Những xu thế quốc tế nổi bật tác động đến phát triển kinh tế xã hội của việt nam giai đoạn 2011-2020

VIEN
KHOA HOC
XA HOI
VIET
NAM
•
•
•
•

NHIEM VU NGHIEN CU*U
•

•

NHLTNG x u t h e q u o c t e n o i b a t t a c

bong

den

PHAT TRIEN KINH TE XA H Q I CUA VIET NAM
GIAI DOAN
2011-2020
•
BAO CAO TOM TAT

Chu nhiem: GS.TS. Nguyen Xuan Th^ng

Ha N oi-2 0 1 1

D A N H S A C H N H ir N G N G l/O fI T H A M G I A N H I E M V U N G H I E N C U tJ

1. GS.TS. Nguyen Xuan Thang (chu nhiem)
2. GS. TS. Do Tiln Sam
3. TS. Cu Chi Loi
4. TS. Nguyen An Ha
5. TS. Dang Xuan Thanh
6. TS. Bui Truong Giang
7. TS. Bui Nhat Quang
8. TS. Nguyen Huy Hoang
9. TS. Nguyen Manh Hung


MUC LUC
m c J d Au

............................................................................................................... 1

NHAN DIEN CAC XU THE TOAN CAU............................................................3
1. Toan cau hoa tiep tuc gia tang ve quy mo, trinh do, tinh chat song theo cac gia
t6c bien dong kho luong......................................................................................... 3
2. Xu the phat trien nhanh va pho bien cua kinh te tri thuc va kinh te dich vu tro
thanh dong lire chfnh thuc day nen kinh te toan cau............................................... 4
3. Tirang quan sue manh giira cac cuong quoc dang thay doi rat nhanh va khac
thuang.................................................................................................................... 5
4. Vai tro cua cac nuoc dang phat trien gia tang va se la dong lire chinh trong tang
truong va phat trien cua nen kinh te toan cau ........................................................6
5. Trong 10 nam tdi, xet tren tong the, xu the hoa binh, hop tac va phat trien van
noi tro i....................................................................................................................6

6. The giai van tiem an cac nguy ca mat an toan, it trat tu voi nhung thay doi rat
mat can bang...........................................................................................................7
NHAN DIEN CAc XU THE 6 KHU VUC........................................................... 8

7. Chau A, dac biet la Dong A, tiep tuc gift dirge nhip do tang truong cao va phat
trien nang dong trong giai doan 2011-2020............................................................ 8
8. Trung Quoc dang ve lai cuc dien phat trien moi va ngay cang the hien ro tiem
nang va sue manh trong viec sap xep cac luat chai cua Chau A noi chung va Dong
Nam A noi rieng.................................................................................................... 11
9. Tinh hinh Bien Dong van con dien bien phuc tap, tao ra nhung thach thuc doi
voi an ninh, on dinh va phat trien cua cac nuoc trong khu virc.............................. 12
KETLUAN...................................................................................................... 16
Danh muc tai lieu tham khao chon loc............................................................. 17


MO DAU
r

r

t

f

'

)

Nhiem vu nghien cuu cap bo “Nhung xu the quoc te noi bat tac dong
den phat trien kinh te xa hoi cua Viet Nam giai doan 2011-2020” dugc hoan

r

r

\

9

thanh trong boi canh tinh hinh dat nuoc co nhieu buac chuyen to lan sau 25
nam Doi mai, dac biet la khi buac vao thuc hien cac Nghi quyet cua Dai hoi
Dang Cong San Viet Nam lan thu XI, Chien luge phat trien kinh te - xa hoi
giai doan 2011 - 2010 va Ke hoach phat trien kinh te - xa hoi 5 nam 2011 2020, va sau hem 3 nam Viet Nam tree thanh thanh vien chinh thuc cua To
chuc Thuong mai the giai (WTO).
Nhiem vu nghien cuu nay co muc tieu:
r

>

f

r

>

1. Phan tich, danh gia da chieu nhung xu the quoc te mai nham phat
r

y

f

'f

\

hien nhung van de dat ra trong cac bien chuyen toan cau va khu
vuc;
r

f

r

2. Danh gia nhung tac dong chu yeu cua nhung xu the mai nay doi
voi the giai, khu vuc va Viet Nam; va
3. De xuat nhung phuang huang dieu chinh, hoach dinh chien luge,
chinh sach phat trien kinh te - xa hoi cua Viet Nam trong giai doan
2011

-

2020 .
r

r

Bao cao tom tat ket qua nghien cuu nay cua nhiem vu phan tich 9
r

r

>

>

_____

r

>

tuyen van de trong tanl, gom: Toan cau hoa va nhung dong thai mai; xu the
•>

r

r

r

\

phat trien cua kinh te tri thuc, kinh te dich vu va mang san xuat toan cau;
r

r

■>

tuang quan lire lugng giiia cac cuong quoc tren the giai; sir noi len cua cac

nuoc dang phat trien; xu the hoa binh, hap tac va phat trien; nhung van de an
ninh phi truyen thong noi bat; cac xu the phat trien a Dong A; Trung Quoc
tang cuang mo rong anh huang xuong phia Nam; va van de bien Dong va
l


trien vong. Nhung danh gia ve tac dong cua cac xu the quoc te noi bat noi
r

•>

r

t

tren doi voi phat trien kinh te-xa hoi cua Viet Nam va cac kien nghi chinh
sach dugc trinh bay trong bao cao kien nghi cua nhiem vu.

