Phát triển du lịch bền vững tại thị xã sầm sơn, tỉnh thanh hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THANH

PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG
TẠI THỊ XÃ SẦM SƠN, TỈNH THANH HÓA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ


2

NGHỆ AN - 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THANH

PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG
TẠI THỊ XÃ SẦM SƠN, TỈNH THANH HÓA
Chuyên ngành: Kinh tế chính trị
Mã số: 60.31.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:

PGS. TS. VŨ THANH SƠN

4

NGHỆ AN - 2015


i
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được
sự quan tâm giúp đỡ tận tình, đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và tập
thể.
Trước tiên, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, phòng
Đào tạo Sau đại học, Khoa Kinh tế - Trường Đại Học Vinh đã tạo điều kiện
thuận lợi cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Đặc biệt, tôi bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Vũ Thanh Sơn
đã tận tình hướng dẫn khoa học và giúp đỡ trong suốt quá trình thực hiện
luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn UBND thị xã Sầm Sơn, phòng Văn hóa Thông tin, Trung tâm Văn hóa - Du lịch, Chi cục Thống kê thị xã Sầm Sơn
và các cơ quan liên quan đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cung cấp số liệu, tài
liệu giúp tôi hoàn thành luận văn này.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Phương Thanh


ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học, độc
lập của tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc
rõ ràng.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Phương Thanh


iii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN..................................................................................................i
LỜI CAM ĐOAN..........................................................................................ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT...........................................................vi
DANH MỤC CÁC HÌNH, BẢNG..............................................................vii
MỞ ĐẦU.........................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.................................................................................1
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài.........2
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn............................4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................5
5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................6
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài.............................................8
7. Bố cục luận văn...................................................................................9
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN
VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG..................................................10
1.1. Nhận thức cơ bản về phát triển du lịch bền vững....................10
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản .............................................10
1.1.2. Những nguyên tắc cơ bản của phát triển bền vững . 15
1.1.3. Các tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững....24
1.2. Quan hệ hữu cơ giữa phát triển du lịch và phát triển kinh tế xã hội........................................................................................................33

1.2.1. Vị trí, vai trò của du lịch trong nền kinh tế................33
1.2.2. Tác động của du lịch tới phát triển kinh tế - xã h ội
địa phương......................................................................34
1.2.3. Tầm quan trọng của kết cấu hạ tầng kinh tế - xã h ội
trong việc thúc đẩy du lịch............................................37
1.3. Một số kinh nghiệm về phát triển du lịch bền vững và bài học
...................................................................................................................38
1.3.1. Kinh nghiệm của một số địa phương.........................38
1.3.2. Những bài học rút ra cho phát triển du lịch b ền v ững
tại thị xã Sầm Sơn..........................................................40


iv
Kết luận chương 1.................................................................................41
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG
TẠI THỊ XÃ SẦM SƠN...............................................................................42
2.1. Tài nguyên du lịch của thị xã Sầm Sơn.......................................42
2.1.1. Tài nguyên du lịch tự nhiên...........................................42
2.1.2. Tài nguyên du lịch nhân văn..........................................47
2.1.3. Đánh giá chung về tài nguyên du lịch tại thị xã S ầm
Sơn....................................................................................51
2.2. Thực trạng hoạt động du lịch tại thị xã Sầm Sơn....................52
2.2.1. Kết cấu hạ tầng phục vụ du lịch ................................52
2.2.2. Cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch....................................54
2.2.3. Sản phẩm du lịch hiện có ở Sầm Sơn.........................59
2.2.4. Lao động phục vụ du lịch..............................................62
2.2.5. Khách du lịch đến Sầm Sơn..........................................62
2.2.6. Doanh thu du lịch.............................................................68
2.3. Đánh giá tác động của du lịch tới phát triển kinh tế - xã hội

trên địa bàn thị xã Sầm Sơn giai đoạn 2010 -2014...........................68
2.3.1. Tác động của du lịch tới phát triển kinh tế................69
2.3.2. Tác động của du lịch tới phát triển xã hội và văn hóa
............................................................................................70
2.4. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết để phát triển du lịch
bền vững tại thị xã Sầm Sơn................................................................71
Kết luận Chương 2................................................................................77
CHƯƠNG 3
ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG
TẠI THỊ XÃ SẦM SƠN...............................................................................79
3.1. Định hướng phát triển du lịch bền vững tại thị xã Sầm Sơn..79
3.1.1. Mục tiêu............................................................................79
3.1.2. Định hướng phát triển du lịch bền vững ở thị xã Sầm
Sơn....................................................................................82
3.2. Các giải pháp phát triển du lịch bền vững tại thị xã Sầm Sơn 88


