Nghiên cứu thực trạng rối loạn kinh nguyệt của phụ nữ trên 35 tuổi khám tại khoa khám bệnh bệnh viện phụ sản hải phòng năm 2015

CH

VI T T T

BTCă…………………………………Bu ng tử cung
CTC…………………………………ăC tử cung
K……………………………………ăăUngăth
NMTC……………………………….Niêmăm c tử cung
OR…………………………………...OddăRatioă(Tỷ su tăchênh)
RLKN………………………………..R i lo n kinh nguy t
TB…………………………………ă...T bƠo
TC……………………………………Tử cung


M CL C

L I CAM K T
L IC M N
DANH M C VI T T T
DANH M C B NG
DANH M C HỊNH
Đ T V NăĐ ......................................................................................................... 1
CH

NGăI: T NG QUAN ................................................................................. 12

1.1.ăSinhălýăkinhănguy t ........................................................................................ 12
1.1.1.ăĐ nhănghƿaăvƠăvaiătròăc a tr c h đ i - tuy năyênă- bu ng tr ng ................ 12
1.1.1.1. Tr căđ i th - tuy năyênă- bu ng tr ng ..................................................... 12
1.1.1.2. Hi năt

ng kinh nguy t............................................................................ 16

1.1.2.ăC ăch cầmămáuăkinh .................................................................................. 22
1.2.ăCácăhìnhătháiăr i lo n kinh nguy t ................................................................. 23
1.2.1.ăKinhăít .......................................................................................................... 23
1.2.2.ăC

ng kinh .................................................................................................. 23

1.2.3.ăBĕngăkinh .................................................................................................... 23
1.2.4. Kinh mau ..................................................................................................... 23
1.2.5.ăKinhăth a ..................................................................................................... 23
1.2.6. Rong kinh .................................................................................................... 23
1.2.7. Rong huy t .................................................................................................. 24
1.2.8.ăVôăkinh ........................................................................................................ 24
1.3. Tu i ti nămƣnăkinh ......................................................................................... 24
1.4. Xu t huy t tử cung b tăth

ng ....................................................................... 25

1.4.1.ăSinhălýăb nh c a xu t huy t tử cungădoăkhôngăphóngănoƣn ....................... 25
1.4.2. Ch năđoán .................................................................................................... 25
1.5.ăSiêuăơmăvƠăNMTC.......................................................................................... 27
1.5.1. Chu kỳ c a NMTC ...................................................................................... 27
1.5.2.ăSiêuăơmătrongăb nhălýăNMTC ..................................................................... 28


CH

NG II: Đ IăT

2.1.ăĐ iăt

NGăVĨăPH

NGăPHÁPăNGHIÊNăC U ................... 30

ngănghiênăc u..................................................................................... 30

2.1.1.ăTiêuăchu n lựa ch n .................................................................................... 30
2.1.2.ăTiêuăchu n lo i trừ ...................................................................................... 30
2.2.ăPh

ngăphápănghiênăc u ................................................................................ 30

2.3.ăPh

ngăti nănghiênăc u ................................................................................. 31

2.4.ăCácăb

c ti năhƠnh ......................................................................................... 31

2.5.ăCácăbi n s , ch s nghiênăc u ....................................................................... 31
2.5.1.ăĐ căđiểm chung........................................................................................... 31
2.5.2. Ti n sử: ........................................................................................................ 32
2.5.3.ăĐ căđiểmălơmăsƠng ...................................................................................... 32
CH

NGăIII: K T QU NGHIÊNăC U ........................................................... 33

3.1.ăĐ căđiểm chung .............................................................................................. 33
3.1.1. Tu i c aăđ iăt

ngănghiênăc u ................................................................... 33

3.1.2.ăĐ aăd . ......................................................................................................... 33
3.2. Ti n sử ............................................................................................................ 34
3.2.1. Ti n sử kinh nguy t ..................................................................................... 34
3.2.2. Tần su tăhƠnhăkinhăm tănĕmătr l iăđơy ...................................................... 34
3.2.3. S ngƠyăhƠnhăkinhăm tănĕmătr l iăđơy ...................................................... 35
3.2.4. S l

ng kinh nguy t trong mỗi chu kỳ m tănĕmătr l iăđơy ..................... 35

3.2.5. Ti n sử s năkhoaăvƠăm t s b nh lýătoƠnăthơn ............................................ 36
3.2.6. Ti n sử sinh. ................................................................................................ 36
3.3ăĐ căđiểmălơmăsƠng .......................................................................................... 37
3.3.1 R i lo n v s l

ng kinh nguy t ................................................................ 37

3.3.2. R i lo n v th i gian ................................................................................... 37
3.3.3. Th i gian r i lo n kinh nguy t. ................................................................... 38
3.4.ăĐ căđiểmăsiêuăơm ........................................................................................... 38
3.4.1.ăNiêmăm c tử cungăvƠăhìnhătháiăr i lo n kinh nguy t .................................. 38
3.4.2.ăUăx ătử cungăvƠăr i lo n kinh nguy t.......................................................... 39
CH

NGăIV: BĨNăLU N.................................................................................. 40

4.1.ăĐ căđiểm chung c a m uănghiênăc u ............................................................ 40
4.1.1.ăĐ tu iătrungăbình ....................................................................................... 40
4.1.2.ăĐ aăd .......................................................................................................... 40
4.1.3. Ti n sử b nh ................................................................................................ 40
4.2.ăĐ căđiểmălơmăsƠng. ........................................................................................ 41
4.2.1. Ti n sử kinh nguy t m tănĕmătr l iăđơy. ................................................... 41
4.2.2. S l

ng kinh nguy t .................................................................................. 41

4.2.3. S ngƠyăhƠnhăkinhămỗi chu kỳ ho c th iăgianăkhôngăth y kinh. ................ 42
4.2.4. Th i gian r i lo n kinh nguy t. ................................................................... 42
4.3.ăĐ căđiểmăsiêuăơm ........................................................................................... 42
4.3.1.ăNiêmăm c tử cungăvƠăhìnhătháiăr i lo n kinh nguy t .................................. 42
4.3.2.ăUăx ătử cung ................................................................................................ 43
CH

NGăV: K T LU N.................................................................................... 44

5.1.ăĐ căđiểm chung .............................................................................................. 44
5.2.ăLơmăsƠng ........................................................................................................ 44
5.3.ăĐ căđiểmăsiêuăơm ........................................................................................... 44
CH

NGăVI: KI N NGH .................................................................................. 45

TĨIăLI U THAM KH O
PH L C

DANH M C B NG
B ng 3.1: Tu i c aăđ iăt

ngănghiênăc u ........................................................... 33

B ng 3.2 : Tần su tăhƠnhăkinhăm tănĕmătr l iăđơyăc aănhómăđ iăt ngănghiênăc u .. 34
B ng 3.3 : S ngƠyă hƠnhăkinhă trongă m tă nĕmă tr l iăđơy c aă nhómă đ iă t

ng

nghiênăc u ........................................................................................................... 35
B ng 3.4 : S l

ng kinh nguy t trong mỗiăchuăkìătrongăm tănĕmătr l iăđơy ... 35

B ng 3.5 : Ti n sử s năkhoaăvƠăm t s b nhălýătoƠnăthơn................................... 36
B ngă3.6ă:ăNiêmăm c tử cungăvƠăcácăhìnhătháiăRLKN ....................................... 38
B ngă3.7ă:ăUăx ătử cungăvƠăr i lo n kinh nguy t ................................................ 39
B ngă3.8ă:ăUăx ătử cungăvƠărongăkinh,ărongăhuy t.............................................. 39


DANH M CăHỊNH
Hìnhă1.1 Hìnhă nh gi i ph u tử cung .............................................................. 14
Hìnhă1.2ăTr c h đ i - tuy năyênă- bu ng tr ng ............................................. 20
Hìnhă1.3ăCh năđoánăphơnăbi tăraămáuăb tăth

ng từ tử cung .......................... 27

Hìnhă1.4ăHìnhă nhătrênăsiêuăơmă ...................................................................... 28
Hìnhă3.1ăĐ aăd ăc aăđ iăt

ngănghiênăc u...................................................... 33

Hình 3.2 Ti n sử kinh nguy t c aănhómăđ iăt
Hình 3.3 Ti n sử sinh c aănhómăđ iăt
Hình 3.4 R i lo n v s l

ngănghiênăc u ...................... 34

ngănghiênăc u................................... 36

ng kinh nguy t

nhómăđ iăt

ngănghiênăc u .... 37

Hình 3.5 R i lo n kinh nguy t v th i gian

nhómăđ iăt

ngănghiênăc u .... 37

Hìnhă3.6 Th i gian r i lo n kinh nguy t c aănhómăđ iăt

ngănghiênăc u ..... 38

Đ T V NăĐ
R i lo n kinh nguy tă (RLKN)ă lƠă v nă đ quană tơmă c a nhi u b nhă nhơnă
cũngănh nhi uăbácăsƿăph khoa.ăĐƣăcóăr t nhi uănghiênăc uătrongăvƠăngoƠiăn

c

thực hi n v v nă đ nƠyă nhằmă tìmă hiểuă c ă ch b nhă sinh,ă đ că điểm,ă đi u tr
RLKNăđể nơngăcaoăch tăl

ng cu c s ng c aăng

i ph nữ.