2


NHAN DIEN CAC XU THE TOAN CAU
•

•

_

'

r

'

r

1. Toan cau hoa tiep tuc gia tang ve quy mo, trinh do, tinh chat
f

w

song theo cac gia toe bien dong kho lircmg
Cac qua trinh di chuyen tu do cua hang hoa, dich vu, von, nguon nhan
lye va ke ca cac tai san van hoa tinh than...se tiep tuc tang nhanh. Chung
n

r

'

day nhanh cac qua trinh lien ket-hoi nhap va lam sau sac hon tinh tuy thuoc
lan nhau giua cac nen kinh te va khu vuc. Su dan xen cua cac qua trinh hoi
nhap da phuong, khu vuc va song phuong dang dua the giai den mot “cau
•\

r

r

f

true ma tran” cac FTA tren nhieu tuyen va nhieu cap do. Theo do, quoc gia,
khu vuc nao tro thanh tam diem, dau moi cua cac FTA nay se co vai tro noi
r

r

\

bat trong he thong kinh te toan cau.
\

r

r

\

r

Tuy nhien, nen kinh te the giai va toan cau hoa kinh te vua trai qua
m ot thach thuc nghiem trong la cuoc khiing hoang tai chinh va suy thoai
kinh t i toan cau nam 2008-2009. Cuoc khung hoang cho thay nhung rui ro
kho lucmg cua he thong tai chinh the giai va su phat trien thieu ben vung cua
>

r

r

?

\

r

nen kinh te toan cau. No boc lo diem yeu cua nhung nen kinh te tu ban chu
■
»

f

f

r

r

nghla phat trien nhat, noi cac cong ty bat chap rui ro chay theo lgi nhuan toi
da va kha nang de bi ton thuong cua cac nen kinh te dang phat trien da bi tac
dong sau sac do le thuoc qua nhieu vao xuat khau va dau tu nuac ngoai.
r

r

f

^

r

Cuoc khung hoang dang dat ra van de tai cau true nen kinh te cua cac quoc
gia va the giai de tao lap lai nen tang cho su phat trien ben vung, thong qua
r

f

»

9

r

f t

hai qua trinh chu yeu la tang nang suat va chuyen doi ca cau kinh te.
r

\

Cuoc khung hoang se tao ra lire can mai doi vai qua trinh toan cau hoa
kinh te khi no tao dieu kien cho chu nghla khu vuc gia tang. Bieu nay co the
1 Vu Minh Khucmg. 2010. Doi dieu ve cai cach ca cau nen kinh te.
/>
3


khien cho cac thoa thuan tir do hoa thuang mai song phuong va khu vuc
(FTA) tiep tuc bung no nhat la khi cac giai phap a tarn quoc gia da tro nen
16i thoi con cac giai phap a quy mo toan cau mai chi la sa khai.

2.

Xu the phat trien nhanh va pho bien cua kinh te tri thirc va

kinh te djch vu tro1thanh dong lire chinh thuc day nen kinh te toan cau
r

\

r

r

f

\

r

Thu nhat, nen kinh te the giai dang chuyen nhanh sang nen kinh te tri
thuc. Dieu dang luu y han la cung vai xu huang nay la xu huang dich vu
■y

r

f

f

>

/

\

r

hoa nen kinh te the giai. Neu nhu nhung nen kinh te dich vu truyen thong
tru ac day hinh thanh dua tren mot so lgi the vat chat nhat dinh nen kinh te
dich vu hien dai co nhieu diem tuang dong vai kinh te tri thuc nen con co
the goi la nen kinh te dich vu tri thuc.2
Thu hai, cung vai su xuat hien cua nen kinh te dich vu tri thuc la su
xuat hien cua xa hoi tieu dung tri thuc va sang tao. Trong xa hoi nay, con
nguai co nhu cau nhieu han doi vai cac san pham phi vat chat cua dich vu
thuoc nhung thang bac nhu cau cao han. Xa hoi tieu dung cac san pham giau
tinh tri thuc va sang tao hay con goi la xa hoi tri thuc truac het se xuat hien
a cac nuac phat trien phuong Tay. Tai cac nuoc dang phat trien, tien than
cua xa hoi tri thuc se la cac xa hoi hoc tap, noi giao due, dao tao va phat
trien nguon nhan luc dugc uu tien hang dau.
Thu ba, buac chuyen nhanh sang nen kinh te tri thuc dang dua den cho
r

