THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG MỘT SỐ TRÒ CHƠI RÈN LUYỆN KỸ NĂNG XẾP DÁN TRANH CHO TRẺ MẪU GIÁO 4 5 TUỔI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

LỜI CẢM ƠN
Bằng tấm lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn
PGS.TS. Lê Thanh Thủy, Giảng Viên khoa Giáo dục Mầm non, Trường Đại học
Sư phạm Hà Nội - Người đã tận tâm hướng dẫn tôi trong quá trình học tập và thực
hiện đề tài.
Tôi xin trân trọng cảm ơn tập thể các Thầy, Cô trong Khoa Giáo dục Mầm
non, Phòng sau Đại Học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội - là cơ sở đào tạo đã tạo
mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt 2 năm học tập, nghiên cứu và hoàn thành
luận văn.
Tôi xin cảm ơn chân thành đến Ban Giám hiệu và tập thể Giáo viên trường
Mầm non Hoa Mai, trường Mầm non Bình Minh, trường Mầm non tư thục Họa Mi
thuộc Thị xã Hương Thủy - Tỉnh Thừa Thiên Huế đã giúp đỡ tôi trong suốt thời gian
tiến hành thực nghiệm đề tài.
Xin biết ơn Gia đình đã luôn luôn là điểm tựa vững chắc để tôi có được công
trình này.
Hà Nội, tháng 10 năm 2015
Tác giả

LÊ THỊ Ý NHI

1


MỤC LỤC

2


DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ
1. BẢNG

2. BIỂU ĐỒ

3


BẢNG VIẾT TẮT

4

MG

: Mẫu giáo

MGN

: Mẫu giáo nhỡ

HĐTH

: Hoạt động tạo hình

KN

: Kỹ năng

XDT

: Xếp dán tranh

KNXDT

: Kỹ năng xếp dán tranh

TC

: Trò chơi

GV

: Giáo viên

ĐC

: Đối chứng

TN

: Thực nghiệm

TTN

: Trước thực nghiệm

STT

: Sau thực nghiệm


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Trẻ mẫu giáo phát triển qua quá trình "chơi mà học, học mà chơi". Trẻ rất
hiếu động, tò mò, ham muốn học hỏi, tìm hiểu thế giới xung quanh. Trong khi chơi,
trẻ thực sự học để lĩnh hội các khái niệm ban đầu, các tri thức tiền khoa học và dần
hình thành ở trẻ những kỹ năng hoạt động. Biết được tầm quan trọng đó, là một
người giáo viên chúng ta cần phải coi trọng việc tạo ra môi trường giáo dục trẻ bằng
những hoạt động thiết thực, nhằm phát triển một cách toàn diện trên tất cả các lĩnh
vực: Trí tuệ - Đạo đức - Thẩm mĩ - Thể lực.
Đối với việc giáo dục phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ em, hoạt động tạo
hình có một vị trí rất quan trọng. Hoạt động tạo hình là một trong những hoạt động hấp
dẫn nhất đối với trẻ mẫu giáo, nó giúp trẻ tìm hiểu, khám phá và thể hiện một cách sinh
động những gì chúng nhìn thấy trong thế giới xung quanh, những gì làm trẻ rung động
mạnh mẽ và gây cho chúng những rung động xúc cảm, tình cảm tích cực. HĐTH có
đầy đủ điều kiện để đảm bảo sự tác động đồng bộ lên mọi mặt phát triển của trẻ và hình
thành các phẩm chất kỹ năng ban đầu của con người như một thành viên trong xã hội
biết tích cực, sáng tạo.
Chương trình tạo hình có rất nhiều thể loại tạo hình khác nhau như vẽ, nặn,
chắp ghép và xếp dán tranh. Trong đó hoạt động XDT được xem là hoạt động khó
nhất, nó đòi hỏi ở trẻ đôi bàn tay khéo léo, óc quan sát tư duy, trí nhớ tưởng
tượng…góp phần phát triển trí tuệ, trẻ tìm tòi khám phá để tạo ra bức tranh đẹp giúp
cho trẻ hiểu biết thêm những kiến thức cơ bản của HĐTH và sử dụng hiệu quả trong
tác phẩm nghệ thuật của mình. Trong tác phẩm nghệ thuật xé dán của trẻ người ta
có thể nhận thấy được trẻ muốn nói gì (ngôn ngữ tạo hình) thể hiện tình cảm gì
(phương tiện truyền cảm) cũng như mơ ước ngày thơ của trẻ…Đặc biệt thông qua
HĐXDT trẻ có nhiều cơ hội được rèn luyện và bồi dưỡng những kỹ năng tạo hình
cần thiết như: kỹ năng thể hiện họa tiết, kỹ năng phối hợp màu sắc, kỹ năng sắp
xếp và thể hiện bố cục tranh, kỹ năng thể hiện hình dạng… Đây không chỉ là
những kỹ năng cần thiết giúp trẻ học tốt HĐTH ở trường mầm non mà còn giúp
trẻ cảm thấy tự tin khi bước vào trường tiểu học với việc học đọc, học viết.