Cóă2ăhìnhătháiăr i lo n kinh nguy t chính:ăr i lo n v th iăgianăvƠăr i lo n
v l

ng kinh. Kiểu r i lo n v th i gian g m ch m kinh, m t kinh chi m 2,5%

(Bachmană vƠ Klenman, 1999); rong kinh, rong huy t c ă nĕng chi m 5%
(Weutz). Kiểu r i lo n v l

ng kinh g m kinhăít chi m 11,3% [23],ăc

ng kinh

hayăbĕngăkinh.ăCóăr t nhi uănguyênănhơnăd năđ n r i lo n kinh nguy t nh r i
lo năc ănĕngădoăc

ng estrogen: 63%

tu i ti nămƣnăkinh, 30% do b tăth

ng

v niêmăm c tử cung (NMTC); doănguyênănhơnăthực thể nh ăpolipăc tử cung
(CTC) hayă uă x ă tử cung (TC)...; tri u ch ng c aă cácă b nh n iă khoaă nh ă xu t
huy t gi m tiểu cầu, r i lo năđôngămáu,ădùngăthu c ch ngăđông; ho căcácăb nh
nguy hiểm nh ă ungă th ă c tử cung,ă ungă th ă niêmă m c tử cung. RLKN n u
khôngăđ

căphátăhi n s măđi u tr k p th iăgơyă nhăh

s ng c aăng

ngăđ n ch tăl

ng cu c

i b nh, ho c nguy hiểmăh năcóăthể gơyătử vong…

T i H iăPhòngăch aăcóăđ tƠiănghiênăc u nƠoăv hìnhătháiăr i lo n kinh
nguy t c a nhóm đ iăt
đ iăt

ngătrênă35ătu i, cóăm t s ítăđ tƠiănghiênăc u v nhómă

ng ti nămƣnăkinhăvƠămƣnăkinh.ă T iăphòngăkhám n i ti t B nh vi n Ph

s n H i Phòngă(BVPSHP) mỗiăthángăkhámăm i kho ng 300 b nhănhơnăRLKNă
trongă đóă đ iă t

ng từ trênă35 tu i chi m s l

ng l n. Vìă v yă chúngătôiă thực

hi năđ tƠi: ắNghiênăc uăcácăhìnhătháiăr i lo n kinh nguy t c a ph nữ trênă35ă
tu i khámă t iă khoaă khámă b nh B nh vi n Ph s n H i Phòngă nĕmă 2015” v i
m c tiêu:
Mô tả một số đặc điểm rối loạn kinh nguyệt và hình ảnh siêu âm của bệnh
nhân trên 35 tuổi đến khám tại khoa khám bệnh BVPSHP từ tháng 1-5/2015.


CH

NGăI

T NG QUAN
1.1. SinhălỦăkinhănguy t
1.1.1. Đ nh nghĩaăvƠăvaiătròăc a tr c h đ i - tuy năyên - bu ng tr ng
Ch cănĕngăc a h th ng sinh d c nữ lƠăch cănĕngăsinhăs n,ăđ m b o sự
phóngănoƣnăhƠngătháng,ăsự th tinh,ălƠmăt vƠăphátătriển c aăphôi - thai, chuyển
d vƠăchoăconăbú.ăĐể đ m b o ch cănĕngănƠy,ăb phơnăsinhăd c nữ ho tăđ ng
d

iătácăd ng c a n i ti t t bu ng tr ng. N i ti t t bu ng tr ngăđ

c ch ti t

theoăc ăch tácăd ng c a h th ng:ăđ i th - tuy năyênă- bu ng tr ng. H th ng
nƠyăho tăđ ngăcóăchuăkỳ,ădoăđóătoƠnăb ho tăđ ngăsinhălýăc a b máyăsinh d c

nữ cũngăthayăđ iăcóătínhăch t chu kỳ, biểu hi n bằng kinh nguy t x yăraăhƠngă
tháng,ăđóălƠăd u hi uălơmăsƠngărõănétănh t.
Đ i s ngătìnhăd căvƠăsinhăs n c aăng

i ph nữ b tăđầu từ lúcăd yăthìăv i

kỳ kinhăđầuătiênăbáoăhi u th iăkìăho tăđ ng sinh s n v i sự sinhăđẻ vƠăch m d t
vƠoătu iămƣnăkinhădoăbu ng tr ng h t ch cănĕngăd n t i h t kinh nguy t.
M iă liênă quană ho tă đ ng giữaă cácă c ă quană c a h th ng sinh d c nữ
th

ngăđ

s n c aăng

cănghiênăc uăvƠăđ i chi u v i kinh nguy tăvƠăth iăkìăho tăđ ng sinh
i ph nữ nh :ătr

c d yăthì,ăd yăthì,ăth iăkìăho tăđ ng sinh s năvƠă

th iăkìămƣnăkinh.ăSự phơnăchiaănƠyădựaăvƠoăsự hƠnhăkinh.
Ho tăđ ng c aă vùngăd

iăđ iăkíchăthíchăho tăđ ng c a tuy năyên.ă Ho t

đ ng c a tuy nă yênăkíchă thíchă ho tăđ ng c a bu ng tr ng.ă D

iătácă đ ng c a

cácă hormoneă bu ng tr ng,ă cácă c ă quană sinhă d că cóă những sự bi nă đ i v c u

trúcăvƠăch cănĕng,ămƠănhữngăthayăđ i c a n i m c tử cung biểu hi n bằng kinh
nguy tă lƠă rõă rƠng nh t.ă Ng

c l i ho tă đ ng m nh c a bu ng tr ng s

ho tăđ ng c a tuy n yênăvƠăvùngăd

c ch

iăđ iătheoăc ăch h iătácă(Feed-back).

1.1.1.1. Tr căđ i th - tuy năyênă- bu ng tr ng
* Vùng dưới đồi thị:
Nằm

váchănƣoăth tă3,ăđi u khiển h th ng n i ti t,ăvùngăd

iăđ iăth

ng

xuyênănh năcácăthôngătinăthầnăkinh,ăhóaăh căvƠăđi u khiển cácăchuăkỳ qua trung


gian tuy năyên.ăVùngăd

iăđ i ch aăcácăneuronăcóăđ cătínhăthần kinh, n i ti t,

cácăneuronănƠyăcóăkh nĕngăt ng h păcácăhormoneăvƠădiăchuyển d c theo s tr c
đ n t năcùngăthần kinh r iăđ vƠoăh th ng cửa Popa n iăvùngăd

tr

iăđ i v iăthùy

c tuy năyên.
Trung khu sinh d c c aăvùngăd

iăđ i nằm trong n nătrungănƣo,ăphíaătrênă

giao thoa th giác,ăg m m tă nhómă cácă nhơnă thầnăkinhăgiƠuăm chă máu,ă cóăkh
nĕngăch ti tăhormone.ăNhơnătrênăth ch ti tăvasopressin,ănhơnăc nh th t ch ti t
oxytocin,ăcácăch tănƠyăđ
C

căcácăs thần kinh d n xu ngăthùyăsauătuy năyên.ă

xám,ă nhơnă b ng giữa,ă nhơnă l ngă giữaă vƠă nhơnă cungă ti tă raă cácă

hormone gi iăphóng.ăCácăhormoneănƠyăđ

c chuyển xu ngăthùyătr

c tuy năyênă

theo m t h tƿnhă m ch g iă lƠă h tƿnhă m ch cửa Popaă vƠă Fielding.ă Trongă cácă
hormone gi iăphóngănóiătrênăcóăcácăhormoneăgi i phóngăh

ng sinh d c, g i t t

lƠăGn-RH (Gonadotropin Releasing Hormone):

