CÔNG TÁC SƯU TẦM, TỔ CHỨC VÀ KHAI THÁC TÀI LIỆU VỀ PHỐ HIẾN TẠI THƯ VIỆN TỈNH HƯNG YÊN

-1-

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA HÀ NỘI
KHOA THƯ VIỆN – THÔNG TIN

CÔNG TÁC SƯU TẦM, TỔ CHỨC VÀ KHAI
THÁC TÀI LIỆU VỀ PHỐ HIẾN TẠI THƯ VIỆN
TỈNH HƯNG YÊN

KHÓA LUẬN TÔT NGHIỆP

GIÁO VIỆN HƯỚNG DẪN: PGS. TS NGUYỄN VĂN CẦN
SINH VIÊN THỰC HIỆN: VŨ THỊ HẬU
LỚP: THƯ VIỆN 39A

HÀ NỘI - 2011


-2-

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành bài khóa luận tốt nghiệp này ngoài sự cố gắng, nỗ lực
của bản thân em đã nhận được sự giúp đỡ của thầy cô, cán bộ thư viện và gia
đình. Vì vậy, em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc của em tới:
Trước tiên, em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới PGS.TS Nguyễn
Văn Cần, người đã trực tiếp hướng dẫn tận tình, chỉ bảo em hoàn thành bài
khóa luận tốt nghiệp này.
Em xin chân thành gửi lời cảm ơn tới quý thầy cô giảng dạy đã truyền
đạt cho em những kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong suốt thời gian em
học tại trường.
Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới ban lãnh đạo cùng toàn thể cán bộ

của Thư viện tỉnh Hưng Yên đã tạo điều kiện thuận lợi cho em có điều kiện
tìm hiểu, học hỏi thực tế và cung cấp nhiều số liệu.
Sau cùng em xin gửi lời cảm ơn tới tất cả người thân trong gia đình và
bạn bè đã động viên, khích lệ tinh thần, giúp đỡ em trong suốt thời gian qua.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 6 năm 2011
Người thực hiện
Vũ Thị Hậu


-3-

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

1. CNTT

: Công nghệ thông tin

2. CSDL

: Cơ sở vật chất

3. ĐKCB

: Đăng ký cá biệt

4. KHPL

: Kí hiệu phân loại

5. NDT

: Người dùng tin


-4-

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ..........................................................................................- 1 1

Lý do chọn đề tài .................................................................................- 7 -

2 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................- 8 3

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................- 9 -

4

Phương pháp nghiên cứu .....................................................................- 9 -

5

Ý nghĩa lý luận và thực tiễn.................................................................- 9 -

6

Bố cục bài khóa luận .........................................................................- 10 -

Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ PHỐ HIẾN VÀ TÀI LIỆU VỀ PHỐ HIẾN
TẠI THƯ VIỆN TỈNH HƯNG YÊN.....................................................- 11 1.1 Vài nét về Phố Hiến............................................................................- 11 1.1.1 Đặc điểm địa lý, lịch sử ...................................................................- 11 1.1.2 Đời sống kinh tế, văn hóa Phố Hiến.................................................- 12 1.1.3 Sự suy thoái của Phố Hiến...............................................................- 15 1.2 Nguồn tài liệu về Phố Hiến và ý nghĩa của nó với hoạt động của Thư viện

tỉnh Hưng yên...........................................................................................- 17 1.2.1 Nguồn tài liệu về Phố Hiến..............................................................- 17 1.2.2 Ý nghĩa của tài liệu về Phố Hiến đối với hoạt động của Thư viện tỉnh
Hưng Yên.................................................................................................- 21 Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC SƯU TẦM , TỔ CHỨC
VÀ KHAI THÁC TÀI LIỆU VỀ PHỐ HIẾN.......................................- 25 2.1 Sưu tầm tài liệu về Phố Hiến ..............................................................- 25 2.1.1 Yêu cầu sưu tầm, bổ sung tài liệu về Phố Hiến ...............................- 25 2.1.2 Các hình thức bổ sung tài liệu về Phố Hiến .....................................- 26 2.2 Xử lý, tổ chức và bảo quản tài liệu về Phố Hiến .................................- 28 2.2.1 Xử lý tài liệu về Phố Hiến ...............................................................- 28 2.2.2 Tổ chức, sắp xếp và bảo quản tài liệu ..............................................- 41 -


-5-

2.3 Khai thác tài liệu về Phố Hiến ...........................................................- 44 2.3.1 Đối tượng khai thác tài liệu địa chí Phố Hiến................................- 44 2.2.2 Bộ máy tra cứu tài liệu về Phố Hiến ................................................- 46 2.3.3 Hình thức khai thác tài liệu về Phố Hiến..........................................- 55 Chương 3: NHẬN XÉT VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
CÔNG TÁC SƯU TẦM, TỔ CHỨC VÀ KHAI THÁC
TÀI LIỆU VỀ PHỐ HIẾN .....................................................................- 63 3.1 Nhận xét .............................................................................................- 63 3.1.1 Sưu tầm tài liệu về Phố Hiến ...........................................................- 63 3.1.2 Xử lý, tổ chức và bảo quản tài liệu về Phố Hiến ..............................- 65 3.1.3 Khai thác tài liệu về Phố Hiến .........................................................- 67 3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả sưu tầm, tổ chức và khai thác tài liệu về
Phố Hiến ..................................................................................................- 68 3.2.1 Định hướng .....................................................................................- 68 3.2.2 Giải pháp .........................................................................................- 71 KẾT LUẬN.............................................................................................- 84 -


