hợp. Sự di chuyển nhanh từ các tư thế xuất phát khác nhau
đòi hỏi người tập phải nhận định nhanh những tình huống trong trận đấu.
Cơ sở để thực hiện kỹ thuật đệm bóng có hiệu quả cao là dựa trên
một số yếu tố như sau: Di chuyển nhanh, linh hoạt, xử lý kịp thời tình huống
trận đấu,biết duy trì trạng thái tâm lý, tăng cường sự phối hợp đồng đội…

1.3.

Đặc điểm kỹ thuật đệm bóng

12


Trong thi đấu bóng chuyền hiện đại, với uy lực tấn công nhanh mạnh từ
các quả phát và đập bóng của đối phương thì kỹ thuật đệm bóng được vận
dụng rất phổ biến và có hiệu quả cao. Kỹ thuật đệm bóng thấp tay bằng 2 tay
bao gồm các giai đoạn sau:
Tư thế chuẩn bị: người phòng thủ đứng ở tư thế trung bình chân trước,
chân sau, hoặc hai chân rộng bằng vai. Hai tay co tự nhiên ở khớp khuỷu, mắt
luôn quan sát bóng đến.
Giai đoạn đánh bóng: Cầu thủ dùng bước đi bộ hoặc chạy, nhảy để di
động tới vị trí đối diện với hướng bóng đến. Để bóng tiếp xúc thuận lợi, cầu
thủ cần hạ thấp trọng tâm bằng cách gấp gối ở mức độ cần thiết, hai cánh tay
ép sát vào ngực, đưa ra đón bóng ở tầm ngang thắt lưng, cách thân người một
cánh tay (là tốt nhất), điểm tiếp xúc bóng là mặt phẳng của hai cẳng tay. Động
tác đánh bóng được phát lực đồng thời từ đạp chân duỗi mạnh ở khớp gối
nâng trọng tâm hướng lên trên và ra trước. Lúc này hoạt động của cổ tay hơi
hướng xuống, các nhóm cơ cẳng tay căng ra đánh bóng, thời gian chạm bóng
rất ngắn nên động tác tay vươn theo bóng có ý nghĩa rất quan trọng để điều
chỉnh hướng bóng cần đệm đến.
Kết thúc động tác: Tay vươn theo bóng khoảng ngang tầm ngực thì dừng
lại. Động tác ghì và gập cổ tay ở giai đoạn cuối có ý nghĩa quan trọng trong
đệm bóng thấp tay bằng hai tay để tránh phạm lỗi dính bóng hoặc hai lần
chạm bóng. Sau đó, cầu thủ nhanh chóng trở về tư thế chuẩn bị cho các hoạt
động tiếp theo.
Kỹ thuật đệm bóng chỉ được áp dụng khi đón những quả bóng ở tầm thấp

mà không thể nào đỡ ở trên không được. Trong kỹ thuật này cũng được thể hiện
ở hai dạng đó là: kỹ thuật đệm bóng bằng hai tay và đệm bóng một tay.
1.4.

Các yếu tố chi phối kỹ thuật đệm bóng

13


Qua phân tích những đặc điểm kỹ thuật trên, ta thấy muốn thực
hiện tốt kỹ thuật có hiệu quả cao thì người tập phải có trình đọ thể lực
tốt, nắm vững các yếu lĩnh kỹ thuật và có tâm lý tốt.
Thể lực chung và thể lực chuyên môn có vai trò quan trọng để
nâng cao hiệu quả kỹ thuật đệm bóng. Tuy nhiên, không phải có thể lực
tốt là có kỹ thuật tốt. Muốn có kỹ thuật đệm bóng tốt, người tập phải
nắm được yếu lĩnh kỹ thuật cơ bản. Yếu lĩnh kỹ thuật của đệm bóng là:
động tác di chuyển phối hợp đệm bóng, góc độ hình tay đệm bóng, khả
năng phán đoán đường bóng đến, kết hợp với cảm giác không gian, thời
gian và điểm tiếp xúc bóng.
Ngoài ra, một yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới kỹ thuật đệm bóng
là yếu tố tâm lý. Nếu bình tĩnh, mạnh dạn, kiên trì có thể làm cho kỹ
thuật đạt được độ chuẩn xác và hiệu quả cao.