- LH - RH ( LH - Releasing Hormon): Y u t gi iăphóngăLH
- FSH - RH ( FSH - Releasing Hormon): Y u t gi i phóngăFSH
* Tuyến yên:
Nằm trong h yên,ă n ng kho ngă 0,5gr,ă cóă haiă thùy.ă Thùyă tr
tuy n n i ti tănênăcònăđ
cònă đ
h

că lƠă m t

c g iălƠăthùyătuy n.ăThùyăsauălƠă1ămôăgi ng thần kinh

c g iă lƠă thùyă thầnă kinh.ă Thùyă tr

c tuy nă yênă ch ti tă cácă hormoneă

ng sinh d căkíchăthíchăcácătuy n sinh d c,ăđ ng th i ch ti tăprolactinăkíchă

thíchătuy năvú.
Cóă2ăhormonăh

ng sinh d c:ăFSHăvƠăLH.ăC 2ăđ uălƠăglycoprotein.

- FSHă(FolliculoăStimulatingăHormon):ăKíchăthíchăsự phátătriểnăvƠătr

ng

thƠnhăc a b cănoƣn.
- LH (LutenisingăHormon):ăKíchăthíchăphóngănoƣnăvƠăhìnhăthƠnhăhoƠngă
thể.

- ProlactinălƠă1ăhormonăproteinăkíchăthíchătuy năvúăti t sữa.


*Buồng trứng:
Mỗi ph nữ cóă 2ă bu ng tr ng nằm
n ng kho ng 8 - 12gr,ă kíchă th

2ă bênă h ch u. Mỗi bu ng tr ng

că trungă bìnhă 2,5 - 3,5cmă hìnhă bầu d c,ă mƠuă

tr ngăđ c, ch aăcácăb cănoƣnăvƠădínhăv i tua loa c aăvòiătr ng.
Bu ng tr ng vừaăcóăch cănĕngăn i ti t, vừaăcóăch cănĕngăngo i ti t:
- N i ti t ti tăraăestrogen,ăprogesteroneăvƠăm t phần androgen
- Ngo i ti tăsinhăraănoƣn
* Tử cung

Hình 1.1: Hình ảnh giải phẫu tử cung [20]
Tử cungălƠă1ăc ăquanăhìnhăqu lêăcóăkíchăth
ch aăsinhăđẻ vƠă7- 8 x 5 cm

c 4 x 6 cm

những ph nữ

những ph nữ đƣăsinhăđẻ nhi u lần. Tử cung g m

cóă3 phầnălƠăthơnătử cungăvƠăc tử cungăcóăm t chỗ th t g iălƠăeoătử cung.
Từ ngoƠiăvƠoătrong,ăthƠnhătử cungăđ

c c u t o b i 3 l pălƠăl p v ngoƠi,ă

l păc ăvƠăl păniêmăm c tử cungăhayăcònăg iălƠăl p n i m c tử cung. C l păc ă
vƠăl păniêmăm c c aăthơnătử cungăvƠăc tử cungăđ uăcóănhữngăđ căđiểm c u trúc
khácănhau.
Niêmăm c c aăthơnătử cungălƠăn iătr ng th tinhăvƠoălƠmăt vƠăphátătriển
thƠnhăbƠoăthai.ăC uătrúcăc aăniêmăm căthơnătử cung c aăcácăl a tu iăkhácănhauă
cóăcácăđ căđiểmăkhácănhau.ă l a tu i ho tăđ ng sinh d c, v hìnhătháiăh căniêmă
m căthơnătử cung c a ph nữ đ

c c u t o b i 2 l păđóălƠăl p biểuămôăvƠăl p

đ m:
- L p biểuămô: L p biểuămôăph n i m c tử cungălƠă1ăl p biểuămôăđ n.ă
Cóănhững chỗ l p biểuămôăđ nălúnăsơuăxu ng l păđ m t oăraăcácătuy n c aăniêmă


m că thơnătử cung. Những tuy nănƠyăcóăsự bi năđ i v hìnhătháiăvƠă ch că nĕngă
trongăchuăkìăkinhănguy t.
- L pă đ m: L pă đ mă lƠă l pă giƠuă t bƠoă liênă k t. L pă đ m ch a nhi u
tuy n c aăniêmăm c tử cung. Trong l păđ măcònăcóănhi u t bƠoălymphoăcóăvaiă
tròăquanătr ngătrongăcácăph n ng mi n d chăcóăliên quanăđ n kh nĕngăsinhăđẻ.
Trong l păđ măcũngăcóăr t nhi u m chămáuă(đ ng m ch,ătƿnhăm ch, mao m ch,
b ch m ch).
V ph

ngă di n ch că nĕng,ă

nhữngă ng

iă trongă đ tu iă sinhă đẻ,ă niêmă

m căthơnătử cungăcóă2ăl p bi năđ iăkhácănhauătrongăchuăkìăkinhănguy t:
- L p n n (l păđáy): l pănƠyănằmăsátăc ă tử cung,ăítăbi năđ i v c u t o
trongăchuăkìăkinhănguy t.
- L p ch că nĕng: l p ch că nĕngă lƠă 1ă l pă dƠy,ă nằmă sátă khoangă tử cung.
Chi uădƠyăvƠăc u t o c a l pănƠyăbi năđ i m nh theo từngăgiaiăđo n c aăchuăkìă
kinh nguy t. Trongăc ăthể,ăđơyălƠămôăduyănh tăluônăbi năđ iăvƠăbi năđ iăcóăchuă
kìătínhăch tăhƠngătháng.ă
Thể tích tử cung thay đ i theo ngƠy c a chu kỳ kinh nh ng giá tr lơm
sƠng c a ch s nƠy không cao. Ng
ơm đ n gi n vƠ đ
có sự t

c l i, đ dƠy n i m c tử cung đo trên siêu

c sử d ng trong lơm sƠng nhi u h n. Nghiên c u ghi nh n

ng quan giữa đ dƠy n i m c tử cung vƠ n ng đ estrogen

cu i pha

nang noƣn.
đầu chu kỳ kinh nguy t, n i m c tử cung th

ng m ng, d

i 5mm. Đ

dƠy n i m c tử cung tĕng dần khi n ng đ estrogen tĕng theo sự phát triển c a

nang noƣn. Đ n ngƠy 7 chu kỳ kinh, n i m c tử cung đ t kho ng 7mm, sau đó
tĕng nhanh vƠ đ t kho ng 11 - 12mm

th i điểm phóng noƣn.

* Tác động của estrogen lên tử cung :
- LƠmătĕngăkíchăth

c tử cung

tu i d yăthìăvƠăkhi cóăthai.

- Kíchăthíchăphơnăchiaăl p n n - l pătáiăt o ra l p ch cănĕngătrongănửaăđầu
chuăkìăkinhănguy t.


