NHỮNG THÀNH TỰU VĂN MINH CHÂU MỸ CỔ TRUNG ĐẠI

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HỒ CHÍ MINH
KHOA LỊCH SỬ

BÀI TIỂU LUẬN
Đề tài: NHỮNG THÀNH TỰU VĂN
MINH CHÂU MỸ CỔ TRUNG ĐẠI

GVHD: Nguyễn Văn Sơn
SVTH: Nguyễn Thị Hoa
Lớp: Quốc tế học _2A
MSSV: 36608018

TP.Hồ Chí Minh, Ngày 23 tháng 5 năm 2012


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI

MỤC LỤC
1.2.2.Chữ viết và lịch của dân Olmec.......Error: Reference source not found
2.Monte Alban và văn minh Zapotec.............Error: Reference source not found
2.1 Lịch sử hình thành...............................Error: Reference source not found
2.2. Thành tựu văn minh Zapotec..............Error: Reference source not found
2.2.1 Kiến trúc , điêu khắc.........................Error: Reference source not found
2.2.2 Hệ thống chữ viết............................. Error: Reference source not found
2.2.3 Lịch pháp..........................................Error: Reference source not found
3. Thành tựu văn minh Maya.........................Error: Reference source not found
3.1. Lược sử hình thành văn minh Maya...Error: Reference source not found
3.2 Thành tựu văn minh Maya..................Error: Reference source not found
3.2.1 Kiến trúc, điêu khắc:.........................Error: Reference source not found
3.2.2 Hệ thống chữ viết ............................ Error: Reference source not found

3.2.3 Lịch của người Maya........................Error: Reference source not found
3.2.4 Toán học và thiên văn học của người Maya....Error: Reference source
not found
3.2.5 Nghệ thuật Maya.............................. Error: Reference source not found
4.Văn minh Teotihuacan................................Error: Reference source not found
5.Thành Tula và Văn minh Toltec.................Error: Reference source not found
6.Văn minh Aztec.......................................... Error: Reference source not found
6.1 Lịch sử hình thành..............................Error: Reference source not found
BÀI TIỂU LUẬN

Page 2


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
6.2 Thành tựu văn minh Aztec..................Error: Reference source not found
6.2.1 Kiến trúc...........................................Error: Reference source not found
6.2.2 Hệ thống chữ viết............................. Error: Reference source not found
6.2.3 Lịch pháp .........................................Error: Reference source not found
6.2.4 Số đếm.............................................Error: Reference source not found
6.2.5 Nghệ thuật Aztec..............................Error: Reference source not found
6.2.6 Luật pháp ,y học , luyện kim...........Error: Reference source not found
7. Các thành tựu văn minh khác ở Trung mỹ Error: Reference source not found

III.Thành tựu văn minh Nam Mỹ cổ trung đại. Error: Reference source
not found
1.Văn minh Inca.............................................Error: Reference source not found
1.1.Lược sử hình thành..............................Error: Reference source not found
1.2 Thành tựu văn minh Inca...................................................................... 59
1.2.1 Hành chính và công nghệ....................................................................59
1.2.2 Kiến trúc , điêu khắc........................Error: Reference source not found

1.2.3 Chữ viết............................................Error: Reference source not found
1.2.4 Y học................................................ Error: Reference source not found
2.Văn minh người Nazca............................... Error: Reference source not found
3.Văn minh Moche........................................ Error: Reference source not found
4.Nền văn minh Chimu..................................Error: Reference source not found
5, Nền văn minh Chancay..............................Error: Reference source not found

BÀI TIỂU LUẬN

Page 3


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
IV.Những ảnh hưởng của thành tựu nền văn minh Châu Mỹ đến nền
văn minh thế giới...................................................................................75
V.Kếtluận...............................................................................................77
TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................78

LỜI MỞ ĐẦU
Trước khi người Châu Âu biết đến sự tồn tại của châu Mỹ bắt đầu từ cuối thế kỉ
XV, trên lục địa này đã có người sinh sống từ lâu đời , cách đây khoảng 12.000 –
15.000 năm .Nhưng họ không phải là dân bản địa , mà có thể có nguồn gốc từ châu
Á.Họ di cư sang đây theo đường qua eo biển Bering , vốn trước đây là vùng đất nổi nối
liền Sibia với Alaska .Những người mới đến đa số giống người Trung Quốc và người
Mông Cổ .Người ta gọi học là người Indian, theo cách gọi của Christopher Columbusngười khám phá ra châu Mỹ , vì lúc đó ông nghĩ rằng miền đất này là Ấn Độ .Tên gọi
Indian, dù không được chính xác vẫn được dùng đến ngày nay.
Vào thời điểm diễn ra các cuộc di dân đầu tiên từ châu Á sang châu Mỹ, nhân
loại còn sống trong thời đồ đá cũ .Các nhà khoa học cho rằng các di dân đã biết sử
dụng lửa, chế tác các công cụ bằng đá ,may đồ bằng da và nuôi chó .Trong những năm
dài sau đó , con cháu của những di dân đầu tiên dịch chuyển dần xuống phía nam và

sang phía đông cho đến khi họ có mặt ở hầu hết các vùng đất của Bắc và Nam Mỹ.