14


Chương 2

MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ, PHƯƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU
2.1. Mục đích nghiên cứu:

Mục đích nghiên cứu đề tài nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả
cho học tập môn Giáo dục Thể chất nói chung và môn bóng chuyền nói
riêng, giúp cho học sinh nâng cao trình độ thể lực để tập luyện hiệu quả
và phát triển năng khiếu bóng chuyền.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để giải quyết mục đích nghiên cứu đề ra, đề tài đã tiến hành giải
quyết các nhiệm vụ nghiên cứu sau:
- Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu thực trạng công tác giảng dạy và học tập kỹ
thuật đệm bóng của học sinh trường THPT Thái Nguyên.
- Nhiệm vụ 2: Nghiên cứu lựa chọn một số bài tập nhằm hoàn thiện và
phát triển kỹ thuật đệm bóng cho học sinh trường THPT Thái Nguyên.
2.3. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu các nhiệm vụ trên, trong quá trình nghiên cứu đề tài
đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
2.3.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu
Thông qua việc tham khảo tài liệu trong sách, báo, và kết quả
nghiên cứu của các nhà chuyên môn từ đó hình thành cơ sở lý luận tạo
điều kiện cho việc phân tích đánh giá khả năng học tập môn bóng chuyền
của học sinh một cách chính xác.
2.3.2. Phương pháp quan sát sư phạm
Là phương pháp quan sát trực tiếp các buổi học chính khóa của học
sinh, theo dõi các phương pháp giáo viên sử dụng nhằm hoàn thiện kỹ thuật
đệm bóng. Qua đó đánh giá được những sai lầm chủ yếu trong học kỹ thuật
đệm bóng, để tìm ra các bài tập hợp lý, khoa học và đạt hiệu quả cao nhất.

15


2.3.3. Phương pháp phỏng vấn
Đề tài chúng tôi sử dụng phương pháp này nhằm xác định thực trạng

trình độ tập luyện của học sinh thông qua việc phỏng vấn các thầy cô giáo
trực tiếp giảng dạy và học sinh tham gia tập luyện trên cơ sở đó có những căn
cứ xác thực để đánh giá chính xác mức độ tập luyện kỹ thuật đệm bóng của
học sinh. Từ đó đưa ra phương pháp tập luyện cho phù hợp. Đề tài tiến hành
hình thức phỏng vấn trực tiếp và gián tiếp bằng phiếu hỏi.
2.3.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Phương pháp này chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm để kiểm nghiệm
đánh giá tính hiệu quả của các bài tập ứng dụng.
Sử dụng phương pháp thực nghiệm song song với hai nhóm học sinh.
- Nhóm thực nghiệm: 30 học sinh nam lớp 12A5 trường THPT Thái Nguyên.
- Nhóm đối chứng: 30 học sinh nam lớp 12A3 trường THPT Thái Nguyên.
Nhóm thực nghiệm: Sử dụng các bài tập mà chúng tôi đã lựa chọn làm
phương tiện chính để hoàn thiện kỹ năng đệm bóng chuyền.Nhóm đối chứng:
Sử dụng các bài tập mà các giáo viên của trường đã sử dụng.
Việc áp dụng các bài tập đã lựa chọn được áp dụng một tuần hai buổi,
mỗi buổi từ 30 – 45 phút.
2.3.5. Phương pháp toán học thống kê
Đề tài chúng tôi sử dụng phương pháp toán học thống kê để xử lý các số
liệu thu thập được trong quá trình nghiên cứu. Các thuật toán mà chúng tôi sử
dụng là:
a. Số trung bình:
- Ký hiệu: X
xi
- Số trung bình cộng: X= ∑
n
- Trong đó: X : là số trung bình cộng.
∑: ký hiệu tổng.
Xi: giá trị quan sát thứ i.
n: số cá thể