v
3.2.1. Nhóm giải pháp phát triển du lịch bền v ững về kinh
tế........................................................................................88
3.2.2. Nhóm giải pháp phát triển du lịch bền v ững về xã h ội
............................................................................................98
3.2.3. Nhóm giải pháp phát triển du lịch bền vững về tài
nguyên môi trường.......................................................100
3.2.4. Nhóm giải pháp về thể chế và phối hợp phát triển
..........................................................................................102
Kết luận chương 3...............................................................................106
KẾT LUẬN.................................................................................................107
TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................109

vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT

Ký hiệu

Nguyên nghĩa

1

ANTT

An ninh trật tự

2

ATGT

An toàn giao thông

3

GDP

Tổng sản phẩm quốc nội

4

UBND

Uỷ ban nhân dân

5

UNWTO

Tổ chức Du lịch Thế giới

6

VSMT

Vệ sinh môi trường

7

WTO

Tổ chức Thương mại Thế giới

8

WCED

Uỷ ban Thế giới về phát triển và môi trường


vii

DANH MỤC CÁC HÌNH, BẢNG
Trang
Hình:
Hình 2.1. Sơ đồ du lịch Thanh Hóa.........................................................43
Bảng 2.1. Một số loại hải sản phục vụ khách du lịch..........................46
Bảng 2.2. So sánh cơ sở lưu trú giai đoạn 2005-2009 và 2010- 2014 . .55
Bảng 2.3. Hiện trạng khách sạn ở Thanh Hóa và Sầm Sơn năm 2014
.......................................................................................................................55
Bảng 2.4. Cơ sở lưu trú ở Sầm Sơn phân theo cấp quản lý (2014).....56
Bảng 2.5. Các cơ sở lưu trú phân theo loại hình kinh doanh phục vụ
.......................................................................................................................57
Bảng 2.6. Các cơ sở lưu trú phân theo chất lượng dịch vụ năm 2014
.......................................................................................................................58
Bảng 2.7. Lao động du lịch trực tiếp giai đoạn (2010-2014)...............62
Bảng 2.8. Lượng khách nội địa đến Sầm Sơn giai đoạn 2010 - 2014
.......................................................................................................................63
Bảng 2.9. Số lượt khách du lịch đến Sầm Sơn giai đoạn 2010-2014.63
Hình 2.2. Cơ cấu khách du lịch đến Sầm Sơn năm 2014....................65
Bảng 2.10. Doanh thu du lịch Sầm Sơn giai đoạn 2010 - 2014.............68
Bảng 2.11. Tốc độ tăng trưởng kinh tế và cơ cấu tổng giá trị sản
xuất phân theo ngành (giá HH) giai đoạn 2010 - 2014..........................70
Bảng 3.1. Định hướng phát triển du lịch Sầm Sơn đến năm 2020...81


viii

VỊ TRÍ SẦM SƠN TRONG TỈNH THANH HÓA

(Nguồn: UBND thị xã Sầm Sơn)