5

Trong chương trình giáo dục mầm non, HĐTH có mối quan hệ chặt chẽ với
hoạt động vui chơi. Khi tham gia chơi khả năng nhận thức và tính sáng tạo của trẻ
dần dần được hình thành và phát triển từ đó làm phong phú trí tưởng tượng nhận
thức và xúc cảm tình cảm của trẻ qua những bài xếp dán tranh, chắp ghép, nặn và
vẽ. Đối với mẫu giáo vui chơi là hoạt động chủ đạo nên nó được tính hợp lồng ghép
trong mọi hoạt động của trẻ.
Trên thực tế, hoạt động tạo hình nói chung và hoạt động xếp dán tranh nói
riêng đã được các trường mầm non quan tâm. Tuy nhiên, hiện nay chất lượng các
giờ dạy xếp dán tranh ở trường Mầm non vẫn chưa cao bởi các giờ học mang tính
khuôn mẫu, áp đặt. Bài xếp dán của các em mang tính tái tạo, dập khuôn, thiếu đi sự
mềm mại và ít có tính sáng tạo, không khí của giờ học của trẻ trở nên căng thẳng,
nặng nề hơn bởi tâm lý phải tạo ra sản phẩm và hoàn thành nhiệm vụ tạo hình. Làm
thế nào để trẻ giảm bớt những căng thẳng, kích thích được hứng thú tham gia và
mong muốn tạo ra các sản phẩm tạo hình đẹp là điều mà nhiều giáo viên còn trăn
trở. Trò chơi với tính hấp dẫn tự thân của nó có tiềm năng lớn để trở thành phương
tiện dạy học mang lại hiệu quả, kích thích hứng thú, tích cực tham gia hoạt động,
tạo niềm say mê ở trẻ, nó giúp trẻ nắm vững tri thức và kỹ năng…
Trong thực tế ở trường mầm non hiện nay, các giáo viên đã nhận thức được
tầm quan trọng của việc thiết kế trò chơi tạo hình trong việc bồi dưỡng kỹ năng
XDT cho trẻ nhưng do ngại làm, ngại suy nghĩ nên việc đưa trò chơi vào tiết học
tạo hình còn rất hạn hẹp. Xuất phát từ thực tế trên, trong xu hướng đổi mới hình
thức dạy học Mầm non hiện nay thì cần tăng cường yếu tố vui chơi vào các hoạt
động dạy học, trong đó có hoạt động tạo hình nhằm giúp trẻ thấy được sự hấp dẫn
của hoạt động này và được thỏa thích thể hiện sự sáng tạo, qua đó các kỹ năng tạo
hình của trẻ cũng được phát triển một cách nhẹ nhàng. Chính vì vậy việc thiết kế
một số trò chơi nhằm bồi dưỡng kỹ năng tạo hình cho trẻ là một vấn đề hết sức cấp
thiết.

6


Với tất cả những lý do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Thiết kế và sử dụng
một số trò chơi rèn luyện kỹ năng xếp dán tranh cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi”làm
đề tài nghiên cứu của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Thiết kế và sử dụng một số trò chơi tạo hình rèn luyện kỹ năng xếp dán tranh
cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi, từ đó tăng cường phát triển tư duy không gian, khả năng
định hướng không gian, biểu cảm trong không gian hai chiều bằng ngôn ngữ tạo
hình,… phát triển khả năng tạo hình.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi ở trường
mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Thiết kế và sử dụng một số trò chơi rèn luyện kỹ năng xếp dán tranh cho trẻ
mẫu giáo 4 - 5 tuổi.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu thiết kế và sử dụng một số trò chơi tạo hình bồi dưỡng được khả năng quan
sát, cung cấp vốn hiểu biết, kích thích được tình cảm, xúc cảm, thẩm mỹ, tăng cường
khả năng phối hợp hoạt động tay và mắt, rèn luyện sự khéo léo, linh hoạt của đôi tay
cho trẻ thì sẽ nâng cao được hiệu quả rèn luyện kỹ năng xé dán tranh của trẻ.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động tạo hình, về HĐXDT của trẻ mẫu giáo
và những phương pháp bồi dưỡng kỹ năng tạo hình cho trẻ.
5.2. Nghiên cứu thực trạng việc thiết kế và sử dụng một số trò chơi rèn luyện kỹ
xếp dán tranh cho trẻ ở một số trường mầm non tỉnh Thừa Thiên Huế.
5.3. Thiết kế và thực nghiệm sử dụng một số trò chơi tạo hình nhằm rèn
luyện kỹ năng xếp dán tranh cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi.

6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

7


Sưu tầm, đọc, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa những vần đề lý luận có liên
quan đến đề tài.