-7-

LỜI NÓI ĐẦU
1 Lý do chọn đề tài
Văn hóa của mỗi địa phương là một bộ phận quan trọng cấu thành nền
văn hóa của một quốc gia, làm nên sự phong phú, đa dạng cho nền văn hóa
của dân tộc. Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc là giữ gìn các giá trị văn hóa của
các vùng, miền, các địa phương. Trong kho tàng di sản văn hóa đó, loại di sản
văn hóa thành văn – tài liệu địa chí – có tầm quan trọng đặc biệt.
Tài liệu địa chí là tài liệu ghi chép, khắc họa diện mạo của một vùng
đất, một địa phương. Tài liệu địa chí có ý nghĩa quan trọng trong việc xây
dựng và phát triển địa phương. Nó ghi lại tâm tư, tình cảm, tri thức của người
địa phương; phản ánh mọi mặt của địa phương từ quá khứ đến hiện tại. Đối
với mọi người, tài liệu địa chí giúp con người hiểu biết về các địa phương từ
đó có cơ hội mở rộng phạm vi sinh sống, hoạt động. Đối với cán bộ lãnh đạo
địa phương, tài liệu địa chí là cơ sở để xây dựng phương hướng, kế hoạch
phát triển địa phương. Với người nghiên cứu, tài liệu địa chí là công cụ giúp

họ hiểu rõ lịch sử nghiên cứu về địa phương; từ đó xác định đề tài nghiên cứu
chính xác, tránh nghiên cứu trùng lặp, tiết kiệm thời gian và công sức. Đối với
người làm công tác tuyên truyền, giáo dục (như giáo viên, cán bộ thư viện,
cán bộ văn hóa, những người làm công tác Đảng, Đoàn, Đội…), tài liệu địa
chí là phương tiện để tuyên truyền, giáo dục về địa phương, phổ biến các tri
thức của địa phương. Tài liệu địa chí có giá trị về nhiều mặt. Do đó việc sưu
tầm, thu thập, giữ gìn và khai thác để phát huy giá trị của tài liệu địa chí là
nhiệm vụ của các thư viện ở địa phương và của công tác địa chí.
Người xưa có câu "Thứ nhất Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến". Phố Hiến
nằm trong khu vực đồng bằng Bắc Bộ cạnh sông Hồng. Nhắc đến Phố Hiến là
nhắc đến cả một thương cảng nổi tiếng của mấy thế kỉ trước. Phố Hiến giàu


-8-

và đẹp. Nhưng chưa hết… Đây còn là mảnh đất văn hiến. Vùng đất có linh
khí của sông nước, của nền văn minh sông Hồng đã sinh ra nhiều danh nhân
đất Việt, sống mãi trong lịch sử dân tộc như Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan, Phạm
Ngũ Lão một danh tướng đời Trần, Hải Thượng lãn ông Lê Hữu Trác - một
danh y trác tuyệt thời Lê - Trịnh...
Mảnh đất ấy còn là trung tâm văn hoá, tín ngưỡng dân gian, với hàng
trăm di tích lịch sử văn hoá có giá trị như: Đền Mây, đền Ngọc Thanh, đền
Tống Trân - Cúc Hoa, đền Đa Hoà…
Tuy nhiên, trải qua biến cố của thời gian cùng những thăng trầm của
lịch sử, hình ảnh về một Phố Hiến buôn bán sầm uất đã bị phai mờ, những
thương điếm, thành quách, những khu phố cổ đã bị mài mòn theo năm tháng.
Việc làm thế nào để bảo tồn các giá trị văn hóa Phố Hiến, làm thế nào để văn
hóa Phố Hiến ăn sâu vào tiềm thức mỗi người dân địa phương cũng như với
người dân Việt là một vấn đề đặt ra đối với hoạt động địa chí nói chung và
hoạt động địa chí tại thư viện tỉnh Hưng Yên nói riêng.

Nhận thức được tầm quan trọng của công tác sưu tầm, khai thác tài liệu
về Phố Hiến đặc biệt là đối với hoạt động địa chí của thư viện tỉnh Hưng Yên
em chọn đề tài: “Công tác sưu tầm, tổ chức và khai thác tài liệu về Phố
Hiến tại Thư viện tỉnh Hưng Yên” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp.
Thông qua việc thực hiện khóa luận này em muốn củng cố kiến thức
đã học, giúp người dân đặc biệt với độc giả thư viện có thể hiểu rõ hơn về lịch
sử, văn hóa, con người Phố Hiến góp phần vào việc thực hiện đề án bảo tồn
và tôn tạo Phố Hiến cổ của tỉnh đã đề ra.
2 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Công tác sưu tầm, tổ chức và khai thác tài liệu về Phố Hiến tại thư viện
tỉnh Hưng Yên từ năm 1971 tới nay.


-9-

3 Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích
Nghiên cứu thực trạng công tác sưu tầm, tổ chức và khai thác tài liệu về
Phố Hiến và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác này và
công tác địa chí tại thư viện tỉnh Hưng Yên.
3.2 Nhiệm vụ
- Hệ thống hóa tài liệu nghiên cứu về Phố Hiến và ý nghĩa của loại tài
liệu này tại Thư viện tỉnh Hưng Yên.
- Khảo sát thực trạng công tác sưu tầm, tổ chức và khai thác tài liệu
về Phố Hiến.
- Nhận xét, đánh giá mặt mạnh mặt yếu của công tác sưu tầm, tổ chức
và khai thác tài liệu về Phố Hiến.
- Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác sưu tầm, tổ
chức và khai thác tài liệu về Phố Hiến tại Thư viện tỉnh Hưng Yên trong thời
gian tới.

4 Phương pháp nghiên cứu
- Khảo sát thực tế
- Phỏng vấn trao đổi trực tiếp với độc giả và cán bộ thư viện
- Phân tích và tổng hợp tài liệu
5 Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
- Lý luận: Góp phần bổ sung kiến thức về sưu tầm, tổ chức và khai
thác tài liệu về Phố Hiến cho Thư viện tỉnh Hưng Yên.
- Thực tiễn: Đề ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác sưu
tầm, tổ chức và khai thác tài liệu về Phố Hiến tại Thư viện tỉnh Hưng Yên
trong thời gian tới.