r

9

r

r

the giai 3 tiep can phat trien mai: (l)L ai the so sanh va lgi the canh tranh
cua giai doan tai thuoc ve nhung nganh dua tren tri thuc va cong nghe cao;
(2) Nguon luc phat trien quan trong nhat la tri tue con nguai phai tra thanh
su lua chon uu tien trong chien luge phat trien cua mgi nuac; va (3) Trong
2 B e tai K.X.01.18/06-10. Luan cu khoa hoc cho viec phat trien nganh dich vu Viet Nam den nam 2020.
Bao cao tong hop.


h e thong phan cong lao dong quoc te mai, “mang san xuat va chuoi gia tri
to an cau” tra thanh khuon kho phat trien mai de moi nuac tim kiem kha
nang tham gia phat trien mot cach hieu qua nhat theo lgi the dac thu nham
'
•
r r
ta n dung dugc cac ca hoi cua qua trinh toan cau hoa va hoi nhap quoc te.
3.

r

—

r

Ttrong quan sire manh giira cac circmg quoc dang thay doi rat

nhanh va khac thircmg
r

__

x.

•>

r

Trung Quoc va An Do dang noi len nhu nhung doi thu canh tranh Ion
r

y

r

r

t

nhat ve kinh te va khoa hoc cong nghe doi vai cac nuac phat trien. Tu mot
trat tu the giai dan cuc (mot sieu cuang My) va nhieu trung tam phat trien,
the giai dang dung truac kha nang hinh thanh xu the luang cuc (My va
Trung Quoc). Dac biet, thay doi l&n sau khung hoang tai chinh va suy thoai
r

\

r

r

r

r

r

kinh te toan cau la vi the kinh te cua My giam xuong con vi the kinh te cua
Trung Quoc tang len. Nam 2009, Trung Quoc da vugt Nhat Ban tra thanh
nen kinh te lan thu- hai the giai. Su lan manh cua Trung Quoc the hien qua
r

r

vai tro ngay cang quan trong han cua ca che G2 trong viec giai quyet cac
van de quoc te. Dong thai dieu nay cung tao ra cuoc canh tranh anh huang
r

r

__

gay gat han giua Trung Quoc vai My.
y

r

•>

r

Tuy nhien, trong muai nam tai, kho co nen kinh te nao co the thay the

nen kinh te My trong he thong kinh te toan cau mac dii My dang dung truac
mot thach thuc mai: tiep tuc giu vai tro to lan nhung khong con a vi tri doc
ton trong su van dong va phat trien cua nen kinh te the giai. Trong nhom cac
nen kinh te phat trien, bang “chien luge doi m ai,” den 2025, Nhat Ban co the
y

r

f

•>

y

r

tu “mot nen kinh te lan thu hai the giai chuyen sang mot nen kinh te manh
va ben vung.” EU cung se m a rong va doi mai de tiep tuc la cuc tang truong
lan trong trat tu phat trien mai. Do la chua ke den se co mot loat cac trung
tam phat trien mai dang noi len a chau A, chau Phi va My La Tinh.


4. Vai tro cua cac nutfc dang phat trien gia tang va se la dong lire
chinh trong tang trmfrig va phat trien cua nen kinh te toan cau.
Theo khuynh huang ma cua-hoi nhap, cac nen kinh te dang phat trien
co the tang truong vai toe do cao, muc thu nhap binh quan dau nguai gia
tang va tiep tuc nhich dan den muc cua cac nuac phat trien trong 10-20 nam
tai. Dieu nay se gop phan dua muc cua cac nuac dang phat trien len 50%
tong sue mua toan cau va day chinh la nhan to se tao cho cac nuac dang phat
trien kha nang tra thanh dong luc chinh trong su tang truong cua nen kinh te

toan cau.
Mot khia canh khac cung can dugc luu y la trong khi cac nuac phat
■
>

r

t

trien dang phai doi mat vai xu huang gia hoa dan so thi ngugc lai, cac nuac
dang phat trien lai dang co khuynh huang gia tang dan so manh va nha do, ti
r