1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, trong xu thế toàn cầu hóa, du lịch đã trở thành một nhu cầu
không thể thiếu - một hiện tượng phổ biến trong xã hội, có đóng góp rất lớn
vào nền kinh tế của mọi quốc gia. Tuy nhiên, bên cạnh việc đem lại những
lợi ích to lớn thì sự phát triển du lịch với mức tăng trưởng nhanh, cùng với
sự bùng nổ dân số, quá trình đô thị hoá quá mức, xu hướng quốc tế hoá đời
sống kinh tế - xã hội đã gây nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế, xã hội ở
nhiều địa phương, nhiều quốc gia trên quy mô toàn cầu. Do vậy, đối với
những ngành kinh tế có mối quan hệ gắn bó với tự nhiên như ngành du lịch,
phát triển bền vững đã trở thành nhu cầu, mục tiêu định hướng phát triển
kinh tế, xã hội của nhiều nước trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.
Chúng ta đều biết, mặc dù du lịch Việt Nam có nhiều tài nguyên thiên
nhiên và nhân văn độc đáo song đến nay vẫn chưa phát triển tương xứng với
tiềm năng. Trước tình hình như vậy, du lịch Việt Nam đang tìm hướng đi
cho mình là xây dựng biểu tượng của một đất nước thanh bình, thân thiện,
đánh thức tiềm năng của dải bờ biển dài và đẹp chạy dọc đất nước. Trong đó,
Sầm Sơn là một điểm du lịch biển quen thuộc có lịch sử khai thác hàng trăm
năm nên việc tìm ra giải pháp thúc đẩy phát triển du lịch bền vững ở Sầm
Sơn là hết sức cần thiết.
Trong những năm gần đây, Sầm Sơn đã có những đổi mới và chuyển
biến tích cực tạo ra điểm nhấn cho một địa danh hấp dẫn đối với du khách.
Mặt khác, những thay đổi trong cách thức tổ chức hoạt động du lịch cũng góp
phần quan trọng thúc đẩy kinh tế - xã hội Sầm Sơn, cũng như ngành kinh tế du
lịch Thanh Hóa phát triển, tạo sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công
nghiệp hoá, hiện đại hoá; đồng thời tạo công ăn việc làm cho hàng ngàn lao

2
động, tăng thu ngân sách cho nhà nước và mở rộng hợp tác kinh tế, giao lưu
văn hóa, phát triển xã hội giữa Sầm Sơn - Thanh Hóa với các tỉnh trong cả
nước. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng và phát triển du lịch Sầm Sơn những năm
qua còn chậm, chưa tương xứng với tiềm năng và thế mạnh sẵn có. Không
những thế, hiện nay sự vươn lên của nhiều địa danh du lịch mới, đặc biệt là du
lịch biển ở các địa phương trong cả nước đang đặt Sầm Sơn trước thách thức
của sự cạnh tranh gay gắt, đòi hỏi địa danh du lịch này phải nhanh chóng củng
cố và làm mới mình để thu hút du khách.
Trước bối cảnh đó, việc nghiên cứu, gắn lý luận với thực tiễn để đưa
ra các giải pháp cho phát triển du lịch bền vững ở thị xã Sầm Sơn là rất cần
thiết và có ý nghĩa quan trọng không chỉ trong thời gian trước mắt mà còn
cho giai đoạn lâu dài.
Xuất phát từ thực tiễn trên, tôi chọn đề tài "Phát triển du lịch bền
vững tại thị xã Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa" để làm luận văn tốt nghiệp Thạc
sĩ Kinh Tế.
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Đề tài được phân tích và nghiên cứu dựa trên các công trình nghiên
cứu khoa học và đề tài luận văn Thạc sỹ của một số học viên về những lĩnh
vực khác nhau liên quan đến du lịch sau:
- Lê Thị Diễm Hương (2006) "Sầm Sơn - phát triển du lịch bền vững"
Khoá luận tốt nghiệp - Khoa Du lịch, Trường Đại học Dân lập Đông
Đô. Mặc dù Khóa luận đã nêu lên được những điều kiện cơ bản và đặt ra một
số giải pháp để phát triển du lịch bền vững tại thị xã Sầm Sơn. Tuy nhiên,
các giải pháp đặt ra để phát triển du lịch theo hướng bền vững chưa bám sát
được các nguyên tắc và tiêu chí về phát triển bền vững ở cả 3 mặt: kinh tế,
văn hóa - xã hội và tài nguyên môi trường.
- Nguyễn Văn Thanh (2013) "Nâng cao hiệu quả quản lý các di tích
lịch sử trên địa bàn thị xã Sầm Sơn" Luận văn Thạc sỹ Văn hóa - Trường Đại

