Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn đỗ bích thúy

đại học quốc gia hà nội
tr-ờng đại học khoa học xã hội và nhân văn
=== ===

Ngô thị yên

Nghệ thuật trần thuật trong
truyện ngắn đỗ bích thúy

Luận văn thạc sĩ văn học
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 60.22.34

Ng-ời h-ớng dẫn khoa học: PGS. TS hà văn đức

Hà Nội - 2011


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, em đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của
các thầy cô giáo Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân
văn - Đại học Quốc Gia Hà Nội, các thầy cô công tác tại Viện Văn học Việt
Nam, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ
quý báu đó.
Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến
PGS. TS Hà Văn Đức - người đã hết lòng giúp đỡ, chỉ bảo tận tình để em
hoàn thành tốt luận văn này.
Em xin gửi tới qúy thầy cô trong Hội đồng bảo vệ lời cảm ơn chân
thành!
Do còn hạn chế về trình độ nên luận văn chắc chắn sẽ còn nhiều thiếu
sót, em rất mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý từ phía thầy cô, đồng nghiệp

và các bạn.
Hà Nội, tháng 06 năm 2011
Tác giả luận văn

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

MC LC
M U
1. Lớ do chn ti .......................................................................................... 1
2. Lch s vn ............................................................................................. 3
3. i tng, phm vi nghiờn cu ................................................................... 6
4. Phng phỏp nghiờn cu ............................................................................. 6
5. Kt cu lun vn .......................................................................................... 7
NI DUNG ..................................................................................................... 8
CHNG 1. NGI TRN THUT V IM NHèN TRN THUT
TRONG TRUYN NGN BCH THY .............................................. 8
1.1. Lý thuyt v ngh thut trn thut ............................................................ 8
1.2. Ngi trn thut v im nhỡn trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy
........................................................................................................................ 9
1.2.1. Ngi trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy ................................. 9
1.2.1.1. Khỏi quỏt v ngi trn thut.............................................................. 9
1.2.1.2. Ngi trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy ............................. 11
1.2.1.2.1. Ngi trn thut hm n ................................................................. 13
1.2.1.2.2. Ngi trn thut tng minh........................................................... 16
1.2.2. im nhỡn trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy ......................... 18
1.2.2.1. Khỏi quỏt v im nhỡn trn thut ...................................................... 18
1.2.2.2. im nhỡn trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy ...................... 21

1.2.2.2.1. im nhỡn trn thut bờn ngoi ....................................................... 21
1.2.2.2.2. im nhỡn trn thut bờn trong ....................................................... 26
1.2.2.2.3. im nhỡn trn thut phc hp ....................................................... 31
CHNG 2. NGH THUT T CHC KT CU V CT TRUYN
TRONG TRUYN NGN BCH THY ............................................ 37
2.1. Ngh thut t chc kt cu trong truyn ngn Bớch Thỳy ................... 37
2.1.1. Khỏi nim v kt cu v kt cu trn thut ........................................... 37
2.1.1.1. Kt cu .............................................................................................. 37
2.1.1.2. Kt cu trn thut............................................................................... 38
2.1.2. Hỡnh thc kt cu trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy .............. 39
1
Luận văn thạc sĩ văn học
Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

2.1.2.1. Kt cu n tuyn .............................................................................. 39
2.1.2.2. Kt cu theo mch phỏt trin tõm lớ.................................................... 43
2.1.2.3. Kt cu o ln trt t trn thut ........................................................ 48
2.2. Ngh thut t chc ct truyn trong truyn ngn Bớch Thỳy .............. 53
2.2.1. Khỏi nim v ct truyn ........................................................................ 53
2.2.2. Ct truyn trong truyn ngn Bớch Thỳy ......................................... 55
2.2.2.1. Ct truyn n gin ........................................................................... 55
2.2.2.2. Ct truyn vi kt thỳc bt ng, kt thỳc ng ................................ 57
2.2.2.3. Ct truyn an xen nhiu mch truyn ............................................... 61
CHNG 3. NGễN NG V GING IU TRN THUT TRONG
TRUYN NGN BCH THY ............................................................ 66
3.1. Ngụn ng trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy ............................. 66
3.1.1. Khỏi quỏt v ngụn ng trn thut .......................................................... 66

3.1.2.Li vn trn thut v li vn miờu t trong truyn ngn Bớch Thỳy
67
3.1.2.1. Li vn trn thut .............................................................................. 67
3.1.2.1.1. Li trn thut giỏn tip ca ngi k chuyn .................................. 68
3.1.2.1.2. Li trn thut na trc tip ............................................................. 70
3.1.2.2. Li vn miờu t .................................................................................. 75
3.1.2.2.1. Li vn miờu t thiờn nhiờn ............................................................ 76
3.1.2.2.2. Li vn miờu t v cuc sng con ngi min nỳi .......................... 83
3.2. Ging iu trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy ........................... 89
3.2.1. Khỏi quỏt v ging iu trn thut ........................................................ 89
3.2.2. Ging iu trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy ........................ 91
3.2.2.1. Ging iu tr tỡnh, mc mc, chõn cht ............................................ 91
3.2.2.2. Ging iu cm thng, xút xa .......................................................... 97
3.2.2.3. Ging iu trit lý, gin d m sõu lng............................................. 100
KT LUN .................................................................................................. 104
TI LIU THAM KHO........................................................................... 112

Luận văn thạc sĩ văn học

2

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

M U
1. Lớ do chn ti
1. Núi n vn hc Vit Nam, chỳng ta núi n c quỏ trỡnh phỏt sinh v
phỏt trin. c bit l t sau nm 1975 vi cụng cuc i mi ca ng cng

sn Vit Nam, mt cuc i mi c th hin trờn nhiu bỡnh din. Song v
c bn vn l giai on vn hc tip cn cuc sng t bỡnh din th s - i
t. Chớnh xu hng ú ó kớch thớch sc sỏng to khụng ngng ca cỏc vn
ngh s.
Bc sang th k XXI, t s i mi v nhiu mt v s m rng biờn
cho cho ngi sỏng tỏc khin cho vn hc ng i ca Vit Nam c vn
ng, phỏt trin liờn tc. ỏp ng mi nhu cu sỏng tỏc ca ngi cm bỳt,
nhiu nh vn tờn tui ó i u trong phong tro i mi ú. Tiờu biu nh:
Nguyn Minh Chõu. Nguyn Khi, Nguyn Huy Thip...
Chớnh l ú, trong nhng nm gn õy, vn hc Vit Nam xut hin nhiu
gng mt nhng nh vn tr cú trin vng. H i sõu vo nhiu gúc cnh ca
i sng, t th s cho n i t ca con ngi. c bit, cỏc nh vn tr
quan tõm nhiu n s phn, hon cnh sng ộo le v n c nhng cỏi rt
riờng, nhng iu nhy cm nht trong cuc sng a dng ca con ngi. Mt
trong s ú phi k n nh vn tr Bớch Thỳy, ch ó gúp phn lm cho
b mt ca vn hc Vit Nam thờm mt din mo mi.
2. Nh vn Bớch Thỳy sinh ngy 13/04/1975 ti H Giang. Ch sinh ra
v ln lờn trờn mnh t a u ca T quc - mt a danh gn lin vi
khung cnh nỳi rng Tõy Bc ó i vo trang th, trang vn ca rt nhiu nh
th, nh vn. Ch l th h nhng nh vn trng thnh sau nm 1975, khi t
nc ó khụng cũn ting sỳng. Mt t nc sng trong hũa bỡnh, t do
nhng con ngi phi i mt vi nhiu iu phc tp ca cuc sng.
Cú th núi, cuc i Bớch Thỳy khụng phi l mt ng thng, xuyờn
sut m nú y s bin ng. Con ng tỡm n vn chng ca ch l c
mt quóng ng, tuy khụng di nhng nhiu bc chuyn mỡnh.
Luận văn thạc sĩ văn học