- 10 -

6 Bố cục bài khóa luận
Ngoài phần Lời mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Danh mục tài liệu tham
khảo, nội dung khóa luận gồm 3 chương:
Chương 1: Khái quát về Phố Hiến và tài liệu về Phố Hiến tại Thư viện
tỉnh Hưng Yên
Chương 2: Thực trạng công tác sưu tầm, tổ chức và khai thác tài liệu về
Phố Hiến
Chương 3: Nhận xét và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác sưu tầm,
tổ chức và khai thác tài liệu về Phố Hiến


- 11 -

Chương 1
KHÁI QUÁT VỀ PHỐ HIẾN VÀ TÀI LIỆU VỀ PHỐ HIẾN
TẠI THƯ VIỆN TỈNH HƯNG YÊN

1.1 Vài nét về Phố Hiến
1.1.1 Đặc điểm địa lý, lịch sử
Phố Hiến là một địa danh lịch sử ở Hưng Yên (nay là thành phố Hưng
Yên). Tên gọi Phố Hiến lần đầu tiên xuất hiện vào khoảng cuối thế kỷ XV
trong công cuộc cải cách hành chính của vua Lê Thánh Tông. Tuy nhiên, phải
đến thế kỷ XVII, Phố Hiến mới trở thành một trung tâm chính trị - kinh tế có
nhiều mối giao lưu quốc tế. Lúc này, ở Phố Hiến có lị sở của trấn thủ xứ Sơn
Nam, ty Hiến sát xứ Sơn Nam, các trạm tuần ty kiểm soát thuyền bè trong
ngoài nước, một đoạn sông tấp nập các thuyền bè đi lại và đỗ bến, những chợ
phố đông đúc, các thợ thủ công và thương nhân người Việt, người Hoa, Nhật
Bản và phương Tây.
Phố Hiến xưa nằm sát bên bờ tả ngạn sông Hồng, nhưng do phù sa bồi
đắp nên ngày nay đã ở cách dòng sông khoảng chừng 2 km. Vị trí của Phố
Hiến có vai trò đặc biệt quan trọng đối với các tuyến giao thông đường thuỷ
thuộc hệ thống sông Hồng – sông Thái Bình nằm trong vùng Đồng bằng Bắc
Bộ. Các nhà địa chất chia châu thổ Bắc Bộ thành 3 vùng tương ứng với ba
thời kỳ tạo thành lớn: Thượng châu thổ với đỉnh của các triền sông là Việt
Trì; Trung châu thổ với đỉnh là Cổ Loa; và Hạ châu thổ với đỉnh là Phố Hiến,
từ đó các nhánh sông trải ra vùng đồng bằng như những chiếc nan quạt. Phố
Hiến là nơi trung chuyển, cửa ngõ án ngữ hoặc thông thương của mọi tuyến
giao thương đường sông từ vùng biển Bắc Bộ đi sâu vào đất liền tới Kinh
thành Thăng Long, qua các tuyến sông Đáy, sông Hồng, sông Thái Bình.


- 12 -

Cùng với các tuyến giao thương đường sông, các tuyến giao thương
ven biển đã nối liền Phố Hiến với các thị trường xa hơn. Từ thời nhà Trần, các
thương nhân người Hoa ở Xích Đằng đã có những mối liên hệ với các cảng
Hội Triều (Thanh Hóa), Càn Hải và Hội Thống (Nghệ An). Thế kỷ XVII XVIII, các quan hệ thương mại giữa Phố Hiến và vùng Sơn Nam với các phố

cảng Đàng Trong qua các khách buôn nước ngoài càng được tăng cường, như
các bến đò Phục Lễ, Phù Thạch, Thanh Hà (Thuận Hóa), Hội An. Qua hai hệ
thống sông Đàng Ngoài và sông Đáy, Phố Hiến còn bắt nhịp với các tuyến
giao thương quốc tế ở biển Đông như Nhật Bản, Trung Quốc, các nước Đông
Nam Á, cũng như với các nước Phương Tây như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha,
Hà Lan, Anh, Pháp…
1.1.2 Đời sống kinh tế, văn hóa Phố Hiến
1.1.2.1 Hoạt động kinh tế
Với vị trí đầu mối giao thông thuận lợi bên sông Hồng, như một cảng
biển nằm sâu trong cửa sông, đồng thời là một tiền cảng của kinh thành
Thăng Long thông ra biển, Phố Hiến trở thành nơi chính quyền kiểm soát các
thuyền buôn và cấp phép lên Thăng Long. Phố Hiến lại nằm giữa vùng đồng
bằng phía Nam châu thổ sông Hồng đông đúc dân cư và trù mật kinh tế. Khi
cảng Vân Đồn mất vị trí hàng đầu, cho đến khoảng thế kỷ XVI, Phố Hiến trở
thành một trung tâm mậu dịch đối ngoại lớn nhất của Đằng Ngoài. Phố Hiến
có quan hệ rộng rãi với nhiều vùng trong nước và nhiều thương thuyền nước
ngoài. Vào ba thập kỷ đầu của thế kỷ XVII, nhiều châu ấn thuyền của Nhật
Bản đã cập bến Phố Hiến. Cùng thời gian đó, người Xiêm, Mã Lai, Manilla,
người Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh, Pháp… đã đến buôn bán, lập thương điếm
ở Phố Hiến.


- 13 -

Đặc điểm thế mạnh của Phố Hiến là trung tâm tiếp nhận hàng hóa từ
bốn phương đến xuất khẩu. Hàng xuất khẩu từ Phố Hiến chuyển đến Thăng
Long và tỏa đi các nơi trong đó có một số hàng xa xỉ phẩm cho vua chúa, vũ
khí và vật liệu chế biến thuốc súng cho chính quyền, đồng, vàng, bạc, thuốc
bắc, đồ xứ, hàng dệt, đồ nữ trang và đồ dùng trong sinh hoạt.
Hoạt động xuất nhập khẩu mở rộng ở Phố Hiến đã có tác dụng thúc đẩy

