Văn hóa doanh nghiệp của công ty TNHH nước giải khát coca cola việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.13 MB, 91 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
PHAN THỊ LAN NGỌC
VĂN HÓA DOANH NGHIỆP CỦA CÔNG TY TNHH
NƢỚC GIẢI KHÁT COCA COLA VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
HÀ NỘI – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
PHAN THỊ LAN NGỌC
VĂN HÓA DOANH NGHIỆP CỦA CÔNG TY TNHH
NƢỚC GIẢI KHÁT COCA COLA VIỆT NAM
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH
MÃ SỐ: 60 34 01 02
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. ĐỖ MINH CƢƠNG
XÁC NHẬN CỦA GVHD
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
PGS.TS. ĐỖ MINH CƢƠNG
PGS.TS. HOÀNG VĂN HẢI
HÀ NỘI – 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn “Văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Nước
Giải khát Coca Cola Việt Nam” là do tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn của PGS.TS.
Đỗ Minh Cƣơng thuộc Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội.Mọi
trích dẫn và tài liệu tham khảo mà tôi sử dụng đều có ghi rõ nguồn gốc.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên.
Hà nội, ngày 28 tháng 10 năm 2015
Phan Thị Lan Ngọc
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn các cô giáo, thầy giáo ở Trƣờng Đại học Kinh tế Đại học Quốc gia Hà nội đã truyền đạt những kiến thức quý báu cho tôi trong thời
gian tôi học tập, nghiên cứu tại trƣờng. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến
PGS.TS. Đỗ Minh Cƣơng, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi để tôi có thể
hoàn thành luận văn này.
Qua đây tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Công ty TNHH Coca Cola Việt
Nam giúp đỡ, cung cấp cho tôi các tài liệu tham khảo quý giá liên quan đến lĩnh vực
văn hóa của Coca Cola Việt Nam trong suốt quá trình nhằm giúp tôi thực hiện luận
văn này.
Mặc dù luận văn này đã đƣợc hoàn thành với tất cả sự cố gắng của bản thân,
nhƣng luận văn không thể tránh khỏi những sai sót, hạn chế. Kính mong nhận đƣợc
sự nhận xét, góp ý của các thầy cô giáo và các bạn để tôi có thể khắc phục những
thiếu sót của mình.
Hà nội, tháng 10 năm 2015
Học viên
Phan Thị Lan Ngọc
TÓM TẮT
Luận văn này bao gồm bốn phần chính.
Phần thứ nhất trình bày về khái niệm văn hóa doanh nghiệp và các tác động
của văn hóa doanh nghiệp đối với sự phát triển của doanh nghiệp. Trong đó tác giả
cũng giới thiệu 02 mô hình nghiên cứu văn hóa doanh nghiệp phổ biến là: Mô hình
ba lớp văn hóa doanh nghiệp của Edgar H. Schein;Bộ công cụ đánh giá văn hóa
doanh nghiệp OCAI. Làm cơ sở cho việc nghiên cứu, tác giả giới thiệu tổng quan
tình hình các nghiên cứu có liên quan đồng thời khẳng định nội dung nghiên cứu
trong luận văn này là không trùng lặp.
Phần thứ hai trình bày về phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng và cách thức
thu thập để có đƣợc dữ liệu về văn hóa doanh nghiệp theo bộ công cụ đánh giá văn
hóa doanh nghiệp OCAI và các yếu tố cấu thành văn hóa doanh nghiệp của công ty.
Trong nội dung của chƣơng, tác giả trình bày nội dung bảng hỏi và quy trình thực
hiện bảng hỏi.
Phần thứ ba tác giả đã giới thiệu các nét khái quát chung về Coca Cola Việt
Nam. Trọng tâm của phần này chính là xác định mô hình văn hóa doanh nghiệp
đang tồn tại hiện nay và xây dựng mô hình văn hóa Coca Cola Việt Nam mong
muốn hƣớng đến trong tƣơng lai.Ngoài ra, miêu tả các yếu tố cấu thành trong văn
hóa hiện tại.Từ hai cách tiếp cận trên tìm ra những ƣu điểm và những hạn chế của
giá trị văn hóa doanh nghiệp hiện nay.
Phần thứ tư tác giả đã đƣa ra định hƣớng chung về phát triển văn hóa cho
Coca Cola Việt Nam phù hợp với tầm nhìn và chiến lƣợc của công ty. Từ định
hƣớng này kết hợp với các khuyến nghị theo kết quả đánh giá dựa trên bộ công cụ
OCAI, tác giả đề xuất các giải pháp hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp hiện nay và
đƣa ra kiến nghị với nhà nƣớc và với chính công ty.