16


b. Phương sai (δ2):

Công thức: δ 2 = ∑

(X i −X)2

, với n ≥ 30
n
c. Độ lệch chuẩn (δ): nói lên sự phân tán của các chỉ số Xi xung quanh giá
trị trung bình được tính theo công thức:
δ=

=

d. Công thức so sánh 2 số trung bình: với n ≥ 30

t

=

(X −X )
1

2

δ 12 δ 2 2
+

n1 n 2

2.4. Tổ chức nghiên cứu:
2.4.1. Thời gian nghiên cứu:
Đề tài tiến hành nghiên cứu từ: tháng 9 năm 2010 đến tháng 5 năm
2011 và chia thành các giai đoạn sau:
Bảng 2.1. Nội dung và thời gian nghiên cứu
STT
1

2

3

Giai đoạn

Nội dung

Thời gian

1

Xác định vấn đề nghiên cứu, thu thập
Từ tháng
tài liệu có liên quan, lập đề cương và
9/2010 –
bảo vệ đề cương.
tháng 10/2010

2

Hoàn thành phần tổng quan và những
Từ tháng
cơ sở lý luận của đề tài, giải quyết
10/2010 –
nhiệm vụ 1 và 2.
tháng 4/2011

3

Xử lý số liệu nghiên cứu, viết hoàn
thành đề tài, bảo vệ kết quả nghiên cứu.

2.4.2. Đối tượng nghiên cứu

17

Từ tháng
4/2011 tháng 5/2011


- Chủ thể: Các bài tập nhằm hoàn thiện và phát triển kỹ thuật đệm bóng.
- Khách thể: 60 học sinh nam lớp 12A3 và 12A5 trường THPT Thái Nguyên.
2.4.3. Địa điểm nghiên cứu
Đề tài được tiến hành nghiên cứu tại Trường ĐH Sư Phạm và
Trường THPT Thái Nguyên.

18

Chương 3
KẾT QUẢ VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Thực trạng công tác giảng dạy và học tập kỹ thuật đệm bóng của học
sinh trường THPT Thái Nguyên
Quá trình giải quyết nhiệm vụ này chúng tôi tiến hành quan sát thực
tế các buổi học bóng chuyền của học sinh trường THPT Thái Nguyên.
Tiết học chỉ kéo dài 45 phút, trong khi chỉ có 10 tiết/1 kỳ học dành cho
nội dung bóng chuyền, khi lên lớp các nội dung học tập chỉ mang tính
giới thiệu chung chung, kỹ thuật đệm bóng chỉ được tập trung 2 tiết. Các
bài tập mà giáo viên thường dùng khi giảng dạy nội dung đệm bóng cho
học sinh là: Tư thế chuẩn bị, đệm bóng qua lại…. Vì vậy chưa đi sâu vào
việc hoàn thiện và phát triển kỹ thuật đệm bóng. Ngoài thời gian học
chính khóa học sinh ít có thời gian và điều kiện tập luyện hoặc tập luyện
chưa hiệu quả.
Kết thúc nội dung giáo viên tiến hành kiểm tra kỹ thuật đệm bóng
bằng 2 bài tập sau:
 Bài 1: Đệm bóng vào ô quy định.
• Mỗi học sinh đệm 5 quả, học sinh được kiểm tra thực hiện đệm
bóng do bạn tung đến, điểm bóng rơi lệch với hướng bóng đến 45 độ và
rơi vào đúng ô vuông ( cạch 2m). Khoảng cách từ người kiểm tra đến ô
quy định là 2,5 – 3m. Độ cao bóng 2.3 - 3(m),
450