sự phát triển kinh tế thủ công và thương nghiệp trong nước. Phố Hiến từ một
đô hội cảng sông thương nghiệp có xu hướng chuyển dần thành đô thị công
thương nghiệp.
Cuối thế kỉ XVII, thương mại quốc tế suy giảm, Phố Hiến mất vai trò
là đầu mối giao thông và trung tâm thương mại, nhưng hoạt động buôn bán ở
đây vẫn nhộn nhịp, phố phường sầm uất. Khi cuộc chiến giữa nhà Tây Sơn và
nhà Lê diễn ra thì Phố Hiến trở nên tiêu điều, các khách thương lần lượt
chuyển về các thành phố lớn trong nước như Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng…
1.1.2.2 Văn hóa xã hội
Trong lịch sử, Phố Hiến là một đô thị đa quốc tịch, trong đó nhiều nhất
là người Việt và người Hoa. Những kiều dân ngoại quốc khác ở đây là Nhật,
Xiêm La, Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh, Pháp… Do đó, Phố Hiến mang những
nhu cầu tâm linh văn hóa của nhiều cộng đồng người khác nhau, thể hiện rõ
nhất qua các công trình kiến trúc. Nổi bật là phong cách kiến trúc Việt Nam
và phong cách kiến trúc Trung Hoa (với sắc thái vùng Phúc Kiến, phía Nam
Trung Quốc), thấp thoáng có phong cách kiến trúc Châu Âu (nhà thờ Gô-tích
Phố Hiến). Nhiều khi các phong cách kiến trúc đó pha trộn lẫn nhau như nhà
thờ Kitô giáo ở Phố Hiến là một nhà thờ cổ, xây dựng từ thế kỷ XVII theo
kiểu Gô-tích.


- 14 -

Trải qua nhiều biến cố của thời gian cùng những thăng trầm của lịch sử,
đặc biệt là sự đổi dòng của sông Hồng, Phố Hiến đã suy giảm nhiều nhưng
vẫn là một địa điểm có vị trí quan trọng về mặt chính trị, kinh tế, văn hóa. Phố
Hiến hiện nay còn giữ lại một quần thể di tích, kiến trúc nghệ thuật với nhiều
loại hình phong phú, đa dạng như đền, chùa, miếu cùng những thuần phong
mỹ tục, những làng nghề thủ công, những nét nghệ thuật dân gian độc đáo.
Hiện nay quần thể kiến trúc nghệ thuật Phố Hiến với 128 di tích, trong đó có

17 di tích được xếp hạng cấp quốc gia, 6 di tích được xếp hạng cấp tỉnh với
gần 100 bia ký, trên 11.200 hiện vật trong đó có hơn 6000 hiện vật có giá trị
lịch sử. Điều đặc biệt là các di tích lịch sử này phân bố ở khắp các phường,
xã... tạo thành một quần thể di tích với nền kiến trúc nghệ thuật độc đáo. Các
di tích lịch sử này đại diện cho phong cách kiến trúc Việt mang đặc trưng của
vùng đồng bằng Bắc bộ (chùa Hiến, chùa Chuông); kiến trúc đặc trưng của
Phúc Kiến – Trung Quốc (Đông Đô – Quảng Hội, đền Thiên Hậu) kết hợp cả
truyền thống kiến trúc Đông – Tây (chùa Phố, Võ Miếu, nhà thờ tổ họ Ôn, họ
Tiết). Quần thể di tích đồ sộ này hiện còn chứa đựng hàng trăm bia ký và
hàng nghìn cổ vật. Ngoài các công trình phục vụ cho các hoạt động tôn giáo,
tín ngưỡng, Phố Hiến hiện còn gìn giữ được một số di tích liên quan đến đời
sống sinh hoạt của Phố Hiến xưa như chợ, giếng, nghĩa địa người nước ngoài
và nhiều di sản quý báu, ẩn chứa bao dấu tích lịch sử, văn hóa to lớn hiện
đang nằm sâu dưới lòng đất.
Gắn liền với các cụm di tích là các lễ hội truyền thống được duy trì
hàng trăm năm. Đặc biệt 4 năm trở lại đây, thành phố Hưng Yên đã phục
dựng lại lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến với hàng loạt các hoạt động văn
hóa, tín ngưỡng, trò chơi dân gian... thu hút đông đảo nhân dân địa phương và
du khách thập phương đến thưởng thức và du ngoạn.


- 15 -

1.1.3 Sự suy thoái của Phố Hiến
Trong thời kỳ thịnh đạt Phố Hiến đã trở thành một thương cảng lớn
nhất của Đằng Ngoài. Thực tế ấy đã được nhà thơ Lê Cù người làng Hoa
Dương ca ngợi trong bài phú Bán Nguyệt Hồ:
“Miền phủ Khoái bậc nhì danh thắng
Cảnh Hiến Nam giành đệ nhất phong quang”
Phố Hiến khi trở thành một thương cảng lớn có tới 2000 nóc nhà với

hàng vạn dân, hàng nghìn khách vẵng lai. Nhưng mảnh đất gắn với vị ngọt
của những trái nhãn lồng với danh thơm từng được nhắc đến trong câu: “Thứ
nhất kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến” đã mờ nhạt cùng thời gian.
Thời kỳ phồn thịnh nhất của Phố Hiến là vào khoảng giữa thế kỷ XVII
(1730-1780). Sau đó Phố Hiến là quá trình suy thoái, diễn ra trong gần 2 thế
kỷ để cuối cùng trở thành tỉnh lị Hưng Yên. Biểu hiện rõ nhất sự suy thoái của
Phố Hiến là sự sa sút trong các hoạt động buôn bán với nước ngoài. Mặt khác,
lúc này tình hình chính trị khu vực và hệ thống kinh tế thương mại biển Đông
cũng đã có những chuyển biến. Trung Quốc bãi bỏ lệnh hải cấm, mở ra một
thị trường đông đúc hấp dẫn. Nhật Bản cũng chuyển sang chiến lược xuất
khẩu bạc, vàng, tơ lụa. Các tuyến buôn bán đường biển trực tiếp trở nên thông
thoáng hơn, không cần qua khâu trung gian, như trường hợp Đàng Ngoài.
Trong hoàn cảnh đó, ngoại thương Việt Nam và ở Phố Hiến nói riêng đã giảm
thiểu đáng kể. Các thương điếm phương Tây ở Phố Hiến và Kẻ Chợ lần lượt
đóng cửa, các tàu buôn phương Tây hầu như rất ít còn lại vùng Đàng Ngoài.
Phố Hiến vắng hẳn các khách buôn nước ngoài, trừ người Trung Quốc còn ở
lại buôn bán.
Thế kỷ XIX, khi kinh đô chuyển vào Huế, một làn sóng của thương
nhân Trung Hoa ồ ạt nhập cư vào Hà Nội, một số gia đình Hoa Kiều trước kia