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................... i
DANH MỤC CÁC HÌNH ...........................................................................................ii
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN
VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP ............................................................................. 5
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................................... 5
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ............................................................. 5
1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc ............................................................... 7
1.2. Một số khái niệm cơ bản .................................................................................... 10
1.2.1. Khái niệm chung về văn hóa .................................................................... 10
1.2.2. Khái niệm văn hóa doanh nghiệp ............................................................. 12
1.3. Vai trò của văn hóa doanh nghiệp ...................................................................... 14
1.3.1. Văn hóa doanh nghiệp là nguồn lực phát triển kinh doanh ...................... 14
1.3.2. Văn hóa doanh nghiệp là phƣơng thức phát triển sản xuất kinh doanh bền
vững .................................................................................................................... 16
1.3.3. Văn hóa doanh nghiệp là điều kiện đẩy mạnh kinh doanh quốc tế .......... 17
1.4. Cấu trúc của văn hóa doanh nghiệp theomô hình Edgar H. Schein ................... 18
1.4.1. Yếu tố thứ 1: những giá trị văn hóa hữu hình .......................................... 18
1.4.2. Yếu tố thứ 2: những giá trị đƣợc tuyên bố, chia sẻ .................................. 21
1.4.3. Yếu tố thứ 3: những giá trị ngầm định ..................................................... 22
1.5. Công cụ đánh giá văn hóa doanh nghiệp (Organizational culture assessment
instrument – OCAI)................................................................................................... 25
CHƢƠNG 2. PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ........................... 32
2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................................... 32
2.1.1. Phƣơng pháp thu thập thông tin ............................................................... 32
2.1.2. Phƣơng pháp phân tích xử lý thông tin ................................................... 34
2.2. Quy trình nghiên cứu ......................................................................................... 36
CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP CỦA CÔNG TY
TNHH NƢỚC GIẢI KHÁT COCA COLA VIỆT NAM ......................................... 39
3.1. Giới thiệu chung về Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam....... 39
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ............................................................ 39
3.1.2. Cơ cấu tổ chức và nhân sự ....................................................................... 40
3.2. Hiện trạng văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca
Cola Việt Nam........................................................................................................... 43
3.2.1. Mô tả các yếu tố cấu thành văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH
Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam .................................................................. 43
3.2.2. Nhận dạng mô hình văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Nƣớc giải
khát Coca Cola Việt Nam ................................................................................... 51
3.3. Đánh giá thực trạng văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Nƣớc giải khát
Coca Cola Việt Nam ................................................................................................. 54
3.3.1. Ƣu điểm và nguyên nhân.......................................................................... 54
3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .......................................................................... 57
CHƢƠNG 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ ĐỀ XUẤT NHẰM HOÀN THIỆN......... 60
VĂN HÓA DOANH NGHIỆP CỦA CÔNG TY TNHH NƢỚC GIẢI KHÁT
COCA COLA VIỆT NAM ....................................................................................... 60
4.1. Quan điểm và mục tiêu xây dựng văn hóa Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca
Cola Việt Nam........................................................................................................... 60
4.1.1. Chiến lƣợc, mục tiêu phát triển của Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca
Cola Việt Nam .................................................................................................... 60
4.1.2. Mục tiêu xây dựng văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Nƣớc giải
khát Coca Cola Việt Nam ................................................................................... 62
4.2. Hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp theo định hƣớng tầm nhìn và chiến lƣợc của
Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam .............................................. 62
4.2.1. Mô hình văn hóa doanh nghiệp theo định hƣớng tầm nhìn và chiến lƣợc
của Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam ................................. 62
4.2.2. Đánh giá thực tế và định hƣớng giải pháp ............................................... 63
4.3. Giải pháp hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Nƣớc giải khát
Coca Cola Việt Nam ................................................................................................. 64
4.3.1. Củng cố các yếu tố cấu thành văn hóa doanh nghiệp .............................. 64
4.3.2. Xây dựng năng lực lãnh đạo phù hợp với văn hóa doanh nghiệp của Công
ty ......................................................................................................................... 66
4.3.3. Nâng cao việc thực hiện đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội của
Công ty ............................................................................................................... 67
4.3.4.Tăng cƣờng đặc điểm của văn hóa gia đình trong môi trƣờng làm việc của
Công ty ............................................................................................................... 68
4.4. Kiến nghị ............................................................................................................ 70
4.4.1. Kiến nghị với nhà nƣớc ............................................................................ 70
4.4.2. Kiến nghị với Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam ...... 71
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 73
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 75
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
Bảng
Nội dung
Trang
So sánh kết quả kinh doanh của công ty có văn
1
Bảng 1.1
hóa doanh nghiệp mạnh và công ty có văn hóa
16
doanh nghiệp yếu
Đặc điểm mô hình văn hóa doanh nghiệp theo
2
Bảng 1.2
3
Bảng 2.1
Dự kiến số lƣợng và kết quả khảo sát
34
4
Bảng 3.1
Bảng điểm đánh giá văn hóa doanh nghiệp
53
5
Bảng 4.1
công cụ đánh giá OCAI
Bảng phân tích khoảng chênh lệch giữa văn hóa
hiện tại và văn hóa mong muốn trong tƣơng lai
i
30
64
DANH MỤC CÁC HÌNH
STT
Hình
Nội dung
Trang
1
Hình 1.1
Cấu trúc của văn hóa
11
2
Hình 1.2
Cấu trúc các cấp độ văn hóa doanh nghiệp
24
3
Hình 1.3
Mô hình văn hóa đƣợc đo lƣờng bằng công cụ OCAI
28
4
Hình 2.1
Quy trình nghiên cứu
37
5
Hình 3.1
Sơ đồ tổ chức Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca
40
Cola Việt Nam
6
Hình 3.2
Mô hình văn hóa doanh nghiệp theo kết quả khảo sát
ii
53
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cạnh tranh là một quy luật khách quan của nền sản xuất hàng hóa, là nội dung
cơ bản trong cơ chế vận động của thị trƣờng.Trong nền kinh tế thị trƣờng, quy luật
cạnh tranh là động lực phát triển sản xuất.Tuy nhiên, cũng chính vì sản xuất hàng
hóa càng phát triển, hàng hóa bán ra càng nhiều, số lƣợng ngƣời cung ứng càng
đông thì cạnh tranh càng khốc liệt. Kết quả của cạnh tranh là loại bỏ những doanh
nghiệp làm ăn kém hiệu quả và thúc đẩy sự phát triển ngày càng lớn mạnh của
những công ty tìm đƣợc phƣơng thức kinh doanh hiệu quả. Nền kinh tế Việt Nam
đang ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế khu vực và thế giới.Trong xu thế
hội nhập kinh tế đó, sự cạnh tranh sẽ trở nên ngày càng khốc liệt khi mà nhờ vào
các ƣu đãi thƣơng mại đã mở đƣờng xâm nhập cho các công ty nƣớc ngoài mở rộng
thị trƣờng vào Việt Nam.Chính vì áp lực cạnh tranh nên mỗi doanh nghiệp luôn tìm
kiếm một vũ khí cạnh tranh hiệu quả để đƣơng đầu với đối thủ cạnh tranh khác và
tạo lợi thế riêng trên thị trƣờng.Thông thƣờng các công ty chỉ tập trung quan tâm
đến những loại vũ khí cạnh tranh nhƣ cạnh tranh bằng sự vƣợt trội về kỹ thuật công
nghệ, cạnh tranh về giá, cạnh tranh về các kênh phân phối và bán hàng phong
phú.Tuy nhiên các doanh nghiệp sẽ không thể có những lợi thế bền vững và sự phát
triển lâu dài nếu không chú ý đến vấn đề xây dựng môi trƣờng văn hóa doanh
nghiệp đặc thù.