BÀI TIỂU LUẬN

Page 4


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
Những người India sinh sống ở Bắc Mỹ không có cơ hội tiếp xúc với nền văn
minh châu Á hoặc châu Âu,dù, theo một số nhà nhân chủng học , không ít dân đi biển
táo bạo đã vượt Thái Bình Dương(Pacific Ocean) hay Đại Tây Dương( Atlantic ocean)
sang châu Mỹ trước cả Columbus.Nhưng những cuộc tiếp xúc không diễn ra một cách
có hệ thống và đều đặn. Do đó chúng không để lại dấu ấn nào đáng kể đến tiền trình
phát triển của người India.
Khoảng 4000 năm tr.CN, một số người Indian đã họ được cách trồng bắp.
Người ta vẫn chưa rõ loại cây lương thưc này được trồng trước hết ở miền nào . Nhưng
rõ ràng là nó giữ một vai trò quan trọng trong việc nuôi sống người India, giống như
lúa mì ở châu Âu và gạo ở châu Á.
Cuộc sống dựa và nông nghiệp (giống như ở Đông Bán Cầu), đã khiến người
India sống tụ lại thành cộng đồng, giúp họ phát triển những ngàng nghề khác như dệt
và làm đồ gốm. Trên cơ sở đó đã diễn ra quá trình phân công lao động, nhưng không
phải ở cùng một tốc độ như nhau mà ở các cộng đồng khác nhau.
Khi người Châu Âu đầu tiên đặt chân lên châu Mỹ sau phát hiện của Columbus,
họ thấy cả Bắc và Nam Mĩ tồn tại nhiều bộ tộc nhưng chưa biết đến tổ chức nhà nước
hoặc chữ viết .Một số bộ tộc India có sinh sống bằng hoạt động săn bắn và trồng trọt ở
những cánh rừng đông bắc Bắc Mĩ .Bộ tộc Iroquois nổi tiếng nhờ các hình thức tổ chức
nhà nước đã phát triển cao của họ. Trong khi đó ở miền tây bắc ,dọc the bờ Thái Bình
Dương, người Songish(?) sống dựa hoàn toàn vào săn bắt và hái lượm.Nhưng họ lại là
những nghệ nhân khéo tay với những món đồ gỗ được chạm tinh tế .Vùng đồng bằng
trung tâm là nơi sinh sống của người Sioux và Cheyennes. Trước thế kỉ XVII, hầu hết

họ đều sống bằng trồng trọt, nhưng khi người Tây Ban Nha mang ngựa đến , họ trở
thành những tay săn bò tót nổi tiếng.
Một trong ít bộ tộc đạt được trình độ phát triển khá cao ở Bắc Mỹ là người
Pueblo sinh sống trong miền tây nam Hoa Kì hiện nay. Họ dùng adobe, một loại gạch
được phơi khô dưới ánh nắng mặt trời , để xây lên những căn nhà cao khoảng vài tầng,
và đã có được một hình thức nhà nước sơ khai.

BÀI TIỂU LUẬN

Page 5


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
Người Indian sống ở miền Trung và Nam Mỹ xây dựng được những nền văn minh ở
trình độ phát triển cao như Zapotec, Olmec, Purepecha, Maya, Toltec, Teotihuacan,
Aztec, Norte Chico, Chavin, Inca....Trong đó nổi bậc nhất có các nền văn minh tiêu
biểu của người Maya ở Yucatan, người Aztec ở Mexico và của người Inca ở Peru xét
về một số mặt có thể cạnh tranh với các nền văn minh cổ Ai Cập và Lưỡng Hà.
Nhìn chung nền văn minh châu
Mỹ cổ trung đại là một trong những nền
văn minh để lại cho thế giới nhiều công
trình kiến trúc vĩ đại và mang tính nhân
văn cao. Ngày nay những nền văn minh
này có những tác động quan trọng tới sự
phát triển của châu Mỹ nói riêng và thế
giới nói chung.

I.Điều kiện hình thành văn minh châu Mỹ cổ trung đại.
1.Tổng quan
Châu Mỹ hay còn gọi là Tân Thế Giới là tên một vùng đất nằm hoàn toàn ở nửa

cầu Tây, bao gồm hai lục địa Bắc Mỹ và Nam Mỹ. Châu Mỹ chiếm 8,3% diện tích bề
mặt Trái Đất và 28,4% diện tích đất liền. Dân số ở đây chiếm khoảng 13,5% của thế
giới (hơn 900 triệu người). Người châu Âu lần đầu tiên biết đến châu Mỹ cuối thế kỉ
15, sau khi Christopher Columbus phát hiện ra châu lục này, nên đã gọi lục địa này là
"Tân thế giới" (Thế giới mới). Những luồng di dân trong quá trình lịch sử đã góp phần
hình thành một cộng đồng dân cư năng động và đa dạng ở châu lục này.
Châu Mỹ bao gồm 35 nước, chia làm 2 khu vực, Bắc Mỹ có 23 nước và Nam
Mỹ có 12 nước. Tuy vậy, phần đất kể từ nước Mexio trở xuống thường được gọi là Mỹ
Latinh, là nơi các ngôn ngữ thuộc nhóm Rôman được sử dụng một cách rộng rãi. Đây
cũng là nơi chịu ảnh hưởng rất sâu sắc của nền văn hóa Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha.

BÀI TIỂU LUẬN

Page 6


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
Phần lớn các nước tại Mỹ Latinh là các lãnh thổ thuộc địa: 21 thuộc địa của các nước
Anh, Pháp, Hà Lan và Mỹ; 18 ở Bắc Mỹ và 3 ở Nam Mỹ.
Bắc Mỹ là một lục địa nằm ở bán cầu bắc của Trái Đất, phía đông của Thái Bình
Dương và phía tây của Đại Tây Dương, phía nam của Bắc Băng Dương, phía bắc của
Nam Mỹ.
Bắc Mỹ là vùng đất lớn nhất ở phía tây bán cầu và thuộc lục địa lớn thứ ba thế
giới. Bắc Mỹ bao gồm nhiều nước, lớn nhất là Mỹ, Canada và Mêhicô, Bắc Mỹ có sự
đa dạng về địa lý và văn hóa. Mỹ là một quốc gia lớn và là nơi tập trung của các nền
văn hóa vì dân số của quốc gia này được tạo nên từ những người nhập cư từ khắp nơi
trên thế giới và cơ hội để xem và thưởng thức mọi thứ ở Mỹ vô cùng phong phú như
chính bản thân quốc gia này. Tương tự như Mỹ, Canada giàu tài nguyên thiên nhiên và
là một xã hội đa văn hóa, bị ảnh hưởng của truyền thống bản địa Pháp và Anh. Dù có
rất nhiều vấn đề, nhưng Mêhicô cũng có một nền văn hóa và đặc tính riêng biệt cũng