- 16 -

từ Kẻ Chợ di cư đến Phố Hiến nay quay ngược trở về Hà Nội, phần nào cũng
làm cho Phố Hiến trở nên vắng đi. Cũng trong quá trình suy thoái về kinh tế,
Phố Hiến đã mất dần đi vai trò quan trọng về chính trị. Bến cảng Phố Hiến do
sự bồi lở của sông Hồng ngày càng trở nên bất tiện, làm Phố Hiến ngày càng
cách xa dòng sông. Vì vậy, năm 1726, chính quyền Lê - Trịnh đã chuyển dời
trấn lị Sơn Nam sang bên hữu ngạn sông Hồng thuộc huyện Duy Tiên. Năm
1741, trấn Sơn Nam được tách thành Sơn Nam thượng và hạ, trọng tâm chính

trị đã chuyển xuống mạn dưới, ở Vị Hoàng (Nam Định).
Cũng trong thế kỷ XVIII, nhiều biến động xã hội - chính trị đã diễn ra
tại địa bàn Phố Hiến. Năm 1730, đê Mạn Trù vỡ, dân của nhiều vùng ở Sơn
Nam trở nên nghèo đói, phải tha phương cầu thực. Tiếp đến là những cuộc
khởi nghĩa của Hoàng Công Chất và Nguyễn Hữu Cầu đã tàn phá vùng này,
càng làm cho tiềm lực kinh tế của Phố Hiến kiệt quệ. Rồi sau đó là cuộc chiến
giữa Tây Sơn và chúa Trịnh. Sang đến thế kỷ XIX, dưới triều Nguyễn, vai trò
một đô thị kinh tế, một thương cảng quốc tế của Phố Hiến ngày nào giờ đây
không còn nữa. Năm 1804, dưới thời Gia Long, trấn lị Sơn Nam thượng từ
Phố Hiến đã được di chuyển về Châu Cầu (Phủ Lý). Năm 1831, với cuộc cải
cách của vua Minh mạng, tỉnh Hưng Yên được thành lập, thành tỉnh được xây
dựng trên địa bàn Phố Hiến cũ, mang nhiều chức năng quân sự, nhưng đã mất
hoàn toàn vai trò kinh tế của một trạm hải quan.
Mảnh đất “tiểu Tràng An” xưa – thành phố Hưng Yên ngày nay - là
trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của tỉnh. Những năm qua, cùng với sự
quan tâm, đầu tư của tỉnh, thành phố, các di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn
thường xuyên được trùng tu, tôn tạo, một số lễ hội truyền thống được phục
dựng, phát triển. Tuy nhiên, trải qua biến cố của thời gian cùng những thăng
trầm của lịch sử, hình ảnh về một Phố Hiến buôn bán sầm uất đã bị phai mờ,
những thương điếm, thành quách, những khu phố cổ đã bị mài mòn theo năm


- 17 -

tháng. Vì vậy, vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị đô thị cổ Phố Hiến thông qua
các di tích hiện hữu trong phạm vi Phố Hiến cổ là việc làm cần thiết đòi hỏi
cần được quan tâm.
Từ tình hình đó, tỉnh Hưng Yên đã lập đề án về bảo tồn, tôn tạo Phố
Hiến cổ trình Chính phủ phê duyệt. Khôi phục Phố Hiến cổ là khôi phục các
di tích lịch sử, các giá trị văn hóa. Xác định khôi phục Phố Hiến cổ phải làm

trong một thời gian dài, đòi hỏi sự đồng thuận cố gắng của các ngành, các cấp
và đông đảo người dân trong đó có Thư viện tỉnh Hưng Yên.
1.2 Nguồn tài liệu về Phố Hiến và ý nghĩa của nó với hoạt động của Thư
viện tỉnh Hưng yên
1.2.1 Nguồn tài liệu về Phố Hiến

 Khái niệm tài liệu địa chí
Khái niệm địa chí với nội dung chung và ý nghĩa khoa học trong đó ở
các thời kỳ khác nhau được các nhà nghiên cứu giả thích ở các góc độ khác
nhau. Trong Giản yếu Hán Việt từ điển, GS. Đào Duy Anh quan niệm: “Địa
là đất, một khu vực trên mặt đất, miền, nơi chốn, phương. Chí là ghi lấy, bài
văn chép, sách biên chép của sự vật, ghi chép. Địa chí là sách biên chép dân
phong, sản vật, địa thế các địa phương”.
Theo Từ điển Bách khoa Tiếng Việt: “Địa chí là sách ghi chép, biên
soạn về địa dư, phong tục, tập quán nhân vật, sản vật hoặc giới thiệu địa lý,
địa lý lịch sử, văn hóa của một địa phương”.
Trong kỉ yếu hội nghị địa chí thư viện tỉnh, thành phố (1976) cũng
khẳng định: “Tài liệu địa chí bao gồm mọi loại hình tài liệu liên quan tới địa
phương về nội dung bất kể do ai viết, xuất bản ở đâu, dưới hình thức nào, vào
thời gian nào và bằng ngôn ngữ gì. Tài liệu địa chí là tất cả tài liệu nghe
nhìn, các vật mang tin đọc máy (băng từ, đĩa compact…) hoàn toàn nói về


- 18 -

vùng đất đó hoặc có nhiều tin tức về nó không phụ thuộc vào loại hình và
phương pháp in ấn, số lượng bản, ngôn ngữ, nội dung xuất bản hay chế tạo,
xu hướng chính trị và tư tưởng”.
Báo cáo kết quả hội nghị toàn quốc về “Công tác địa chí thư viện tỉnh,
thành phố thời kỳ đổi mới” được tổ chức tại Phú Yên (tháng 6 năm 2001),