3
học Văn hóa Hà Nội. Nội dung: Trên cơ sở thực trạng các di tích trên địa bàn
thị xã Sầm Sơn, đề xuất các giải pháp quản lý, nâng cao hiệu quả hoạt động
của các di tích trong phục vụ du lịch. Tuy nhiên, Luận văn mới chỉ dừng lại
ở việc đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý các di tích lịch sử từ góc
độ của chính quyền địa phương mà chưa nêu lên được giải pháp thu hút sự
tham gia của cộng đồng địa phương.
- Lâm Thị Hồng Loan (2012) "Phát triển du lịch theo hướng bền vững
ở tỉnh Ninh Bình" Luận văn Thạc sỹ ngành Kinh tế Chính trị. Nội dung: hệ
thống hoá cơ sở lý luận cơ bản về du lịch và phát triển du lịch bền vững.
Khảo sát, nghiên cứu các nguồn tài nguyên, nguồn lực và điều kiện phát triển
du lịch bền vững. Trên cơ sở đó làm rõ những lợi thế và khó khăn đối với
việc phát triển du lịch tại tỉnh Ninh Bình.
- Lưu Thanh Đức Hải (2012) "Giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ
du lịch trên địa bàn thành phố Cần Thơ" Tạp chí khoa học Trường Đại Học
Cần Thơ. Nội dung: Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ
du lịch. Trong đó, tập trung vào việc tăng cường đào tạo nâng cao chất lượng
đội ngũ cán bộ quản lý, nhân viên phục vụ du lịch.
- Trần Thị Hồng Nhạn (2010) "Giải pháp phát triển ngành du lịch
Ninh Bình đến năm 2020" Luận Văn Thạc sỹ Kinh tế - Trường Đại học Kinh
tế. Nội dung: Đặt ra những thuận lợi, khó khăn trong hoạt động kinh doanh
du lịch của tỉnh Ninh Bình; đánh giá thực trạng trong phát triển du lịch và đề
xuất một số giải pháp phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình đến năm 2020.
- La Nữ Ánh Vân (2011) "Phát triển du lịch bền vững tỉnh Bình
Thuận" Tạp chí Du lịch Bình Thuận. Nội dung: Đề xuất một số giải pháp
phát triển du lịch bền vững; tập trung vào việc tăng cường công tác xã hội
hoá giáo dục về phát triển du lịch bền vững, khai thác hợp lý tài nguyên du
lịch, đa dạng hoá và nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch, tăng cường công

4
tác quản lý nhà nước về du lịch. Ưu điểm của bài báo là đã nêu bật lên được
các nguyên tắc và tiêu chí về phát triển bền vững nói chung cũng như phát
triển bền vững ở góc độ du lịch nói riêng. Tuy nhiên, bài báo chưa nêu lên
được vai trò và sự tham gia của cộng đồng điịa phương và du khách trong
phát triển du lịch theo hướng bền vững.
Và một số công trình khoa học và bài viết khác. Các công trình nêu
trên là nguồn tư liệu quý để đề tài "Phát triển du lịch bền vững tại thị xã
Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa" tham khảo, kế thừa và phát triển. Nội dung về
phát triển du lịch tại thị xã Sầm Sơn đã được một số học viên nghiên cứu và
chọn làm đề tài; song, đây là công trình nghiên cứu đầu tiên về nội dung phát
triển du lịch bền vững tại thị xã Sầm Sơn. Đề tài là công trình nghiên cứu du
lịch theo hướng liên ngành nhằm kết hợp các giải pháp cần thiết trước mắt và
lâu dài trong phát triển du lịch tại thị xã Sầm Sơn theo hướng bền vững.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
3.1.1. Mục tiêu chung
Đề xuất được các giải pháp có khả năng áp dụng trong thực tiễn, phù
hợp với điều kiện địa phương, góp phần vào sự phát triển du lịch bền vững ở
thị xã Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa.
3.1.2. Mục tiêu cụ thể
- Phân tích những số liệu về lượng khách, cơ sở lưu trú, doanh thu du
lịch ở Sầm Sơn...trong giai đoạn từ 2010 - 2014, từ đó rút ra những kết luận
mới về thực trạng và định hướng phát triển trong tương lai.
- Nhấn mạnh tới các biện pháp phát triển du lịch theo hướng bền vững,
là xu hướng tất yếu nhằm khắc phục thực trạng ô nhiễm môi trường và
những hiện tượng xâm phạm di tích phục vụ hoạt động du lịch ở Sầm Sơn,
bảo tồn các giá trị vật chất và nhân văn tốt đẹp cho thế hệ mai sau.