1

Ngô Thị Yên

Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

Tui tr ca Bớch Thỳy cng ging nh bao cụ gỏi mi ln khỏc, ch
cú rt nhiu d nh v c m trong sỏng, c th nh m c tr thnh cụ
giỏo. Song ý nh y khụng tr thnh hin thc, bi khụng bit vỡ nguyờn do
gỡ m Bớch Thỳy li hc Cao ng Ti chớnh - K toỏn v tr thnh mt
n k toỏn cho bỏo H Giang. Nhng vi nim am mờ vn chng ngh
thut, t mt n k toỏn ch chuyn sang lnh vc vit lỏch, lm bỏo. Thi
gian lm vic cho bỏo H Giang khụng nhiu nhng vi bn nm ln ln vi
ngh bỏo, phi trốo ốo li sui, i vo nhng thung sõu, bn xa ly t liu ó
giỳp Bớch Thỳy hiu sõu sc hn v cuc sng con ngi. Sau ú, ch v
H Ni hc tip lờn i hc. Trong nhng thỏng ngy l sinh viờn, ch mit
mi chm ch hc tp mong cú thờm nhiu kin thc v phc v cho cụng
vic lm bỏo sau ny ca mỡnh. Sng trong mụi trng sinh viờn thiu thn
th v li l ngi con sng xa nh, xa quờ, Bớch Thỳy luụn au ỏu
nh v quờ hng - ni cú b m, anh ch em v bn bố. Hn lỳc no ht,
ngũi bỳt li thụi thỳc ch vit, ch vit trong mt khụng gian cht hp ca kớ
tỳc xỏ. Ni ú cú nhng chic ging tng cựng vi chic bn gp nh bộ, cú
th di chuyn mi lỳc mi ni. Cng trong thi gian hc tp ny, ch ó gi
nhng bi vit ca mỡnh n Tp chớ vn ngh quõn i d thi. Kt qu l
ch ó dnh gii nht.
Quan nim vit vn ca Bớch Thỳy ht sc n gin, ch vn thng
núi vit chớnh l nhu cu ni tõm. c bit vit vn i vi ch nh l s tr
n, nờn trong cuc i vit vn ca mỡnh, ch ó nh hỡnh mt cỏch vit
khụng quỏ n ỏo, hoa m, khụng gõy ra nhng cỳ sc mnh nh nhng bn
vit cựng trang la. u sỏch ca ch nm khiờm tn trong hiu sỏch v cng
ch nhng ai thc s say mờ vn chng ớch thc mi tỡm n, quan tõm n
ch v sỏch ca ch. iu ú cng Bớch Thỳy lng l, im m v

cn mn vit.
Nhng tp truyn ca Bớch Thỳy phn ln ch vit vi mt ti duy
nht, ú l ti min nỳi, li ch vi mt a danh quen thuc - ú l mnh
Luận văn thạc sĩ văn học

2

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

t H Giang - quờ hng yờu du ca ch. Min nỳi - ỳng nh tờn gi ca
nú: hoang s, l lm v bớ him nhng ch ó khai thỏc chiu sõu phc tp
trong cuc sng cng nh nhõn cỏch v phm cht ca con ngi vựng nỳi
phớa Bc mt cỏch chõn thnh v thm m tỡnh quờ.
n nay, Bớch Thỳy ó l mt cõy bỳt c khng nh v l n phú
tng biờn tp u tiờn trong lch s hn 50 nm ca Tp chớ vn ngh quõn
i. Vi cụng vic ny, ch khụng ch gỏnh trng trỏch ca ngi qun lý m
cũn phi n lc hn na trong vic sỏng tỏc ca bn thõn mỡnh.
3. Truyn ngn ca Bớch Thỳy ó cú mt s ngi ly lm ti
nghiờn cu nhng cha ai i sõu vo vic ỏp dng lớ thuyt v ngh thut trn
thut tỡm hiu v phong cỏch sỏng to trong truyn ngn ca ch.Vỡ lớ do
trờn, tụi mnh dn chn ti: Ngh thut trn thut trong truyn ngn
Bớch Thỳy.
2. Lch s vn
Bớch Thuý n vi vn chng t rt sm, ch tng sỏng tỏc v gi bi
cho bỏo Tin Phong t nm 19 tui vi tỏc phm u tay ca mỡnh l Chui
ht cm mu xỏm v ó li n tng khụng nh trong lũng bn c.
Nhng bc ngot tờn tui ch cú ch ng trong lng vn hc hin i l

phi k n cuc thi truyn ngn kộo di 2 nm 1989 - 1999 do Tp chớ vn
ngh quõn i t chc. Kt qu l ch ó dnh gii nht vi chựm tỏc phm:
Ngi ng trờn nỳi, ờm cỏ ni v Sau nhng mựa trng. c bit l
truyn ngn Ting n mụi sau b ro ỏ ca ch ó c o din Ngụ
Quang Hi chuyn th thnh kch bn phim Chuyn ca Pao. B phim ny ó
ot gii Cỏnh diu vng nm 2005 ca hi in nh Vit Nam. T õy, tờn
tui ca ch c bỏo gii bit n v lu tõm nhiu hn.
Trờn bỏo vn ngh tr, s ra ngy 11/3/2001, ip Anh cú bi Gp hai n
th khoa truyn ngn tr ó nhn xột: Th mnh ca Bớch Thuý l i
sng ca ngi dõn Tõy Bc, vi nhng khụng gian va quen va l, nhng
phong tc tp quỏn c thự khin ngi c luụn cm thy tũ mũ v b cun
Luận văn thạc sĩ văn học