*

r

\

le lao dong tre se tang manh, nhat la a An Do, Trung Quoc va cac nen kinh
te mai noi chau A khac. Su thay doi dugc tich hgp tu sue cau tang, ti le lao
dong tre cao va ti le nguai khong lao dong an theo giam se gop phan tao ra
dong luc ben vung cho sir tang truong the giai. Theo nhieu du bao, trong 10
r

r

7

nam tai, so quoc gia dang phat trien dat muc “tang truang kep” - tang dan

so len tren 100 trieu nguai va tang truang GDP dat tren 100 ti USD - se tang
r

f

r

tu 6 quoc gia hien nay len con so 10 quoc gia.
5. Trong 10 nam toi, xet tren tong the, xu the hoa binh, hop tac va
phat trien van noi troi
Cac nuac phat trien va cac nuac lan vua hap tac, vua tranh gianh anh
huang, song se su dung “quyen luc mem” nhieu han nen it kha nang tao ra
f

r

>

•>

sir doi dau ma tiep tuc hoa hoan va thoa hiep. Cac khu vuc dugc coi la diem
r

9

r

\

nong cua the giai co the cham lang diu song dieu kien va kha nang lay lan se

6


r

r

r

r a t it do vai tro cua cac dinh che da phuong se ngay cang gia tang va nhat la
cac cuong quoc dang rat can mot moi truong hoa binh on dinh cho cac chinh
sach phat trien dai han. Trong giai doan moi, nguy co chien tranh the giai la
it xay ra song cac cuoc chien tranh sac toe, xung dot ton giao va van nan
khung bo quoc te van tiep tuc xay ra va rat co the duoi nhung hinh thuc tinh
vi hon. Dieu do cung co nghla la moi truang hoa binh cho phat trien se tot
*w

r

r

r

hem song van ludn trong trang huong phai doi mat voi nhung bien dong
p h u c tap, kho du bao.
6. The gicri van tiem an cac nguy ccr mat an toan, it trat tir voi
*>

r

*

>

nhurng thay doi rat mat can bang
Tuy nhien, the gioi co the mat trat tu khi cac nguon luc phat trien dang
va se thieu hut nghiem trong. Mac du da chu trong vao cong nghe cao va
sach, cac nen kinh te moi noi “khong lo” dang tiep tuc dua tranh gianh giat
cac nguon nang luong. Nguy co xung dot va cac rui ro lien quan den viec
khac phuc cac thieu hut nay dang dua the gioi den nhung moi hiem hoa kho
luong. Su bung no cua cac cuong quoc moi noi voi tu cach la cac nha san
xuat/che tao Ion, ben canh mo ra ca hoi tang truong cho cac nuac khac, cung
'

t

r

y

r

t

r

r

r

se day van de canh tranh xuat khau len den muc het sue khoc net, gia tang
sue ep cac thi truong lao dong khong co ki nang va do do, se ap dat chi phi
dieu chinh ca cau, tao sue ep giam tien luong, giam an ninh viec lam, va gia
tang cac xung dot xa hoi a cac nuac khac.
r

r

>

Ngoai ra, the giai dang phai doi mat voi ngay cang nhieu nhung tham
hoa thien tai kho luong va het sue nguy hiem nhu dong dat, bao lut, han han,
song than.. .Dac biet, bien doi khi hau toan cau la moi de doa ngay cang
nghiem trong. Bien doi khi hau co the lam dao Ion nhung tien bo xa hoi f

r

\

kinh te ma the giai da dat dugc trong nhieu thap ky qua. No lam cho xung


d o t xuat hien nhieu hem bai lan song nguai dan chay khoi cac khu vuc bi
han han va hoac bi nuoc bien dang cao se de doa su on dinh cua cac lanh tho
con lai. Mot so chuyen gia con canh bao rang bien doi khi hau co the “ket
lieu” qua trinh toan cau hoa vao nam 2040, khi cac quoc gia se chuyen sang
xu the hucmg noi de bao ton cac nguon tai nguyen khan hiem.
NHAN DIEN CAC XU THE 0 KHU VU*C
•

«

•

7. Chau A, dac biet la Dong A, tiep tuc gift dirge nhip do tang
■>

trir.

r

r

-t

>

r

•>

r

Tiep theo Trung Quoc, An Do se nen kinh te co the lot vao top nam
nen kinh te Ion nhat the gioi vao nam 2030. Su phat trien manh cua cac nen
kinh te khac nhu: su doi moi cua nen kinh te Nhat Ban, vai tro gia tang cua
nen kinh te ASEAN voi tu cach la khu vuc nang dong, “dau moi” cua cac
tien trinh lien ket 6 Dong

A

va Chau

A

-Thai Binh Duong se dong gop to

Ion vao tang truong cao va phat trien ben vung 6 Chau A.
Mot dong luc moi khac cho tang truong Chau

A

la

su noi

len voi vai

tro ngay cang quan trong cua tang lop trung liru- mot tang lop tao ra nhu cau
r

t r

f

moi, co khuynh huong gan ket voi thi truong toan cau va ua thich tiep can
f

r

r

r

r

thi truong quoc te. Theo du bao cua Ngan hang the gioi, den 2030, Chau A
chi con chiem ti le 20% thay vi 50% trong tong so 10% so nguai ngheo nhat
the giai.
Nhu vay, hieu ung tang truong cua Chau