Văn hóa doanh nghiệp thực ra không phải là một khái niệm mới. Theo sự tăng
trƣởng mạnh của nền kinh tế thế giới cùng với sự tiến bộ của khoa học, công nghệ
thì nội hàm của văn hóa doanh nghiệp ngày càng có thêm nhiều yếu tố mới, nội
dung mới, đòi hỏi phải có cách nhìn nhận, xem xét một cách có hệ thống, phù hợp
với từng nền văn hóa bản địa. Văn hóa doanh nghiệp sẽ là tài sản vô hình, là vũ khí
cạnh tranh lợi hại của doanh nghiệp. Một nền văn hóa tích cực sẽ giúp thu hút và
gìn giữ nhân tài, gắn kết các thành viên trong doanh nghiệp, khơi dậy niềm tin,
niềm tự hào của từng thành viên, tạo sự ổn định và giảm bớt rủi ro trong kinh doanh
và giúp doanh nghiệp tìm đƣợc hƣớng đi đúng đắn để phát triển. Tóm lại, văn hóa
1
doanh nghiệp là chìa khóa cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.Chính vì
vậy, xây dựng văn hóa doanh nghiệp là đòi hỏi cần thiết và là điều đầu tiên mà
doanh nghiệp cần lƣu tâm.Xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp đang trở
thành một xu hƣớng trên thế giới và đƣợc nâng tầm chiến lƣợc trong nhiều doanh
nghiệp và các công ty đa quốc gia. Xác định văn hóa doanh nghiệp là một nhân tố
trong sự phát triển bền vững của doanh nghiệp, vấn đề đặt ra là các doanh nghiệp
phải xây dựng cho mình một nền văn hóa doanh nghiệp lành mạnh, tạo đƣợc lợi thế
cạnh tranh cho doanh nghiệp trên bƣớc đƣờng phát triển.
Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam trực thuộc tập đoàn Coca
Cola, với thƣơng hiệu Coca Cola là thƣơng hiệu nƣớc ngọt bán chạy hàng đầu thế
giới. Bƣớc chân vào thị trƣờng nƣớc giải khát Việt Nam, công ty hiện nay đang tập
trung về công nghệ, tăng cƣờng năng lực tài chính, năng lực quản trị điều hành
hƣớng đến mục tiêu trở thành thƣơng hiệu nƣớc giải khát hàng đầu tại Việt Nam.
Với mục tiêu đó thì văn hóa doanh nghiệp là một yếu tố không thể thiếu để thực
hiện tốt mục tiêu mà công ty đã đề ra. Xuất phát từ vấn đề nêu trên, tôi xin chọn đề
tài “Văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Nước giải khát Coca Cola Việt
Nam” làm đề tài luận văn thạc sỹ.
Văn hóa doanh nghiệp là tài sản quý giá của công ty, và là một trong những
nhân tố then chốt quyết định sự thành công lâu dài của các tổ chức, doanh nghiệp.
Xây dựng văn hóa doanh nghiệp là một nội dung quan trọng trong quản lý doanh
nghiệp, do vậy đề tài hoàn toàn phù hợp với chuyên ngành quản trị kinh doanh mà
học viên đang nghiên cứu.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục tiêu
Từ cơ sở lý luận của vấn đề, luận văn thực hiện khảo sát, đánh giá thực trạng
văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam. Từ
đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động xây dựng văn hóa doanh
nghiệp của Công ty tại Việt Nam.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
2
- Hệ thống hóa các kiến thức lý luậnchung về văn hóa doanh nghiệp và vai trò
của văn hóa doanh nghiệp
- Khảo sát, phân tích hoạt động văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH
Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam
- Đề xuất những kiến nghị và đề xuất nhằm hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp
của Công ty.
3. Câu hỏi nghiên cứu
Luận văn trả lời những vấn đề lý luận và thực tiễn nhƣ sau:
- Trong thực tiễn môi trƣờng kinh doanh hiện nay, một công ty có vốn đầu tƣ
nƣớc ngoài kinh doanh nƣớc giải khát nhƣ Coca-Cola cần thực hiện, xây dựng theo
mô hình văn hóa doanh nghiệp nhƣ thế nào để đạt đƣợc hiệu quả nhất?
- Thực trạng thực hiện văn hóa doanh nghiệp của công ty hiện nay nhƣ thế nào?
Nguyên nhân nào dẫn đến những hạn chế của mô hình văn hóa doanh nghiệp đó?
- Cần thực hiện những giải pháp nhƣ thế nào để nâng cao chất lƣợng, hiệu quả
và hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp trong giai đoạn hiện nay?
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích
Từ cơ sở lý luận của vấn đề, luận văn thực hiện khảo sát, đánh giá thực trạng
văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam. Từ
đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động xây dựng văn hóa doanh
nghiệp của Công ty tại Việt Nam.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa các kiến thức lý luậnchung về văn hóa doanh nghiệp và vai trò
của văn hóa doanh nghiệp
- Khảo sát, phân tích hoạt động văn hóa doanh nghiệp của Công ty TNHH
Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam
- Đề xuất những kiến nghị và đề xuất nhằm hoàn thiện văn hóa doanh nghiệp
của Công ty.
3
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tƣợng: luận văn tập trung nghiên cứu văn hóa doanh nghiệp tại Công ty
TNHH Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam
* Phạm vi nghiên cứu:
Phạm vi không gian: nghiên cứu thực tiễn văn hóa doanh nghiệp tại Công ty
TNHH Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam trên lãnh thổ quốc gia Việt Nam
Phạm vi thời gian
Luận văn nghiên cứu các hoạt động, thông tin, dữ liệu thực tiễn của công ty
trong giai đoạn 2010-2015.
Các số liệu điều tra, phỏng vấn, khảo sát cán bộ công nhân viên công ty và cán
bộ lãnh đạo đƣợc thực hiện từ năm 2010 đến năm 2015.
5. Đóng góp của luận văn
Luận văn có những đóng góp về mặt thực tiễn nhƣ sau:
- Đánh giá đúng thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Nƣớc
giải khát Coca Cola Việt Nam và từ đó nhận biết mô hình văn hóa doanh nghiệp
hiện tại của Công ty và văn hóa tƣơng lai mà Công ty mong muốn hƣớng đến.