• Đánh giá:

2m

+ Điểm 9 – 10: Đệm 4-5 quả đủ độ rơi đúng ô vuông, đúng kỹ thuật
động tác, phối hợp thân người và 2 tay hợp lý.
19

+ Điểm 7 – 8: Đệm 3 quả. (Đánh giá như trên).
+ Điểm 5 – 6: Đệm 2 quả (Đánh giá như trên).
+ Điểm 3 – 4: Đệm 1 quả (Đánh giá như trên).
+ Điểm 1 – 2: 0 quả (Đánh giá như trên).
 Bài 2: Đệm bóng:
• Thực hiện: Mỗi học sinh đệm 5 quả bóng do người phục vụ (bạn
cùng lớp) tung, người tập đệm về vị trí người phục vụ, khoảng cách giữa
2 người là: 2.5 – 3m.
• Đánh giá:
+ Điểm 9 – 10: 4 quả đạt độ cao 2.5 – 3m so với mặt đất, tay tiếp
xúc đúng, phối hợp tay chân và thân người.
+ Điểm 7 – 8: 3 quả (đánh giá như trên)
+ Điểm 5- 6: 2 quả (đánh giá như trên)
+ Điểm 3- 4: 1 quả (đánh giá như trên)
+ Điểm 1- 2: 0 quả (đánh giá như trên)
Kết quả kiểm tra 120 học sinh nam của 6 lớp khối 12 trường THPT
Thái Nguyên như sau:
- Điểm 9 -10 :
= 5 học sinh (4.2%)
- Điểm 7 - 8:
= 20 học sinh (16.6%)
- Điểm 5 - 6:
= 60 học sinh (50%)
- Điểm 1 - 4:
=
35 học sinh (29.2%)
Qua quan sát và theo dõi quá trình giảng dạy, học tập nội dung đệm bóng
của học sinh lớp 12 trường THPT Thái Nguyên, chúng tôi thấy các bài tập

được áp dụng giảng dạy nội dung đệm bóng chưa mang lại hiệu quả, số học
sinh đạt điêm khá và giỏi còn ít, điểm kém còn nhiều.

20


3.2. Nghiên cứu lựa chọn một số bài tập nhằm hoàn thiện kỹ thuật đệm
bóng trong bóng chuyền của học sinh trường THPT Thái Nguyên
3.2.1. Cơ sở lý luận để lựa chọn bài tập.
Qua tìm hiểu chúng tôi đã tổng hợp được những sai lầm chủ yếu và
nguyên nhân dẫn đến sai lầm khi học kỹ thuật đệm bóng:
 Sai lầm
1. Bóng đi thấp
2. Bóng không đi theo ý muốn
3. Đánh bóng không có lực
4. Đệm bóng thiếu chủ động
 Những nguyên nhân dẫn đến những sai lầm đó là:
1. Thể lực chung yếu, phản xạ chậm
2. Chưa nắm vững kỹ thuật cơ bản
3.

Khả năng phán đoán bóng đến chưa chính xác

4.

Góc độ, hình tay đón đệm bóng không hợp lý

5. Chưa phối hợp lực tay, chân và thân người
6. Kỹ thuật động tác chưa hoàn thiện
7. Yếu tố tâm lý không ổn định

8. Cảm giác không gian kém, xác định điểm rơi của bóng yếu
Để có thể đánh giá tính chủ quan trong việc xác định các sai lầm
thường mắc và nguyên nhân mắc những sai lầm đó, chúng tôi sử dụng
phương pháp phỏng vấn gián tiếp bằng phiếu hỏi, đối tượng phỏng vấn
là các giáo viên trường THPT Thái Nguyên, các thầy (cô), HLV trường
ĐHSP Thái Nguyên. Kết quả phỏng vấn được trình bày ở bảng sau.