8


6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.1. Phương pháp quan sát
* Quan sát, ghi chép cách thức các trò chơi tạo hình mà giáo viên sử dụng
trong các hoạt động của trẻ.
* Quan sát ghi chép những biểu hiện nhận thức, hứng thú và mức độ phát
triển kỹ năng tạo hình của trẻ khi tham gia vào trò chơi tạo hình.
* Dự giờ, quan sát quá trình hoạt động tạo hình để nhận xét, đánh giá về cách
thiết kế và sử dụng trò chơi rèn luyện kỹ năng xếp dán tranh cho trẻ.
6.2.2.Phương pháp điều tra trực tiếp
Trao đổi, trò chuyện trực tiếp với giáo viên mầm non nhằm tìm hiểu về nhận
thức, kinh nghiệm sư phạm của giáo viên liên quan đến thực trạng thiết kế và sử
dụng trò chơi tạo hình, xác định nguyên nhân và những giải pháp cho thực trạng ấy.
6.2.3. Phương pháp điều tra gián tiếp
Sử dụng phiếu điều tra đối với giáo viên nhằm khai thác, xử lý những kinh
nghiệm có liên quan đến đề tài, đồng thời tìm hiểu những mặt hạn chế cần khắc phục.
6.3.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Sử dụng phương pháp này để kiểm nghiệm những trò chơi đã đề xuất trong
đề tài. Thự nghiệm gồm 3 bước:

Bước 1: Thực nghiệm khảo sát
Bước 2: Thực nghiệm tác động
Bước 3: Thực nghiệm kiểm chứng
6.3.5. Phương pháp phân tích sản phẩm hoạt động
Thu thập sản phẩm tạo hình của trẻ, xem xét, phân tích về kỹ năng xếp dán
tranh của trẻ.
Thu thập các bài soạn, giáo án, tranh mẫu… của giáo viên để xem xét, phân
tích về cách thức, phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động tạo hình của giáo viên.
6.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học
Sử dụng các công thức toán học như tính phần trăm, điểm trung bình, độ lệch
chuẩn… nhằm thu thập, xử lý các kết quả nghiên cứu.

9


7. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu thực trạng ở cả 3 độ tuổi nhưng thiết kế và tổ chức thực nghiệm
chỉ ở trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi.
- Quá trình thực nghiệm được tổ chức ở một số trường mầm non ở thành phố
huế. Cụ thể: Lớp mẫu giáo nhỡ B1 - Trường mầm non Hoa Mai, Lớp mẫu giáo nhỡ 3
trường mầm non Bình Minh.
8. Đóng góp của luận văn
- Hệ thống hóa một số vấn đề về TCTH, về hoạt động XDT và phương
pháp rèn luyện kỹ năng xếp dán tranh cho trẻ.
- Bước đầu thiết kế và sử dụng một số trò chơi tạo hình theo 2 chủ đề nhằm
đánh giá kỹ năng xếp dán tranh của trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi và tiến hành thực nghiệm
các TCTH đã xây dựng
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khỏa và phụ lục, danh mục các
bảng biểu và chữ viết tắt, cấu trúc luận văn gồm 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài.
Chương 2: Thực trạng của việc tổ chức hoạt động tạo hình và sử dụng trò
chơi rèn luyện kỹ năng xếp dán tranh cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi.
Chương 3: Thiết kế và thực nghiệm một số trò chơi rèn luyện kỹ năng xếp
dán tranh cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi.

10


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Vài nét tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Trẻ mầm non thường rất yêu thích các hoạt động tạo ra sản phẩm, những sản
phẩm đó thường đem lại cho trẻ những cảm xúc, tình cảm mãnh liệt, làm
phong phú đời sống tinh thần của trẻ. Hoạt động tạo hình là hoạt động
đặc thù của trẻ mầm non, ở đó trẻ được thoả sức thể hiện những tâm tư,
tình cảm của mình vào trong sản phẩm. Nếu như trong hoạt động vẽ trẻ
thể hiện tâm tư, tình cảm thông qua nét vẽ, thông qua cách thể hiện màu
sắc… thì trong hoạt động xếp dán tranh trẻ thể hiện tình cảm của mình
thông qua cách sắp đặt hình mảng, thông qua cách phối hợp màu sắc…
Không giống như vẻ đẹp của tranh vẽ, vẻ đẹp của sản phẩm nặn…, vẻ
đẹp của tranh xếp dán được quyết định bởi sự sắp đặt táo bạo của các
hình mảng cũng như sự lựa chọn và phối hợp màu sắc. Nếu như sản
phẩm của tranh vẽ được tạo nên bởi các đường nét thì trong tranh xếp dán
sản phẩm được tạo ra bởi các mảng hình bằng cách xé hoặc cắt. Chính vì
thế mà để có thể thực hiện được hoạt động xếp dán tranh đòi hỏi ở mỗi
đứa trẻ cần phải có tư duy về không gian, có những khả năng nhất định,
bao gồm cả những khả năng bên ngoài (đó là các thao tác, hành động, vận
động, sự hình dung các vị trí trong không gian…) và khả năng bên trong
như khả năng hoạt động trí óc, khả năng tâm lí…