3

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

hỳt (...). Trong truyn ngn ca Bớch Thuý, khụng gian Tõy Bc hin lờn
m nột, li d v khú quờn trong lũng c gi [02;03].
Nh vn Chu Lai - mt cõy bỳt kỡ cu trong lng vn cú bi Cỏi duyờn v
sc gi ca hai ging vn tr c ng trờn Tp chớ vn ngh quõn i
thỏng 7 nm 2001. ễng ó cm nhn v vn ca Bớch Thuý nh sau: c
Thuý ngi ta cú cm giỏc nh c n mt mún l, c sng trong mt
mnh t l m ú trn ngp nhng cỏi rt riờng m c cht dõn gian
ca hng v nỳi rng, ca con sui chy ra t khe ỏ lnh, ca mõy tri c
sỏnh nh mt by trn trng ang qun quyn vo nhau, ca mựi ngi
ng, mn tang, ca nhng nột n, nột , phong tc tp quỏn cũn gi nguyờn

v hoang s, thun phỏc, ca ỏnh trng gia mựa c ri vo nh c ờm,
trng i mt vũng ca trc ra ca sau, ca nhng trỏi tim con gỏi vt vó,
chỏy bựng theo ting khốn gi tỡnh di thung xa, ca bp la nh sn v
ting mừ trõu gừ vo khuya khot, ca nhng kip sng nhc nhn v con bỡm
bp say thuc, say ru ng khỡ khỡ bờn chõn ch [31;104].
Cm hng cm thng trong sỏng tỏc ca Bớch Thỳy v Nguyn
Ngc T l bi vit ca Phm Thựy Dng c ng trờn Tp chớ vn ngh
quõn i (661) thỏng 1 nm 2007. Phm Thựy Dng cú nhn xột : Ni lờn
trong trang vit ca Nguyn Ngc T v Bớch Thỳy l cỏi nhỡn nhõn ỏi v
con ngi (...) ng sau cuc sng, khớ cht ca con ngi mi vựng t l
tỡnh cm cm thng sõu sc ca nh vn ti nhng con ngi bt hnh
[13;102].
Trung Trung nh vi bi c truyn ngn Bớch Thỳy in trờn bỏo
Vn ngh s 5, ra ngy 3/2/2007 cng cm nhn khỏ sõu v vn phong
Bớch Thỳy: Bớch Thỳy cú kh nng vit truyn v cnh sinh hot truyn
thng ca con ngi min cao mt cỏch ti tỡnh. Khụng truyn no l khụng
k v cỏch sng, li sinh hot, nt n v c quang cnh sinh hot l hi,
phong tc tp quỏn. Truyn no cng hay cng mi, cng l mc dự tỏc gi

Luận văn thạc sĩ văn học

4

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

khụng h c ý a vo chi tit l. Th m c n õu ta cng sng s v b
chinh phc bi nhng chi tit rt c sc ch ngi min cao mi cú [17;58].

Vi bỏo mng, cng cú nhiu bi vit cp ti sỏng tỏc ca Bớch
Thỳy. Tỏc gi H Anh vi bi vit Bớch Thỳy: nu lm c gi tht vng
tụi th chu c c ng ti trờn trang ra ngy
05/12/2005. Tip n l bi vit ca tỏc gi Dng Bỡn h Nguyờn vi bi Nh
vn Bớch Thỳy: vit vỡ nhu cu ni tõm c ng ti trờn trang
ra ngy 21/1/2006 v bi vit Nh vn Bớch
Thỳy - s mm mi quyt lit c ng trờn trang .
Ngoi ra cú nhiu bi vit v ch trờn trang khỏc nh: ;
phongdiep.net cú bi vit Bớch Thỳy - tụi ó khụng ngh rng ngi ph
n cú th hi sinh nhiu n th, ra ngy 23/1/2009. Tip n, l tỏc gi Bỡnh
Nguyờn Trang vi bi vit Con ca nỳi c ng trờn trang:
ngy 16/03/2009. Trờn trang
l bi vit Bớch Thỳy v Ngi ng trờn nỳi v trang
ra ngy 23/11/2009 cú bi ng n vi vn chng
ca mt ngi vit tr ca tỏc gi Lờ Hng Thy.
Bờn cnh s trng vit truyn ngn, nh vn tr Bớch Thỳy cũn th
sc mỡnh trong c lnh vc sỏng tỏc kch, tiu thuyt v on vn. Cú l
phng din no ch cng to c s chỳ ý ca mi ngi, c bit l gii
vn ngh s.
Vi tiu thuyt u tay Búng ca cõy si cú bi nhn xột ca Nguyn
Hu Quý bỏo Vn ngh quõn i (623) thỏng 6 nm 2005 nh sau: Tớnh xó
hi, tớnh nhõn vn, lũng trc n v khao khỏt ca nh vn ó c gi gm
vo tng trang vit. Nú ó c núi qua nhõn vt, qua ging k khụng mi l
nhng m lng v nhiu cm xỳc ca Bớch Thỳy. Hin ti, quỏ kh,
chuyn mi, chuyn c an xen, ci qun nhau nh dũng chy ca cuc sng
muụn i nay tip ni, tip ni khụng dt. Li dn chuyn t nhiờn v khụng

Luận văn thạc sĩ văn học

5

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

gũ bú, cỏch miờu t thiờn nhiờn v i sng ca min t cc bc t nc
khỏ sinh ng l u im ni tri ca cun tiu thuyt ny[45;113]
Ngoi nhng bi bỏo ỏnh giỏ, nhn xột, khỏm phỏ, tỡm hiu mt s khớa
cnh nh v truyn ngn ca Bớch Thuý cũn cú mt s cụng trỡnh nghiờn
cu bc u so sỏnh i chiu vi mt s nh vn tr khỏc nh: Lun vn
thc s ca Dng Th Kim Thoa vi ti Tip cn sỏng tỏc ca Bớch
Thuý v Nguyn Ngc T t phng din giỏ tr vn hc - vn hoỏ (2008).
Lun vn thc s ca Nguyn Minh Trng vi ti Truyn ngn v ti
v dõn tc min nỳi phớa bc qua tỏc phm ca Cao Duy Sn, Bớch
Thuý, Nguyn Huy Thip (2009). Lun vn thc s ca Nguyn Thanh Hng
v ti Tỡm hiu mt s cỏch tõn ngh thut trong truyn ngn ca mt s
cõy bỳt n thi kỡ 1986 - 2006 (Nguyn Th Thu Hu, Nguyn Ngc T,
Bớch Thỳy (2009).
3. i tng, phm vi nghiờn cu
3.1. i tng nghiờn cu
Vi ti Ngh thut trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy,
ngi vit luụn chỳ ý khai thỏc nhng hỡnh thc ngh thut trn thut trong
mng truyn ngn ca ch ch ra nhng nột riờng, c trng trong li sỏng
to ca nh vn tr ny.
3.2. Phm vi nghiờn cu
Ngi vit tp trung nghiờn cu khai thỏc sõu ngh thut trn thut trong
nm tp truyn ngn ca nh vn Bớch Thỳy:
1. Sau nhng mựa trng, NXB Vn ngh quõn i nm 2001.
2. Nhng bui chiu ngang qua cuc i, NXB Hi nh vn, nm 2003.

3. Kớ c ụi guc , NXB Ph n, nm 2004.
4. Ting n mụi sau b ro ỏ, NXB Cụng an nhõn dõn, nm 2006.
5. Ngi n b min nỳi, NXB Ph n, nm 2008.
4. Phng phỏp nghiờn cu

Luận văn thạc sĩ văn học

6

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

Xut phỏt t i tng v phm vi nghiờn cu, ngi vit s chn lý
thuyt cú liờn quan n ngh thut trn thut ỏp dng vo vic trin khai
vn ny. Bờn cnh ú, ngi vit cũn phi s dng n cỏc phng phỏp
khỏc b tr cho vic nghiờn cu ca mỡnh. ú l cỏc phng phỏp nghiờn
cu sau: phng phỏp thng kờ, phng phỏp phõn tớch, phng phỏp tng
hp, phng phỏp so sỏnh, i chiu.
5. Kt cu lun vn
Ngoi phn m u v phn kt lun, ph lc, ti liu tham kho, ni
dung lun vn ca chỳng tụi gm cú ba chng:
Chng 1. Ngi trn thut v im nhỡn trn thut trong truyn
ngn Bớch Thỳy.
Chng 2. Ngh thut t chc kt cu v ct truyn trong truyn
ngn Bớch Thỳy.
Chng 3. Ngụn ng v ging iu trn thut trong truyn ngn
Bớch Thỳy.