- Trên cơ sở kết quả nghiên cứu và đánh giá thực trạng, đƣa ra những bình
luận và nhận xét từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện văn hóa doanh
nghiệp tại Công ty.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, mục lục, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần
phụ lục thì luận văn gồm 4 chƣơng nhƣ sau :
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về văn hóa doanh nghiệp
Chương 2: Phƣơng pháp luận và thiết kế nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại Công ty TNHH Nƣớc giải
khát Coca Cola Việt Nam
Chương 4: Một số giải pháp và đề xuất nhằm hoàn thiện văn hóa doanh
nghiệp của Công ty TNHH Nƣớc giải khát Coca Cola Việt Nam
4
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ
LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới
Văn hóa doanh nghiệp thực chất không phải là một vấn đề mới đối với các
công ty, tổ chức.Trên thế giới đã có rất nhiều những công trình, tác phẩm nghiên
cứu về khái niệm này. Sau đây là một số nghiên cứu tiêu biểu:
- Sách “Hướng dẫn tồn tại nhờ văn hóa doanh nghiệp” (The corporate culture
survival guide) của Edgar H. Schein (2009) đƣa ra những cơ sở lý luận cơ bản nhất
về văn hóa doanh nghiệp. Edgar H. Schein là chuyên gia với kiến thức sâu rộng về
văn hóa doanh nghiệp.Công trình này đƣợc coi nhƣ cẩm nang hƣớng dẫn mang tính
chuyên sâu về văn hóa doanh nghiệp với mọi tổ chức. Trong đó tác giả đã giải thích
khái niệm văn hóa doanh nghiệp và tầm quan trọng của văn hóa doanh nghiệp, đƣa
ra cách đánh giá nền văn hóa và cũng nhƣ cách để hoàn thiện nền văn hóa của tổ
chức dựa vào những công cụ đã đƣợc nghiên cứu trong nhiều thập kỷ và cả những
công cụ thực tiễn đã đƣợc sử dụng trong thực tế kinh doanh. Bản xuất bản lần này
cũng phản ánh một loạt những thay đổi của hoạt động kinh doanh quốc tế trong
vòng 10 năm vừa qua và phát hiện đƣợc tầm ảnh hƣởng của toàn cầu hóa, sự phát
triển của công nghệ thông tin và những thay đổi về loại hình doanh nghiệp khi kết
hợp các loại hình văn hóa.
- Sách “Chẩn đoán và thay đổi văn hóa doanh nghiệp: dựa vào nền tảng
những giá trị cạnh tranh” (Diagnosing and Changing organization culture: based on
the competing values framework”) (3rd edition) của Kim S. Cameron, Rober E.
Quinn (2011) cung cấp phƣơng thức để hiểu biết và thay đổi văn hóa doanh nghiệp
nhằm giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn. Tác phẩm đƣa ra những công cụ
để xác định nền văn hóa doanh nghiệp và đánh giá hiệu quả quản lý, cũng nhƣ bộ
khung lý thuyết về văn hóa doanh nghiệp và hệ thống phƣơng pháp và chiến lƣợc
để thay đổi nền văn hóa của tổ chức và các hành vi của cá nhân nhân viên. Trong
5
tác phẩm cũng giới thiệu phiên bản online của công cụ đánh giá văn hóa doanh
nghiệp OCAI và MSAI.
- Sách “Văn hóa doanh nghiệp: lễ nghi và nghi thức trong đời sống doanh
nghiệp” (Corporate cultures: The rites and Rituals of corporate life)của Terrence
Deal, Allan Kennedy (2000) đƣa ra những lập luận rằng rất nhiều tổ chức đƣợc hoạt
động không chỉ dựa trên những con số về doanh thu, về quy mô mức độ mà còn là
văn hóa doanh nghiệp. Theo những nhà tƣ vấn nhƣ Terrence Deal và Allan
Kennedy đã cung cấp những dẫn chứng thực tế của các công ty Hoa Kỳ để tìm ra
chìa khóa cho hoạt động kinh doanh thành công. Hai chuyên gia nhận thấy rằng
hiệu quả của kinh doanh không chỉ đƣợc đảm bảo bằng những phƣơng diện định
lƣợng nhƣ quản lý kế hoạch tài chính hay quản lý chi phí. Tuy nhiên điều quan
trọng hơn đối với sự phát triển bền vững là những giá trị văn hóa doanh nghiệp bên
trong, những giai thoại, truyện kể về ngƣời sáng lập với những ảnh hƣởng mạnh mẽ
đến không chỉ cấp quản lý cấp cao mà cả nhân viên.
- Sách “Văn hóa doanh nghiệp: tài sản chiến lược cơ bản” (Corporate culture:
The ultimate strategic asset) của Erig G. Flamholtz, Yvonne Randle (2011) đã định
nghĩa về văn hóa doanh nghiệp, phân loại và giải thích năm phƣơng diện để quyết
định nền văn hóa, đó là: định hƣớng khách hàng, định hƣớng đám đông, định hƣớng
quá trình, tiêu chuẩn hoàn thành công việc và trách nhiệm giải trình, cải tiến và mức
độ sẵn sàng thay đổi. Tác giả đồng thời cũng giải thích lý do vì sao văn hóa là yếu
tố quan trọng trong sự thành công hay thất bại của tổ chức thể hiện qua con số tài
chính. Ngoài ra công trình cũng giới thiệu những phƣơng pháp quản lý văn hóa
doanh nghiệp đã đƣợc chứng minh qua rất nhiều các tình huống cụ thể của các công
ty nội địa hay đa quốc gia, trong đó chỉ ra những công ty đó đã tận dụng sức mạnh
của văn hóa doanh nghiệp nhƣ thế nào để tạo thành lợi thế cạnh tranh bền vững nhƣ
Starbucks, American Express, IBM, Toyota.
- Sách “Văn hóa Toyota: trái tim và tâm hồn của cách thức Toyota” (Toyota
culture: The heart and Soul of the Toyota way) của Jeffrey K. Killer và cộng sự
(2009) là một trong những sách bán chạy nhất viết về văn hóa doanh nghiệp, trong
6
đó “phƣơng hƣớng của Toyota” đã giải thích thành công của công ty thông qua việc
áp dụng cải tiến mô hình 4P đối với tổ chức trong bốn lĩnh vực: triết lý
(Philosophy), con ngƣời (People), quá trình (Process) và giải quyết vấn đề (Problem
solving). Trong văn hóa Toyota, tác giả đã tìm hiểu và phát hiện ra cách mà Toyota
có thể tìm kiếm, phát triển và tạo động lực cho nhân viên mong muốn cam kết tạo ra
những sản phẩm chất lƣợng cao.Chìa khóa chính là xây dựng văn hóa doanh nghiệp
mạnh và tác giả cũng đƣa ra những phƣơng pháp để ngƣời đọc có thể áp dụng tƣơng
tự với chính tổ chức của họ.