* Về kỹ năng thể hiện màu sắc trong hoạt động xếp dán tranh:
Đã có khá nhiều công trình nghiên cứu về đặc điểm sử dụng màu sắc và biện
pháp giáo dục, phát triển khả năng thể hiện màu sắc trong hoạt động xếp dán tranh của
trẻ như:
Nghiên cứu về sự hình thành những hình tượng biểu cảm trong các bức tranh
của trẻ, N.A.Vetlugina đã chỉ ra vai trò của môi trường vật chất và các tác động sư
phạm trong việc hình thành biểu tượng về màu sắc và sự thể hiện màu sắc vào các bức
tranh. T.X.Kômaravo với luận án tiến sĩ của mình đã soạn thảo chi tiết hệ thống kỹ
năng, kỹ sảo cho tất cả các lứa tuổi ở vườn trẻ, nhấn mạnh vấn đề dạy trẻ kỹ năng,

11


kỹ thuật có liên quan chặt chẽ tới việc tạo ra các hình tượng biểu cảm, trong đó có
các kỹ năng, kỹ thuật phối màu.
A.V. Daparogiet khi nghiên cứu về đặc điểm của trẻ trong HĐTH có nhận
xét rằng : “Trẻ mẫu giáo bắt đầu mô tả các đối tượng tri giác được một cách đầy
đủ và hoàn hảo hơn. Đương nhiên, trong giai đoạn phát triển này, hiện tượng mô tả
của trẻ em vẫn còn thô thiển về kết cấu, không tính gì đến những luật viễn cảnh,
không truyền đạt được những sắc thái về màu sắc và độ chiếu sáng.” [4, 267] Với
nhận xét này, tác giả nhận định rằng trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi thể hiện màu sắc trong
tranh còn yếu mặc dù khả năng tri giác của trẻ đã dần hoàn thiện hơn giai đoạn
trước. Chính vì thế nhà giáo dục cần giúp trẻ vận dụng tốt khả năng tri giác của trẻ
vào việc rèn luyện kỹ năng thể hiện màu sắc.
Ở Việt Nam các nghiên cứu về màu sắc trong hoạt động tạo hình nói chung,
hoạt động xếp dán tranh nói riêng của trẻ vẫn còn kiêm tốn và thiếu tính hệ thống.
Tác giả Nguyễn Quốc Toản trong khi phân tích các giai đoạn hình thành và phát
triễn các ngôn ngữ tạo hình ở trẻ mẫu giáo cũng đưa ra một số nhận xét liên quan đến
kỹ năng cảm nhận và thể hiện màu sắc của trẻ như: “một số trẻ thường dùng quá nhiều
màu trong bài vẽ nên có tình trạng loạn màu, bài vẽ rối, thiếu trọng tâm… Trẻ chưa

chú ý đến đậm nhạt trong bài vẽ: có bài toàn dùng màu đậm, ngược lại có bài lại
không có độ đậm – các màu na ná nhau làm cho bài vẽ mờ ảo, chìm không rõ chính
phụ.” [25, 67].
Nghiên cứu về khả năng lĩnh hội màu sắc của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi, các tác
giả Lê Hồng Vân đã khẳng định: “Trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi có khả năng lĩnh hội
được đầy đủ 7 màu cơ bản và một số sắc độ của màu, cùng với các màu trung gian
(đen - xám - trắng) nếu việc giáo dục cảm giác màu sắc cho trẻ được quan tâm một
cách đầy đủ’’. [39, 42]
Phan Việt Hoa với đề tài nghiên cứu “Một số biện pháp bồi dưỡng xúc cảm
thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo thông qua HĐTH” đã khẳng định rằng cảm xúc thẫm mỹ
của trẻ mẫu giáo được xuất hiện khi trẻ trực tiếp hoạt động với đối tượng hấp dẫn,
gần gũi với trẻ về màu sắc, hình dạng,…[11, 25]
Tác giả Lê Thị Đức - Lê Thanh Thủy - Phùng Thị Tường với tác phẩm “Các
hoạt động tạo hình của trẻ mầm non” có viết: “Trẻ 4 - 5 tuổi bắt đầu sử dụng màu

12


bắt chước. Nghĩa là màu tương ứng với màu của mọi vật trong hiện thực. Trong quá
trình học tạo hình, trẻ bắt đầu nhận biết, phân biệt màu sắc thật của một số đồ vật,
hoa quả.”[10,9]
Theo tác giả Lê Thanh Thuỷ trong cuốn Phương pháp tổ chức hoạt động tạo
hình cho trẻ Mầm non: “Trẻ nhỏ thường rất yêu thích các hoạt động xếp - ghép dán lên mặt phẳng hai chiều bằng các phiến, các mảng hình đủ màu sắc. Vẻ sặc sỡ,
rực rỡ của các mảng hình dễ cuốn hút trẻ, tính nhịp điệu của các thao tác sắp đặt
gây cho trẻ hứng thú đặc biệt” [36,205]. Tác giả cũng cho biết: “Trong hoạt động
tạo hình nếu thiếu sự quan tâm hướng dẫn thì trẻ không biết sử dụng sự phong phú
của các loại vật liệu màu để thể hiện cảm xúc, ý định tạo hình của mình… Khi xây
dựng chương trình hoạt động tạo hình cần lựa chọn và sắp xếp các nội dung tạo
hình để dần dần tác động tới trẻ, tập cho trẻ quan sát và nhận ra được vẻ đẹp của
màu sắc trong thế giới xung quanh, khơi gợi ở trẻ ước muốn được diễn tả lại vẻ đẹp