5
- Đề xuất các biện pháp thu hút khách du lịch đến Sầm Sơn trên cơ sở
hạ tầng, cơ sở vật chất - kỹ thuật phục vụ du lịch hiện có, đó là: bên cạnh
mục tiêu lâu dài là không ngừng nâng cấp cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật
cho ngành du lịch thì biện pháp trước mắt chính là tích cực tuyên truyền,
giáo dục nâng cao nhận thức cho người dân địa phương, xây dựng văn hóa
du lịch và đào tạo lao động du lịch theo hướng chuyên nghiệp.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện được các mục tiêu nêu trên, đề tài tập trung giải quyết
một số vấn đề sau:
- Tổng quan có hệ thống và chọn lọc những vấn đề lý luận về phát
triển du lịch bền vững.
- Đánh giá thực trạng phát triển du lịch của thị xã Sầm Sơn (tỉnh
Thanh Hóa), đặc biệt trong giai đoạn từ năm 2010 đến 2014, trên quan điểm
và những nguyên tắc về phát triển du lịch bền vững. Tập trung phân tích
nguyên nhân của hiện trạng phát triển, làm cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất
các giải pháp.
- Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp cho phát triển du lịch bền vững
ở thị xã Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Các giải pháp phát triển du lịch bền vững ở thị xã Sầm Sơn, tỉnh
Thanh Hóa. Chú trọng đối với những giải pháp có liên quan đến đảm bảo
phát triển du lịch bền vững từ góc độ kinh tế.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
4.2.1. Phạm vi về không gian
Địa giới hành chính thị xã Sầm Sơn hiện tại và địa giới hành chính thị
xã Sầm Sơn sau khi mở rộng thêm 6 xã của huyện Quảng Xương tầm nhìn
đến năm 2030.

6
4.2.2. Phạm vi về thời gian
Chuỗi số liệu đựơc sử dụng để phân tích là từ năm 2010 đến 2014.
4.2.3. Phạm vi về nội dung
Luận văn kết hợp phương pháp và kiến thức của nhiều ngành khoa
học: du lịch, kinh tế, địa lý, văn học, lịch sử... để sử dụng vào nghiên cứu du
lịch Sầm Sơn. Những kết luận về thực trạng, tiềm năng du lịch được nhìn
nhận tổng hợp, không đơn thuần là số liệu kinh tế mà dựa trên cả cơ sở phân
tích những giá trị nhân văn và biến đổi xã hội, biến đổi thiên nhiên trước ảnh
hưởng của hoạt động du lịch. Các giải pháp mà luận văn đưa ra cũng chủ yếu
nhấn mạnh đến việc kết hợp giải pháp cần thiết trước mắt là xây dựng văn
hóa du lịch với giải pháp lâu dài là đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất kỹ thuật
phục vụ du lịch, đào tạo lao động du lịch có chiều sâu, phát triển du lịch theo
hướng bền vững.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận của phương pháp nghiên cứu
Phát triển du lịch theo hướng bền vững tại thị xã Sầm Sơn, tỉnh Thanh
Hóa được tiếp cận dưới góc độ của khoa học Kinh tế chính trị. Vì vậy, đề tài
đã sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu tổng hợp, kết hợp giữa duy vật
biện chứng và duy vật lịch sử; giữa điều tra, phân tích, tổng hợp, so sánh, dự
báo... nhằm đánh giá đúng thực trạng phát triển du lịch tại thị xã Sầm Sơn
trong giai đoạn 2010 - 2014 và đề xuất các giải pháp phát triển du lịch theo
hướng bền vững trong giai đoạn tới.
5.2. Các phương pháp nghiên cứu sử dụng
5.2.1. Phương pháp điều tra thực địa
Để hoàn thành luận văn, việc điều tra thực địa là rất quan trọng.
Phương pháp này giúp cho việc sưu tầm, thu thập tài liệu, số liệu thêm phong
phú, xác thực, đồng thời phương pháp thực địa giúp kiểm chứng lại những số