Luận văn thạc sĩ văn học

7

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

NI DUNG
CHNG 1. NGI TRN THUT V IM NHèN TRN THUT
TRONG TRUYN NGN BCH THY
1.1. Lớ thuyt ngh thut trn thut
Núi n phng din trn thut thỡ õy li l mt phn khụng th thiu
trong phng thc t s. Bi trong tỏc phm t s, ngh thut trn thut cú
vai trũ quan trng gúp phn khng nh ti nng, phong cỏch nh vn. Cú
nhiu hỡnh thc trn thut, mi mt th loi c th s cú cỏch trn thut khỏc
nhau. Theo T in thut ng vn hc: Trn thut l phng din c bn
ca phng thc t s, l vic gii thiu, khỏi quỏt, thuyt minh, miờu t i
vi nhõn vt, s kin, hon cnh, s vt theo cỏch nhỡn ca mt ngi trn
thut [21;307].
Giỏo trỡnh Lớ lun vn hc cng a ra khỏi nim v trn thut nh sau:
Trn thut l bin phỏp ngh thut c bn nht to thnh vn bn vn hc.
V bn cht, trn thut l hnh vi ngụn ng nhm k, thut, miờu t, cung cp
thụng tin v s kin, nhõn vt, theo mt th t nht nh trong khụng gian,
thi gian v v ý ngha. Trn thut cú nhim v cho ngi c bit ai, xut
hin õu, khi no, lm vic gỡ, trong tỡnh hung no... [53;100].
Trn thut khụng ch l li thut, li k. Nú bao hm c vic miờu t i
tng, phõn tớch hon cnh, thut li tiu s nhõn vt, li bỡnh lun, li tr
tỡnh ngoi , li ghi chỳ ca tỏc gi [21;307]. Trn thut khụng ch cú trong

truyn m cũn cú c trong th tr tỡnh nhng trn thut th hin s a dng v
phong phỳ nht phi l tỏc phm t s. Nh vy, trn thut luụn cú hai yu t
quy nh, ú l ngi k v chui ngụn t. Yu t ngi k chuyn, ta s cú
ngụi trn thut, li trn thut, im nhỡn trn thut. Yu t chui ngụn t ta li
cú nhiu yu t khỏc nh: dng cnh, d bỏo; phõn tớch bỡnh lun, ging
iu...
T in thut ng vn hc khng nh: Trn thut l phng din cu
trỳc ca tỏc phm t s th hin mi quan h ch th - khỏch th trong loi
Luận văn thạc sĩ văn học

8

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

hỡnh ngh thut ny. Nú ỏnh du s i thay im chỳ ý ca ý thc vn hc
t h thng s kin tht nỳt, m nỳt, sang ch th thm m ca tỏc phm
t s [21;308].
T khỏi nim trn thut l mt phng thc ngh thut c trng ca tỏc
phm t s, truyn ngn ca Bớch Thỳy ó s dng ngh thut trn thut
vo vic khai thỏc nhng mnh i t ca con ngi trong quỏ trỡnh hỡnh
thnh v phỏt trin. t c iu ú, bỳt phỏp trn thut ca tỏc gi phi
c nh hỡnh trong mt khụng gian v thi gian nht nh. Cú nh vy, th
loi truyn ngn mi phỏt huy ht mt mnh ca nú.
1.2. Ngi trn thut v im nhỡn trn thut trong truyn ngn Bớch
Thỳy
1.2.1. Ngi trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy
1.2.1.1. Khỏi quỏt v ngi trn thut

Trong ngh thut trn thut, ngi ta thng nhc n cỏc khỏi nim:
ngi trn thut, im nhỡn trn thut, ging iu trn thut, ngụn ng trn
thut.
Ngi trn thut (cũn gi l ngi k chuyn, ngi thut chuyn). õy
l khỏi nim trung tõm ca trn thut hc, ca thi phỏp hc hin i. Khỏi
nim ny dựng ch ngi thay th cho ch th sỏng to tng thut li cõu
chuyn trong tỏc phm. Song cho n nay, khỏi nim ny cũn gõy nhiu tranh
cói. Cỏc nh nghiờn cu Phỏp nh G. Genette thỡ hiu ngi trn thut cú
chc nng ca tỏc gi m ụng gii thớch l vai trũ tri ca ngi k chuyn.
ú l, ngi trn thut va cú chc nng k chuyn ng thi phi va ch
huy cỏch k, va truyn t thụng tin, va thuyt phc ngi c... Cũn cỏc
nh nghiờn cu Anh, M thỡ li thiờn v hiu ngi trn thut nh l mt vai
trũ th ng do tỏc gi iu khin. Tỏc gi cn nú vỡ cn mt ging iu, cn
mt im nhỡn, cỏch nhỡn.

Luận văn thạc sĩ văn học

9

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

T in thut ng vn hc cú nờu: Ngi trn thut l hỡnh thỏi ca
hỡnh tng tỏc gi trong vn hc ngh thut, l ngi mang ting núi, quan
im tỏc gi trong tỏc phm vn xuụi [21;191]
Giỏo trỡnh lớ lun vn hc a ra ý kin: Ngi k chuyn (ngi trn
thut) l yu t thuc th gii miờu t. ú l mt ngi do nh vn to ra
thay th mỡnh thc hin hnh vi trn thut... Ngi k chuyn trong vn bn

n mỡnh trong dũng ch. Ngi k chuyn y cú th c k bng ngụi th
ba, ngụi th nht v ngụi th hai. V ch cú th k c khi no h cm thy
nh ngi trong cuc, ngi chng kin hay ngi bit trc s vic xy ra
bng tt c giỏc quan, s hiu bit ca mỡnh. Do ú v cn bn, mi ngi k
chuyn u k theo ngụi th nht. Cỏi gi l k theo ngụi th ba thc cht l
hỡnh thc k khi ngi k cha c ý thc hoc l ó c ý thc nhng c
ý giu mỡnh [53;102]. Cũn ngụi k th hai l cỏi tụi tr tỡnh, l ch th
kộp thng dựng khi h tr nhõn vt ca mỡnh c bc l chõn dung
ni tõm nhng ngụi k th hai ny thng ớt c s dng.
Theo Thi phỏp hc hin i thỡ ngi trn thut cng ng thi l ngi
k chuyn v ngi k chuyn l yu t tớch cc trong vic kin to th gii
tng tng... Khụng th cú trn thut thiu ngi k chuyn [52;116].
Dự cỏc nh nghiờn cu cú nhng cỏch hiu khỏc nhau v ngi trn thut
th no i chng na thỡ vai trũ ca ngi trn thut l rt quan trng. Bi trn
thut bao gi cng c tin hnh t phớa mt ngi no ú. phng din
no, dự trc tip hay giỏn tip cng u cú s ng hnh ca ngi trn thut.
Ngi trn thut khụng nhng t chc v mt ngụn ng m cũn úng vai trũ
quan trng v mt kt cu v chi phi n ngụn ng ca nhõn vt. Cú khi tỏc
gi chớnh l ngi trn thut, cng cú khi tỏc gi l ngi trn thut c giao
cho húa thõn vo mt nhõn vt no ú. Ngi trn thut miờu t, bỡnh lun,
khờu gi v lm sỏng t mi mi quan h ca nhõn vt t hon cnh, s kin
cho n cỏc nhõn vt khỏc trong tỏc phm. ú l nhng nhõn t tớch cc trong
vic t chc, dn dt, nh hng v khi gi kh nng i thoi tranh lun
Luận văn thạc sĩ văn học