- Tĕngăt oăcácăm chămáuăm i

l p ch cănĕngăvƠălƠmăchoăcácăm chămáuă

nƠyătr thƠnhăcácăđ ng m ch xo n cung c pămáuăchoăl păniêmăm c ch cănĕng.ă
Tĕngăl u l

ngămáuăđ n l păniêmăm c ch cănĕng

- Kíchă thíchă sự phátă triển c aă cácă tuy nă niêmă m c.ă Tĕngă t o glycogen
ch a trong tuy nănh ngăkhôngăbƠiăti t.
- Tĕngăkh iăl

ng tử cung,ătĕngăhƠmăl

ngăactinămƠămyosinătrongăc ăđ c

bi tălƠăth iăkìăcóăthai.
- Tĕngăcoăbópătử cung.ăTĕngătínhănh y c m c aăc ătử cung v i oxytocin.
* Tác dụng của Progesteron lên tử cung:
- Tácă d ng quan tr ng nh t c aă progesteroneă lƠă kíchă thíchă sự bƠiă ti t
niêmă m c tử cungă vƠoă nửaă sauă chuă kìă kinhă nguyêt.ă D
progesterone,ăniêmăm c tử cung c a l p ch cănĕngăđ
c aă estrogenă nayă đ

iă tácă d ng c a

cătĕngăsinhădoătácăd ng

c bi nă đ i tr thƠnhă c uă trúcă cóă kh nĕngă ch ti t. Cácă

tuy n c aăniêmăm c tử cungădƠiăra,ăcu n l iăcongăqueoăvƠăbƠiăti tăglycogen.ăTácă
d ngănƠyăcóăýănghƿaăquanătr ng chu n b niêm m c tử cung

tr ngătháiăs năsƠng

đónătr ngăđƣăth tinhăvƠoălƠmăt .
- LƠmăgi măcoăbópăc ătử cungădoăđóăngĕnăc n vi căđ y tr ngăđƣăth tinh
raăngoƠiăvƠăt oămôiătr
1.1.1.2. Hi năt

ngăyênă n cho bƠoăthaiăphátătriển

ng kinh nguy t.

* Định nghĩa :
Kinh nguy tă lƠă hi nă t

ng ch yă máuă cóă chuă kỳ từ n i m c tử cung ra

ngoƠiă doă bongă l pă niêmă m c tử cungă d

i nhă h

ng c a sự t tă đ t ng t

estrogen ho c c estrogenăvƠăprogesteronătrongăc ăthể.
* Cơ chế :
Sự bi năđ i

niêmăm c tử cungăhƠngăthángătr iăquaăhaiăgiaiăđo n, đóălƠă

giaiăđo nătĕngăsinhăvƠăgiaiăđo năbƠiăti t. Kinh nguy tălƠăk t qu c aăhaiăgiaiăđo n
bi năđ iănƠy. Cóăm iăliênăquanăch t ch giữa tuy năyên, bu ng tr ngăvƠăniêmă
m c tử cung

từngăgiaiăđo n. M iăliênăquanănƠyăđ

c aă cácă tuy n n i ti tă trungă

c thể hi n bằng sự ch huy

ngă đ n tuy nă đíchă ngo iă biênă r iă đ nă môă đích

(niêmăm c tử cung)ăvƠăcóătácăd ngăđi uăhòaăng

c từ tuy năđíchăngo iăbiênăđ n


tuy n ch huyătrungă

ng. Do v y r i lo n ho tăđ ng c a tr c tuy n yênă- bu ng

tr ng s d năđ n r i lo n kinh nguy t (thi u kinh, đaăkinh, vôăkinh).
- Giaiăđo nătĕngăsinhă(giaiăđo n estrogen)
+ăBƠiăti tăhormonăvƠăbi năđ i bu ng tr ng.
Cu i chu kỳ tr

c, do n ngă đ

hai hormon c a bu ng tr ngă lƠă

progesteronăvƠăestrogenăgi măđ t ng t t oănênăc ăch đi uăhòaăng
nênătuy năyênătĕngăbƠiăti tăFSHăvƠăLHăd

căơmătínhă

i sự ch huy c a GnRH. N ngăđ hai

hormonălúcă đầu ch h iă tĕngă sauăđóă tĕngă dầnă đ t t i m că trungăbìnhălƠă 1,45ă 2,33ăUI/lă(FSH)ăvƠă3,94ă- 7,66ăUI/lă(LH)ătrongăđóăFSHătĕngătr

căvƠăLHătĕngă

sauăđóăvƠiăngƠy.

D

i tácăd ng c aăFSHăvƠăLH, đ c bi tălƠăFSH,

bu ng tr ngăcóătừ 6 -

12ănangănoƣnănguyênăth yăphátătriển. Tácăd ngăđầuătiênălƠătĕngăsinhăt bƠoăh t.
Sauăđóăt o ra l p v c aănangănoƣn. L pănƠyăđ

căchiaăthƠnhăhaiăl pălƠăl păáoă

trongăvƠăl păáoăngoƠi. L păáoătrongăcóănhững t bƠoăbiểuămôăc u t o gi ng t
bƠoăh tăcóăkh nĕngăbƠiăti t hormon. L păáoăngoƠiăcóănhi u m chămáu.ăSauăvƠiă
ngƠyăphátătriển, d

iătácăd ng c aăLHăcácăt bƠoăl păáoătrongăb tăđầuăbƠiăti t

d ch nang. ThƠnhă phần r t quan tr ng c a d chă nangă lƠă estrogen.ă L
đ

ng d ch

căbƠiăti tătĕngădầnăvƠăt o ra m t h c nằm giữaăcácăt bƠoăh t. Đ ng th i v i

sự tĕngăkíchăth

c c a nang, noƣnătự nóăcũngăl n nhanh từ 3 - 4 lần. D ch trong

h cănangătĕngăđầnăvƠăđ yănoƣnăcùngăm t s t bƠoăh t v m t cực c aănangăđể
t oăraăgòătr ng.

+ Bi năđ iăniêmăm c tử cung:
SauăkhiăhƠnhăkinh, niêmăm c tử cung ch cònăl i m t l p m ng c aămôă
đ măvƠăsótăl i m t s t bƠoăbiểuămôănằm t iăđáyăcácătuy n.ăD

iătácăd ng c a

estrogen, cácăt bƠoămôăđ măvƠăt bƠoăbiểuămôătĕngăsinhănhanhăchóng. B m t
c aăniêmăm c tử cungăđ

c biểuămôăhóaăhoƠnătoƠnătrongăvòngătừ 4 - 7ăngƠyăsauă

khiăhƠnhăkinh. Niêmăm cădƠyădần,ăcácătuy nădƠi, m chămáuăphátătriển. Đ n cu i
giaiăđo nănƠyăniêmăm c tử cungădƠyăkho ng 3- 4mm.
Cácătuy n c a c TCăbƠiăti t 1 l p d ch nhầyăloƣngăkéoădƠiăthƠnhăs i d c
h

ngăvƠoătử cung. L p d chănƠyăt oăthƠnhăkênhăd nătinhătrùngădiăchuyểnăvƠoăc

tử cung.


+ Hi năt

ngăphóngănoƣn

Sau kho ng 7 - 8ăngƠyăphátătriển,ăcóă1ănangăb tăđầuăphátătriển nhanh, s
nangăcònăl iăthoáiătriển dần. T i nangăphátătriểnănhanh,ăkíchăth
l

ngăestrogenăđ

cănangătĕngălên,ă

căbƠiăti tăcũngănhi uăh năhẳnăcácănangăkhác.