Thư viện Quốc gia Việt Nam đã đưa ra khái niệm địa như sau: “Tài liệu địa
chí là tài liệu về đất nước, con người của địa phương được xuất bản trên bất
cứ vật mang tin nào, bằng bất cứ ngôn ngữ gì, được công bố bất cứ đâu trong
nước và trên thế giới.”
Việc xác định thế nào là tài liệu địa chí có tầm quan trọng lớn, không
những quy định phạm vi, quy mô sưu tầm, bổ sung tài liệu địa chí mà còn ảnh
hưởng đến các công đoạn khác của công tác địa chí, đặc biệt là việc tổ chức,
phát huy tác dụng của tài liệu này trong xã hội. Nếu xác định không đúng tài
liệu địa chí sẽ gây lãng phí đáng kể về sức người và sức của của thư viện cũng
như sẽ ảnh hưởng đến công việc nghiên cứu khoa học.
Từ những ý kiến nêu ra trong các từ điển và của các nhà nghiên cứu,
chúng ta có thể rút ra khái niệm về tài liệu địa chí là loại tài liệu hay công
trình ghi chép, khảo tả điều tra về một vùng đất, một địa phương nhất định
trong một thời gian lịch sử và bất cứ ngôn ngữ nào. Tài liệu địa chí là nguồn
tư liệu quý giá có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế, văn hóa
xã hội ở địa phương. Nó cần thiết cho mọi người dân địa phương và cho
những người ngoài địa phương có nhu cầu, quan tâm tìm hiểu về địa phương.

 Nguồn tài liệu về Phố Hiến
Việc nghiên cứu toàn diện về một địa phương và phổ biến những kiến
thức đó cho cộng đồng là một việc làm hết sức cần thiết bởi lẽ những kiến


- 19 -

thức đó không chỉ có ý nghĩa lịch sử, văn hóa mà còn có tác động thúc đẩy
toàn bộ sự phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.
Trên thực tế, công tác địa chí là công tác sưu tầm, tập hợp, tổ chức và
tuyên truyền giới thiệu tất cả những sách, báo, tài liệu liên quan đến địa
phương cho mọi tầng lớp nhân dân trong tỉnh. Chính bằng con đường này, các

thư viện tỉnh đã gắn toàn bộ hoạt động của mình với những nhiệm vụ phát
triển kinh tế, văn hóa của tỉnh, phát hiện ra nguồn tài nguyên thiên nhiên của
tỉnh, truyền bá những hiểu biết về địa chí cho nhân dân lao động, giáo dục
lòng yêu quê hương đất nước, lòng tự hào về truyền thống quê hương, ý thức
chăm lo và bảo vệ di sản văn hóa địa phương, tuyên truyền và phổ biến những
kinh nghiệm tiên tiến trong sản xuất và lao động cho mọi người dân địa
phương đặc biệt là những công dân trẻ tuổi, góp phần vào sự nghiệp cách
mạng chung của cả nước.
Do nhận thức được vị trí và tầm quan trọng của công tác địa chí trong
từng thư viện tỉnh, nên nhiều năm qua Thư viện tỉnh Hưng Yên luôn được
Ban Giám đốc cùng đội ngũ cán bộ thư viện quan tâm xây dựng và phát triển.
Cụ thể là ngay sau ngày tái lập lại, phòng địa chí của thư viện đã được tổ chức
và đi vào hoạt động, phục vụ cho đông đảo bạn đọc có nhu cầu nghiên cứu
tìm hiểu về địa phương mình. Từ đó đến nay công tác này luôn phát triển
mạnh và đạt hiệu quả cao cả về số lượng và chất lượng.
Tính đến năm 2011, kho địa chí của thư viện có khoảng hơn 2500 tài
liệu địa chí gồm nhiều sách quý về địa phương tiêu biểu như:
Đồng Khánh ngự lãm địa chí lược
Hưng Yên tỉnh nhất thống chí
Hưng Yên địa chí
Bắc kỳ địa chí


- 20 -

Ngoài những tài liệu về địa phương, trong kho địa chí của Thư viện
tỉnh Hưng Yên còn lưu giữ được nhiều bộ sách quý có giá trị mang tính quốc
chí như:
Đại Việt sử ký
Lịch triều hiến chương loại chí

Việt sử thông giám niên mục
Và nhiều sách Hán Nôm có giá trị khác.
Về tài liệu là báo chí: Số báo địa phương đầu tiên mà phòng địa chí của
Thư viện Hưng Yên lưu trữ được là Báo Hưng Yên số 1 (phát hành tháng 1
năm 1961). Đến nay Thư viện Hưng Yên đã có trong tay cả một bộ sưu tập
Báo Hưng Yên và Tạp chí Phố Hiến có giá trị trong việc nghiên cứu, tìm hiểu
về địa phương của bạn đọc.
Tài liệu về Phố Hiến là một mảng nổi bật, có vị trí quan trọng trong kho
tài liệu địa chí của Thư viện Hưng Yên. Mặc dù số lượng không nhiều khoảng
hơn 500 tài liệu (tính đến năm 2011) nhưng đây là một trong những tài liệu có
giá trị lớn. Tài liệu địa chí về Phố Hiến được xuất bản dưới nhiều hình thức
khác nhau như sách, báo, tạp chí, văn bia, thần tích, thần sắc, gia phả, các đề
tài nghiên cứu khoa học, luận văn, luận án, bảng điều tra văn hóa vật thể và
phi vật thể của Phố Hiến, bản đồ… với nhiều ngôn ngữ như Hán Nôm, Anh,
Pháp… chẳng hạn như:
- Hội thảo khoa học về Phố Hiến.- Hải Hưng: Thư viện tỉnh, 1992.110tr.,27cm.
- Nét đẹp quê nhãn .- Hưng Yên: Báo Hưng Yên.- 21cm
- Phố Hiến: Tập tư liệu về Phố Hiến .- Hải Hưng: Thư viện tỉnh, 1992.20tr., 19cm.
- Phố Hiến – Hải Hưng.- Sở Văn hóa thông tin, 1992.