như sự đa dạng về tự nhiên.
Nam Mỹ là phần lục địa nằm ở phía Tây của Nam bán cầu Trái Đất thuộc châu
Mỹ, bắt đầu từ phía nam kênh đào Panama trở xuống.
Vùng Nam Mỹ trước thế kỷ 16, là khu vực sinh sống của nhiều bộ tộc. Trong
đó, bộ tộc Inca là hùng mạnh nhất, họ đã thành lập cho mình một đế chế hùng mạnh
với mức độ tổ chức cao. Đến cuối thế kỷ 16, phần lớn Nam Mỹ đã trở thành thuộc địa
của thực dân phương Tây. Các thuộc địa Tây Ban Nha giành được độc lập sau thế kỉ
16, vào khoảng từ năm 1804 đến 1824. Các đất nước phát triển mạnh mẽ đến ngày nay,
mỗi quốc gia mang trong mình một bản sắc và văn hóa rất riêng của khí hậu nhiệt đới.
Màu sắc thiên nhiên, các nền văn minh cổ đại và các thiên đường nghỉ mát luôn đón
chờ du khách dừng chân tại miền đất này.

2. Điều kiện hình thành văn minh châu Mỹ cổ trung đại.
2.1 Vị trí , địa hình
Điểm cực bắc của châu Mỹ nằm trên đảo Kaffeklubben, cũng là điểm trên mặt
đất ở cực bắc của Thế giới. Điểm cực nam nằm trên quần đảo Nam Thule, mặc dù đôi
khi chúng được coi là một phần của châu Nam Cực.Lục địa châu Mỹ có chiều bắc nam

BÀI TIỂU LUẬN

Page 7


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
dài nhất trong số các châu lục. Khoảng cách từ hai cực của nó, bán đảo Boothia ở phía
bắc Canada và Mũi Froward tại Patagonia của Chile là gần 14.000 km (8.700 mi).
Điểm cực tây của phần lục địa nằm trên bán đảo Seward tại Alaska; đảo Attu, xa hơn
về phía tây bờ biển Alaska, được coi là cực tây của châu Mỹ. Ponta do Seixas ở Đông
Bắc Brasil là điểm cực đông của lục địa, trong khi Nordostrundingen tại Greenland, là
điểm cực đông của toàn châu lục.

Địa hình phía tây châu Mỹ bị chi phối bởi dãy Cordillera Châu Mỹ, với dãy
Andes chạy ở vùng ven biển phía tây Nam Mỹ và dãy núi Rocky cùng các dãy
Cordillera Bắc Mỹ khác chạy dọc theo phần phía tây của Bắc Mỹ. Dãy Appalachian
dài 2300 km (1429 mile) chạy dọc theo bờ biển phía đông của Bắc Mỹ từ Alabama đến
Newfoundland. Phía bắc của dãy Appalachian, Dãy Bắc Cực chạy dọc bờ biển phía
đông của Canada.
Các dãy núi có các đỉnh cao nhất là Andes và Rocky. Trong khi các đỉnh cao
thuộc Sierra Nevada và Dãy Cascade, không có nhiều đỉnh cao trên 4.000 feet. Tại Bắc
Mỹ, một lượng lớn dãy núi cao trên 14.00 ft (4.267,2 m) xuất hiện tại Hoa Kỳ và cụ thể
là tiểu bang Colorado. Đỉnh cao nhất của châu Mỹ nằm trên dãy Andes, Aconcagua
thuộc Argentina; tại Bắc Mỹ Denali tại Alaska là đỉnh cao nhất.
Giữa các dãy núi ven biển tại Bắc Mỹ là một khu vực bằng phẳng. Đồng bằng
Nội địa trải rộng trên lục địa với dộ cao thấp. Khiên Canadia chiếm 5 triệu km² ở Bắc
Mỹ và nói chung là khá bằng phẳng. Tương tự như vậy, đông bắc của Nam Mỹ là vùng
đất bằng phẳng của bồn địa Amazon. Cao nguyên Brasil on the ở phía đông khá bằng
song có một số biến đổi trong địa hình, trong khi xa hơn về phía nam là các vùng đất
thấp rộng lớn Gran Chaco và Pampas.

2.2 Khí hậu
Khí hậu châu Mỹ thay đổi đáng kể giữa các khu vực. Khí hậu rừng mưa nhiệt
đới xuất hiện ở những nơi gần xích đạo như rừng Amazon, rừng sương mù châu Mỹ,
Florida và Darien Gap. Tại dãy núi Rocky và Andes, các ngọn núi cao thường có tuyết
phủ.

BÀI TIỂU LUẬN

Page 8


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI

Vùng Đông Nam của Bắc Mỳ thường xuất hiện nhiều cơn bão và lốc xoáy, trong đó
phần lớn lốc xoáy xảy ra tại thung lũng Tornado ở Hoa Kỳ.[38] Nhiều khu vực tại Caribe
cũng phải hứng chịu các ảnh hưởng từ bão. Các hình thế thời tiết này được tạo ra do sự
va chạm của khối không khí khô và mát từ Canada và khối không khí ẩm và ấp từ Đại
Tây Dương.