Cu iăgiaiăđo nătĕngăsinh,ăn ngăđ estrogenătĕngăcaoăđƣăraătácăd ngăđi u
hòaăng

căd

D

ngătínhăđ i v i tuy năyênăvƠălƠmătĕngăbƠiăti t c FSHăvƠăLH.

iătácăd ng c aăFSHăvƠăLH,ăcácăt bƠoăh tăvƠăt bƠoăl păáoătrongătĕngă

sinh m nhăđ ng th iăbƠiăti t estrogen do v yăcƠngălƠmătĕngăkíchăth
th iăđiểmăphóngănoƣnăđ

c c a nang.

ngăkínhănangănoƣnăđ t t i 1 - 1,5 cm v iăđầyăđ l p

áoă trong,ă áoă ngoƠi,ă h c ch a d chă nang,ă noƣnă đƣă tr

ngă thƠnhă vƠă đ

c g iă lƠă

nangănoƣnăchín.ăLHăc a tuy năyênăr t cần thi tăchoăgiaiăđo năphátătriển t iăchínă

c aănangăvƠăchoăsự phóngănoƣn.
Kho ngă 2ă ngƠyă tr

că khiă phóngă noƣn,ă l

ngă LHă đ

că bƠiă ti t từ tuy n

yênătĕngăđ t ng tălênă6 - 10 lầnăvƠăđ t t i m c cao nh tăvƠoăth iăđiểmă16hătr

c

khiăphóngă noƣn.ă N ngă đ FSHă cũngă tĕngă kho ng 2 - 3 lần.ă2ăhormonănƠyă tácă
d ng ph i h pălƠmăchoănangănoƣnăcĕngăph ngălên.ăĐ ng th iăLHăkíchăthíchăcácă
t bƠoă(TB)ăh tăvƠăTBăl păáoătrongătĕngăti t progesteron. M căbƠiăti t estrogen
b tăđầu gi mătr

căkhiăphóngănoƣnă1ăngƠyătrongăkhiăđóăm căbƠiăti t progesteron

l i b tă đầuă tĕngă dầnăvƠă gơyă raă hi năt

ngă phóngănoƣn. K t qu kh oă sátătrênă

thực nghi mă cũngă nh ă trênă lơmă sƠngă chi th y n uă khôngă cóă đ nhă LHă thìă s
khôngăcóăhi năt
VƠoăgi tr

ngăphóngănoƣn.
căkhiăphóngănoƣn,ăcóă2ăhi năt

ngăđ ng th i x yăraăd

iătácă

d ng c aăprogesteronălƠ:ă
 Cácă t bƠoă l pă áoă ngoƠiă c aă nangă noƣnă gi iă phóngă cácă enzymă tiêuă
protein từ cácă b că lysosom.ă D

iă tácă d ng c aă enzymă nƠy,ă thƠnhă nang b pháă

h y tr nênăm ngăvƠăy uăh n.
 Tĕngăsinhăcácăm chămáuă thƠnhănangăđ ng th i t iăđơyăprostaglandină
cũngăđ

căbƠiăti t.ăD

iătácăd ng c aăprostaglandinăcácămaoăm chăgiƣnăra,ătĕngă

tínhăth mălƠmăchoăhuy tăt

ngăth măvƠoătrongănang.ă

 C 2ătácăd ng trênăđ uălƠmăchoănangăcĕngăph ngătrongăkhiăthƠnhănangă
l i m ng, y uăvìăv y nang s v raăvƠăgi iăphóngănoƣnăraăkh iănangănoƣn.ăHi n
t

ngăphóngănoƣnăth

ng x yăraăvƠoăth iăđiểm 13 - 14ăngƠyătr

căkhiăcóăkinhă


lầnăsau.ăThôngăth

ng mỗi chu kỳ ch cóă1ănangănoƣnăv vƠăxu tănoƣnă c 2

bu ng tr ng.
- Giaiăđo năbƠiăti tă(giaiăđo n progesteron)
+ăBƠiăti tăhormonăvƠăbi năđ i

bu ng tr ng

Sauăkhiăphóngănoƣn,ătuy năyênăv n ti p t căbƠiăti tăFSHăvƠăLH.ăD
d ng c aăLH,ă1ăítăt bƠoăh tăcònăl i

v nang v đ

tr thƠnhăcácăt bƠoăhoƠngăthể.ăCácăt bƠoăh tănƠyătr
h t m trongăbƠoăt

iătácă

c bi năđ iănhanhăchóngăđể
ngătoăg p 2 lần tr ngăđầy

ngăvƠăcóămƠuăvƠngănh t.ăCácăt bƠoăh tănƠyătĕngăsinh,ăt o

thƠnhă 1ă kh iă vơyă quanhă c că máuă đông.ă C uă trúcă lúcă nƠyă cóă mƠuă vƠngă (nhìnă

bu ng tr ngăt

i,ăkhôngănhu m)ănênăđ

Cácăt bƠoăhoƠngăthể d

c g iălƠăhoƠngăthể.

iătácăd ngăkíchăthíchăc aăLHăđƣăbƠiăti tă1ăl

ng

l năprogesteronăvƠăestrogen,ăđ ng th i m chămáuăphátătriển m nhătrongăhoƠngă
thể.ăSauăkhiăphóngănoƣnă7 - 8ăngƠy,ăhoƠngăthể cóăđ

ngăkínhăx p x 1,5cm. Sau

đóăhoƠngăthể b tăđầu gi m dần ch cănĕngăbƠiăti t.
+ Bi năđ i c aăniêmăm c tử cung
Trongăgiaiăđo nănƠyăestrogenăv n ti p t călƠmătĕngăsinhăl păniêmăm c tử
cungănh ngătácăd ngănƠyăy uăh nănhi u so v iăprogesteron.ăD

iătácăd ng c a

progesteron,ăniêmăm c tử cungădƠyănhanhăvƠăbƠiăti t d ch.ăCácătuy năcƠngădƠiăra,ă
cong queo, nhi uălipidăvƠăglycogen.ăCácăm chămáuăphátătriển, tr nênăxo n l i
vƠăcungăc pămáuăchoăniêm m c tử cungăcũngătĕngălên.ă1ătuầnăsauăphóngănoƣn,ă
niêmăm c tử cungădƠy t i 5 - 6mm. M căđích c a t t c cácăthayăđ iătrênălƠăt o
ra kiểuăniêmăm c tử cung ch aăđầy ch tădinhăd
th tinhăkhiăđ

tử cungăđ

ngăđể cung c p cho tr ngăđƣă

c di chuyểnăvƠoăbu ng tử cung. Ch t d chăbƠiăti t từ niêmăm c

c g iălƠăắsữa tử cung”.

+ Hi n t

ng kinh nguy t:ăSauăphóngănoƣnăn uăkhôngăcóăhi năt

ng th

tinhăthìăkho ngă2ăngƠyăcu iăcùngăc a chu kỳ,ăhoƠngăthể đ tănhiênăb thoáiăhóa.ă
N ngăđ estrogenăvƠăprogesteronăđ t ng t gi m xu ng m c r t th păvƠăgơyăraă
hi năt

ng kinh nguy t.
Do n ngă đ hai hormon gi m,ă niêmă m c tử cung b thoáiă hóaă t i 65%

chi uădƠy.ăCácăđ ng m ch xo n co th tădoătácăd ng c aăcácăs n ph măbƠiăti t từ
niêmăm c b thoáiăhóaămƠăm t trong những s n ph măđóălƠăprostaglandin.ăM t
m tădoăcácăđ ng m chănuôiăd

ng l păniêmăm c ch cănĕng b co th tăgơyătìnhă


tr ng thi uămáu,ăm tăkhácădoăthi uămáuătácăd ngăkíchăthíchăc aăhaiăhormonănênă
l păniêmăm cănƠyăb tăđầu ho i tử đ c bi tălƠăcácăm chămáu.ăK t qu c a những

bi năđ iănƠyă lƠă m chă máuă b t năth

ngăvƠă máuă ch yă đ ng l iă d

i l păniêmă

m c ch cănĕng.ăVùngăch yămáuălanăr ng nhanh trong 34 - 36 gi . Ti pătheoăđóă
l păniêmăm c b ho i tử s táchăkh i tử cung

nhữngăvùngăch yămáu.ă

Sau kho ng 48 gi kể từ khi x y ra hi nă t

ng ch yă máu,ă toƠnă b l p

niêmăm c ch cănĕngăbongăra.ăKh iămôăb bong ra, d chăvƠămáuătrongăkhoangătử
cung c ng v iătácăd ngăcoăc ătử cung c a prostaglandin s đ
quaăđ

că đ yăraăngoƠiă

ngăơmăđ o.