10

Ngô Thị Yên

Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

ca ngi c, l im ta tỏc gi cú th bc l quan im cỏ nhõn v cuc
sng cng nh mt ngh thut ca mỡnh. Ngi trn thut cũn c nhn din
trong tỏc phm ca mỡnh l nh vo s nh hỡnh ca ngụi k. Vỡ vy, vic
nghiờn cu khỏm phỏ ra hỡnh tng ngi trn thut cng chớnh l phng
din khỏm phỏ ra ni dung v ngh thut ca tỏc phm.
T nhng khỏi nim, nhng c tớnh trng yu ú v ngi trn thut nờn
mi nh vn khi bt tay vo sỏng tỏc tỏc phm t s luụn cú ý thc la chn
cho mỡnh mt ngi k chuyn thớch hp.
1.2.1.2 Ngi trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy
Khi kho sỏt nm tp truyn ngn ca Bớch Thỳy, chỳng tụi nhn thy
nhng cõu chuyn k ca ch thng cú s an xen, nhp nhũa gia ch th
sỏng to l tỏc gi vi ngi trn thut. ú l ci ngun ca s nhn thc,
phỏn oỏn, kin gii ch quan m nh vn hin hỡnh nú trờn vn bn ca
mỡnh. Ngi trn thut trong truyn ngn ca ch luụn truyn ti c y
v sc nột nhng yờu thng, tõm tỡnh, nhng khỏt khao chỏy bng ca con
ngi vựng cao. ng thi l tõm s ca chớnh nh vn, ngi con ca quờ
hng khi xa quờ nh quờ hng n chỏy bng da dit. thc thi vai trũ
ca ngi k chuyn iu u tiờn nh vn phi l ngi thip lp c hỡnh
thc trn thut hp lớ, phự hp vi ý v mc ớch sỏng to ca bn thõn.
Qua 36 truyn ngn ca Bớch Thỳy ri rỏc trong nm tp, c bit l
da vo s tn ti ca ngi k chuyn c bỏo hiu thụng qua vn bn,
chỳng tụi nhn thy hỡnh tng ngi trn thut m Bớch Thỳy thit lp
biu hin ch yu trờn hai phng din: ngi trn thut hm n (giu mt),
ngi trn thut tng minh (l din) hay ngi trn thut ỏng tin cy v
khụng ỏng tin cy. T ú, chỳng tụi nhn thy ngi úng vai trũ trn thut
trong nhng tp truyn ngn ca ch ch yu thuc ngụi th nht v ngụi th
ba. Tt nhiờn xen k trong cỏch k thuc ngụi th nht v ngụi th ba, truyn
Bớch Thỳy cng cú s dng ngụi th hai nhng khụng nhiu. Ngụi th hai

m ch dựng ch nhm mc ớch giỏn cỏch vi cỏch xng hụ: anh, ch, b...
Luận văn thạc sĩ văn học

11

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

tng l ngụi th ba s ớt nhng thc cht nú l cỏi tụi khỏc, cỏi tụi c k
ra, ch khụng phi l t k nh ngụi th nht. tin cho vic theo dừi v tỡm
hiu tt c nhng mụ thc trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy, chỳng
tụi lp bng thng kờ, phõn loi nh sau:

Tờn truyn ngn

STT

Trn thut t

Trn thut t

ngụi th ba

ngụi th nht

01 Ting n mụi sau b ro ỏ

x

02 Giú khụng ngng thi

x

03 Cỏi ngng ca cao

x

04 Cnh bp cú cỏi muụi g

x

05 Con dờ bn mt

x

06 Ct ỏ treo ngi

x

07 ỏ cui

x

08 ờm cỏ ni

x

09 Ging nh cỏi ci nc

x

10 Hm nỳi

x

11 Mn tang trong thung lng

x

12 Mt tri lờn, qu cũn ri xung

x

13 Ngi ng trờn nỳi

x

14 Nga ngó nỳi

x

15 Nhng bui chiu ngang qua cuc

x

i
16 Si cỏnh trờn cao

x

17 Sau nhng mựa trng

x

18 Vt chõn nga trờn ng mũn

x

19 Th trn

x

20 i qua ngy sang ờm
Luận văn thạc sĩ văn học

x
12

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

21 Ngoi ca tri cha sỏng

x

22 Sụng cũn chy mói

x

23 Ni sinh ra huyn thoi

x

24 Ngi n b nộm con chú xung

x

bin
25 Phớa sau kớ c

x

26 Bn i

x

27 Bn sụng

x

28 V tỡnh yờu i qua

x

29 a em v vi m

x

30 Kớ c ụi guc

x

31 Trong thung lng

x

32 Sụng ờm

x

33 Mựa chui chớn

x

34 Lng yờn di vc sõu

x

35 Trụi trờn phự sa

x

36 Giú lựa qua ca

x

Theo thng kờ phõn loi trờn, chỳng ta thy truyn ngn ca Bớch
Thuý trn thut t ngụi th ba (ngi trn thut hm n) l 20/36 truyn ngn
(chim 55%), trn thut t ngụi th nht (ngi trn thut tng minh) l
16/36 truyn ngn (chim 45%).
1.2.1.2.1 Ngi trn thut hm n
õy l hỡnh thc trn thut truyn thng ó ph bin trong vn hc c v
vn hc trung i. Ngi trn thut hm n thng c xỏc lp trờn c s
hỡnh thc trn thut khỏch quan (hỡnh thc n khut ca ngi k), vi mc
ớch lm tng tớnh chõn thc cho cõu chuyn nờn c tỏc gi thit lp ngụi
th ba s ớt, khụng l din, khụng nhõn vt húa. Vi ngụi th ba luụn cho
Luận văn thạc sĩ văn học