A

va cach thuc tiep can tang

truang cua khu vuc nay dang dua den mot tu duy phat trien mai cho cac
nuac trong khu vuc: tan dung cao do cac co hoi phat trien ma khu vuc tao ra
r

*

r

va hon nua, hoi nhap sau vao khu vuc la cach thuc toi uu de hap thu dugc


cac thanh qua cua cac tien trinh hap tac va phat trien trong khu vuc mang
lai.
Trong thai gian tai, co the thay ba xu huong hop tac khu vuc noi troi

la:
Thu nhat, hop tac phat trien sau trong khu vuc Dong

A

se tra thanh

A

khuynh huang chu dao. Su ma rong ve quy mo hap tac Dong

se di theo

phuong cham cua chu nghia khu vuc m a bang viec lien ket vai nhieu doi tac
la n khac va khong chi theo tiep can dia ly - kinh te. Tien tai Cong dong
t

r

f

Dong A dang dugc cac nuac trong khu vuc, nhat la Trung Quoc, Nhat Ban,
?

•>

Han Quoc tich cuc day nhanh.
My, EU va Nga dang dieu chinh chien luge kinh te quoc phong, an
9

9

ninh, ngoai giao theo su thay doi nay de: mot mat, khong bi dat ra ngoai cac
7 f
f
lgi ich cua mot khu vuc dang phat trien rat nang dong va co vi tri dia - chien
luge quan trgng nhat tren the giai; va mat khac, cac nuac lan va cac nuac
phat trien ben ngoai khu vuc khong he muon co mot tien trinh nhat the hoa
toan Chau

A tao ra nhung bat lgi ve chien luge doi vai ho trong tuang lai.

Tao ra mot cuc dien mai cua khu vuc rat co y nghla cho su dieu chinh
chien luge chinh sach cho cac nuac nho, di sau vi chinh su hien dien cua cac
nuac lan a day la nhan to can bang chien luge quan trgng de ngan can sue
ep bat lgi den tu mot nuac lan nay hoac mot nuac lan khac. Do do, cac
chuyen dong cua khu vuc Dong

A

trong

10 nam

tai se la hop tac va canh

tranh dan xen nhau, rat phuc tap.
Thu hai, hoi nhap khu vuc a Dong Nam
ve chieu sau.

9

A

se tiep tuc dugc day nhanh


ASEAN da de ra muc tieu tien tai cong dong vao nam 2015. Thuan lgi
16m nhat cho ASEAN de hoan thanh muc tieu nay la hien ASEAN da dat
r

r

-t

'

du g c quyet tam chinh tri rat cao doi vai viec xay dung cong dong. Uy tin
cu a ASEAN tren truang quoc te dang ngay mot nang cao va ASEAN cung
nhan dugc sir ung ho quoc te nhieu han doi vai ke hoach hoi nhap cua minh.
r

•>

r

y

•>

ASEAN cung xay dung dugc mot he thong the che ban dau, noi bat la viec
thong qua Hien chuang ASEAN, dinh ra lo trinh cu the han va cac bien
phap cho viec thuc hien Cong dong ASEAN.
Thach thuc lan nhat cua ASEAN la sir ly tam va chia re noi khoi. Khu
vuc Dong Nam A luon la noi tranh gianh anh huong va ASEAN luon chiu
tac dong manh cua quan he giua cac nuac lan dac biet la moi quan he
Trung-My. Ban than ASEAN cung de bi phan hoa do cac nuac co nhung
tinh toan va uu tien doi ngoai khac nhau. Cac mau thuan va xung dot tiem
r

r

9

^

tang, nhat la tranh chap chu quyen bien giai tren bo va tren bien, tai nguyen
thien nhien, bat on chinh tri noi bo va ly khai giua cac nuac ASEAN cung
gop phan lam cho tinh hinh khu vuc tra nen phuc tap, anh huang tieu cuc
den no luc hgp tac da phuong trong ASEAN.
Thu ba, hop tac Tieu vung Song Me Kong dang dugc cac nuac lan va
cong dong quoc te quan tam nhieu hon
Do co vi tri chien luge qu^n trong a luc dia Dong Nam A, Tieu vung
song Me Kong dang tra thanh noi thu hut su quan tam cua nhieu nuac lan
trong do co My, Nhat Ban va Trung Quoc. Trong chuang trinh hop tac Tieu
___

r

rv

9

f

vung, Trung Quoc da ho tra va trien \ hai xay dung mot he thong ca sa ha
^

f

r

r

tang xuyen quoc gia, trong do co hanh lang giao thong-kinh te Bac-Nam, cac
tuyen duong sat va duang thuy doc dong song Me Kong. Cung vai viec
tuyen bo “quay tra lai Dong Nam A,” My cung da quan tam nhieu han den
10