1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
Nhận thức rõ vai trò vô cùng quan trọng của một nền văn hóa doanh nghiệp
hiệu quả trong hoạt động kinh doanh, chính vì vậy trong thời gian gần đây, vấn đề
phát huy văn hóa doanh nghiệp đã thu hút đƣợc không ít sự quan tâm từ phía các
nhà quản lý, các nhà khoa học, nghiên cứu tại các trƣờng, các viện.
- Giáo trình “Văn hóa kinh doanh và Triết lý kinh doanh” của PGS.TS. Đỗ
Minh Cƣơng (2001) là công trình đầu tiên ở Việt nam trình bày có hệ thống về các
vấn đề văn hóa kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp, triết lý kinh doanh từ phƣơng
diện cơ sở lý luận và thực tiễn của Việt Nam và trên thế giới.
- Giáo trình “Văn hóa kinh doanh” của PGS.TS. Dƣơng Thị Liễu (2012) và
giáo trình “Đạo đức kinh doanh và Văn hóa công ty” của Nguyễn Mạnh Quân
(2007) cung cấp những kiến thức chung về văn hóa kinh doanh và các yếu tố cấu
thành nên. Từ đó hiểu đƣợc sự phong phú, đa dạng và vai trò của các nhân tố văn
hóa để xây dựng các mối quan hệ kinh doanh lành mạnh, hƣớng đến những lợi ích
bền vững.
- Sách “Đạo đức kinh doanh và Văn hóa doanh nghiệp” của Bùi Xuân Phong
(2006) trình bày khái niệm, đặc điểm, biểu hiện của văn hóa doanh nghiệp, các nhân
tố tạo lập văn hóa doanh nghiệp; nguyên tắc và quy trình xây dựng văn hóa doanh
nghiệp. Ngoài ra, công trình cũng trình bày văn hóa trong các hoạt động kinh doanh
nhƣ hoạt động marketing, văn hóa trong ứng xử, đàm phán và thƣơng lƣợng.
7
- Sách “Văn hóa doanh nghiệp và sự lãnh đạo”của Edgar H. Schein (2004)
đƣợc dịch bởi Nguyễn Phúc Hoàng (2012) đã nêu lên vai trò quan trọng của văn
hóa doanh nghiệp của văn hóa doanh nghiệp, coi văn hóa doanh nghiệp là một công
cụ vô cùng hữu hiệu đối với ngƣời lãnh đạo trong quá trình quản trị công ty cũng
nhƣ quản trị nhân sự bởi với những ngƣời lãnh đạo doanh nghiệp, việc kiểm soát
đƣợc bầu không khí chính trị trong tổ chức là một yếu tố then chốt để có thể dẫn dắt
đội ngũ nhân viên cấp dƣới đi theo định hƣớng mong muốn. Công trình cũng trình
bày phƣơng pháp tiếp cận để hiểu biết toàn diện về văn hóa doanh nghiệp cùng với
những hàm ý dành cho công tác lãnh đạo, đƣợc tác giả E. Schein phân tích nghiên
cứu và đúc kết từ những trải nghiệm thực tế của chính mình trong nhiều thập niên,
cụ thể Schein dùng rất nhiều doanh nghiệp của Hoa Kỳ và Tây Âu làm các tình
huống minh họa cho những luận điểm của ông.
- Công trình nghiên cứu “Chín bước lên kế hoạch thay đổi văn hóa tổ chức
của nhà trường” trong chƣơng trình nghiên cứu của Viện Đào tạo Quốc tế, Đại học
Quốc gia-TP. Hồ Chí Minh khái quát hóa vai trò của văn hóa tổ chức nhƣ một sức
mạnh mềm, là lợi thế cạnh tranh trong việc tạo ra sự ƣu tú. Công trình bao gồm các
tài liệu đƣợc lƣợc dịch từ tiếng Anh trình bày cụ thể các bƣớc tiến hành khảo sát,
đánh giá nền văn hóa hiện tại của tổ chức và qua đó khởi xƣớng những thay đổi
trong nền tảng văn hóa của tổ chức. Ngoài ra, nghiên cứu cũng giới thiệu về những
mô hình văn hóa doanh nghiệp theo bộ công cụ đo lƣờng văn hóa doanh nghiệp
OCAI.
- Luận án tiến sỹ “Hệ thống tiêu chí nhận diện văn hóa doanh nghiệp-Vận
dụng cho doanh nghiệp Việt Nam” của Đỗ Hữu Hải (2014) giới thiệu một số mô
hình nghiên cứu văn hóa xuất phát từ lý luận chung về văn hóa doanh nghiệp dƣới
góc độ quản lý, và từ đó tác giả đã đƣa ra hệ thống tiêu chí nhận diện văn hóa doanh
nghiệp ở Việt Nam và các tiêu chí nhận diện văn hóa doanh nghiệp vận dụng cho
doanh nghiệp Việt Nam. Theo kết quả nghiên cứu cho thấy nhân viên đánh giá cao
các yếu tố bao gồm giao tiếp trong tổ chức, đào tạo và phát triển, chấp nhận rủi ro
do sự sáng tạo và cải tiến, định hƣớng về kế hoạch tƣơng lai… Trên cơ sở đó, gợi ý
8
cho các nhà quản trị trong việc xây dựng và phát triển văn hóa thúc đẩy các hành vi
tích cực của nhân viên, nâng cao hiệu quả lao động, tạo ra lợi thế cạnh tranh cho
doanh nghiệp đồng thời góp phần duy trì, thu hút nguồn nhân lực đặc biệt là những
nhân viên giỏi, tài năng.
- Bài báo “Văn hóa doanh nghiệp ở Việt Nam trong thời kỳ hội nhập” đăng
trên Tạp chí Cộng sản của PGS. TS. Đinh Công Tuấn (2012) khẳng định vai trò
quan trọng của văn hóa doanh nghiệp đối với việc nâng cao hiệu quả hoạt động kinh
doanh của doanh nghiệp. Ngoài ra tác giả cũng nêu lên sự giao thoa giữa nền văn
hóa doanh nghiệp tại Việt Nam và các nƣớc phƣơng tây, từ đó đƣa ra những định
hƣớng nhằm nâng cao hiệu quả, vai trò của văn hóa doanh nghiệp trong thời kỳ hội
nhập ở Việt Nam hiện nay, khái quát lại là tập trung vào bốn đặc điểm nổi bật nhƣ
sau: tính tập thể, tính quy phạm, tính độc đáo và tính thực tiễn.