13

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

phộp ngi k cú th bit tt c con ngi cng nh s vt, s vic. ng thi
gi vai trũ thng soỏi trong vic miờu t, k chuyn, dn chuyn, k c nhng
bớ mt trong tõm hn ca nhng ngi khỏc. Cú th coi ngi trn thut t
ngụi th ba l ngụi k t do nht, cú kh nng bao quỏt v cú trng nhỡn
rng rói nht. T ú to c hi thun li cho ngi thut chuyn i sõu vo
ngừ ngỏch ca chuyn k cng nh lnh vc i sng, ni tõm ca cỏc nhõn
vt. Ngi trn thut ngụi k ny cú kh nng chng kin cõu chuyn v cú
kh nng thut li ton b cõu chuyn theo cỏch riờng ca mỡnh. õy thc
cht l ý trong sỏng to ngh thut ca nh vn.
Trong truyn ngn ca Bớch Thỳy, tỏc gi s dng ngụi trn thut ny
khỏ nhiu 20/36 truyn ngn (chim 55%). Trc tiờn, chỳng ta cn khng

nh ngay, ngi trn thut n mỡnh trong truyn ngn ca Bớch Thỳy cú
hai dng. ú l ngi trn thut hm n khụng xỏc nh v ngi trn thut
xỏc nh.
Ngi trn thut hm n khụng xỏc nh l ngi k chuyn khụng cú tờn
gi c th, khụng rừ gii tớnh, la tui ngh nghip, thm chớ n mt li gii
thiu v nhõn vt ny cng khụng cú. Chng t, ngi trn thut kiu ny
hon ton khỏch quan ng ngoi quan sỏt, miờu t v k li nhng c ch,
hnh ng, li núi ca nhõn vt mt cỏch giỏn tip. Hay ngi trn thut
õy cú s bin húa khụn lng, tm quờn i gii tớnh, la tui, ngh nghip
va l ngi dn chuyn, va l ngi n tng cựng mt lỳc úng rt nhiu
vai trong truyn. ú l nhng truyn ngn: Ting n mụi sau b ro ỏ (vi
ba nhõn vt: ụng Chỳng, May, m gi), Cỏi ngng ca cao (vi hai nhõn
vt: Sng v Sớnh) , Con dờ bn mt (vi ba nhõn vt: Dỳng, Dớ, Chay). Tt
c cõu chuyn trờn, ngi c nhn thy cú s hũa nhp ca nhiu ch th
tham gia trn thut. Gn nh xuyờn sut ton b tỏc phm, Bớch Thỳy ó
cho ngi trn thut nhp vo cỏc nhõn vt ca mỡnh v xúa i khong
cỏch gia ngi trn thut v nhõn vt. Nhng khi c k tỏc phm ca ch,
chỳng ta vn cm nhn c ng sau cỏc nhõn vt, cỏc s kin c k luụn
Luận văn thạc sĩ văn học

14

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

cú búng dỏng ca mt ngi no ú ang õm thm theo dừi, quan sỏt. Mc dự
khụng tht s nhỡn thy, nghe thy ngi k chuyn nhng cõu chuyn vn
c nh hỡnh. õy cú th coi l im mi khin cho truyn ca Bớch

Thỳy, nhỡn b ngoi l tng i khỏch quan, cú gi khong cỏch vi nhõn
vt, thm chớ tỏch mỡnh ra khi s ng cm nht nh vi nhõn vt. Cú ngha
l Bớch Thỳy ch mn hỡnh thc k chuyn c, truyn thng nhng cỏch
khai thỏc tip cn li vụ cựng mi.
Ngi trn thut hm n c xỏc nh trong truyn ngn ca Bớch
Thỳy chớnh l mt ch th bit rừ gii tớnh, la tui, thm chớ úng luụn vai
trũ ca nhõn vt. C th nh: ngi ph n au kh tờn Kớa trong truyn Giú
khụng ngng thi, nh chng trai Dõn trong truyn Mt tri lờn, qu cũn ri
xung, nh ni oan nghit ca cụ Chớa trong truyn Ct ỏ treo ngi khin
ngi c lỳc ny quờn i s xut hin ca ngi trn thut m xem ú l
nhõn vt thu sut cnh ng ca mỡnh. iu ú nh vo nhng cõu vn trn
thut khỏ nhp nhng, nhng li thut giu tớnh biu cm v hng lot nhng
hỡnh nh so sỏnh c l.
T nhng dn gii nờu trờn, chng t ngi trn thut hm n xỏc nh
hay khụng xỏc nh trong quỏ trỡnh trn thut thỡ ngi trn thut luụn c
gng nm bt thc trng vn mt cỏch sõu sc v khỏch quan. Cui cựng,
ngi trn thut s trỡnh by, ỏnh giỏ v hin thc i sng v phong tc
sinh hot c sc ca con ngi min nỳi.
Vi cỏch k chuyn nh trờn, ngi trn thut hon ton tnh tỏo lụi
cun hp dn ngi c tip cn ht nhng mi quan h ca con ngi vi
con ngi vựng cao. Mt vựng vn húa cũn rt nhiu h tc lc hu khin cho
mi ngi luụn phi suy ngh, trn tr. T ú, nh vn tr Bớch Thỳy cú
iu kin a ra nhng chớnh kin, quan im ca bn thõn v nhng giỏ
tr riờng ca mi ngi, mi cng ng dõn tc. õy cng l cỏch ch th
giu mỡnh n tng sau bc i v suy ngh ca nhõn vt m kớn ỏo bc l
quan im ch quan cỏ nhõn mt cỏch sõu sc, khụng l liu. in hỡnh nh
Luận văn thạc sĩ văn học

15

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

ngi trn thut hm n mn li núi ca nhõn vt nhn xột v a ra
nhng cõu hi day dt ngi c v s cam chu au n ca nhng ngi
ph n vựng cao. ú l ni nim au ỏu ca ngi m sau bao nhiờu nm
lm dõu m khụng th sinh c con cho nh chng nờn h ch coi mỡnh l
cc ỏ kờ chõn ct nh chng trong truyn Ting n mụi sau b ro ỏ. Hay
hnh ng ca Vi trong truyn Ging nh cỏi ci nc, mi ờm cụ li ra ci
nc buụng cn cho nú gió khụng xung ci mt cỏch vụ vng, vụ vng nh
trong chớnh tỡnh duyờn ca mỡnh. Tt c nhng cnh i ngang trỏi v au
kh ca nhng ngi trong cuc ó c ngi trn thut hm n giu mt
din t. Cỏi hay l ch, tuy ngi trn thut giu mt mt gúc khut no
ú m ngi c khụng bao gi nhn bit c (v cú l khụng cn quan tõm
cng chng sao). Nhng ú ch l hỡnh thc b ngoi m ngi trn thut
ỏnh la cm giỏc ca c gi. Sõu thm bờn trong, ngi trn thut hm n
vn lng l quan sỏt, vn giỏn tip by t s ng tỡnh ng h v cm thụng.
Cú ngha l, ngi trn thut khụng l din nhng vn cú th ct ngha c
nguyờn nhõn mang n ni kh, s b tc trong s la chn khỏt vng c
chc bựng phỏt ri li lm tt ca nhng chng trai, cụ gỏi vựng cao.
Qua li k ca ngi trn thut t nhng cõu chuyn th s ú, ngi c
cú th rỳt ra bi hc v x th thm thớa cho tng cnh i v thm chớ c
nhng cnh i cú thc ngay chớnh trong lũng c gi. iu ú cng cú sc
khỏi quỏt lờn nhng trit lý vnh hng v nhõn sinh, xó hi, v tr núi chung
m th gii loi ngi luụn mong mi.
1.2.1.2.2. Ngi trn thut tng minh
Ngi trn thut tng minh l kiu ngi k chuyn xut hin trc tip
trong tỏc phm. c tỏc phm, ngi c cú th phõn nh c c im

tớnh cỏch, phong thỏi trn thut, quan im lp trng, trng thỏi tõm lớ,
phng hng lớ gii ca mt nhõn t, mt i tng trn thut c th. Kiu
trn thut ny mi xut hin trong vn hc Vit Nam u th k. Lỳc ny, ch