2.3Dân cư Châu Mỹ.
Dân số ở đây hơn 900 triệu người chiếm khoảng 13,5% của thế giới.
Mật độ dân số 21/km2 (55/mi2)
Dân cư ở Châu Mỹ thuộc nhiều chuẩn tộc khác nhau nhau trên thế giới, chỉ tính
riêng nước Mỹ đã cho thấy có rất nhiều sự đa dạng đó: Đa số trong số 308 triệu người
hiện sống tại Hoa Kỳ là người Mỹ da trắng. Họ có nguồn gốc tổ tiên từ những di dân
đến từ châu Âu, Trung Đông, và Bắc Phi. Người Mỹ da trắng chiếm đa số tại 49 trong
50 tiểu bang của Hoa Kỳ, ngoại trừ tiểu bang Hawaii. Người da trắng không nói tiếng
Tây Ban Nha chiếm đa số tại 46 tiểu bang; bốn tiểu bang có số người da trắng không
nói tiếng Tây Ban Nha dưới tỉ lệ 50% là California, Texas, New Mexico, và Hawaii.
Ngoài ra, Đặc khu Columbia có đa số cư dân không phải người da trắng. Theo Khảo
sát Cộng đồng Mỹ năm 2009, dân số người da trắng tại Hoa Kỳ là 229.773.131 người,
đại diện 74,8% dân số. Trong số đó, có 199.325.978 là người da trắng không nói tiếng
Tây Ban Nha, đại diện 64,9% tổng dân số.
Năm 2009, người Mỹ gốc Đức (16.5%), người Mỹ gốc Ái Nhĩ Lan (11.9%) và
người Mỹ gốc Anh (9.0%) là ba nhóm sắc tộc lớn nhất tại Hoa Kỳ,chiếm 37,4% dân
số.
Người Mỹ gốc châu Phi là nhóm chủng tộc thiểu số lớn nhất tại Hoa Kỳ và là nhóm
chủng tộc lớn thứ hai đứng sau nhóm chủng tộc người Mỹ Da trắng.
Nhóm dân số nổi bật khác là người Mỹ gốc châu Á với 13,4 triệu người năm 2008,
hay 4,4% dân số Hoa Kỳ. California là nơi có khoảng 4,5 triệu người Mỹ gốc châu Á
trong khi đó có khoảng 495.000 người Mỹ gốc châu Á sống tại Hawaii, chiếm khoảng
38,5% dân số quần đảo này.

BÀI TIỂU LUẬN

Page 9


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI

II. Những nền văn minh Bắc Mỹ cổ trung đại.
Vùng Bắc Mỹ năm 500 TCN là xứ sở của nhiều nền văn hóa bộ tộc. Nơi bình
nguyên các nhóm du mục săn bắt trâu rừng đã biết dùng chó thồ vật dụng của họ đi hết
nơi náy qua nơi khác.Ở tây nam cư dân sống thành làng , dân chúng lập thành những
khu định cư gần ruộng đồng, họ sống trong chòi và chế tác các bình đẳng đất để giữu
lương thực. Đến năm 500 ,các bộ tộc miền tây nam bắc Mỹ khởi phát nơi vùng đất phía
đông , dọc song Ohio và các phụ lưu. Đất đai rất màu mỡ, cư dân vùng này đã biết
trồng bầu bí , trước khi ngô du nhập tới đây khoảng năm 200. Cá và các loài thú săn
khác có rất nhiều, đường song rất thuận tiện cho thông thương. Trong môi trường trù
phú đó , xã hội Mound Builders, Adena và Hopewell đã hình thành và phát triển.Sở dĩ
có tên Mound Builders bởi vì đây là bộ tộc da đỏ chuyên xây dựng những công trình
bằng đất đắp , khu mộ tán thành trì…
Bộ tộc Adena lại khác, họ làm nhà hình vòm lợp lá hoặc vỏ cây và cột bằng gỗ .
Dân Adena săn nai và các thú khác để lấy thịt, xương làm thức ăn , lấy da làm quần áo.
Các khu mộ tán của người Adena thường được bảo tốn suốt nhiều thế hệ , là nowic hôn
cất các bậc lãnh tụ lẫn dân thường.
Khu mộ tán của người Adena mang tên Grave Creek Mound ở tây Virginia rộng
khoảng 90 m, cao gần 20 m. Thi hài được chon cất lần lượt từ dưới lên trên , hết lớp
này đến lớp khác suốt một thế kỉ , từ năm 250 TCN.
Hopewell dân số có nguồn gốc ở miền tây New York và di chuyển về phía nam
vào Ohio, nơi mà họ xây dựng dựa trên truyền thống Adena nhà xác địa phương . Hoặc
Hopewell được cho là đã có nguồn gốc ở miền tây Hoa Kỳ và lây lan bằng cách
khuếch tán ... miền nam Ohio. Tương tự như vậy, truyền thống Havana Hopewell được

BÀI TIỂU LUẬN

Page 10


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
cho là đã lây lan lên sông Illinois và vào phía Tây Nam Michigan, sinh sản Goodall
Hopewell.
Tên gọi "Hopewell" đã được áp dụng bởi Warren K. Moorehead sau khi thám
hiểm của Tập đoàn Mound Hopewell Ross County, Ohio vào năm 1891 và 1892.
Nhóm gò chính nó đã được đặt tên cho các gia đình sở hữu các việc đào đắp vào thời
điểm đó. Đó là chưa biết những gì bất kỳ của các nhóm khác nhau được định nghĩa như
Hopewellian tự gọi mình.
Hopewell tạo ra một số Nghề thủ công tốt nhất và tác phẩm nghệ thuật của châu
Mỹ. Hầu hết các tác phẩm của mình đã có một số ý nghĩa tôn giáo, và ngôi mộ của họ
đã được lấp đầy với dây chuyền, chạm khắc trang trí công phu được làm từ xương hoặc
gỗ, trang trí đồ gốm nghi lễ , phích cắm tai, và mặt dây chuyền. Một số ngôi mộ đã
được lót bằng thảm dệt, mica (một khoáng sản rõ ràng không ổn định), hoặc đá.
Hopewell sản xuất tác phẩm nghệ thuật trong một loạt lớn hơn và với vật liệu kỳ lạ hơn
so với người tiền nhiệm của họ Adena. ngọc trai nước ngọt , nước biển vỏ, răng cá mập
", đồng và số lượng thậm chí nhỏ của bạc đã trở thành miếng đẹp crafted. Các nghệ
nhân Hopewell thợ điêu khắc chuyên gia của Pipestone, và nhiều của các ụ nhà xác của
các bức tượng được chạm khắc tinh xảo và ống dẫn. Mound của ống tại Thành phố
Mound sản xuất hơn 200 ống hút thuốc bằng đá mô tả động vật và các loài chim cũng
nhận ra ba chiều hình thức, và các trang web Tremper trong Scioto County sản xuất
hơn 130. Một số tác phẩm nghệ thuật đã đi vượt ra ngoài kỳ lạ thường, như các nghệ sĩ
Hopewell thợ điêu khắc chuyên gia xương của con người. Một mặt nạ hiếm từ Thành
phố Mound được tạo ra bằng cách sử dụng một hộp sọ của con người như một tấm
mặt. Hopewell nghệ sĩ tạo ra cả những bức chân dung trừu tượng và thực tế của hình

thức con người. Nhiều bức tượng khác cung cấp cho chúng tôi chi tiết của trang phục,
đồ trang trí và kiểu tóc Một ví dụ về các hình thức trừu tượng của con người của họ là
"Mica Hand" từ trang web Hopewell Ross Công ty, Ohio . Tế nhị cắt từ một miếng
mica , dài hơn 11 inch và rộng 6 inch, bàn tay mảnh có thể đeo hoặc mang cho công
chúng xem.