đó vào tranh vẽ, tranh xếp dán…” [36,61]
Trong đề tài luận án “Ảnh hưởng của tri giác tới tưởng tượng sáng tạo trong
hoạt động vẽ của trẻ 5 - 6 tuổi” tác giả Lê Thanh Thủy cho biết: “Việc dạy trẻ biết
sử dụng màu chuẩn quy định cho các sự vật hoặc nhóm các sự vật nhất định là một
việc đáng chú ý” [ 34,37]
Qua các nhận định trên cho thấy, các nhà giáo dục đã chú trọng tới việc bồi
dưỡng khả năng cảm nhận và thể hiện màu sắc trong hoạt động tạo hình của trẻ và
đã chỉ ra được khả năng thể hiện màu sắc trong các bức tranh của trẻ có liên quan
chặt chẽ và quyết định bởi yếu tố tâm lý của trẻ qua hứng thú, xúc cảm, tình cảm.
* Về kỹ năng xây dựng bố cục trong xếp dán tranh của trẻ
Ở nước ngoài đã có nhiều nhà tâm lý, giáo dục học nghiên cứu về hoạt động tạo
hình cho trẻ mầm non và khẳng định ý nghĩa của nhà giáo dục đối với sự phát triển khả
năng sang tạo thông qua phương tiện truyền cảm, trong đó bố cục trong HĐTH của trẻ
là một trong những khả năng sáng tạo được các nhà nghiên cứu quan tâm.
Tác giả N.P.Xaculinna và T.X.Kômarova trong cuốn “Phương pháp dạy
hoạt động tạo hình” đã viết “cảm giác nhịp điệu nảy sinh trước hết trong trường
hợp tri giác tính cân đối, nhịp nhàng của đối tượng, sự sắp xếp có nhịp điệu của
các bộ phận trong đối tượng chẳng hạn như của các cành cây, của các cây trồng

13


trong phòng” Hay “Việc làm quen với những tác phẩm nghệ thuật tạo hình có một
ý nghĩa to lớn đối với việc giáo dục thẫm mỹ và phát triển những năng lực tạo hình
của trẻ.” [22, 11-12] Như vật, với ý kiến này, nhà nghiên cứu cho chúng ta biết
đường hướng để hình thành cảm giác nhịp điệu cho trẻ (dấu hiệu đầu tiên của khả
năng xây dựng bố cục) chính là tri giác của sự vật, hiện tượng có tính nhịp điệu
trong hiện thực. Đồng thời ông cũng đưa ra một giải pháp để nâng cao kỹ năng tạo
hình cho trẻ là tổ chức cho trẻ được làm quen với những tác phẩm nghệ thuật. Đây
là cơ sở để chúng tôi nhìn nhận sự cần thiết phải tổ chức cho trẻ mầm non tiếp xúc,

tri giác các tác phẩm nghệ thuật như là một biện pháp rèn luyện cho trẻ kỹ năng xây
dựng bố cục.
Ở Việt Nam có nhiều nhà nghiên cứu quan tâm đến vấn đề HĐTH, đặc biệt
là hoạt động xếp dán tranh của trẻ. Trong cuốn “Những vấn đề lý luận và thực
tiễn”, Nguyễn Thị Ánh Tuyết đã nhận xét khả năng cảm nhận, khả năng thể hiện bố
cục tranh và việc hướng dẫn trẻ cảm thụ vẻ đẹp trong các tác phẩm tạo hình như:
Trẻ rất ham thích HĐTH song chúng lại chưa có ý thức đầy đủ trong việc sáng tạo
ra cái đẹp và chưa có khả năng phát hiện ra cái đẹp trong sản phẩm tạo hình. Đặc
biệt khi hoạt động xếp dán tranh, trẻ không chỉ dùng các phương tiện truyền cảm
hình dạng, màu sắc mà cần phải biết bố cục tranh. Bố cục trong tranh vẽ là một
vẫn đề rất khó khăn trong việc cảm nhận cũng như khả năng thể hiên đối với trẻ. Vì
vậy, tác giả khẳng định “… Việc làm để gợi ý có hiệu quả nhất là cho trẻ xem
những bức tranh có chọc lọc do các họa sĩ tài hoa hay các em nhỏ có năng khiếu vẽ
ra” [30-301]. Với nhưng kết luận trên, tác giả đã đưa ra các tiêu chí để giáo viên
lựa chọn những tác phẩm nghệ thuật tạo hình phù hợp với trẻ.
Lê Thanh Thủy với kết quả nghiên cứu về “Tổ chức tri giác tác phẩm nghệ
thuật tạo hình để phát triển trí tưởng tượng và sáng tạo của trẻ mẫu giáo trong
HĐTH” đã chỉ ra rằng: Để phát triển trí tưởng tượng sáng tạo trong hoạt động tạo
hình, trẻ phải đước tiếp xúc một cách tích cực đối với thế giới các sự vật hiện tượng
xung quanh, đồng thời phải được tổ chức để lĩnh hội vân dụng một cách sáng tạo
các cách thức sử dụng các phương tiện tạo hình (đường nét, màu sắc, hình dáng, bố
cục,…) để xây dựng hình tượng thẩm mỹ và thể hiện những suy nghĩ, tình cảm của
mình thông qua hình tượng [35,23].