- 21 -

- ĐỖ MẠNH HÙNG. Nghiên cứu, bảo tồn văn hóa phi vật thể về lễ hội
cổ truyền Phố Hiến/ Đỗ Mạnh Hùng.- Hưng Yên, 2009.- 135tr.; 24cm.
1.2.2 Ý nghĩa của tài liệu về Phố Hiến đối với hoạt động của Thư viện
tỉnh Hưng Yên
Trong mọi thời đại, nhu cầu hiểu biết và nghiên cứu toàn diện về địa
phương, vùng miền có tầm quan trọng lớn lao. Bởi lẽ, những kiến thức đó
không chỉ có ý nghĩa về lịch sử, văn hóa xã hội mà còn thúc đẩy toàn bộ sự

phát triển của địa phương.
Ngày nay, trong chiến lược phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất
nước, tỉnh, thành phố có vị trí hết sức quan trọng. Nó được coi là tế bào phát
triển kinh tế, là địa bàn thực hiện các công trình, mục tiêu mà Đảng và Nhà
nước đề ra. Vai trò đặc biệt quan trọng của địa phương đã được thể hiện trong
Nghị quyết Đại hội đại biệu toàn quốc lần thứ VI của Đảng cộng sản Việt
Nam: “Phải kết hợp xây dựng các ngành kinh tế, kĩ thuật với việc phát huy thế
mạnh của từng vùng, từng tỉnh, từng thành phố theo hướng mở rộng sản xuất
và lưu thông hàng hóa”. Tầm quan trọng của từng địa phương trong việc phát
triển kinh tế.
Một phần nữa, được nhấn mạnh trong Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ VII: “Xây dựng và thực hiện chiến lược kinh tế vùng phù hợp với chiến
lược chung của cả nước, phát huy thế mạnh của từng vùng, từng địa phương,
khai thác nguồn lực tại chỗ, đồng thời chủ động mở rộng quan hệ phân công,
hợp tác, liên kết với các vùng khác trong và ngoài nước”.
Thấm nhuần các chủ trương và bài học qua các kỳ Đại hội Đảng, mỗi
địa phương trong cả nước đã nhận rõ vai trò và nhiệm vụ của mình. Mỗi tỉnh
thành phố luôn tự lực cánh sinh chủ động khai thác tiềm năng, phát huy thế
mạnh của mình về tự nhiên, kinh tế, xã hội để trở thành những đơn vị vững


- 22 -

mạnh. Muốn làm được điều đó trước hết mỗi người dân địa phương cần có sự
hiểu biết toàn diện, sâu sắc về vùng đất mình đang sống. Lúc này, công tác
địa chí, nghiên cứu vùng miền của đất nước mang một ý nghĩa to lớn. Bởi nó
là phương tiện cung cấp thông tin cho các công trình phát triển kinh tế, văn
hóa, xã hội của địa phương.
Thực chất của công tác địa chí là nghiên cứu khoa học về địa phương
nhằm mục đích phục vụ các công trình xây dựng và phát triển văn hóa, xã hội

của địa phương. Đồng thời, giáo dục tư tưởng, nhận thức tình cảm yêu quê
hương, từ đó có trách nhiệm trong việc xây dựng quê hương đất nước ngày
một giàu mạnh.
Tài liệu về Phố Hiến nằm trong hệ thống tài liệu địa chí. Nó có ý nghĩa
đặc biệt quan trọng trong việc phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của tỉnh Hưng
Yên và góp phần vào sự phát triển chung của cả nước. Ý nghĩa của tài liệu về
Phố Hiến thể hiện ở các mặt sau:
 Bảo tồn các giá trị văn hóa của địa phương
Hiện nay, đất nước ta đang thực hiện chính sách mở cửa, hội nhập toàn
cầu về kinh tế, văn hóa. Sự hội nhập đó đã tạo ra nhiều thời cơ vô cùng quan
trọng để đất nước thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu. Nhưng bên cạnh
đó, nó cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đặc biệt là các giá trị văn hóa.
Làm thế nào để khi giao lưu mà không đánh mất bản sắc, không làm mai một
giá trị truyền thống, văn hóa tốt đẹp của dân tộc là một vấn đề thiết yếu đặt ra.
Đứng trước thực tế đó, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa không
phải là trách nhiệm của từng người mà là trách nhiệm của tất cả các cơ quan
ban ngành, đặc biệt là khối ngành Văn hóa - Thông tin trong đó có lĩnh vực
Thông tin – Thư viện – nơi bảo tồn và lưu giữ các giá trị văn hóa thành văn.
Là một thư viện đầu ngành của tỉnh nhà, Thư viện tỉnh Hưng yên đã đặt ra


- 23 -

mục tiêu phát huy hơn nữa vốn tài liệu địa phương đặc biệt là nguồn tài liệu
về Phố Hiến.
Thông qua việc nghiên cứu sưu tầm, tổ chức và khai thác tài liệu về
Phố Hiến đã góp phần vào việc giữ gìn và phát huy di sản văn hóa quý giá của
dân tộc. Vì vậy bảo vệ các tài liệu về Phố Hiến là bảo vệ văn hóa và truyền
thống của ông cha ta từ xưa tới nay.
 Trợ giúp cho các nhà lãnh đạo, nhà nghiên cứu, nhà khoa học

Tài liệu địa chí được coi là bách khoa thư cho chúng ta cái nhìn toàn
diện tổng quan về một địa phương. Nó cung cấp thông tin về mọi mặt của địa
phương từ điều kiện tự nhiên, khí hậu, môi trường, con người nhằm giúp các
nhà lãnh đạo quản lý, hoạch định chiến lược phát triển kinh tế, văn hóa, xã
hội, sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực và phát huy tiềm năng phát triển kinh
tế của tỉnh.
Hơn thế, tài liệu về Phố Hiến là tài liệu rất có giá trị cho công tác
nghiên cứu. Chúng ta thấy rằng, bất cứ nhà nghiên cứu nào, ở bất cứ đâu,
thuộc bất cứ ngành nào công việc đầu tiên là phải sưu tầm, thu thập tài liệu về
lĩnh vực mình quan tâm. Trên cơ sở thông tin đầy đủ, tài liệu về Phố Hiến
cung cấp cho họ những cứ liệu, số liệu về Phố Hiến như: Lịch sử hình thành
và phát triển, các di tích văn hóa Phố Hiến, sự suy thoái của thương cảng Phố
Hiến… để họ hoàn thành công trình nghiên cứu của mình, hoặc giải đáp
những vấn đề còn chưa rõ về Phố Hiến. Kho tàng tài liệu về Phố Hiến đang
lưu giữ tại Thư viện tỉnh Hưng Yên không chỉ dành riêng cho độc giả về Phố
Hiến mà còn cho tất cả bạn đọc ở các nơi trong cả nước đang tìm hiểu nghiên
cứu về Phố Hiến thậm chí cả kiều bào nước ngoài muốn tìm hiểu về mảnh đất
“tiểu Kinh Kỳ”.