BÀI TIỂU LUẬN

Page 11


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI

III.Nhũng nền văn minh Trung Mỹ cổ trung đại .
1. Olmec_nền văn minh đầu tiên ở châu Mỹ
1.1. Lịch sử hình thành văn minh Olmec.

Bản đồ vùng đất trung tâm văn minh Olmec
Olmec là một trong những nền văn minh đầu tiên của vùng Mesoamerica..
Văn minh Olmec hình thành và phát triển hoàn toàn trong thời kì Hình thành.Thời ấy,
khu vực bờ biển Mexico giáp với vịnh Mexico đã có tiền dân Olmec cư trú trong
những ngôi làng nhỏ ở những vùng đất thấp.San Lorenzo là một làng điển hình của văn
hóa Olmec. Những bằng chứng khảo cổ học tại làng này cho thấy người Olmec thời kì
này đã bắt đầu định cư, chế tác một số loại dụng cụ sinh hoạt như bình, vò đất sét nung
để phục vụ cuộc sống. Các di vật khảo cổ thời kì này phổ biến nhất là các tượng đầu trẻ
em được tìm thấy ở Chiapas. Đến khoảng 1200 trCN, nghệ thuật đúc tượng đá Olmec
đã đạt đến trình độ cao, nhờ vậy ngày nay chúng ta vẫn có thể chiêm ngưỡng nét hoàn
hảo của tượng đầu người – chính xác là đầu các vị thủ lĩnh Olmec – còn lưu lại ở San
Lorenzo và các vùng lân cận.

1.2. Thành tựu văn minh Olmecs.
BÀI TIỂU LUẬN

Page 12


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
1.2.1 Nghệ thuật điêu khắc
Người Olmec là điêu khắc gia của các công trình đồ sộ nhất ở vùng Trung Mỹ
cổ đại, với nền văn hoá phát triển rực rỡ ở vùng vịnh Mexico (từ khoảng 1200 đến 400
TCN). Là những thợ đá có tay nghề cao, người Olmec chạm trổ vô số đồ vật từ tượng
ngọc bích nhỏ xíu đến đầu đá bazan khổng lồ, bia và ngai vàng.
Một điểm đặc thù trong nghệ thuật Olmec là ngay cả ở những tác phẩm chạm
trổ nhỏ nhất cũng phản ánh ấn tượng về sự vững chắc và bất hủ. Đá Olmec và tác phẩm
điêu khắc trên gốm xách tay phổ biến khắp vùng Trung Mỹ.

Đầu tượng khổng lồ Olmec.

BÀI TIỂU LUẬN

Page 13


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI

Người ta đếm được khoảng 300 công trình điêu khắc đồ sộ.Đặc biệt nhất là các
tượng đầu người không giá đỡ.Tượng đầu tiên được phát hiện gần di chỉ Tres Zapotes
năm 1862, sau đó phát hiện thêm 16 tượng nữa. Tượng chỉ có trong các di chỉ gần bờ
biển vùng vịnh - nhất là La Venta, San Loenzo và Tres Zapotes - cũng là sản phẩm đơn
giản nhưng đặc thù nhất của văn hoá Olmec. Mỗi tượng mô tả một khuôn mặt người

Olmec theo công thức: phái nam, tuổi từ thanh niên đến trung niên, khuôn mặt to béo,
mũi tẹt và rộng, môi dày, trên mắt có gạch ngụ ý nếp quạt. Mỗi tượng đều đội một loại
mũ giống như mũ sắt vừa vặn, buộc dây dưới cằm, một số tượng có đôi tai bình thường
hay bị nút lại, dấu hiệu để chỉ thân thế là người ưu tú ở Trung Mỹ cổ đại. Không tượng
nào có vẻ được sơn phết.Bất chấp sự câu nệ quy ước dễ thấy, có sự khác nhau đáng kể
về hình dạng tổng thể, đặc điểm khuôn mặt đặc trưng và nhất là chi tiết ở khăn trùm
đầu. Trong khi phần lớn sự biến dạng này phản ánh bản chất của nguyên liệu thô, các
quy ước mô tả bằng hình tượng ở địa phương và kỹ năng khác nhau của thợ thủ công,
nhiều nhà khảo cổ tin rằng phần đầu là bức chân dung thực sự.
Người Olmec không hề có công cụ bằng kim loại, cũng như không được trang
bị bằng công cụ đá cứng hơn bazan mà họ phải chạm trổ. Vì thế, hầu hết việc tạo dáng
phải thực hiện bằng việc gõ, mài.Các xưởng bazan nằm rất gần công trường, đây là nơi
cư trú của thành viên ưu tú đã được phát hiện trên đỉnh cao nguyên San Lorenzo.Điều
chắc chắc là người Olmec đã tái chế các tượng đá lớn thành những vật thể nhỏ hơn.Một
số đầu đá lớn có vẻ được làm từ các ngai vàng tái chế.Thực ra ngai vàng là vật thể lớn
nhất, trong số các vật thể bằng đá lâu đời nhất, đồ sộ nhất do người Olmec chế tác, có
niên đại trước cả đầu đá. Một trong những ngai vàng ấn tượng nhất, công trình 14 ở
San Lorenzo, cao 1,8 m, dài 3,98 m, rộng 1,52 m, dễ tạc thành đầu đá.
Sang trung kì thời kì Hình thành (900-400trCN), Le Venta nổi lên thành trung
tâm văn minh Olmec tiêu biểu. Nhiều tượng điêu khắc đá với các kích thước vừa và

BÀI TIỂU LUẬN

Page 14


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
nhỏ được tìm thấy, bên cạnh đó là nhiều di chỉ mộ táng với nhiều đồ vật tùy táng và
những chiếc mặt nạ bí ẩn.