21


Bảng 3.1: Kết quả phỏng vấn về những sai lầm thường mắc phải và những
nguyên nhân đẫn đến sai lầm khi hoàn thiện kỹ thuật đệm bóng (n = 15)
Kết quả phỏng vấn

Nội dung phỏng vấn

Số phiếu
thu về

Số phiếu
tán thành

Tỷ lệ
%

Bóng đi thấp

15

13

86,7

Bóng không đi theo ý muốn

15

15

100

Đánh bóng không có lực

15

14

93,3

Đỡ bóng không chủ động

15

12

80

Nguyên nhân dẫn đến
sai lầm

Kết quả phỏng vấn
Số phiếu
thu về

Số phiếu
tán thành

Tỷ lệ
%

- Nguyên nhân sai lầm 1

15

12

80

- Nguyên nhân sai lầm 2

15

15

100

- Nguyên nhân sai lầm 3

15

15

100

- Nguyên nhân sai lầm 4

15

15

100

- Nguyên nhân sai lầm 5

15

14

93.3

- Nguyên nhân sai lầm 6

15

15

100

- Nguyên nhân sai lầm 7

15

14

93.3

- Nguyên nhân sai lầm 8

15

15

100

Kết quả thu được ở bảng trên cho thấy học sinh lớp 12 trường THPT
Thái Nguyên khi học kỹ thuật đệm bóng thường mắc những sai lầm sau:
 Sai lầm
1. Bóng đi thấp
2. Bóng không đi theo ý muốn
3. Đánh bóng không có lực
4. Đệm bóng thiếu chủ động
22


 Những nguyên nhân sau:
1. Thể lực chung yếu, phản xạ chậm
2. Chưa nắm vững kỹ thuật cơ bản
3. Khả năng phán đoán bóng đến chưa chính xác
4. Góc độ, hình tay đón đệm bóng không hợp lý
5. Chưa phối hợp lực tay, chân và thân người

6. Kỹ thuật động tác chưa hoàn thiện
7. Yếu tố tâm lý không ổn định
8. Cảm giác không gian kém, xác định điểm rơi của bóng yếu
Các sai lầm xem ra đơn giản xong để khắc phục những sai lầm
đó là cả một quá trình luyện tập lâu dài . Đối với hoạt động của các môn
thể thao có chu kỳ nói chung, việc tiếp thu kỹ thuật lặp đi, lặp lại nhiều
lần. Vì vậy việc tiếp thu kỹ thuật tương đối đơn giản. Nhưng ngược lại,
kỹ thuật của môn bóng chuyền là hoạt động không có chu kỳ, luôn luôn
thay đổi theo tình huống. Kỹ thuật xem ra có vẻ đơn giản, nhưng không
thể thực hiện hoàn chỉnh kỹ thuật ngay từ những lần tập đầu tiên.
Trên cơ sở tham khảo ý kiến của các chuyên gia, các huấn luyện
viên bóng chuyền, một số tài liệu chuyên môn và thực tế quan sát quá
trình giảng dạy, huấn luyện. Muốn hoàn thiện kỹ thuật đệm bóng người
ta phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Trước hết trong quá trình tập luyện phải tự giác, tích cực, có lòng đam
mê, có nghị lực và ý chí cao của bản thân. Tự giác, tích cực trong học tập, rèn
luyện giúp người học chủ động nghiên cứu kỹ thuật kỹ càng trong khi học và
sau khi học để áp dụng vào thực tế và đạt được hiệu quả.
- Tập luyện phải thường xuyên có hệ thống, phải tập theo trình tự
đơn giản đến phức tạp, từ dễ đến khó. Tránh tình trạng chạy theo động
tác mới cao hơn khi chưa hoàn thiện động tác cơ bản, đơn giản. Việc
nắm vững kỹ thuật cơ bản giúp người tập nâng cao hiệu quả trong thi
23


