ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC Bản sắc nông nghiệp nông thôn của văn hóa châu Á

Đại học Quốc gia Hà Nội
Trường Đại học khoa học xã hội & nhân văn
Khoa Đông phương học
ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC
Bản sắc nông nghiệp - nông thôn của văn hóa châu Á
(Agricultural - Rural Identity of Asian Culture)
1. Thông tin về giảng viên
Họ và tên:

Mai Ngọc Chừ

Chức danh, học hàm, học vị:
Giáo sƣ, Tiến sĩ Ngữ Văn
Thời gian và địa điểm làm việc:

Khoa Đông Phƣơng học

Địa chỉ liên hệ:
Khoa Đông Phƣơng học
Trƣờng Đại học khoa học xã hội & nhân văn,
Đại học Quốc gia Hà Nội
336 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội
Email:
ĐT:

8584596; 5580208; 0912211106

Hướng nghiên cứu chính:
- Văn hóa Phƣơng Đông (Phần khái quát)
- Văn hóa Đông Nam Á
2. Thông tin chung về môn học

Tên môn học: Bản sắc nông nghiệp - nông thôn của văn hóa châu Á
Mã môn học: ORS 6004
Số tín chỉ:
Môn học:

2
+ Bắt buộc √
+ Tự chọn

Yêu cầu đối với môn học:
Địa chỉ khoa phụ trách môn học:

Khoa Đông Phƣơng học, ĐH KHXH&NV


336 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội
3. Mục tiêu của môn học
Kiến thức:
- Học viên phải nhớ đƣợc những khái niệm cơ bản trong nghiên cứu văn hóa - văn minh
phƣơng Đông
- Học viên phải nắm đƣợc cơ sở hình thành, những biểu hiện chủ yếu của tính chất nông nghiệp
- nông thôn của văn hóa châu Á, những ƣu điểm và nhƣợc điểm chính của tính chất nông nghiệp - nông
thôn trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia châu Á.
- Học viên phải liên hệ đƣợc với văn hóa của đất nƣớc hoặc khu vực mà mình đang
nghiên cứu (Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Đông Nam Á, ...).
Kĩ năng:
-

Học viên phải rèn luyện kĩ năng đọc, phân tích và tổng hợp các tài liệu về văn hóa - văn
minh phƣơng Đông.

-

Học viên phải biết cách viết báo cáo, trình bày quan điểm về một vấn đề của văn hóa
châu Á.

Thái độ của học viên đối với môn học
-

Có ý thức bảo vệ các công trình, di tích lịch sử - văn hóa,

-

Coi trọng các giá trị văn hóa vật chất và tinh thần.

-

Có ý thức khắc phục những hạn chế do tính chất nông nghiệp - nông thôn chi phối.

4. Tóm tắt nội dung môn học
Môn học đề cập đến một đặc điểm mang tính bản sắc, có tính chất phổ quát của văn hóa
châu Á, đó là dấu ấn nông nghiệp - nông thôn của nó, cũng nhƣ những biểu hiện cụ thể của bản
sắc đó trên các mặt, các bình diện văn hóa nhƣ phong tục tập quán, tổ chức xã hội, văn hóa dân
gian, v.v. Môn học cũng đề cập đến những mặt tích cực cũng nhƣ những hạn chế của nền văn
hóa mang tính chất nông nghiệp - nông thôn.
5. Nội dung môn học, hình thức tổ chức dạy và học
Hình thức tổ chức dạy và học


Nội dung

Lên lớp

Thực

Tự

học,

Tổng

Lí

Bài

Thảo

hành, điền

nghiên

số

thuyết

tập

luận

dã

cứu

30

12

0

8

0

10

Chương I: Châu Á và cơ sở văn hóa
nông nghiệp - nông thôn

2

1

2

5

3

2

3

8

3

2

2

7

1.1.Phạm vi không gian châu Á, địa lí khí
hậu và những quy định đến thiên hướng
trồng trọt
1.2.Những nền văn hóa nông nghiệp đầu
tiên
1.3.Nền văn hóa bản địa bắt nguồn từ nông
nghiệp lúa nước
1.4. Bản sắc nông nghiệp - nông thôn và sự
thống nhất trong đa dạng của văn hóa
châu Á
Chương II: Tín ngưỡng và các sinh hoạt
văn hóa dân gian thể hiện bản sắc nông
nghiệp - nông thôn
2.1 Tín ngưỡng bản địa và các lễ hội liên
quan
2.1.1 Tín ngưỡng sùng bái tự nhiên
2.1.2 Các lễ hội nông nghiệp qua tín
ngưỡng sùng bái tự nhiên