Hình 1.2 : Trục hạ đồi - tuyến yên - buồng trứng [20]
Khiă cácă hormoneă sinhăd că estrogenă vƠă progesterone gi mă thìăvùngăd
đ iăkhôngăb

i

c ch nữaăvƠăb tăđầu ch ti t l i Gn-RH, m đầuă1ăchuăkìăm i, 1

vòngăkinhăm i.
* Tính chất kinh nguyệt
Đ dƠiă c a chu kỳ kinh nguy tă đ

că tínhă bằng kho ng th i gian giữa 2

ngƠyă ch yă máuă đầuă tiênă c a 2 chu kỳ k ti p nhau.ă Đ dƠiă c a chu kỳ kinh
nguy t

ph nữ Vi tăNamălƠă28 - 30ăngƠyă(Ch s sinh h căng

i Vi t Nam,


1995)ădaoăđ ng từ 25ăđ nă35ăngƠyăcũngăđ
đ

căcoiălƠăbìnhăth

ng. Mỗi chu kỳ

c m đầu bằngăngƠyăb tăđầuăhƠnhăkinhăvƠăk tăthúcăbằngăngƠyăb tăđầu c a kỳ

kinh sau. Chu kỳ kinh nguy tăcònăđ

c g iălƠăvòngăkinhăhayăchuăkỳ sinh d c.

Kỳ kinhălƠăth i gian ch y máuătrongăchuăkỳ kinh nguy t,ăđ dƠiătrungăbìnhă
1 kỳ kinhălƠă3 - 5ăngƠy.

Máuăkinhăch y uălƠămáuătừ đ ng m ch, ch kho ng 25% từ tƿnhăm ch .
T ngăl

ngămáuăkinh m t mỗi kỳ kinh t iăđaăkho ng 60 - 80ml,ătrungăbìnhă30 -

50ml,ăraămáuăth
th

ng nhi uăvƠoănhữngăngƠyăgiữa chu kỳ. Máuăkinhăkhôngăđông,ă

ng th mămƠu,ămùiăh iăn ng.
Theo nghiên c u c a Harlow vƠ Ephross (1995) [37], m t chu kỳ kinh

nguy t chu n đ

c ghi nh n có đ dƠi 28 ngƠy, g m 14 ngƠy pha nang noƣn vƠ

14 ngƠy pha hoƠng thể. Cũng trong nghiên c u nƠy, trên m t s đông ph nữ,
tác gi ghi nh n hầu h t chu kỳ kinh nguy t kéo dƠi 26 - 34 ngƠy [37]. Tuy
nhiên,
h

tu i d y thì vƠ ti n mƣn kinh, đ dƠi chu kỳ kinh nguy t có khuynh

ng l ch ra kh i kho ng chu n nƠy. Đ dƠi chu kỳ kinh nguy t đ

gi m theo tu i, từ kho ng 23 - 35 ngƠy

c ghi nh n

tu i 15 - 19 còn 23 - 30 ngƠy

tu i 40

- 44 (Munster vƠ cs., 1992) vƠ có kho ng 0,5% ph nữ có chu kỳ kinh d

i 21

ngƠy vƠ 0,9% có chu kỳ kinh dƠi h n 35 ngƠy [38].
Th i gian hƠnh kinh trong m t chu kỳ có phóng noƣn có thể dao đ ng 2 12 ngƠy (trung bình 4,6 ± 1,3 ngƠy), v i ngƠy ra máu nhi u nh t lƠ ngƠy th hai
c a hƠnh kinh. Ph nữ trên 35 tu i có s ngƠy hƠnh kinh gi m đi 0,5 ngƠy vƠ
l

ng kinh cũng h i ít h n so v i ph nữ trẻ. Sau d y thì vƠ ti n mƣn kinh, s

ngƠy hƠnh kinh th

ng r i lo n. Chu kỳ kinh sau sinh th

đáng kể so v i mô hình chu kỳ chu n c a dơn s bình th
Trong c th i kỳ tr

ng thay đ i đ c điểm
ng.

ng thƠnh vƠ ho t đ ng sinh s n, c 10 nĕm, l i đ

c

đ c tr ng bằng đ dƠi c a chu kì kinh nguy t gi m dần 1 cách ch m ch p. Đ

dƠi chu kì kinh nguy t
kho ng 30 ngƠy vƠ

tu i 15 trung bình kho ng 35 ngƠy. Tu i 25 chu kì dƠi

tu i 35 kho ng 28 ngƠy. Để gi i thích cho đ dƠi chu kì

kinh nguy t ng n dần l i, ng

i ta cho rằng, trong mỗi chu kì, giai đo n tr

ng

thƠnh c a nang noƣn ng n dần l i, trong khi giai đo n hoƠng thể hầu nh không
thay đ i.


Trong chu kỳ kinh nguy t, pha hoƠng thể th
pha nang noƣn. Pha nang noƣn đ

ng có đ dƠi n đ nh h n

c ghi nh n kho ng 14 ngƠy

đ tu i 18 - 24,

gi m xu ng còn 11 ngƠy

đ tu i 40 - 44. Pha hoƠng thể lƠ kho ng th i gian

sau đ nh LH đ n ngƠy tr

c có kinh l i, kho ng 5% chu kỳ có pha hoƠng thể

ng n < 9 ngƠy. Đ dƠi vƠ n i ti t c a pha hoƠng thể b

nh h

ng b i đ dƠi vƠ

n i ti t c a pha nang noƣn, c thể lƠ sự phát triển nang noƣn vƠ ch c nĕng c a
nó. N i ti t c a pha hoƠng thể b thi u h t x y ra trong t t c chu kỳ có đ dƠi
pha nang noƣn d

i 9 ngƠy, kho ng 22% khi đ dƠi pha nang noƣn 11 ngƠy vƠ

2% khi đ dƠi pha nang noƣn 12 ngƠy (Lenton vƠ cs., 1994).
Tu i lƠ y u t có liên quan ch t ch đ n các bi n đ i c a chu kỳ kinh
nguy t. NgoƠi ra, sự khác nhau v dơn t c, đ a lý cũng có vai trò trên đ dƠi chu
kỳ kinh nguy t. Chu kỳ kinh đ

c ghi nh n dƠi h n

ng

i có đi u ki n kinh

t , xƣ h i, giáo d c th p, m c dù đi u nƠy có thể do tác đ ng c a ch đ dinh
d

ng vƠ cĕng thẳng tơm lý

nhóm ng

i nƠy. Cơn n ng, ch đ ĕn, ho t đ ng

c thể, cĕng thẳng tơm lý vƠ các hóa ch t trong môi tr

ng có nh h

ng đáng

kể trên sự kiểm soát n i ti t c a chu kỳ kinh.
Kinh nguy tălƠăt măg
n . M tăng

ngăph năánhăho tăđ ng n i ti t c aăng

i ph n cóăchuăkỳ kinh nguy tăđ uălƠăm t ng

nhi u kh nĕngăcóăho tăđ ngăbìnhăth

ng c a tr căvùngăd

i ph

i ph n cóă
iăđ i - tuy n

yênă- bu ng tr ng.

1.1.2. C ăch cầmămáuăkinh
Sau mỗi chu kỳ 3 - 5ăngƠyăcácătácăgi cho rằng do estrogen tĕngătr l i
giúpăchoăNMTC tái t oăvƠăngừng ra huy t nh ngăcách gi iăthíchănƠyăch aăth t
ch c ch năvìătrênănhững b nhănhơnăchúng ta t oăvòngăkinhănhơnăt oăthìăsauă3 - 5
ngƠyă cũngă tự cầmă máuă m că dùă chúngă taă không đi u tr ti p chu kỳ ti p theo.
Nh ăv y kinh nguy t ch x y ra
ho căd

m t kho ng n ngăđ estrogen nh tăđ nh,ătrên

i kho ng n ngăđ đóăm chămáuă tr ngătháiă năđ nh kh ng x y ra ch y

máuă(Nguy n Kh căLiêu 2008) [18]. Do đóăkhiăn i ti t
ng

ng ch yămáuăthìăkhôngăx y ra hi năt

ng kinh nguy t.

trênăho căd

i mi n


1.2. Cácăhìnhătháiăr i lo n kinh nguy t
1.2.1. Kinh ít
S ngƠyăhƠnhăkinhăng năd
ngƠyăho căítăh năho c s l
Kinhăítăth

i 2ăngƠy, l

ngăkinhăbìnhăth

ng 1 - 2 bĕng/ă

ng kinh th m gi t khôngăđángăkể .

ng ph i h p v iăkinhăth aăvƠăthi u estrogen ho c sử d ng 1

s bi năpháp tránhăthaiănh ăđ t d ng c tử cung, c y queătránhăthai,ău ng thu c
tránhăthai.
1.2.2. Cường kinh
N uăl

ngămáuăra từ 100 - 200ml trong m t chu kỳ hƠnhăkinh.ăTh

nóă khi nă choă ng

ngăthìă

i ph nữ thay nhi uă bĕng v sinh (kho ng > 8ă bĕngă hƠngă

ngƠy).
Nguyênănhơnăth
t

ngădoăquáăs năniêmăm c tử cung, hay g p

nhómăđ i

ng ti nămƣnăkinh.