Di chỉ La Venta

Tượng thần ở Chatcatzingo

Trong giai đoạn này đã bắt đầu xuất hiện nhiều tổ chức nhà nước sơ khai, sự
liên kết với các khu vực lân cận cũng như nghề thương mại. Nhiều hiện vật khảo cổ
được tìm thấy cho thấy người Olmec đã từng chiến thắng, cai trị và buôn bán với một
số vùng lãnh thổ xung quanh. Ngoài Le Venta, hai khu vực khác cũng nổi lên trở thành
các trung tâm văn minh tầm cỡ như San Jóse Mogote ở thung lũng Oaxaca và
Chalcatzingo ở Morelos. San Jóse Mogote nổi tiếng với các cấu trúc điêu khắc cộng
đồng quy mô lớn và mô hình các làng dân cư rải rác; còn Chatcatzingo nổi tiếng với
nhiều hiện vật nghệ thuật đá mang tính tôn giáo.
Vào cuối kì thời Hình thành, các trung tâm văn minh sớm kể trên lần lượt lụi
tàn, mở đầu cho sự hình thành và phát triển của trung tâm Cuicuilco vào khoảng đầu
Công nguyên. Văn minh Cuicuilco nhìn chung kế thừa các trung tâm văn minh trước
đó. Cư dân Olmec tại Cuicuilco cổ đã tiến hành xây ngôi kim tự tháp đầu tiên tại châu
Mỹ - kim tự tháp dạng nhiều tầng hình tròn chồng lên nhau. Theo ước tính của các nhà
khoa học, thành Cuicuilco vào ngưỡng cửa Công nguyên dân số lên đến 20.000 người.
Cuicuilco lụi tàn vào khoảng thế kỷ 1 sau CN song cho đến nay vẫn chưa biết vì lý do
gì. Cuicuilco nhường chỗ cho văn minh Teotihuacan xán lạn ở thời kì Cổ điển tiếp
theo.

BÀI TIỂU LUẬN

Page 15


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
Cùng thời điểm với văn minh Cuicuilco, thung lũng Oaxaca nổi lên với văn minh
Monte Alban kéo dài gần một thiên niên kỷ.

Mô hình Kim tự tháp Cuicuilco

Cư dân thành Cuicuilco

1.2.2.Chữ viết và lịch của dân Olmec
Các nhà nghiên cứu ghi nhận, Olmec là nền văn minh đầu tiên ở Nam Mỹ phát
triển được hệ thống chữ viết, các chữ tượng hình được đào bới vào năm 2006 ởSan
Lorenzocho thấy nó được chạm khắc vào khoảng năm 900 TCN.

Phiến đá cổ được cho là chứa văn bản của người Olmec, nó được khắc theo lối hàng

BÀI TIỂU LUẬN

Page 16


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
ngan với 28 biểu tượng khác nhau. Nó khác với hệ thống chữ viết của các nền văn
minh khác ở Nam Mỹ, bố trí theo chiều dọc
Ngoài chữ viết, lịch pháp của người Olmec cũng tương tự như của người Maya,
khi họ sử dụng đến 3 loại lịch khác trong cuộc sống.
Thánh lịch: hình thành từ sự kết hợp tuần hoàn của hai vòng, vòng thứ nhất có 13 số
(từ 1 đến 13), và vòng thứ hai gồm 20 tên gọi thần linh khác nhau. Do vậy, một năm
theo thánh lịch Olmec có 260 ngày (13×20), mỗi ngày có tên gọi hoàn toàn khác nhau.
Chẳng hạn, khi phương Tây nói “thứ sáu ngày 23 tháng 9” thì cư dân Trung Mỹ cổ nói
là ngày “3 Imix” (Imix: tên thần). Loại thánh lịch này ngày nay vẫn được nhiều cộng
đồng bản địa châu Mỹ sử dụng.

Dương lịch: Một năm theo dương lịch cổ Trung Mỹ gồm 18 tháng, mỗi tháng dài 20

ngày, cộng với 5 ngày riêng biệt nữa, tổng cộng một năm có 365 ngày, gần đúng với
Tây lịch ngày nay. Trong dương lịch Olmec, mỗi ngày trong tháng đều được gọi bằng
tên của một vị thần hộ mệnh, hoàn toàn khác biệt với tên thần trong thánh lịch. Ví dụ,
thánh lịch gọi thứ sáu ngày 23 tháng 9 là “3 Imix” thì dương lịch gọi là “15 Zac” (Zac:
tên thần).

Loại lịch thứ ba hình thành từ sự kết hợp hai loại lịch trên, hình thành các vòng
chu kỳ, mỗi vòng dài 52 năm. Ví dụ, thứ sáu ngày 23 tháng 9 là “3 Imix, 15 Zac” thì
phải đến 52 năm sau mới gặp lại ngày này.

BÀI TIỂU LUẬN

Page 17


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI

Lịch pháp của người Olmec
2.Monte Alban và văn minh Zapotec.
Nền văn minh Zapotec là một bản địa trước khi Columbus nền văn minh phát
triển rực rỡ trong thung lũng Oaxaca, phía namTrung Mỹ . Bằng chứng khảo cổ cho
thấy văn hóa của họ đi lại ít nhất 2.500 năm. Họ để lại bằng chứng khảo cổ học tại
thành phố cổ Monte Alban trong các hình thức của các tòa nhà, sân bóng , ngôi mộ
tráng lệ và hàng hóa nghiêm trọng bao gồm vàng trang sức tinh xảo làm việc. Monte
Alban là một trong những thành phố lớn đầu tiên ở Trung Mỹ và trung tâm của một
nhà nước Zapotec chi phối nhiều về những gì bây giờ là tiểu bang Mexico của Oaxaca .