- Báo cáo “Đánh giá văn hóa doanh nghiệp trong doanh nghiệp nhỏ và vừa
Việt Nam” đăng trên Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội của Đỗ Tiến Long
(2014) trình bày bản chất của văn hóa doanh nghiệp và kết quả áp dụng phƣơng
pháp đánh giá văn hóa doanh nghiệp tại một số doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa
bàn Hà Nội. Từ kết quả đánh giá, nghiên cứu tác giả đã đề xuất một số bài học về
phát triển văn hóa kinh doanh ở Việt Nam, là nền tảng cho các đánh giá sâu rộng
trên nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam.
Tác giả thực hiện bài luận văn dựa trên cơ sở kế thừa và sử dụng những lý
luận cơ bản, chuyên sâu nhất về văn hóa doanh nghiệp qua các công trình nghiên
cứu, các tác phẩm trƣớc đây về văn hóa doanh nghiệp nói chung và bài học của
những mô hình văn hóa thành công nói riêng trên thế giới. Tuy nhiên, lĩnh vực này
tại Việt Nam vẫn còn khá mới mẻ, chƣa nhiều doanh nghiệp biết và đánh giá đúng
tầm quan trọng của văn hóa doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh. Ngoài ra, Công ty TNHH
Nƣớc Giải khát Coca Cola Việt Nam là một công ty toàn cầu hoạt động tại Việt Nam, hiện nay
vẫn chƣa có công trình nghiên cứu nào khảo sát thực trạng văn hóa doanh nghiệp tại loại hình công
ty này. Chính vì vậy, tác giả đã lựa chọn Công ty TNHH Nƣớc Giải khát Coca Cola Việt Nam và
vấn đề văn hóa doanh nghiệp là đối tƣợng khảo sát, nghiên cứu.
9
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Khái niệm chung về văn hóa
Văn hóa là khái niệm mang nội hàm rộng với rất nhiều cách hiểu khác nhau,
liên quan đến mọi mặt đời sống vật chất và tinh thần của con ngƣời.Văn hóa thực ra
là một từ gốc Hán - Việt, mang nghĩa là làm cho có “văn” hơn, biến thành
“văn”.Theo quan niệm xƣa, văn nghĩa là đẹp.Nhƣ vậy, “văn hóa” có nghĩa là làm
cho đẹp hơn. Theo ngôn ngữ phƣơng Tây, từ tƣơng ứng với văn hóa của tiếng Việt
(culture trong tiếng Anh và tiếng Pháp, kultur trong tiếng Đức …) có nguồn gốc từ
các dạng của động từ Latinh “colere là colo, colui, cultus” với hai nghĩa: (1) giữ gìn,
chăm sóc, tạo dựng trong trồng trọt; (2) cầu cúng. Nói cách khác là khai hoang
trồng trọt, trông nom cây lƣơng thực, có thể nói gọn là chỉ sự vun trồng.Sau đó
những từ này đƣợc mở rộng nghĩa, dùng trong lĩnh vực xã hội chỉ sự vun trồng giáo
dục, đào tạo và phát triển mọi khả năng của con ngƣời.
Hiện nay đã có khoảng 400 – 500 định nghĩa về văn hóa.Khái niệm văn hóa là
chủ đề học thuật đƣợc tranh luận đáng kể trong thời gian vừa qua và có nhiều cách
tiếp cận để định nghĩa và nghiên cứu văn hóa. Từ thế kỷ XIX (năm 1871) Edward
Burrwett Tylor đã đƣa ra một định nghĩa cổ điển, theo đó văn hóa bao gồm mọi
năng lực và thói quen, tập quán của con ngƣời với tƣ cách là thành viên của xã hội, Với
cách hiểu này, văn hóa bao gồm ngôn ngữ, tƣ tƣởng, tín ngƣỡng, phong tục, tập quán,,
nghi thức, quy tắc, thể chế, chuẩn mực, công cụ, kỹ thuật, công trình nghệ thuật (hội họa,
điêu khắc, kiến trúc) và những yếu tố khác có liên quan đến con ngƣời.
Theo triết học Mác – Lênin thì văn hóa là tổng hòa những giá trị vật chất và
tinh thần cũng nhƣ các phƣơng thức tạo ra chúng, kỹ năng sử dụng các giá trị đó vì
sự tiến bộ của loài ngƣời và truyền thụ các giá trị đó từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Hình thức khởi đầu và nguồn gốc đầu tiên làm hình thành và phát triển văn hóa là
lao động của con ngƣời, phƣơng thức thực hiện lao động và kết quả của lao động.
Nhìn chung, dù theo định nghĩa nào, văn hóa đều chứa một nét chung là “con
ngƣời” đều thừa nhận và khẳng định mối liên hệ chặt chẽ mật thiết giữa văn hóa với
con ngƣời. Văn hóa và con ngƣời là hai khái niệm không tách rời nhau. Con ngƣời
10
là chủ thể sáng tạo ra văn hóa. Trong suốt lịch sử hình thành và phát triển, con
ngƣời luôn sáng tạo không ngừng để làm nên giá trị văn hóa. Con ngƣời sáng tạo ra
văn hóa, đồng thời chính con ngƣời cũng là sản phẩm của văn hóa. Trong sơ đồ 1 đã
chỉ rõ, văn hóa là toàn bộ của cải vật chất, tinh thần do con ngƣời sáng tạo ra trong
lịch sử để vƣơn tới cái đúng, cái đẹp, cái tốt, cái hợp lý và sự phát triển bền vững an
toàn cho cộng đồng, xã hội và nhân loại.
Văn hóa (cộng đồng, gia đình, xóm làng,
vùng, miền, quốc gia, nhân loại)
Văn hóa vô hình
(tinh thần)
Văn hóa hữu thể
(vật chất)
Di
tích
lịch
sử
Các
công
trình
kiến
trúc
Hệ
thống
giao
thông
Hệ
thống
công
sở
Hệ
thống
trang
thiết
bị cho
sản
xuất
Đạo
đức
Lối
sống
Tôn
giáo
Tín
ngƣỡng
Giáo
dục
Sự phát triển bền vững, an toàn
+ Cái đúng +Cái đẹp
+ Cái tốt +Cái hợp lý
Hình 1.1: Cấu trúc của văn hóa
(Nguồn: Trần Ngọc Thêm, 2013)
Tóm lại, có thể định nghĩa văn hóa là một dạng thức các quan niệm cơ bản
cùng chia sẻ mà một nhóm học hỏi được, khi nó giải quyết được những vấn đề liên
quan đến việc thích nghi với môi trường bên ngoài và sự hợp nhất bên trong. Dạng
thức này hiệu quả đủ tốt để đƣợc xem là có giá trị, và do đó đƣợc truyền dạy cho
các thành viên mới nhƣ cách thức đúng đắn để nhận thức tƣ duy và cảm nhận liên
quan đến các vấn đề đó.