1.2.3. Băng kinh
LƠăl

ngămáuăkinhătrênă200ml.ăNg

ch yăraăthƠnhădòngăho c khi năng

i b bĕngăkinhăs cóăc măgiácămáuă

i ph nữ thayă2ăbĕngădƠy trong 2 gi liênă

ti p.
Bĕngă kinhă gơyă thi uă máuă c pă choángă váng, hoa m tă chóngă m t… n u
khôngăđi u tr k p th iăcóăthể nguy hiểmăđ nătínhăm ng c aăng

i b nh.

1.2.4. Kinh mau
Chu kỳ kinh ng năd
ng

i ph nữ th

i 25ăngƠy,ă s ngƠyă th yă kinhă cóă thể bìnhăth

ng,

ng c m th y kinh nguy tă khôngă đ u. N u lo i trừ nguyênă

nhơnăthực thể cóăthể nghƿ t iăăgiaiăđo năhoƠngăthể ng n.
1.2.5. Kinh thưa
Chu kỳ kinh nguy tădƠiătrênă35ăngƠy,ăkinhăraăítăvƠăng năngƠy,ăth
nhă h

ng do

ng c a pha nangă noƣnă kéoă dƠi. Khi lo i trừ cácă nguyênă nhơnă doă dínhă

bu ng tử cung,ă thìă cóă thể nghƿă t i do bu ng tr ngă đaă nang hay chu kỳ khôngă
phóngănoƣn.
1.2.6. Rong kinh
G iălƠărongăkinhăkhiăs ngƠyăhƠnhăkinhăkéoădƠiă> 7ăngƠy,ăs l
nguy tăth

ngăbìnhăth

ng ho căít,ătínhăch tămáuăkinhănguy tăbìnhăth

ng kinh
ng.N u


tri u ch ngărongăkinhăkéoădƠiăcóăthể gơy thi uămáuăm nătính.Nguyênănhơnăc a
rongăkinhăcóăthể lƠădoăuăx ătử cung ho c chu kỳ kinhăkhôngăphóngănoƣn…
1.2.7. Rong huyết
LƠămáuăraăngoƠiăkỳ hƠnhăkinhăvƠăcóăđ căđiểm kháăgi ng kinh nguy tăbìnhă
th

ng.
N u lo i trừ cácănguyênănhơnăthực thể nh ăt năth

ng

c tử cung hay

nguyênănhơnăácătínhăthìărongăhuy tăcóăthể do chu kỳ kinhăkhôngăphóngănoƣnă
ph nữ ti nămƣnăkinh…
1.2.8. Vô kinh
Vôăkinhăth phátălƠătìnhătr ng > 3ătháng khôngăhƠnhăkinh.ăNguyênănhơnă
cóăthể doădínhăbu ng tử cung sau th thu t, suy bu ng tr ng s m…
1.3. Tu i ti nămƣnăkinh
Tiền mãn kinh :
LƠă giaiă đo n ho tă đ ng c a bu ng tr ng suy gi m dầnă tr

că mƣnă kinh.ă

Kh nĕngăsinhăs n từ 35 tu i gi m dần,ănh ngăd u hi uălơmăsƠngăthể hi n giai
đo n ti nămƣnăkinhăch xu t hi n 2 - 5ănĕmătr

cămƣnăkinh.ăM t s ítăgiai đo n

ti nămƣnăkinhănhanhăch 6ăthángăđ nă1ănĕm,ănh ngăcũngăcóă1ăs ítăkéoădƠiăđ n
10ănĕm.
Những thay đổi sinh lý nội tiết ở giai đoạn tiền mãn kinh :
Từ 35 tu i tr điăho tăđ ng c a bu ng tr ngăkhôngă năđ nh, sự ti p nh n
FSH c aănoƣnăbƠoăgi m.ăDoăcácăy u t

c ch (Inhibin) t iănoƣnăbƠoăkìmăhƣmă

lƠmănoƣnăbƠoăkémăph i triển, E2 th pănên FSHătĕngăti t ch vƠăkíchăthíchăliên t c
cácănoƣnăbƠo.ăM cădùăE2 tĕngăt
tr

ngăđ i,ăFSHătĕngălênăcácănoƣnăbƠoăcũngăkhóă

ngăthƠnhăvƠăítăkh nĕngăr ng tr ng, nênăsauăđóăFSHăgi mălƠmăE2 gi m theo.

Khi E2 gi m n iătơmă m c tử cungăbongăđiăvƠăgơyăch yă máu.ă Hi năt

ng ch y

máu,ănh ngăchuăkìăkhôngăđ u do thi u Progesteron.
Sau nhi uăchuăkìăbu ng tr ng gi m dần ho tăđ ng, Gonadotrophine v n
tĕngăch ti t,ănh ngăcácăt bƠoăh t c aănoƣnăbƠoăgi m ch ti t, E2 khôngăcònăđ
để bi nă đ i n i m c tử cungă gơyă hƠnhă kinh.ă Khiă E2 ngừng ho tă đ ng b tă đầu
chuyểnăsangăgiaiăđo nămƣnăkinhă.
Giaiăđo nănƠyăkéoădƠiăkho ng 2 - 5ănĕm,ăkhiăxu t hi năcácăd u hi u v
tơmăsinhălý.


Dịch tễ:
Ng

iă taă

că tínhă rằng 10% s ph nữ ngừngă hƠnhă kinhă m tă cáchă đ t

ng t,ănh ngăđaăs ch yămáuăkhôngăđ uăđ n nhi uăthángănhi uănĕmăvƠăvòngăkinhă
kéoădƠiătr

c khi dừngăcóăkinh.

Theoănghiênăc u c a Treloar tu i r i lo n ti nămƣnăkinhătrungăbìnhă45,1ă
tu iăvƠă95% ph nữ

m c tu i từ 39ăđ n 51. Th i gian ti nămƣnăkinhăkéoădƠiă

trungăbìnhă5ănĕm.
1.4. Xu t huy t t cung b tăth

ng

1.4.1. SinhălỦăb nh c a xu t huy t t cungădoăkhôngăphóngănoƣn
Khôngă phóngă noƣnă s khôngă cóă hoƠngă thể. NMTC ch u nhă h

ng c a

estrogenăvì v y xu t huy tănƠyălƠă doăt t gi măestrogenăđ t ng tăvƠăxu t huy t
t

ngăđ iăít.

nhữngăbênhănhơnănƠy estrogenăth

ngătĕngăkéoădƠi,ăniêmăm c tử

cungătĕngăsinhăkhôngăthể chuyển d ng sang ch ti t. NMTC c dƠyălênătrong khi

đóă m chă máuă khôngă k pă phátă triển lƠm NMTCă đo n xa b thi uă máuă d n t i
ho i tử vƠăbongăthƠnhătừng m ng nh kéoădƠi.
1.4.2. Chẩnăđoánă
Ch năđoánăxu t huy t tử cungăc ănĕngăcần h i b nh,ăkhámălơmăsƠngăc n
th năđể ch năđoánăphơnăbi t xu t huy t tử cung do cácăb nhălýăthực thể khác.
* Bệnh sử
H i v tínhăch t kinh nguy tănh :ăth iăđiểm b tăđầuăcóăkinh,ăchu kỳ kinh,
s ngƠyăhƠnhăkinh,ăl

ng kinh, th i điểm b tăđầuăcóătri u ch ng RLKN…

HoƠnăc nh xu t hi năRLKNănh ăsauăsinh,ăsauădùngăthu cătránhăthai,ăsauă
n o pháăthai,ăsauădùng thu c ch ngăđông.
Cácătri u ch ngăc ănĕngăkhác:ăđauăkhiăhƠnhăkinh,ăgiao h păđau,ăvúăcóăti t
sữa b tăth

ng…

Ti n sử bênhăn i khoa: ti n sử b nh gan, th n, b nh v máu…
Th

ngăthìănhững b nhănhơnăcóăRLKNăc ă nĕngăthìăchuăkỳ kinh nguy t

khôngăđ uăvƠăkhôngădự đoánăđ

căngƠyăcóăkinh.ăCònătrênăb nh nhơnăti n sử

kinh nguy tăđ u nh tălƠănằmăngoƠiăđ tu iăcóăthể g p RLKNăthìăphần l nătìnhă
tr ng RLKN c a h lƠădoăkhôngăphóngănoƣn.