2.1.3 Tín ngưỡng, lễ hội phồn thực
2.2 Các hình thức văn hóa dân gian khác
2.2.1 Ca hát
2.2.2 Múa
2.2.3 Âm nhạc
2.2.4 Văn học dân gian
Chương III: Các phong tục về ăn, mặc,
ở, đi lại mang bản sắc nông nghiệp nông thôn
3.1 Ăn uống
3.2 Trang phục
3.3 Nhà ở
3.4 Đi lại


Chương IV: Làng xã, gia tộc và gia đình
4.1 Mô hình và nền văn hóa làng xã

2

2

2

6

2

1

1

4

4.1.1 Điều kiện hình thành và các kiểu làng
4.1.2 Hai mặt của tổ chức làng: Tính tự trị
và tính cộng đồng
4.2 Gia đình châu Á
4.2.1 Đơn vị sản xuất nhỏ nhất
4.2.2 Vai trò của các thành viên
4.2.3 Vai trò đặc biệt của phụ nữ
4.3 Gia tộc
Chương V: Văn hóa châu Á trước
những vấn đề truyền thống và hiện đại
5.1 Những yếu tố tích cực trong tính cách
con người do bản sắc nông nghiệp - nông
thôn tạo ra
5.2 Những hạn chế cần khắc phục
5.3 Những yếu tố văn hóa tiến bộ tiếp thu
từ phương Tây
5.4 Bài học từ một số nước điển hình (Nhật
Bản, Singapo, ...)

6. Học liệu
6.1 Học liệu bắt buộc
1. Đinh Gia Khánh, Văn hóa dân gian Việt Nam trong bối cảnh văn hóa Đông Nam Á, NXB
Khoa học xã hội, 1993.
2. Mai Ngọc Chừ, Văn hóa Đông Nam Á, NXB ĐHQG Hà Nội, 1999.
3. Phan Huy Lê, Làng xã cổ truyền của người Việt: Tiến trình lịch sử và kết cấu kinh tế - xã hội,
trong cuốn: Các giá trị truyền thống và con ngƣời Việt Nam hiện nay, Tập II (Đề tài KX 07 –
02), Hà Nội 1996.

4. Jeong Nam Song, Một số đặc điểm của nông thôn Hàn Quốc, trong cuốn: Các giá trị truyền
thống và con ngƣời Việt Nam hiện nay, Tập II (Đề tài KX 07 – 02), Hà Nội 1996.
5. Trần Ngọc Thêm, Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam, NXb T.P Hồ Chí Minh, 1998.
6.2 Học liệu tham khảo
1. Edwin O. Reischauer, Nhật Bản - Câu chuyện về một quốc gia, NXB Thống kê, 1998.


2. Lƣơng Duy Thứ (chủ biên), Đại cương văn hóa phương Đông, NXB Giáo dục, 1996.
3. Lƣơng Ninh (chủ biên), Lịch sử văn hóa thế giới, NXB Giáo dục, 1998.
4. Nguyễn Hiến Lê, Sử Trung Quốc (3 tập), NXB Văn hóa - Thông tin, 1997.
5. Phan Ngọc, Văn hóa Việt Nam và cách tiếp cận mới, NXB Văn hóa, 1994.
6. Vũ Dƣơng Ninh, Lịch sử văn minh thế giới, NXB Giáo dục, 2006.
7. Phương pháp, hình thức kiểm tra - đánh giá kết quả học tập môn học
7.1. Kiểm tra - đánh giá thường xuyên
- Đánh giá thông qua hoạt động trên lớp (tinh thần, thái độ học, phát biểu ý kiến): 10%
7.2. Kiểm tra - đánh giá định kì
- Kiểm tra giữa kì: tính bằng một trong các hình thức sau:
* Hình thức: Vấn đáp hoặc viết
* Điểm và tỷ trọng: 30%
- Thi hết môn học/chuyên đề:
* Hình thức: Vấn đáp hoặc viết hoặc tiểu luận
* Điểm và tỷ trọng: 60%