11
…
1.2.2. Khái niệm văn hóa doanh nghiệp
Nếu nhƣ văn hóa là những hệ thống chuẩn mực và giá trị mà mọi ngƣời trong
một cộng đồng ngƣời chia sẻ và thực hiện thì văn hóa doanh nghiệp cũng là những
chuẩn mực hay những giá trị đƣợc các thành viên trong cùng công ty chia sẻ và tuân
theo. Văn hóa doanh nghiệp là toàn bộ các giá trị văn hóa đƣợc gây dựng nên trong
suốt quá trình tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp, trở thành các giá trị, các
quan niệm và tập quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của chính doanh nghiệp
đó và chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ và hành vi của mọi thành viên của doanh
nghiệp trong việc theo đuổi và thực hiện các mục đích, mục tiêu, sứ mệnh mà doanh
nghiệp đó hƣớng đến.
Theo ông Georges de Saite Marie, chuyên gia ngƣời Pháp về doanh nghiệp
vừa và nhỏ đã đƣa ra định nghĩa nhƣ sau “Văn hóa doanh nghiệp là tổng hợp các
giá trị, các biểu tượng, huyền thoại, nghi thức, điều cấm kỵ, các quan điểm triết học
đạo đức để tạo thành nền móng sâu xa cho doanh nghiệp”(Dƣơng Thị Liễu, 2012).
Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) định nghĩa “Văn hóa doanh nghiệp là sự
trộn lẫn đặc biệt các giá trị, các tiêu chuẩn, thói quen và truyền thống, những thái
độ ứng xử và lễ nghi mà toàn bộ chúng là duy nhất đối với một tổ chức đã biết”.
Chuyên gia nghiên cứu tổ chức Edgar H. Schein (2004) cho rằng “Văn hóa doanh
nghiệp là tổng hợp các quan niệm chung mà các thành viên trong công ty học được
quá trình giải quyết các vấn đề nội bộ và xử lý với môi trường xung quanh”. Nhƣ
vậy, có thể thấy dù trong quan niệm nào, cốt lõi của văn hóa doanh nghiệp là tinh
thần doanh nghiệp và quan điểm giá trị của doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp
nhấn mạnh đến ba yếu tố sau:
Thứ nhất, các giá trị văn hóa doanh nghiệp phải là một hệ thống có quan hệ
chặt chẽ với nhau, đƣợc chấp nhận và phổ biến rộng rãi giữa các thành viên trong
doanh nghiệp. Sự tƣơng tác giữa các giá trị văn hóa sẽ ra những đặc trƣng nhất định
của mỗi nền văn hóa doanh nghiệp.Vậy nên khi xây dựng văn hóa doanh nghiệp,
doanh nghiệp phải hiểu rõ mục tiêu của mình là xây dựng nền văn hóa nhƣ thế nào
và xác định các giá trị phù hợp với mục tiêu đó.
12
Thứ hai, hệ thống các giá trị văn hóa phải là kết quả của quá trình lựa chọn
hoặc sáng tạo của chính thành viên bên trong doanh nghiệp, trong đó ngƣời sáng tạo
và lãnh đạo đóng vai trò quyết định trong quá trình đó. Sự lựa chọn nhƣ vậy sẽ tạo
ra văn hóa khác biệt giữa các tổ chức.Các giá trị này phải đƣợc kiểm nghiệm qua
thực tế và đã chứng tỏ đƣợc sự ảnh hƣởng tích cực đối với hiệu quả hoạt động của
doanh nghiệp.
Thứ ba, các giá trị văn hóa doanh nghiệp phải có một sức mạnh đủ để tác
động đến nhận thức, tƣ duy và cảm nhận của các thành viên trong doanh nghiệp đối
với các vấn đề và quan hệ của doanh nghiệp. Nói cách khác, các giá trị văn hóa
doanh nghiệp chỉ đƣợc tồn tại khi các thành viên trong tổ chức đó sử dụng chúng
nhƣ những chuẩn mực trong nhận thức, tƣ duy, cảm nhận và hành động, xác định
những ƣu tiên tốt, xấu. Những giá trị có khả năng ảnh hƣởng nhƣ vậy là kết quả của
một quá trình tác động lâu dài và liên tục của ban lãnh đạo doanh nghiệp.
Trong quá trình phát triển, mỗi doanh nghiệp xây dựng một hệ thống quan
điểm giá trị để các thành viên chấp nhận, tạo ra sự hài hòa trong nội bộ doanh
nghiệp, một không khí văn hóa tích cực để phát huy thế mạnh văn hóa của doanh
nghiệp, tăng cƣờng nội lực và sức mạnh của doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp
sẽ có một số đặc trƣng cơ bản nhƣ sau: (1) Văn hóa doanh nghiệp là sản phẩm của
những thành viên cùng làm trong một doanh nghiệp và đáp ứng nhu cầu giá trị bền
vững; (2) Xác lập một hệ thống các giá trị đƣợc mọi ngƣời làm trong doanh nghiệp
chia sẻ, chấp nhận, đề cao và ứng xử theo các giá trị đã đƣợc hình thành; (3) góp
phần tạo nên sự khác biệt giữa các doanh nghiệp và đƣợc coi là giá trị truyền thống
của riêng mỗi doanh nghiệp.