- 24 -

 Trợ giúp cho giáo viên, sinh viên, học sinh
Những tài liệu về Phố Hiến có vai trò đáng kể trong việc đáp ứng nhu
cầu nghiên cứu, học tập và giảng dạy của giáo viên học sinh về Phố Hiến. Tài
liệu về Phố Hiến là minh chứng cho mảnh đất đô hội, tiểu Tràng An một thời.
Loại tài liệu này giúp cho quá trình nhận thức và tìm hiểu về lịch sử, văn hóa,
con người Phố Hiến và từ đó xây dựng tình yêu mảnh đất Phố Hiến và tích
cực góp sức trong việc tái tạo, khôi phục lại Phố Hiến xưa.
Tóm lại, tài liệu về Phố Hiến có ý nghĩa to lớn trong đời sống xã hội,

đặc biệt là hướng tới công việc khôi phục và tôn tạo Phố Hiến xưa. Do vậy,
tài liệu địa chí và các tài liệu về Phố Hiến hiện nay đã trở thành nguồn tư liệu
không thể thiếu được trong việc phục vụ các nhà nghiên cứu khoa học, các
nhà quản lý, lãnh đạo và đông đảo quần chúng nhân dân địa phương tỉnh
Hưng Yên.


- 25 -

Chương 2
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC SƯU TẦM , TỔ CHỨC
VÀ KHAI THÁC TÀI LIỆU VỀ PHỐ HIẾN
2.1 Sưu tầm tài liệu về Phố Hiến
Công tác sưu tầm, bổ sung tài liệu địa chí là một phần của công tác địa
chí, có nhiệm vụ phát hiện, thu thập để xử lý, bảo quản, tạo lập vốn địa chí và
phổ biến kiến thức về một địa phương. Sưu tầm, bổ sung tài liệu địa chí có
ảnh hưởng lớn đến chất lượng, nội dung của kho tư liệu, đến việc phục vụ tốt
nhu cầu nghiên cứu của bạn đọc về địa phương và đất nước. Thực hiện công
tác này sẽ góp phần giải quyết tốt các nhiệm vụ tiếp theo trong quy trình địa
chí như tổ chức kho, xây dựng bộ máy tra cứu, biên soạn thư mục, tuyên
truyền, giới thiệu và phục vụ người sử dụng tài liệu địa chí. Nếu công tác sưu
tầm, bổ sung bị gián đoạn hoặc kém hiệu quả tất yếu sẽ ảnh hưởng đến hoạt
động địa chí của thư viện. Quá trình bổ sung không những đảm bảo cho vốn
tài liệu địa chí phù hợp với các nhiệm vụ của thư viện mà còn làm cho vốn tài
liệu luôn được đổi mới.
Tài liệu về Phố Hiến là một bộ phận nằm trong vốn tài liệu địa chí thư
viện. Việc sưu tầm tài liệu về Phố Hiến luôn được đánh giá cao, có vai trò đặc
biệt quan trọng trong “quy trình công nghệ” địa chí thư viện. Từ khi thành lập
Phòng địa chí (năm 1971) công tác sưu tầm về tài liệu về Phố Hiến luôn được
chú ý đặc biệt trong thời gian gần đây.

2.1.1 Yêu cầu sưu tầm, bổ sung tài liệu về Phố Hiến
Hiện nay, tại Thư viện tỉnh Hưng Yên các tài liệu địa chí cũng như tài
liệu về Phố Hiến được tiến hành bổ sung theo các yêu cầu sau:
Theo nội dung: Bổ sung tất cả các tài liệu có nội dung về Phố Hiến.


- 26 -

Theo hình thức: Bổ sung các tài liệu theo các loại hình khác nhau như
sách, báo tạp chí, bản viết tay, đánh máy, sao chụp, các loại tranh ảnh, đĩa
CD-ROM, thần tích, thần sắc, gia phả…
Theo ngôn ngữ: Bổ sung theo nhiều ngôn ngữ khác nhau như tiếng
Việt, tiếng Pháp, tiếng Anh, Hán Nôm…
Theo thời gian: Tiến hành thu thập, bổ sung ở tất cả các thời kì lịch sử.
Dựa vào các dấu hiệu này, tất cả các tài liệu dù được xuất bản ở đâu,
bằng bất cứ ngôn ngữ nào, được xuất bản dưới hình thức nào nếu có nội dung
liên quan đến Phố Hiến đều được bổ sung vào kho địa chí của Thư viện tỉnh
Hưng Yên.
2.1.2 Các hình thức bổ sung tài liệu về Phố Hiến
Nhằm thu thập tối đa cac tài liệu về Phố Hiến, đảm bảo cơ cấu tài liệu
hợp lý về nội dung và hình thức đáp ứng nhu cầu của độc giả, Thư viện tỉnh
Hưng Yên đã tiến hành hai hình thức bổ sung tài liệu là bổ sung hiện tại và bổ
sung hồi cố.
2.1.2.1 Bổ sung hiện tại
Bổ sung hiện tại là hình thức bổ sung được áp dụng thường xuyên tại
thư viện nhằm cung cấp năng lượng để thư viện luôn ở trạng thái hoạt động.
Bổ sung hiện tại có thể khai thác từ các nguồn chủ yếu như:
 Bổ sung theo chế độ nộp lưu chiểu
Trước kia, căn cứ vào sắc lệnh của Nhà nước về chế độ nộp lưu chiểu,
thư viện tiếp nhận tài liệu từ nguồn tài liệu nộp lưu chiểu thông qua phòng bổ

sung của Thư viện.
Căn cứ Luật xuất bản ngày 03/12/2004 về quy chế lưu chiểu xuất bản
phẩm thì tất cả các nhà xuất bản, cơ quan, tổ chức (bao gồm cả các cơ quan