14


Hay trong cuốn Phương pháp tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mầm non,
Lê Thanh Thủy có viết: “Với các cơ hội được xê dịch, chắp ghép, xếp chồng, che
lấp các mảng hình, các chi tiết, bộ phận của hình tượng trong hoạt động xếp dán

tranh đã tạo điều kiện cho trẻ được học hỏi nhiều về kích thước, về tỷ lệ, về cấu trúc
của các sự vật, đồng thời tập cho trẻ sắp xếp bố cục trên mặt phẳng của không gian
hai chiều” [36,205].
Với kết quả nghiên cứu của Đàm Thị Hoài Dung về đề tài “Một số biện
pháp tổ chức hoạt động xếp dán tranh trang trí nhằm giúp trẻ 5 - 6 tuổi làm quen
với các hoa văn dân tộc” đã cho thấy hiệu quả việc sử dụng các biện pháp thích hợp
khi trẻ làm quen với các bố cục hoa văn dân tộc trong hoạt động xếp dán tranh trang
trí.[9,72].
* Về kỹ năng thể hiện hình dạng trong xếp dán tranh của trẻ
Theo nghiên cứu của một số tác giả V.X. Mukhina N.P.Xakulina…đã bắt
đầu hiểu được chức năng thẫm mỹ của các đường nét, hình dạng. Số lượng các hình
cơ bản mà trẻ tuổi này có khả năng học tăng lên (hình tròn, hình ô van, hình vuông,
hình chữ nhật, hình tam giác…) tạo điều kiện cho trẻ mở rộng phạm vi các đối
tượng miêu tả tự do. Tuy nhiên các hình vẽ, cắt- xé của trẻ ở tuổi này vẫn còn mang
nặng tính lắp ráp và còn gần gũi với các hình học cơ bản.
Tác giả Lê Thị Đức - Lê Thanh Thủy - Phùng Thị Tường với tác phẩm “Các
hoạt động tạo hình của trẻ mầm non” có viết: “Trẻ 4 - 5 tuổi có khả năng phân biệt
và điều chỉnh để tạo ra các dạng hình học… Tuy nhiên, các hình của trẻ chỉ mang
nặng tính lắp ráp và còn gần gũi với các hình cơ bản. Trong hoạt động tạo hình, trẻ
dễ tiếp thu và hình thành các khuôn mẫu sơ đồ đông cứng”. [10,9]
* Về cảm xúc thẩm mỹ của trẻ trong hoạt động xếp dán tranh
Trẻ mẫu giáo đã có thể cắt được các hình theo từng phần và việc tạo nên các
sản phẩm từ các phần cắt rời của hoạt động xếp dán cũng dễ dàng hơn đối với trẻ.
Bằng các nghiên cứu của mình, nhà giáo dục học I.L. Guxarova đã chỉ ra rằng: Để
đạt hiệu quả cao trong giờ hoạt động cắt- dán thì việc dạy cắt- dán nên bắt đầu
chính từ việc thực hiện các nhiệm vụ tạo hình cụ thể- tạo các hình quen thuộc- sự
hứng thú đối với đề tài giúp trẻ vượt qua được những trở ngại về các cấu trúc và kĩ
thuật.