Có thể nhận thấy rằng văn hóa doanh nghiệp sẽ xuất hiện khi các doanh
nghiệp bắt đầu xây dựng nhận thức và niềm tin triệt để.Văn hóa chỉ có nền tảng chứ
không có điểm mốc đầu cuối. Do vậy, xuất phát điểm của doanh nghiệp có thể sẽ là
rất cao nếu nó đƣợc xây dựng trên nền tảng văn hóa. Mọi cải cách chỉ thực sự có
tính thuyết phục khi nó tách ra khỏi lợi ích cá nhân, còn văn hóa doanh nghiệp thì
phải bảo vệ cho mọi quyền lợi và lợi ích của cá nhân. Các hạt nhân văn hóa là kết
13
quả của sự tác động qua lại giữa các thành viên trong doanh nghiệp với nhau.Khi
doanh nghiệp bắt đầu hoạt động, nền văn hóa doanh nghiệp xuất hiện, phát triển và
tự bảo vệ.Văn hóa doanh nghiệp có tính đặc thù nên các hạt nhân văn hóa đƣợc hình
thành cũng có tính chất riêng biệt, ví dụ nhƣ văn hóa của các tập đoàn đa quốc gia
khác với văn hóa của các doanh nghiệp liên doanh hoặc văn hóa của các công ty gia
đình, công ty tƣ nhân. Nguyên nhân chính có sự khác biệt nhƣ vậy bởi ngay từ giai
đoạn hình thành, nền tảng hình thành văn hóa doanh nghiệp của mỗi công ty phụ
thuộc phần nhiều vào nhà sáng lập và những quan niệm chung của họ. Nếu nhƣ
doanh nghiệp thành công, nền tảng này sẽ tiếp tồn tại và phát triển, trở thành một lợi
thế, thành nét nổi bật, riêng biệt của doanh nghiệp và là cơ sở để gắn kết các thành
viên vào một thể thống nhất. Ngoài ra, sự phản chiếu của văn hóa dân tộc đối với
văn hóa doanh nghiệp cũng là một điều tất yếu, dẫn đến có sự khác biệt giữa các
nền văn hóa doanh nghiệp ở các quốc gia, khu vực khác nhau. Bản thân văn hóa
doanh nghiệp là một nền tiểu văn hóa nằm trong văn hóa dân tộc.Tuy nhiên, việc
xác định những giá trị văn hóa dân tộc phản ánh trong một nền văn hóa doanh
nghiệp là điều hết sức khó khăn bởi văn hóa dân tộc là một phạm trù rộng lớn và
trừu tƣợng. Theo Hofstede (2010), bốn “biến số” (thuật ngữ đƣợc dùng để chỉ giá trị
của các yếu tố này thay đổi ở mỗi nền văn hóa khác nhau) chính tồn tại trong tất cả
các nền văn hóa dân tộc cũng nhƣ các nền văn hóa doanh nghiệp khác nhau, đó là:
tính đối lập giữa chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa tập thể, sự phân cấp quyền lực,
tính cẩn trọng, và chiều hƣớng nam quyền đối lập với nữ quyền.
1.3. Vai trò của văn hóa doanh nghiệp
1.3.1. Văn hóa doanh nghiệp là nguồn lực phát triển kinh doanh
Văn hóa doanh nghiệp có vị trí và vai trò rất quan trọng trong sự phát triển của
mỗi doanh nghiệp, bởi bất kỳ một doanh nghiệp nào nếu thiếu đi yếu tố văn hóa,
ngôn ngữ, tƣ liệu, thông tin nói chung đƣợc gọi là tri thức thì doanh nghiệp đó khó
có thể đứng vững và tồn tại đƣợc. Trong khuynh hƣớng xã hội ngày nay thì các
nguồn lực của một doanh nghiệp là con ngƣời mà văn hóa doanh nghiệp chính là cái
liên kết và giúp nhân lên nhiều lần các giá trị của từng nguồn lực riêng lẻ. Do vậy,
14
có thể khẳng định văn hóa doanh nghiệp là tài sản vô hình của mỗi doanh nghiệp.
Trong các doanh nghiệp, phần nhiều các giá trị văn hóa doanh nghiệp ban đầu đƣợc
thể hiện thông qua các quy tắc, các quy định có tính chất bắt buộc nhƣng khi đƣợc
chấp nhận rộng rãi thì chúng lại trở thành những giá trị, những chuẩn mực và
nguyên tắc bất thành văn chi phối hành vi của mọi thành viên trong tổ chức. Khi đó,
văn hóa doanh nghiệp sẽ đóng vai trò nhƣ một “hệ điều hành” của doanh nghiệp,
tức là nó có tác động điều chỉnh từ các hoạt động thƣờng nhật của công ty, sự phối
hợp giữa các cá nhân, các bộ phận cho đến việc chọn lựa chiến lƣợc hoạt động, cơ
cấu tổ chức, khả năng thích ứng hay sự ổn định của một doanh nghiệp. Do đó, văn
hóa doanh nghiệp có ảnh hƣởng mang tính quyết định đến hiệu quả hoạt động, khả
năng cạnh tranh, và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Văn hóa doanh nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ với hiệu quả hoạt động và năng
lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Củng cố và phát triển văn hóa doanh nghiệp sẽ
giúp doanh nghiệp gia tăng năng lực cạnh tranh bởi văn hóa doanh nghiệp đƣợc
xem là động lực quan trọng của doanh nghiệp trong quá trình tạo dựng niềm tin, uy
tín đối với khách hàng và thị trƣờng, nói cách khác văn hóa doanh nghiệp mạnh nhƣ
thỏi nam châm, giúp doanh nghiệp thu hút và duy trì đội ngũ nhân sự tài năng và
giúp xác lập yếu tố để doanh nghiệp phát triển trƣờng tồn. Văn hóa doanh nghiệp
góp phần tạo nên sự khác biệt giữa các doanh nghiệp và đƣợc coi là nguồn lợi thế
cạnh tranh. Theo những nghiên cứu của những nhà xã hội học Mỹ thì những công ty
tuân thủ và thực hiện một văn hóa doanh nghiệp tốt, có sức lan tỏa và ảnh hƣởng
mạnh thì giá trị của công ty đó có thể sẽ tăng lên 200% và có nhiều doanh nghiệp
còn đạt đƣợc hiệu quả cao hơn, ví dụ nhƣ công ty General Electric (GE) nổi bật với
triết lý kinh doanh vì cộng đồng, Southwest Airline có sức mạnh từ chính văn hóa
của công ty: Khi bạn tạo ra sự khác biệt nơi làm việc, điều đó cũng cho phép bạn
tạo ra sự khác biệt trên thị trƣờng, hay Walt Disney với mục tiêu mang lại hạnh
phúc cho mọi ngƣời, chuỗi siêu thị Wal-Mart nổi tiếng vì cung cấp những sản phẩm
với mức giá rẻ nhất và Apple với văn hóa sáng tạo đƣa ra những sản phẩm iPod,
iPhone, iPad đầy tính sáng tạo, khác hẳn những sản phẩm cùng loại trƣớc đây. Theo
15