7
liệu, tài liệu có liên quan, từ đó có những đánh giá xác thực hơn và làm cơ sở
cho các phương pháp khác. Kết quả điều tra thực địa sử dụng trong luận văn
được lấy từ Trung tâm Văn hóa - Du lịch thị xã Sầm Sơn.
5.2.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp và so sánh
Phương pháp này sử dụng để thống kê tài liệu, số liệu, các thông tin
thu thập được từ thực tế, từ thư viện hay từ các nguồn khác rồi phân tích xử
lý và lựa chọn tổng hợp theo yêu cầu của luận văn. Trong đó, tập trung vào
các số liệu về chỉ tiêu khách du lịch, doanh thu du lịch, cơ sở lưu trú.
5.2.3. Phương pháp bản đồ
Sơ đồ và bản đồ được sử dụng để phản ánh những đặc điểm về không
gian địa lý, về nguồn tài nguyên, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch
đồng thời cũng là phương tiện thể hiện nội dung và kết quả nghiên cứu của
luận văn. Qua phương pháp này, có thể thấy được ưu thế của du lịch Sầm
Sơn trong quá trình kết nối và giao lưu với các điểm du lịch khác trên địa
bàn tỉnh Thanh Hóa cũng như một số tỉnh lân cận.
5.2.4. Phương pháp toán học và thống kê du lịch
Phương pháp toán học và thống kê du lịch được sử dụng trong luận
văn để tập hợp, thống kê các di tích lịch sử văn hóa, các danh lam thắng
cảnh, tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên nhân văn quan trọng. Đồng thời,
thống kê đánh giá lượng khách, doanh thu tỷ trọng và mức độ tăng trưởng du
lịch. Tính toán cân đối các số liệu, từ đó xác định thực trạng và hiệu quả phát
triển. Nhờ phương pháp này, tác giả có thể chỉ ra được sự phát triển của du
lịch Sầm Sơn qua từng năm trên cơ sở các tài nguyên thiên nhiên và tài
nguyên nhân văn sẵn có.
5.2.5. Phương pháp dự báo
Phương pháp này được sử dụng trong việc đề ra các định hướng mục
tiêu và các giải pháp phát triển du lịch bền vững của thị xã Sầm Sơn, tỉnh

8
Thanh Hóa. Tác giả sử dụng phương pháp này để có cái nhìn bao quát và
tổng thể hơn về xu hướng phát triển của du lịch Sầm Sơn trong những năm
tiếp theo. Từ đó có thể đưa ra được các giải pháp phù hợp để phát triển du
lịch Sầm Sơn theo hướng bền vững trong thời gian tới.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
6.1. Ý nghĩa lý luận
Là công trình nghiên cứu du lịch theo hướng liên ngành, lần đầu tiên
luận văn đã kết hợp phương pháp và kiến thức của nhiều ngành khoa học: du
lịch, kinh tế, địa lý, văn học, lịch sử...áp dụng vào nghiên cứu du lịch Sầm
Sơn. Vì vậy, những kết luận về tiềm năng và thực trạng du lịch được nhìn
nhận tổng hợp, không đơn thuần là số liệu kinh tế mà dựa trên cả cơ sở phân
tích những giá trị nhân văn và biến đổi xã hội, biến đổi thiên nhiên trước ảnh
hưởng của hoạt động du lịch. Các giải pháp mà luận văn đưa ra cũng chủ yếu
nhấn mạnh đến việc kết hợp giải pháp cần thiết trước mắt là xây dựng văn
hóa du lịch với giải pháp lâu dài là đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất kỹ thuật
phục vụ du lịch, đào tạo du lao động du lịch có chiều sâu, phát triển du lịch
theo hướng bền vững.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn phân tích những số liệu về lượng khách, cơ sở lưu trú, doanh
thu du lịch ở Sầm Sơn... trong giai đoạn từ 2010 - 2014, từ đó rút ra những
kết luận mới về thực trạng và định hướng phát triển trong tương lai.
Đặc biệt, luận văn đã nhấn mạnh tới biện pháp phát triển du lịch Sầm
Sơn theo hướng bền vững, là xu hướng tất yếu nhằm khắc phục thực trạng ô
nhiễm môi trường và những hiện tượng xâm phạm di tích phục vụ hoạt động
du lịch ở Sầm Sơn, bảo tồn các giá trị vật chất và nhân văn tốt đẹp cho thế hệ
mai sau. Ngoài ra, luận văn cũng nêu lên biện pháp thu hút khách du lịch đến
Sầm Sơn trên cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất - kỹ thuật phục vụ du lịch hiện có,

9
đó là: bên cạnh mục tiêu lâu dài là không ngừng nâng cấp cơ sở hạ tầng, vật
chất kỹ thuật cho ngành du lịch thì biện pháp trước mắt chính là tích cực
tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho người dân địa phương, xây
dựng văn hóa du lịch và đào tạo lao động du lịch theo hướng chuyên nghiệp.
7. Bố cục luận văn
Ngoài Lời cảm ơn, phần Mở đầu, Kết luận và danh mục tài liệu tham
khảo, nội dung chính của luận văn được kết cấu thành 3 chương:
Chương I. Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển du lịch
bền vững.
Chương II. Thực trạng phát triển du lịch bền vững tại thị xã Sầm Sơn.
Chương III. Định hướng và giải pháp phát triển du lịch bền vững tại
thị xã Sầm Sơn.