đấu, đồng thời tạo điều kiện vững chắc cho sự sáng tạo chiến thuật trong
thi đấu. Việc củng cố nâng cao tập luyện các bài tập kỹ thuật có ý nghĩa
rất quan trọng. Do vậy, ở giai đoạn đầu tập luyện người tập dễ mắc phải
những sai lầm và có những động tác thừa không chuẩn xác kỹ thuật chính vì
vậy mà khi tập luyện, giảng dạy kỹ thuật đệm bóng trong bóng chuyền. Giáo

viên cần sử dụng nhiều phương pháp sáng tạo, tận tình giúp đỡ học sinh khắc
phục những sai lầm mắc phải trong thực hiện động tác.
3.2.2. Xác định một số bài tập nhằm hoàn thiện kỹ thuật đệm bóng
Dựa trên cơ sở lý luận chung, chuyên môn về phương pháp huấn luyện
giảng dạy bộ môn bóng chuyền. Kết hợp với quan sát các giờ lên lớp và trao
đổi với các giáo viên. Ngoài ra để đảm bảo tính khách quan trong quá trình
lựa chon các bài tập chúng tôi tiến hành phỏng vấn trực tiếp các giáo viên, các
huấn luyện viên bóng chuyền để lấy ý kiến đánh giá lựa chọn các bài tập để
hoàn thiện, nâng cao hiệu quả kỹ thuật đệm bóng.
Một số bài tập mà chúng tôi lựa chọn nhằm hoàn thiện kỹ thuật đệm
bóng là:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Đệm bóng đổi hướng.
Đệm bóng kết hợp di chuyển
Đệm bóng đổi người.
Đệm bóng qua lại trên lưới.
Đệm bóng thay đổi cự ly.
Tự đệm bóng nhiều lần.
Di chuyển đón đệm bóng vào tường.
Tư thế chuẩn bị và di chuyển.

Đỡ phát bóng.
Đỡ gõ bóng nhẹ mạnh.

Trên cơ sở các bài tập chúng tôi tiến hành phỏng vấn gián tiếp bằng
phiếu hỏi đối với 15 giáo viên về khả năng áp dụng các bài tập trên nhằm
nâng cao kỹ thuật đệm bóng.

24


Kết quả phỏng vấn được trình bày ở bảng 3.2 (Số phiếu phát ra 15;
thu vào 15):
Bảng 3.2: Kết quả phỏng vấn lựa chọn bài tập hoàn thiện kỹ thuật đệm
bóng cho học sinh trường THPT Thái Nguyên
STT

Số người phỏng vấn ( n = 15 )

Tên bài tập

Số người đồng ý

Tỷ lệ %

1

Đệm bóng đổi hướng.

13

86.6

2

Đệm bóng kết hợp di
chuyển

12

80

3

Đệm bóng đổi người.

15

100

4

Đệm bóng qua lại trên lưới

15

100

5

Đệm bóng thay đổi cự ly

7

46.7

6

Tự đệm bóng nhiều lần

15

100

7

Di chuyển đón đệm bóng
vào tường

15

100

8

Tư thế chuẩn bị và di
chuyển

8

53.3

9

Đỡ phát bóng

14

93.3

10

Đỡ gõ bóng nhẹ mạnh

15

100

Từ bảng trên, chúng tôi sử dụng bài tập mà có 60% trở lên số người
đồng ý lựa chọn để đưa vào quá trình thực nghiệm.
Qua phương pháp tổng hợp tài liệu, quan sát sư phạm và phỏng vấn
các giáo viên, chúng tôi đã lựa chọn và xây dựng một số bài tập để sửa chữa
nhưng sai lầm thường mắc và hoàn thiện kỹ thuật đệm bóng như sau:
 Bài tập 1: Đệm bóng đổi hướng
• Chuẩn bị: Mỗi nhóm 3 học sinh đứng thành hình tam giác đều, mỗi
người cách nhau 2.5 – 3m.

25