15

Trong bài viết "Cảm xúc và sáng tạo"nhà giáo dục học T.X. Komarova đã
nhấn mạnh rằng: Sự thể hiện đồ vật, hiện tượng trong tranh vẽ, hay khi nặn, cắt dán
sẽ giúp trẻ chính xác hoá và củng cố biểu tượng, kiến thức. Tạo ra sản phẩm bằng
các vật liệu khác nhau, trẻ sẽ nhận biết được đặc điểm tính chất và khả năng thể
hiện chúng…[32;113]
Điều này có nghĩa rằng, khi được tham gia vào các hoạt động khác nhau của
HĐTH sẽ giúp cho trẻ có thể củng cố được những biểu tượng, những kiến thức có
được trong quá trình khám phá thế giới xung quanh.
Ở Việt Nam cũng đã có rất nhiều các nhà nghiên cứu quan tâm đến vấn đề
về HĐTH đối với sự phát triển của trẻ mầm non như Phan Việt Hoa, khi nghiên cứu
đề tài “Một số biện pháp bồi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo thông qua
hoạt động tạo hình" đã khẳng định được vai trò của cảm xúc thẩm mĩ trong việc
giáo dục thẩm mĩ và trong giáo dục phát triển toàn diện con người. [11] Qua công
trình nghiên cứu này, bà đã chứng minh được vai trò của các dạng HĐTH trong việc
bồi dưỡng xúc cảm thẩm mĩ cho trẻ, đồng thời bà cũng đưa ra được các biện pháp
giáo dục thẩm mĩ cho trẻ trong HĐTH.
Khi nghiên cứu về “Ảnh hưởng của tri giác tới tưởng tượng sáng tạo trong
hoạt động vẽ của trẻ 5- 6 tuổi” [34,40], Lê Thanh Thuỷ đã nghiên cứu về các điều
kiện để nâng cao khả năng hoạt động tạo hình cho trẻ mầm non, tác giả đã cho
rằng: Việc tăng cường, bồi dưỡng cho trẻ hiểu biết về hệ thống chuẩn mẫu cảm
giác và giúp trẻ vận dụng tích cực những hiểu biết đó vào quá trình tri giác, đặc
biệt là tri giác các tác phẩm nghệ thuật sẽ tạo điều kiện để trẻ làm xuất hiện, phát
triển cảm hứng của mình trong hoạt động tạo hình. Kết luận này của tác giả đã
giúp chúng tôi trong việc hiểu được khả năng của trẻ trong HĐTH để từ đó chúng
tôi có thể có những tác động cần thiết làm cho trẻ xuất hiện những cảm xúc của
mình đối với hoạt động.
Bằng những tổng kết về các nguồn tài liệu nghiên cứu, trong đề tài “Bồi
dưỡng sinh viên CĐSP khả năng sử dụng nghệ thuật trang trí trong tổ chức hoạt

động tạo hình cho trẻ mầm non”, tác giả Võ Thị Bích Vân đã kết luận rằng “…
những bài vẽ trang trí, xé dán trang trí, hay các bài tập tạo hình nói chung đều là
“mật ngọt"nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, đem đến cho các em những rung cảm về cái

16


đẹp của đường nét, hình khối; của màu sắc, ánh sáng và quy luật xa gần được hiện
lên qua chủ đề miêu tả, để rồi dần làm nảy sinh trong trẻ ước mơ muốn tạo nên cái
gì đó để mang lại niềm vui, những điều tốt đẹp cho những người xung quanh, cho
cuộc sống này”[40 ;10]
Nói tóm lại, những nghiên cứu về hoạt động xếp dán tranh cũng như việc rèn
luyện kĩ năng xếp dán tranh cho trẻ mẫu giáo không nhiều. Các nghiên cứu chỉ dần
lại ở những kỹ năng đơn lẻ. Nhìn chung, các nghiên cứu trên đã cho thấy sự cần thiết
phải rèn luyện kỹ năng xếp dán tranh cho trẻ bằng những biện pháp khác nhau nhằm
năng cao chất lượng giờ học tạo hình nói chung và hoạt động xếp dán tranh của trẻ
nói riêng. Tuy nhiên, việc đi sâu nghiên cứu về các biện pháp rèn luyện kỹ năng xếp
dán tranh vẫn còn chưa được quan tâm đúng mức.
Thiết nghĩ việc nghiên cứu một số trò chơi tạo hình rèn luyện kỹ năng xếp
dán tranh, cũng như việc làm phong phú thêm nguồn trò chơi và hướng dẫn trò chơi
đó một cách cụ thể sẽ mang ý nghĩa cả về lí luận và thực tiễn đối với việc rèn luyện
kĩ năng xếp dán tranh cho trẻ mẫu giáo.
Những thành tựu nghiên cứu đã kiểm chứng ở trên chứa đựng những nội
dung quan trọng, trực tiếp góp phần làm cơ sở nghiên cứu cho đề tài.
1.2. Vài nét cơ bản về nghệ thuật xếp dán tranh
Cắt- xé giấy là một loại hình thủ công đã có niên đại hàng trăm năm, nhưng
nó vẫn còn rất phổ biến hiện nay. Và những mô tả ngắn sau đây sẽ khái quát phần
nào lịch sử và sự phát triển của bộ môn nghệ thuật lâu đời này.
* Lịch sử ra đời của giấy
Trước khi phát minh ra giấy, con người đã ghi chép lại các văn kiện là các

hình vẽ trong các hang động hoặc khắc lên các tấm bia bằng đất sét, và sau đó nữa
là người ta dùng da, bản mộc để lưu trữ các văn kiện. Kể từ khi người Trung Quốc
phát minh ra giấy vào năm 105, giấy đã bắt đầu được sử dụng rộng rãi ở Trung
Quốc, và mãi cho đến năm 750 kỹ thuật sản xuất giấy mới lan truyền
đến Samarkand qua các tù binh người Trung Quốc trong một cuộc tranh chấp biên
giới. Giấy được mang đến châu Âu từ thế kỷ thứ 12 qua các giao lưu văn hóa