f

•>

\

t

T ieu vung Me Kong va neu ra Sang kien My-MeKong, dong thai khang
dinh My se ho tro Tieu vung trong cac llnh vuc nhu moi truong, y te, giao

due va phat trien ha tang va quan ly dong song. Ben canh cac van de phat
trien, My cung dac biet quan tam den viec su dung mot co che hop tac da
r

r

phuong lam doi trong voi anh huang Trung Quoc ngay mot gia tang trong
T ieu vung. Nhat Ban cung co nhung dong thai tich cuc han khi lan dau tien
dung ra to chuc cuoc hop thuong dinh cua cac nuac trong Tieu vung Me
Kong. Nhat Ban cung la nha tai tra chinh cho cac chuang trinh hop tac phat
trien kinh te a Tieu vung Me Kong thong qua cac khoan vien tra song
phuong hoac vien tra cua Ngan hang phat trien chau

A. Nhung dong thai do

cho thay, trong thai gian tai, Tieu vung Me Kong se co nhieu ca hoi phat
trien song cung se tra thanh nai cac nuac lan canh tranh anh huong gay gat
hem.
r

*7

8. Trung Quoc dang ve lai cuc dien phat trien moi va ngay cang
•7

>

r

r

the hien rd tiem nang va sire manh trong viec sap xep cac luat choi cua
r

f

Chau A noi chung va Dong Nam A noi rieng
Trung Quoc da chu dong trong cac tien trinh Dong

A va thong qua cac

nuac trong khu vuc de thiet dinh chien luge "hoa binh phat trien" nham bien
Trung Quoc tra thanh mot cuc phat trien - “mot sieu cuong mai ” trong
khuynh huang hinh thanh mot trat tir the giai hai cuc la Trung Quoc va My.
i

Chien luge ngoai giao tong the cua Trung Quoc hien nay co the goi
f

\

__

r

r

gon trong 8 chu “Bac hgp, Dong dieu, Tay tien, Nam dung.” Vi phia Bac da
co nuac Nga an ngu nen hgp tac la chinh sach thiet thuc. Vi phla Dong da co
^

r

f

Nhat Ban, mot dong minh cua My va la mot cuong quoc kinh te, nen khong
the hgp tac ma phai dieu chinh quan he de cung ton tai hoa binh. Phia Tay la
cac nuoc Trung

A, Trung

Can Dong va chau Phi la noi co nhieu khoang


trong ma cac nuac lan gom ca Trung Quoc co the tham gia tranh gianh anh
hu an g .3 Con phia Nam co cac nuac nho a Dong Nam A ma Trung Quoc co
t h i dung nap de bien noi day thanh san sau cua minh. Lgi ich va ke hoach
tang cuong anh huang a Bien Dong cua Trung Quoc cung ngay cang tra nen
r5 rang vai viec nuac nay no luc xay dung mot luc lugng hai quan hung
•> •>
•>
^
m anh de kiem soat dugc cac vung bien xung quanh.
Bang viec trien khai cac chien luge tren, Trung Quoc dang tich cuc mo
r

■>

r

rong khong gian phat trien, loi cuon ca khu vuc Dong Nam A, lam ban dap
de vuan ra the giai bang viec noi thong con duang xuyen

An

N am Trung Quoc voi

A, noi thong Tay

Do Duang va toan bo vung Duyen Hai Trung

Quoc vai Thai Binh Duong... nham chuan bi cho mot cuoc chinh phuc the
giai mai.
Trung Quoc se co nhu cau rat to lan ve nguyen lieu, nang lugng, lao
dong v,v..va theo phuong cham "bao toan nguon luc quoc gia", gia tang khai
thac va su dung cac nguon lire ben ngoai," xa truac, gan sau..v.v...su phat
t

r

y

y

r

r

trien mat can bang va nhieu thieu hut Ion cua Trung Quoc se la moi de doa
vai hau het cac nuac tren the giai va se la rat kho khan cho nhung nuac lien

ke trong khu vuc.
9. Tinh hinh Bien Dong van con dien bien phirc tap, tao ra nhirng
f

?

•>

thach thurc doi voi an ninh, on dinh va phat trien cua cac niro’c trong
khu virc
r

y

r

\

t

Van de tranh chap chu quyen Bien Dong khoang vai nam qua va trong
t

r

r

>

nhung nam toi co the tra nen quyet liet han co rat nhieu can nguyen. Song

tim chung lai, co the khai quat lai tren mot so nhan to sau day:
3 Le Van Sang. 2008. Bao cao khao sat thuc te trien khai chien luac “Mot true hai canh” cua Trung Quoc.
4 TLTKBB, 26/1/2007

12


Thu nhat, Trung Quoc troi day va dang tra thanh mot the lire rat manh
trong cuc dien chinh tri va trat tu kinh te toan cau. Trung Quoc thuoc nhom
BRICs (cac nen kinh te mai noi) va dang the hien vai tro mai trong canh
r