Luận văn thạc sĩ văn học

16

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

th c nhõn vt húa lm ngi k chuyn ca chớnh mỡnh vi ý thc
hng ni, t vn hoc chiờm nghim.
Ngi trn thut tng minh ch yu ngụi th nht vi cỏch xng hụ
tụi. Ngi trn thut tng minh õy thc cht l tỏc gi. Cú ngha l nh
vn lỳc ny va l nhõn vt va l ngi trn thut. H vit tt c nhng gỡ
trong cuc i h ó tri qua, ó chng kin v nm tri, chiờm nghim. Tỏc
gi lỳc ny ó nhng li v cho phộp ngi trn thut thay mt mỡnh k li
cõu chuyn theo ý kin to c lp. Cú th khng nh, ngi trn thut
tng minh cú nhim v l thay mt tỏc gi k li cõu chuyn nờn ngi trn
thut khụng cũn phi gi mt khong cỏch xa l vi nhõn vt. õy l li trn
thut ch quan khi ngi k chuyn ngụi th nht xng tụi l mt nhõn vt
trong truyn, chng kin cỏc s kin v ng ra k. T ú kộo theo ni dung
k l tt c nhng gỡ thuc trỡnh v s hiu bit ca mt ngi kt hp vi
quan im ỏnh giỏ rt ch quan ca nhõn vt y.
Túm li, truyn ngn l th loi thớch hp s dng ngụi th nht. Vỡ
truyn ngn ớt nhõn vt, thng cú mt ct truyn. Cũn v mt nguyờn tc thỡ
ch vi nhõn vt tụi, ngi trn thut hon ton cú kh nng nm bt mi

vn . c im trn thut ny rt thun li v phự hp vi nhng nhõn vt
cú i sng ni tõm phong phỳ, cú kh nng t phõn tớch, m x nhng din
bin tinh t nht, trung thc nht trong sõu thm con tim mỡnh. Bng phng
thc trn thut ny, nh vn xem ra d dng tip cn, i thoi vi ngi c
v ngi c phn no cm nhn c cỏ tớnh cng nh vn phong ca nh
vn.
Trong nm tp truyn ngn ca Bớch Thỳy gm cú 16/36 truyn ngn
di dng hỡnh thc ngi trn thut tng minh vi ngụi k th nht xng
tụi (chim 45%). Hu ht nhng truyn ngn ca Bớch Thỳy theo
phng thc ny l khỳc x qua ý thc ca mt nhõn vt (trn thut t ngụi
th nht) nhng li lm hai nhim v va l ngi k chuyn lm chng va
l nhõn vt tham gia trc tip vo ct truyn. T ú ngi thut chuyn tng
Luận văn thạc sĩ văn học

17

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

minh khụng ch m nhim chc nng trn thut núi chung m cũn cú kh
nng t bc l nhng suy ngh, cm xỳc, chiờm nghim ca cỏ nhõn. õy cú
th c coi l nhõn t lm nờn tớnh nhõn vn cho truyn ngn Bớch Thỳy.
Thng kiu ngi trn thut ny trong truyn ngn Bớch Thỳy l
thut li cõu chuyn ca chớnh mỡnh trong quỏ kh hay trong s tr v ca
nhõn vt tụi. Ngi k chuyn õy c coi l chic cu ni duy nht ni
lin quỏ kh - hin ti, lm sng li cõu chuyn ca nhõn vt tụi mt thi
vi ging k hi c v nhiu bn khon, trn tr. Trong mi cõu chuyn ca
Bớch Thỳy dng thc ny, ngi trn thut tng minh hin din vi

mt cỏch thc riờng v to c nhng hiu ng thm m khụng ging nhau.
ú cú th l nhõn vt tụi ỳng ngha gn gi vi tỏc gi vi nhng cm giỏc
chờnh chao ca mt ngi con hc tp ni xa, nay tr v quờ nh trong
truyn ờm cỏ ni, Ngi ng trờn nỳi. ú cú th l nhõn vt tụi úng
vai trũ l nhõn vt nam khỏc vi gii tỡnh ca nh vn nh chng trai trong
truyn Sau nhng mựa trng, nhõn vt tụi l thy giỏo v T Khõu dy hc
trong Hm nỳi. ú cú th l nhõn vt tụi l mt ngi ph n cú tui i
v hon cnh khỏc xa vi nh vn trong Nhng bui chiu ngang qua cuc
i . Nhng qua s khộo lộo din t ca ngi trn thut thỡ tỏc gi cựng vi
nhõn vt tụi cú im chung. ú l s ng iu v tỡnh cm, t tng v
quan im to nờn mt dũng ý thc tõm lớ ang hũa cựng mt nhp. Chng
t, ngi trn thut lỳc ny khụng n thun ch l ngi dn dt m cũn l
nhõn vt truyn ti nhng suy t v quan nim sng.
1.2.2. im nhỡn trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy
1.2.2.1. Khỏi quỏt v im nhỡn trn thut
Chỳng ta bit, mi vn bn t s u cú mt ngi úng vai trũ l ngi
k chuyn, k li s kin xy ra õu, vo lỳc no v nhõn vt tham gia
vo cõu chuyn c th ra sao. Ngi k chuyn ú k v cỏi gỡ v k li ra
sao, nh hng n truyn c k cú thnh cụng hay khụng. iu ú liờn
quan n v trớ v xut phỏt im m t ú s kin c quan sỏt, c cm
Luận văn thạc sĩ văn học