BÀI TIỂU LUẬN

Page 18

LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI

2.1 Lịch sử hình thành
Zapotec nền văn minh đã được bắt đầu ở thung lũng Oaxaca ở cuối thế kỷ 6
trước Công nguyên. Ba chi nhánh của thung lũng được chia giữa ba xã hội có kích
thước khác nhau, cách nhau 80 km 2 "không man's đất" trong thung lũng trung
tâm. Bằng chứng khảo cổ từ thời kỳ, chẳng hạn như đền thờ bị đốt cháy và bị bắt hy
sinh, cho thấy rằng ba xã hội trong một số loại cạnh tranh. Vào cuối giai đoạn Rosario
(700-500 BC), một cái gì đó đã xảy ra, giải quyết lớn nhất của thung lũng San José
Mogote , và giải quyết gần đó khác trong Etla thung lũng cánh tay, mất hầu hết dân số
của nó. Trong cùng thời gian giải quyết lớn mới nổi lên trong "không-đất-man's" ở
giữa thung lũng Oaxaca, giải quyết đó, được xây dựng trên đỉnh của một ngọn núi nhìn
ra ba cánh tay của thung lũng là Monte Alban . Giống nhau giữa gốm San José Mogote
và đầu Monte Alban cho thấy rằng người dân người dân Monte Alban, nơi người dân
đã rời San José Mogote. Các nhà khảo cổ Joyce Marcus và Kent V. Flannery cho rằng
quá trình này là tương tự như quá trình synoikism của Hy Lạp cổ đại , đó là sự tập
trung của nhỏ phân tán dân cư trong thành phố trung tâm, thường xuyên để đáp ứng
một mối đe dọa bên ngoài. Mặc dù không có bằng chứng trực tiếp cho mối đe dọa bên
ngoài trong giai đoạn đầu của Monte Albans lịch sử, các bức tường và công sự được
xây dựng xung quanh trang web trong giai đoạn khảo cổ Monte Alban 2 (ca.100 BC-

BÀI TIỂU LUẬN

Page 19


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
AD 200), cho rằng việc xây dựng của thành phố có thể có một phản ứng với một mối

đe dọa quân sự.
Nhà nước Zapotec được hình thành tại Monte Alban bắt đầu mở rộng trong giai
đoạn cuối Monte 1 Alban (400-100 BC) và trong suốt 2 giai đoạn Monte Alban (100
BC - AD 200).Zapotec nhà cầm quyền bắt đầu nắm quyền kiểm soát đối với các tỉnh
bên ngoài thung lũng Oaxaca. Họ có thể làm điều này trong Monte Alban 1c (khoảng
200 trước Công nguyên) Monte Alban 2 (200 BC - 100) bởi vì không ai trong số các
tỉnh lân cận có thể cạnh tranh với các thung lũng Oaxaca cả về chính trị và quân
sự. 200 AD Zapotecs đã mở rộng ảnh hưởng của họ, từ Quiotepec ở phía bắc để
Ocelotepec và Chiltepec ở phía nam. Monte Alban đã trở thành thành phố lớn nhất ở
miền nam Mexico vùng cao, và do đó, nó vẫn còn cho đến khi khoảng 700 AD.
Việc mở rộng của đế chế Zapotec đạt đỉnh điểm trong giai đoạn Monte Alban
II. Zapotecs chinh phục thuộc địa, các khu định cư xa hơn thung lũng Oaxaca. Sự mở
rộng này có thể nhìn thấy bằng nhiều cách, quan trọng nhất là sự thay đổi đột ngột của
gốm sứ được tìm thấy tại các khu vực bên ngoài thung lũng. Những khu vực này trước
đây đã có phong cách riêng độc đáo của họ đột nhiên được thay thế bằng gốm phong
cách Zapotec, chỉ ra rằng họ đã trở thành một phần của đế chế Zapotec.

2.2. Thành tựu văn minh Zapotec.
2.2.1 Kiến trúc , điêu khắc
Monte Alban là một thành phố tôn giáo, chính trị và dân sự. Thành phố có một
khu thánh địa ở trung tâm đỉnh đồi. Bao quanh thánh địa là hàng loạt những khối kiến
trúc gò nổi trải dài theo bốn cạnh bao quanh. Ở ngữa là một quảng trường lớn
(300mx200m) có đài trung tâm dùng làm nơi tiến hành nghi lễ hay sinh hoạt chính trị
cộng đồng. Hai đầu nam bắc của quảng trường là các đài cao, bên dưới là hệ thống
phòng ốc và đường dẫn chằng chịt. Đài phía nam có quy mô hơn cả, có đường dẫn lên

BÀI TIỂU LUẬN

Page 20

LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
đài là một lối đi nhiều bậc thang được chạm khắc rất tinh xảo. Xung quanh thánh địa là
các quần thể lăng mộ, đền thần và các công trình công cộng khác. Nhà dân cư rải rộng
ra xung quanh ngọn đồi và kéo dài khắp thung lũng.

Sơ đồ trung tâm Monte Alban
Thành bang Monte Alban thời kì này rất mạnh mẽ về quân sự và chính trị. Tầm
ảnh hưởng của nó phủ rộng khắp thung lũng Oaxaca và các cao nguyên bao quanh.
Trong suốt quá trình lịch sử, Monte Alban đã mở nhiều cuộc chiến tranh chinh phục
các lãnh thổ lân cận và mở rộng tầm ảnh hưởng của mình. Các nhà khảo cổ tìm thấy
một lớp tường dày khỏi bao quanh để bảo vệ thành phố không bị tàn phá bởi kẻ địch từ
bên ngoài. Một bức tường được trạm khắc còn nguyên vẹn tả cảnh các chiến binh
Monte Alban đang hành xử hơn các tù binh ngoại tộc. Trong quan hệ với thành bang
khổng lồ Teotihuacan ở thung lũng Mexico phía Bắc, Monte Alban luôn có gắng giữ vị
thế đối tác suốt một thời gian dài trước khi sụp đổ vào khoảng thế kỷ 7 – 8 sau Công
nguyên và bị người Mixtec thay thế.