10
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN
VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG
1.1. Nhận thức cơ bản về phát triển du lịch bền vững
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Du lịch
Ngày nay, du lịch đã trở thành một hiện tượng kinh tế xã hội phổ biến.
Hội đồng lữ hành và du lịch quốc tế (World Travel and Tourism councilWTTC) đã công nhận du lịch là một ngành kinh tế lớn nhất thế giới, vượt
trên cả ngành sản xuất ô tô, thép, điện tử và nông nghiệp. Đối với một số
quốc gia, một số địa phương, du lịch là một nguồn thu ngoại tệ quan trọng
nhất trong cơ cấu thu nhập quốc dân.
Trên thế giới có rất nhiều quan niệm khác nhau về du lịch, ví dụ:

* Du lịch là tập hợp các hoạt động tích cực của con người nhằm thực
hiện một dạng hành trình, là một công nghiệp liên kết nhằm thoả mãn các
nhu cầu của khách du lịch [12].
* Du lịch là sự kết hợp và tương tác của 4 nhóm nhân tố trong quá
trình phục vụ du khách bao gồm: du khách, nhà cung ứng dịch vụ du lịch, cư
dân sở tại và chính quyền nơi đón khách du lịch [07].
* Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người
ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan,
tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định [21].
Như vậy, du lịch là một hoạt động có nhiều đặc thù, gồm nhiều
thành phần tham gia, tao thành một tổng thể phức tạp. Hoạt động du lịch
vừa có đặc điểm của ngành kinh tế, lại có đặc điểm của ngành văn hóa xã hội.


11
1.1.1.2. Phát triển bền vững
Phát triển được xem là một quá trình tăng trưởng bao gồm nhiều yếu
tố cấu thành khác nhau về kinh tế, chính trị, văn hóa... Phát triển là xu hướng
tự nhiên tất yếu của thế giới vật chất nói chung, của xã hội loài người nói
riêng. Bên cạnh những lợi ích xã hội, nâng cao điều kiện sống cho con
người, hoạt động phát triển cũng đã và đang làm cạn kiệt tài nguyên, gây ra
những tác động tiêu cực làm suy thoái môi trường. Trước thực tế đó, con
người nhận thức được nguồn tài nguyên của trái đất không phải là vô hạn,
không thể tuỳ tiện khai thác. Bởi nếu quá trình này không kiểm soát được sẽ
dẫn đến hậu quả không chỉ làm cạn kiệt nguồn tài nguyên môi trường mà
còn làm mất cân bằng về môi trường sinh thái gây ra những hậu quả môi
trường nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển của xã hội
qua nhiều thế hệ... Từ nhận thức này, xuất hiện một khái niệm mới của con
người về hoạt động phát triển, đó là "Phát triển bền vững".
Lý thuyết phát triển bền vững xuất hiện khoảng giữa những năm 80 và

chính thức được đưa ra tại Hội nghị của Uỷ ban Thế giới về Phát triển và
môi trường (WCED) nổi tiếng với tên gọi Uỷ ban Brundtlant năm 1987.
Theo định nghĩa Brundtlant thì "Phát triển bền vững được hiểu là hoạt
động phát triển kinh tế nhằm đáp ứng được các nhu cầu của thế hệ hiện tại mà
không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của thế hệ mai sau" [12].
Mặc dù còn nhiều tranh luận xung quanh khái niệm về phát triển bền
vững ở những góc độ khác nhau, tuy nhiên có thể nhận thấy rằng cho đến
nay khái niệm mà WCED đưa ra năm 1987 được sử dụng rộng rãi hơn cả,
làm chuẩn mực để so sánh các hoạt động phát triển có trách nhiệm với môi
trường sống của con người.
Tại hội nghị về môi trường toàn cầu RIO 92+5, quan niệm về phát
triển bền vững được các nhà khoa học bổ sung, theo đó "Phát triển bền vững