18

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

nhn v c k li l rt quan trng. ú l cỏch hiu n gin nht v im

nhỡn.
im nhỡn trong vn bn bao gi cng l tõm im c nhiu nh nghiờn
cu trờn th gii quan tõm v bn lun. im nhỡn l vn then cht ca kt
cu vn bn trn thut, l vn quan h gia ngi sỏng to v cỏi c
sỏng to (Iu. Ltman). Vo u th k XIX, nh vn Anna Barbauld l ngi
xut u tiờn, ú l khi nhn thy mi s u thay i, nu ngi ta k
theo ngụi th nht. n cui th k XIX, vn ny c Henry James v F.
Schlegel trỡnh by c th hn. H ó xỏc nhn c im nhỡn chớnh l vic
mụ t cỏch thc tn ti ca tỏc phm nh mt hnh vi mang tớnh bn th
hoc mt cu trỳc hon chnh, t tr i vi cỏ nhõn nh vn v im nhỡn
l s la chn c li trn thut no ú loi tr s can thip ca tỏc gi vo s
kin c miờu t v cho phộp vn xuụi tr nờn t nhiờn hn, phự hp vi
cuc sng hn. Sang u th k XX, K. Friedeman (1910) ri Percy Lubbock
(1921) v E. M. Foster (1927) li tip tc cp ti im nhỡn trong tiu
thuyt. T nhng nm bn mi tr i, vn c nghiờn cu sõu vi M.
Scholer, Tz. Tụụrp, G. Genette. T nhng nm hai mi tr i, im nhỡn
tr thnh mt trong nhng tiờu im ca nghiờn cu vn hc. Cỏc tỏc gi nh:
B. Tụmasộpxki, M. Bakhtin, V. Vinụgrap... trong quỏ trỡnh nghiờn cu
cng bn v im nhỡn vn bn núi chung.
V vn im nhỡn trn thut, gii nghiờn cu vn hc trong v ngoi
nc ó cp ti khỏ nhiu. Nhng cho ti nay, xung quanh thut ng ny
vn cũn nhiu tranh cói. Riờng v tờn gi cng cú nhiu cỏch hiu khỏc nhau.
Cú ngi cho rng, khỏi nim im nhỡn õy quỏ rng, quỏ chung chung
nờn xut vi khỏi nim hp hn l nhón quan (vision), cú ngi xut
khỏi nim im quan sỏt (pots of observation), cú ngi ngh dựng tiờu
c trn thut (focus of narrative). Cui cựng cỏc nh nghiờn cu nhn thy,
khỏi nim im nhỡn l d hiu hn v ni dung ca nú phong phỳ hn c.

Luận văn thạc sĩ văn học

19

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

Cho nờn, trong cun lun vn ny, chỳng tụi vn s dng thut ng im
nhỡn (point of view) quen thuc trỡnh by.
Nh nghiờn cu Pospelop trong Dn lun nghiờn cu vn hc coi im
nhỡn l vn quan trng trong tỏc phm t s khi im nhỡn ca ngi trn
thut i vi nhng gỡ m anh ta miờu t [34;90]. Cỏc nh lớ lun vn hc
cng khng nh: Ngi ngh s khụng th miờu t, trn thut cỏc s kin v
i sng c, nu khụng xỏc nh cho mỡnh mt im nhỡn i vi cỏc s
vt, hin tng: nhỡn t gúc no, xa hay gn, cao hay thp, t bờn trong ra
hay t bờn ngoi vo... im nhỡn trn thut l mt trong nhng yu t hng
u ca sỏng to ngh thut [35;310]. Cũn nh nghiờn cu Nguyn Thỏi Hũa
trong Nhng vn thi phỏp ca truyn cng ó chỳ trng n vn im
nhỡn, ú l im nhỡn khụng phi ch l lp trng chớnh tr xó hi m ta
thi gian c la chn cho hot ng k chuyn, phỏt trin ni dung, sp xp
b cc, h cu thnh truyn [22;122].
Xut phỏt t nhiu quan im, cỏch hiu trờn suy cho cựng mi ngi u
mong mun tỡm ra mt cỏch hiu ti u nht giỳp nhng ngi thc hin
nhng cụng trỡnh nghiờn cu ca nhng tỏc phm t s cú liờn quan trc tip
n vn ny s khụng phi bn khon la chn cỏch gi. Cui cựng nh
nghiờn cu Trn ỡnh S trong Dn lun thi phỏp hc ó a ra mt nh
ngha cú th coi l ton din v im nhỡn trn thut: Nú khụng ch l im
nhỡn thun tỳy quang hc m cũn mang ni dung quan im, lp trng, t
tng, tõm lớ ca con ngi [53;182]. Cú ngha l trn thut c t v trớ
no thỡ i vi tỏc phm ngh thut cng khụng th thiu vng im nhỡn v

trớ y.
Nh vy v c bn cỏc ý kin núi trờn ca cỏc nh nghiờn cu u ch ra
c im, tớnh cht chc nng chung ca im nhỡn trong vic nú biu hin v
trớ, quan im v c thỏi ca ch th trn thut i vi vic trn thut. Núi
mt cỏch c th hn thỡ im nhỡn chớnh l phng thc miờu t, trỡnh by, l
cỏch nhỡn, cỏch cm th ca ngi trn thut v cõu chuyn c k. Khỏi
Luận văn thạc sĩ văn học

20

Ngô Thị Yên


Nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Đỗ Bích Thúy

nim ny s c nghiờn cu ton din v chuyờn sõu hn khi nú ng vi
ngụi trn thut (hay ngụi k) ca ngi trn thut (hay ngi k chuyn).
Cú rt nhiu im nhỡn trn thut: im nhỡn bờn ngoi, im nhỡn bờn
trong, im nhỡn khụng gian, im nhỡn di ng, im nhỡn thi gian, im
nhỡn tõm lớ, im nhỡn ca nhõn vt c k. Theo M. Bakhtin, im nhỡn cũn
mang ni dung t tng, ý thc h nờn cú im nhỡn t tng v ý thc h
tuyờn b mt chiu m khụng cn phi gii thớch. Thụng thng, im
nhỡn trn thut gn bú mt thit vi ngụi k, do ngụi k quy nh. Cn c vo
ngụi th nht v ngụi th ba ca ngi trn thut, cỏc nh nghiờn cu ó chia
im nhỡn trn thut thnh hai loi: im nhỡn trn thut bờn ngoi, im nhỡn
trn thut bờn trong. Tuy nhiờn, trong thc t sỏng tỏc ca cỏc nh vn thỡ
khụng th ỏp t s quan sỏt vi im nhỡn mt chiu nh th c, c bit
cỏc nh sỏng tỏc hu hin i. Cho nờn, thay vỡ im nhỡn c nh mt chiu
t u n cui tỏc phm thỡ cỏc nh vn ó linh hot tin ti s dng nhiu
im nhỡn. iu ú to nờn tớnh cht a thanh, phc iu cho tỏc phm. Vi

loi im nhỡn ny, nh vn nht thit phi vn dng n nhiu ngụi k.
Trong truyn ngn ca Bớch Thỳy, chỳng tụi nhn thy phn ln
truyn ngn ca ch vit theo ngụi k th nht v ngụi k th ba nh ó thng
kờ trờn nờn chỳng tụi ch chuyờn sõu i vo kho sỏt k ba im nhỡn trn
thut : im nhỡn trn thut bờn ngoi, im nhỡn trn thut bờn trong v im
nhỡn trn thut phc hp. Nhng trong ba loi im nhỡn trờn thỡ im nhỡn
trn thut bờn trong v im nhỡn trn thut phc hp c ch s dng nhiu
hn c. iu ú cho thy truyn ngn ca Bớch Thỳy ó t n trỡnh
cao trong ngh thut trn thut.
1.2.2.2. im nhỡn trn thut trong truyn ngn Bớch Thỳy
1.2.2.2.1. im nhỡn trn thut bờn ngoi
im nhỡn trn thut bờn ngoi (hay cũn gi l im nhỡn trn thut theo
ngụi th ba - tỏc gi). õy l im nhỡn ph bin trong vn hc truyn thng
vi cỏi nhỡn thun tỳy khỏch quan, khụng thuc v ai. Vi im nhỡn ny,
Luận văn thạc sĩ văn học

21

Ngô Thị Yên