>

r

\

tranh quyen lire vai My va cac nuac lan khac va trong giai quyet cac van de
toan cau (vi du, doi vai cuoc khung hoang kinh te toan cau hien nay). Trung
r

r

t

r

r

Quoc muon dong vai tro kiem soat va lanh dao khu vuc, soan vi the kinh te
r

r

t

r

r

cua Nhat Ban, cung co sue manh quoc phong de tien tai tra thanh doi trong
r

r

r

y

r

duy nhat cua My. Do do, ve doi ngoai, tuy khong tuyen bo ve chien luge
toan cau, nhung vai viec ma cua “hai vinh, hai goc”: vinh Bot Hai de chan
r

__

r

r

■>

r

____

hung dai Tay Bac va vinh Bac Bo de chan hung dai Tay Nam, Trung Quoc
da coi chien luge bien va ma rong khong gian phat trien qua bien de den vai
r

y

r

^

'

the giai la nen tang trong chien luge toan cau cua ho. Do tam quan trgng dia
r

t

r

- chien luge cua Bien Dong va trong khi phia Bac co Nga, phia Dong co
o

__

r

A

?

Nhat Ban va phia Tay hiem tra, lai doi mat vai An Do thi huong bien Dong
y

?

t

r

dugc coi la trong diem uu tien va co nhieu lgi diem cho Trung Quoc trong
trien khai chien luge.
f

>

r

•>

i

i

t

Thu hai, van de tranh chap Bien Dong khong the tach rai vai qua
?

r

r

trinh trien khai chien luge “mot true, hai canh” va dac biet, vai “Khu kinh te
vinh Bac Bo ma rong”. Sau khi co cac cuc tang truang: Thien Tan, Chau
Giang, Truang Giang, Trung Quoc trien khai xay dung cuc tang truang thu
tu: Khu kinh te vinh Bac Bo - Quang Tay. Lay Nam Ninh lam trung tam, ba
thanh pho cang bien (Bac Hai, Kham Chau, Phong Thanh) lam cac tuyen
phat trien chinh cung vai hai thanh pho ve tinh (Ngoc Lam noi vai Quang
Dong va Sung Ta noi vai Viet Nam), khu kinh te vinh Bac Bo Quang Tay
mang cau true hinh canh cung vuan manh ra Bien Dong. Hien tai, vai sir
hinh thanh cum cang, ngan hang va truang dai hoc cung nhu bo cuc mot
13


m ang luai cac khu cong nghiep hoa dau, nhiet dien, bot giay va di dai cac
n h a may gang thep Vu Han, Lieu Chau...ve day, ducmg nhu, khu kinh te
vinh B&c Bo Quang Tay la bieu hien cua tu duy phat trien mai - di len tu
bi£n cua Trung Qu6c. Han nua, Trung Quoc muon khu nay dong vai tro nhu
r

r

r

la hat nhan cua tien trinh hop tac Dong A. Do do, sau khi Quoc vu vien
Trung Quoc phe chuan Khu kinh te vinh Bac Bo Quang Tay (16/1/2008),
r

•>

r

r

r

Trung Quoc day manh y tuang bien khu kinh te vinh Bac Bo Quang Tay
thanh ban dap cho Khu kinh te vinh Bac Bo ma rong (co su tham gia cua 6
nu ac co vung bien lien ke) nham xay dung cuc tang truang Trung QuocASEAN, dua tat ca cac hiep dinh hop tac da ki ket giua Trung Quoc vai cac
nuac ASEAN (ca song phuong va da phuong) vao mot khuon kho hap tac
f

r

/

f+j

r

r

m

^

thong nhat do Trung Quoc dan dat. Nhu vay, khu hop tac kinh te vinh Bac
Bo mo rong, ve thuc chat, la khu hop tac kinh te lay Bien Dong lam trong
tam.
r

>

r

>

Thu ba, su dieu chinh chien luge toan cau mai cua My doi vai khu

A

vuc Chau

- Thai Binh Duang va Dong

A

dang khien cho van de Bien

Dong tra nen soi dong han bao gia het. Co ve nhu My da “sao lang” khu
vuc nay khi ho qua ban biu vai cac diem nong Iraq, Afganistan, Trung Dong
r

r

\

\

t

r

#

va Trung A... trong suot 8 nam cam quyen cua Tong thong G. Bush. Nguai
My dang quay tra lai bai Trung Quoc da troi day va dang lam chu cuoc chai
a khu vuc; cac dong minh than can cua My a day dang chao dao truac cac
buac di chien luge cua Trung Quoc va anh huang cua My doi vai khu vuc
da thuc su bi de doa. Nam 2010, trong khuon kho Dien dan An ninh Khu
vuc (ARF), Ngoai truong Hillary Clinton da khang dinh: “Hoa Kv, cung nhu
moi quoc gia khac, co lgi ich quoc gia trong viec tu do di lai, tu do di vao