12
được hình thành trong sự hoà nhập, đan xen và thoả hiệp của 3 hệ thống
tương tác là hệ tự nhiên, hệ kinh tế và hệ xã hội" [12].
Như vậy, phát triển bền vững là kết quả tương tác qua lại và phụ thuộc
lẫn nhau của 3 hệ thống nói trên, đồng thời xác định phát triển bền vững
không cho phép con người vì sự ưu tiên phát triển của hệ này mà gây ra sự
suy thoái và tàn phá đối với các hệ khác; hay nói cụ thể hơn thì phát triển
bền vững là sự dung hoà các tương tác và sự thoả hiệp giữa 3 hệ thống nói
trên nhằm:
- Tăng cường khả năng tham gia có hiệu quả của cộng đồng vào
những quyết định mang tính chất chính trị trong quá trình phát triển xã hội.
- Tạo ra những khả năng nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà không
làm suy thoái tài nguyên qua việc áp dụng những thành tựu mới về khoa học
kỹ thuật.
- Giải quyết các xung đột trong xã hội do phát triển không cân bằng.
Ở Việt Nam, lý luận về phát triển bền vững cũng đã được các nhà

khoa học, lý luận quan tâm nghiên cứu trong thời gian gần đây trên cơ sở
tiếp thu những kết quả nghiên cứu về lý luận và kinh nghiệm quốc tế về phát
triển bền vững, áp dụng vào hoàn cảnh cụ thể ở Việt Nam.
Là một quốc gia có diện tích tự nhiên vào loại trung bình trên thế giới,
trong đó ¾ là địa hình núi đồi với hơn 3.200km bờ biển, trải dài trên 15 vĩ
tuyến, Việt Nam có tiềm năng tự nhiên và môi trường phong phú. Tuy nhiên,
trong quá trình phát triển, tài nguyên thiên nhiên, môi trường Việt Nam đã bị
nhiều tác động; đặc biệt là hậu quả của hai cuộc chiến tranh và tiếp đó là việc
khai thác thiếu khoa học của con người.
Trước tình hình đó, việc nghiên cứu lý luận làm cơ sở để phân tích,
đưa ra các giải pháp đảm bảo cho sự phát triển bền vững phù hợp với đặc
điểm Việt Nam là hết sức cần thiết và cấp bách.


13
Bắt nhịp bước đi của thời đại, Đảng và Chính phủ đã sớm nhận thức
tầm quan trọng của phát triển bền vững. Ngày 25-6-1998, Bộ Chính trị đã ra
Chỉ thị số 36-CT/TW về tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời
kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trong các văn kiện Đại hội IX,
X, và đặc biệt là văn kiện Đại hội XI của Đảng, quan điểm phát triển bền
vững càng được chú trọng hơn và nhấn mạnh nhiều lần trên nhiều góc độ
tiếp cận. Để chỉ đạo thực hiện thành công Chiến lược phát triển kinh tế - xã
hội 2011-2020, Đảng ta đã đưa ra 5 quan điểm phát triển, trong đó, quan
điểm đầu tiên là: “Phát triển nhanh gắn liền với phát triển bền vững, phát
triển bền vững là yêu cầu xuyên suốt trong Chiến lược” [23].
Thực hiện quan điểm của Đảng, căn cứ vào Chương trình hành động
thế kỷ XXI của quốc tế, ngày 17-8-2004, Thủ tướng Chính phủ đã ban
hành Quyết định số 154/2004/QĐ-TTg “Định hướng chiến lược phát triển
bền vững ở Việt Nam” (còn gọi là Chương trình nghị sự 21 của Việt
Nam). Định hướng chiến lược phát triển bền vững ở Việt Nam nêu bật

những vấn đề đang đặt ra trong ba lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường,
những thách thức mà nước ta đang phải đối phó. Chiến lược đã tạo lập
mối quan hệ tương hỗ giữa các lĩnh vực kinh tế, xã hội, môi trường; đã
xác định khung thời gian để thực hiện và gắn trách nhiệm của các ngành,
các địa phương, các tổ chức và các nhóm xã hội; đã tính tới việc sử dụng
các nguồn lực tổng hợp để thực hiện chiến lược. Chính phủ cũng đã thành
lập Hội đồng phát triển bền vững quốc gia để chỉ đạo, giám sát việc thực
hiện các mục tiêu đã đề ra.
Như vậy, có thể thấy chủ trương của Đảng, Nhà nước ta về phát triển
bền vững được thể hiện trên ba mặt: Kinh tế, xã hội và môi trường tự nhiên
đã được thể hiện một cách rõ ràng trong đường lối phát triển kinh tế - xã hội
của đất nước.