Xu t huy t giữa kỳ kinhăđôiăkhiădoăgi măđ t ng t n ngăđ estrogen ngay
t i th iăđiểm sau r ng tr ng, dùăv y n uăng

i ph nữ cóăb nh sử g p nhi u lần

nh ăv y cần kh oăsátăb nhălýăv tử cung.
* Khámăth c thể
Xácăđ nh ra máu ch c ch n t i tử cung hay ni uăđ o,ăCTC,ăơmăđ o.
Khámăxácăđ nh kh iăl
đ c bi t uăd

ng tử cung nh tălƠănhững b nhănhơnăuăx ătử cung

iăniêmăm c vìăhayăgơyăch yămáuăb tăth

ng.

* C nălơmăsƠng
Kiểm tra lo i trừ cóăthaiăhayăkhông. Côngăth cămáuăn u cần thi tăgiúpăxácă
đ nhăcó b nhălýănghi ng v máu,ăho căđánhăgiáăm căđ thi uămáu.
Xétă nghi m n i ti t: Giúpă đánhă giáă cóă phaă hoƠng thể trong CKKN hay
không.ăXétănghi m thực hi năvƠoăngƠyăth 22 - 24 c a chu kỳ,ăsauăkhiăcóăhi n
t

ngăphóngănoƣnă chu kỳ dƠiănh tăvƠătr

c chu kỳ ng n nh t k tăthúc,ăn uăgiáă

tr progesteron >3 ng/ml ch ng t cóăphóngănoƣn.ăTuyănhiênănhững tr

kinhăth a thìăkhó xácăđ nhăđ

ng h p

c th iăđiểmăxétănghi m progesteron. Xétănghi m

ch c nĕngătuy năgiápăTSHăchoănhững b nhănhơnăkhôngăcóăr ng tr ngăđể lo i trừ
những b nhălýătuy năgiáp. Xétănghi măcácăy u t đôngămáuăth

ng cho những

b nhă nhơnă cóă ti n sử d ch t v ch yă máuă nh ă ch yă máuă chơnă rĕng,ă d bầm
tím…
Sinh thi t NMTC: Cóă thể giúpă lo i trừ cácă b nhă tĕngă sinhă niêmă m c tử
cung, tu i từ 35 - 40ăđ

căxemălƠăy u t nguyăc ăc a b nhălýăNMTC.ăCh đ nh

sinh thi tă khiă cóă xu t huy t tử cung b tă th
NMTC. Ng

ng,ă tĕngă sinhă NMTCă vƠă nghiă Kă

i ta th y rằng ph nữ ti nămƣnă kinh n u kinh nguy tă khôngăđ u

kh nĕng b tăth

ngămôăh căkháăcaoăt i 14% trong khi n u kinh nguy t đ u ch

cóă1%.ăNgoƠiăraănóăcònăgiúpăíchăchoăđi u tr , v iăniêmăm c teo m ngăvƠă d ng

khôngăho t đ ngăng
Siêuăơmăđ

i ph nữ nhi u kh nĕngăkhôngăđángă ng progestin.

ng ơmăđ o kh oăsátătử cung phần ph . Khi NMTC m ng <

5mmăkhôngăcần sinh thi t NMTC, ch sinh thi t khi nghi ng tìnhătr ng ti păxúcă
v i estrogen,ăđánhăgiáă cóăuăx ă TC, polyp hayăkhông,ăn u cầnăcóăthể siêuăơm
b măn

c BTC. Ch p BTC vừaăđể ch năđoánăvƠăxử tríănhữngătr

ng t năth

ngăthực thể t i TC.

ng h p nghi


* Chẩnăđoánăphơnăbi t
Khôngăphóngănoƣn

Khôngăphóngănoƣn

R i lo năđôngămáu

Polypeăhayăuăx

Nhi mătrùng

TĕngăsinhăNMTC

Bi n ch ng thai kỳ

Ungăth ăNMTC,ăCTC

Lúcăsinh

10 tu i

Ch năth

ng

20 tu i

30 tu i

Khôngăphóngănoƣn
Thu c ngừa ngai

U bu ng
tr ng

Bi n ch ng c a thai kỳ

Nhi mătrùng

Nhi mătrùng

Sarcoma

R i lo n n i ti t

40 tu i

Teoăơmăđ o hay
NMTC
Li uăphápă
hormone
Ungăth ăNMTC

PoypeăvƠăuăx
Hình 1.3 Chẩn đoán phân biệt ra máu bất thường từ tử cung
1.5. SiêuăơmăvƠăNMTC
1.5.1. Chu kỳ c a NMTC
* Giai đoạn phát triển
NMTC r t m ng 1 - 2mm, những t bƠoă h t c a l p ch că nĕngă tĕngă
tr

ng dần,ă cácă tuy nă phátă triểnăvƠă tĕngăkíchă th

12mm

c,ăđ t b dƠyă t iă đaă kho ng

giữa chu kỳ

* Giai đoạn chế tiết

Kho ng 48 - 72 gi sauăphóngănoƣn,ăcácătuy n n i m cătĕngăkíchăth

c

vƠătĕngăti t d chăgiƠuăglycogen,ăcácăm chămáuău năkhúcătĕngădi nătích, NMTC
tr lênăm măvƠăphùăn .


* Giai đoạn kinh nguyệt
Cácătuy năng ngăch ti t,ăcácăm chămáuăcoăl i d năđ n thi uămáuănuôi,ă
NMTC ho i tử vƠăbong ra, ch cònăl i l p t bƠoăn n s ti p t căphátătriển.
1.5.2. Siêuăơmătrong b nhălỦăNMTC
* Tăng sinh NMTC
LƠăhi năt
tu i NMTC th

ngădƠy lênăb tăth

nhữngăng

i trẻ

ngă tĕngă sinhă sauă th i gian thiểu kinh ho că vôă kinhă doă khôngă

r ng tr ng.ă Tĕngă sinh NMTC th
ng

ngăniêmăm c tử cung.

ng g p

tu iă quanhă mƣnă kinhă ho c những

i đi u tr n i ti t thay th ch dùngăestrogen.
Ng

i ta th y rằngăkhiăđoăNMTC sai s cóăthể 2mmăcùngă1ăng

iăđoă

n u m t c tăkhôngăđúng.

Hình 1.4 : Hình ảnh trên siêu âm [19]
Chẩnăđoánăở th iăđiểmăđầu chu kỳ ho c ở giaiăđo nămƣnăkinh:
- NMTC dƠyă > 10mm
chu kỳ sau, > 5mmăng

nửa đầu chu kỳ kinh nguy t, > 15mm

nửa

iămƣnăkinh.

- Ph năơmăm nh,ălòngătử cungăcóăhìnhă nh g năsóngăho căkhôngăth yărõă
gi i h n giữ cácăl pănôiăm căvƠăc ătử cungăth

ngărõăr t.

- Đôiăkhiăcóăhìnhă nhătĕngăsinhăkhuătrúăho c d ng polyp ho căcóănhững
nang tr ng nh 1 - 2mmălƠănhững nang tuy năbìnhăth

ng.


* Thiểu sản niêm mạc tử cung
Th
đi u tr
Th

ng g p

giaiăđo nămƣnăkinhăho c vôăkinhăm t th iăgianădƠiăsauă

c ch n i ti t. NMTC ch g m m t l p n n m ngăcóăc uătrúcăđ ng nh t.

ngăkèmătheoăgi m kh iăl

ngăc ătử cung vƠăm tăđ ph năơm.