14


A, va ton trong luat phap quoc te a Bien Dong.”5

vung bien chung cua chau

K h i tuyen bo Bien Dong la “lgi ich quoc gia” cua My, va neu ra quan diem
cac nuoc nen su dung luat phap quoc te de giai quyet tranh chap, My da true

r

r

f

>

r

t

f

tiep tan cong vao chien luge doc quyen chiem Bien Dong cua Trung Quoc.
Mac du van de chu quyen bien Dong se kho giai quyet trong mot, hai
t h i he tai do nhieu tranh chap lien quan tai nhieu ben, va quan trong han, la
do tat ca cac ben deu coi bien Dong la lgi l'ch can ban, “nhung dieu do khong
co nghla la xung dot a bien Dong khong the tranh dugc” . Trong boi canh
hien nay, ben canh viec thuc day doi thoai giua cac ben, su minh bach trong
quan diem, minh bach trong chinh sach cung vai thien chi la dieu kien tien
r

f

>

?

quyet cho qua trinh tim kiem giai phap lau dai va cong bang cho tranh chap

a bien Dong7.

5 Phat bieu cua Ngoai trucmg Hillary Clinton tai hoi nghj Dien dan khu vuc A SEAN 17 ngay 23/07/2010.
6 Phat bieu cua Dai sir Rodolfo Severino (Philippines), nguyen Tong thu ky A SEAN, tai Hoi thao quoc te
ve bien Dong lan thu 2, thang 11/2010, thanh pho Ho Chi Minh, Viet Nam.
7 Phat bieu cua PGS.TS. Duomg Van Quang tai Hoi thao quoc te ve bien D ong lan thu 2, thang 11/2010,
thanh pho Ho Chi' Minh, Viet Nam.

15


KET LUAN
Dien mao mai cua the giai va khu vuc trong 10 nam tai se rat nhieu
gam mau toi, sang dan xen nhau. Trong do, sir phat trien nang dong cua khu
vuc chau

A, vai

tro noi bat cua Trung Quoc va tam quan trong chien luge

cua ASEAN... se la van hoi lan cho sir phat trien cua nhieu nuac trong khu
vuc. Tuy vay, nhtrng van de thieu hut phat trien, cac tranh chap bien va xung
dot noi bo a mot so n u ac.. .se la nhung nhan to mat on dinh va rui ro lan cho
cac tien trinh hop tac.
Do do, mot tiep can toan dien, nhieu chieu canh ve cac xu huang van
dong cua the giai va khu vuc se can thiet cho Viet Nam trong qua trinh phat
trien kinh te-xa hoi va trien khai chinh sach doi ngoai nham giu vung doc
lap, tu chu va dam bao an ninh quoc gia trong qua trinh hoi nhap. Ben canh
do, vung chac trong dinh huong va linh hoat trong doi sach phan ung la yeu
cau doi vai Viet Nam trong qua trinh phat trien va HNQT, vua de nam bat

dugc thai ca, vira de kien dinh vugt qua kho khan, thach thuc dua dat nuac
r

tien len phia truac.

16


Danh muc tai lieu tham khao chon loc
•

•

•

•

A rie M. Kacowicz (1998), Regionalization, Globalization, and Nationalism:
Convergent, Divergent, or Overlapping? Working Paper No. 262,
Center for Development and the Environment, University of Oslo,
Norway
Baldwin, Richard. 2003. The Spoke Trap: hub and spoke bilateralism in
East Asia. (Graduate School of International Studies, Geneva). Bai
trinh bay tai Seoul 8/12/2003.
Benedict, Kennette. 1999. International Relations in the Global Village. In
Charles Hermann, Harold K. Jacobson, and Anne S. Moffat, Eds.
1999. Violent Conflict in the 21st Century: Causes, Instrument and
Mitigation. American Academy of Arts & Sciences, Midwest
Center, Chicago, IL
Bhagwati, Jagdish. 2003. Testimony, Subcommittee on Domestic and

International Monetary Policy, Trade and Technology; April 1, 2003;
U.S. House of Representatives
Bhagwati, J. and A. Panagariya. 1996. “Preferential Trading Areas and
Multilateralism: Strangers, Friends, or Foes?” in J. Bhagwati and A.
Panagariya, eds. The Economics o f Preferential Trade Agreements.
Washington, DC: AEI Press
Bo Thuong mai, “Cac cam ket gia nhap To chuc Thuong mai The giai cua
Viet Nam”, (tai lieu boi duang), Ha Noi 2007.
Bretherton, Charlotte (1996), Introduction: Global Politics in the 1990s in
Charlotte Bretherton and G eoffrey Ponton, eds.. Global Politics: An
Introduction (Cambridge, MA: Blackwell), 1-19.

17