BÀI TIỂU LUẬN

Page 21


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI

Thung lũng Oaxaca

Chữ viết Zapotec cổ

Như đã nói, cư dân làm chủ Monte Alban là người Zapotec. Đa phần họ là nông

dân, một bộ phận khác hành nghề buôn bán. Họ trồng trọt ở những mảnh ruộng (rẫy)
nằm rải rác khắp thung lũng. Thành bang Monte Alban có hai thời kì hưng thịnh: giai
đoạn đầu Công nguyên và giai đoạn thế kỷ thứ 6 -8. Vào đầu Công nguyên, Monte
Alban có thể đạt đến mức dân số 17.200 người, đến giai đoạn hưng thịnh sau dân số có
thể lên đến 35.000 người. Dân số tăng nhanh, tiềm lực mạnh đã khiến Monte Alban trở
thành trung tâm văn minh lớn nhất và có ảnh hưởng nhất của người Zapotec trong suốt
gần một thiên niên kỷ.

Các dazante
Monte Alban ngày nay còn lưu lại hơn 300 bức chạm khắc đá đặc sắc thể hiện hình
ảnh của các “danzante” (các vũ công). Tất cả họ đều là nam giới, được chạm trong
nhiều tư thế, điệu bộ uốn éo, xoắn tít tay chân vào nhau. Tất cả đều trong trạng thái lõa
thể, một số bị cắt mất bộ phận sinh dục. Các chi tiết này mặc nhiên gây cho chúng ta
một câu hỏi: thực chất họ có phải là những vũ công danzante? Câu trả lời là: không!

BÀI TIỂU LUẬN

Page 22


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
Các nghiên cứu khảo cổ học cho thấy, họ không phải là những vũ công mà là những tù
binh, chính xác là các thủ lĩnh của các bộ lạc thù địch (được cho là người Olmec) bị bắt
và tra khảo tại Monte Alban. Cũng có ý kiến cho rằng họ là những nạn nhân hiến tế
trong các nghi lễ cầu phần thực của cư dân trong thành. Ngoài ra, tại trung tâm Monte
Alban còn có một tượng đá to hình mũi tên nổi bật hơn tất cả các tảng đá khắc khác,
được cho là bia chiến thắng của người Zapotec cổ đại.

Các dazante
2.2.2 Hệ thống chữ viết.

Cư dân Monte Alban thời đầu công nguyên đã có chữ viết, loại chữ tượng hình
đơn giản, song số lượng khá hạn chế. Ngoài các chữ số ra, người ta tìm ra được khoảng
80 đến 90 chữ khác nhau còn lưu lại. Các hình vẽ danzante nói trên được cho là mang
những ý nghĩa khác nhau. Ngoài ra, hai bia đá (số 12, 13) còn sót lại ở Monte Alban
cho ta thấy một số ký tự tiêu biểu của chữ viết Monte Alban. Tuy vậy, giới nghiên cứu
vẫn chưa tìm ra ý nghĩa của tất cả các chữ viết này do chúng quá ít để có thể giải mã
một cách có hệ thống. Người Zapotec sử dụng chữ viết với hai mục đích chính: chuyển
tải thông tin quân sự (hiệu lệnh chiến đấu) và thông điệp ngoại giao (cụ thể là với thành

BÀI TIỂU LUẬN

Page 23


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
bang Teotihuacan). Khoảng thế kỷ thứ 10 sau CN, loại chữ này bị thất truyền và bị
thay thế bằng kiểu chữ của người Mixtec.

2.2.3 Lịch pháp
cư dân Zapotec cổ sử dụng loại thánh lịch và dương lịch cổ phổ biến vùng Trung Mỹ
(xem kỳ 1). Người Zapotec đặt tên 20 ngày trong tháng thánh lịch theo tên các sự vật
hay hiện tượng như sau:

Trong đó, các sao số 2 (sấm chớp), số 7 (con hươu), số 12 (cây xà phòng) và số 17
(động đất) được người Zapotec ưu tiên chọn làm ngày đầu năm thánh lịch vì cho rằng
các sao này sẽ “gánh” hết “gánh nặng” cho cả năm. Mỗi người đều mang một tên sao
riêng, ai sinh vào ngày nào của thánh lịch thì lấy tên sao ngày ấy.

3. Thành tựu văn minh Maya
3.1. Lược sử hình thành văn minh Maya

Nền văn minh Maya là nền văn minh cổ đặc sắc bên cạnh nền văn minh Andes,
được xây dựng bởi người Maya, một bộ tộc thổ dân châu Mỹ mà từ 2000 năm trước

BÀI TIỂU LUẬN

Page 24


LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI
đây đã từng sinh sống ở bán đảo Yucatán của Trung Mỹ, thuộc đông nam Mexico,
BắcGuatemala và Honduras ngày nay.
Maya là một bộ tộc thổ dân châu Mỹ, họ là chủ nhân của nền văn minh cùng
tên, được biết đến nhiều nhờ hệ thống chữ viết đầy đủ trước cả khi những người châu
Âu đầu tiên đặt chân đến châu Mỹ. Căn cứ vào các dấu tích còn lại đến ngày nay,
vương quốc Maya được xác định là bắt đầu tồn tại từ khoảng thế kỷ thứ nhất sau công
nguyên nhưng những công trình cổ nhất của nền văn minh này được xác định có niên
đại sớm hơm khoảng 1000 năm. Còn rất nhiều tranh cãi xung quanh thời điểm tồn tại
chính xác của bộ tộc này. Kinh tế Maya phụ thuộc phần nhiều vào nông nghiệp trồng
trọt và chăn nuôi.Ngô và các loại rau củ quả rất phổ biến tại vùng đồng bằng.Đặc sản
của người Maya là cây cacao.Người Maya sử dụng cacao từ rất sớm.Một bộ phận
người Maya làm nghề buôn bán.Cacao là mặt hàng quan trọng trong trao đổi hàng
hóa.Các thương buôn đường xa thường lập trạm luân chuyển hàng hóa dọc đường để
thuận tiện thông thương

Người Maya

Khảo cổ học chứng minh rằng người Maya có những công trình xây dựng đầu
tiên có niên đại vào khoảng năm 1000 TCN. Có một vài bất đồng quan điểm về ranh
giới văn hóa và địa lý của Maya cổ với những nền văn minh Trung Mỹ tiền cổ điển lân

BÀI TIỂU LUẬN

Page 25