17


giữaphương Tây Thiên chúa giáo, và phương Đông Ả Rập cũng như qua TâyBan
Nha thời kỳ Hồi giáo.
* Nghệ thuật cắt - xé giấy
Từ khi có sự ra đời của giấy thì nghệ thuật cắt giấy đã xuất hiện gần như
cùng lúc.Chẳng bao lâu nó đã trở nên rất phổ biến ở Trung Quốc, đặc biệt là vào
triều đại nhà Tống (960-1279). Các nghệ sĩ đầu tiên có lẽ là các thành viên phục vụ
trong triều đình ,cắt giấy đã nhanh chóng lan rộng và trở thành nghệ thuật dân gian ,
nó được người TQ sử dụng vì nhiều lý do như: trang trí nhà cửa, trang trí cho lồng
đèn, trong các lễ hội, vv Các hoa văn tạo thành từ giấy được sử dụng như trang trí
cho ghế sedan, hộp, tủ , và đĩa). Các mô hình cho giấy cắt của Trung Quốc chủ yếu
được lấy từ thần thoại Trung Quốc. Giấy lụa (một loại giấy rất mỏng) và giấy da
thường được sử dụng cho nghệ thuật này.
Cắt giấy của trung quốc (Xem phụ lục)
Ở Châu Âu Theo chân các nhà buôn qua con đường tơ lụa, nghệ thuật cắt
giấy Trung Quốc lần đầu đã đến Áo theo các món quà dâng lên nhà vua vào thế kỉ
15 và sau đó lan rộng trên toàn Châu Âu. Sau khi bị "xuất khẩu" sang châu Âu, nó
đã trở thành một nét văn hóa truyền thống rất phổ biến, đặc biệt là ở Đức, Ba Lan,
Hà Lan, Thụy Sĩ và các nước khác.Các tác phẩm ban đầu thường là 'cỡ lòng bàn
tay" và bao gồm cảnh quan nhỏ bé, các họa tiết hoa văn trang trí, mẫu cắt giấy vào
thời đó thường được sử dụng để trang trí nội thất vì nó rẻ hơn so với những chạm

khắc truyền thống. Vào thế kỉ 16-17, nghệ thuật cắt giấy bắt đầu phát triển rộng
khắp và tùy theo từng quốc gia mà tên gọi nghệ thuật này có sự khác nhau.
Ở Ba Lan (wycinanki) cắt giấy đạt đỉnh cao giữa năm 1840 và đầu Thế chiến
I. Các tác phẩm đầy màu sắc được thực hiện với kéo cắt lông cừu. Thậm chí
ngàynay cắt giấy Ba Lan nhất vẫn còn được thực hiện với kéo cắt lông cừu thô và
chủ yếu cho trang trí tường nhà. Tác phẩm chủ yếu là những hình dạng của một
bánh xe hoặc hình vuông, con gà trống và gà mái, các câu chuyện cổ tích trong đó
có một số mô-típ chung. Một số nghệ sĩ thường sử dụng màu sắc trong các thiết kế
của họ bằng cách sử dụng nhiều tờ giấy dán lên nhau.
Một số tác phẩm wycinanki truyền thống của người Ba Lan (Xem phụ lục)
Trong tiếng Đức, cắt giấy được gọi là Scherenschnitte. Scherenschnitte xuất hiện tại
18


Đức vào khoảng thế kỉ 16 và ngày nay vẫn còn là một hình thức nghệ thuật phổ
biến trong văn hóa người Đức, các tác phẩm thường lấy cảm hứng từ kinh thánh,
các bài thơ, những câu chuyện tình lãng mạn...
Nghệ thuật papercutting tại Hoa Kỳ bắt đầu với những người nhập cư Đức tại
Pennsylvania, cũng như những người khác đã đưa nghề của họ đến nước Mỹ từ châu
Âu.. Mặc dù chưa bao giờ được một số lượng lớn các nghệ sĩ tham gia nghệ thuật này
trong quá khứ, thế nhưng gần đây nó đã được phục hưng bởi những người đam mê
cắt giấy và các nhà sưu tập muốn tìm kiếm những tác phẩm cắt giấy cổ .The Guild of
American Papercutters là hiệp hội những nghệ sĩ cắt giấy lớn nhất tại mỹ với hàng
trăm thành viên đến từ khắp nơi trên thế giới.Thành viên của GAP từ nghiệp dư đến
chuyên nghiệp , và từ người mới bắt đầu cho đến những nghệ sĩ thực thụ.
Tác phẩm Scherenschnitte được làm từ năm 1758 (Xem phụ lục)
Một số tác phẩm Scherenschnitte cổ từ thế kỉ 18 (Xem phụ lục)
Tại các nước khác Papercutting tại Mexico được gọi là Papel-Picado, hoặc
"giấy đục lỗ "và có nguồn gốc ở Mexico thời cổ đại. Người Aztec sử dụng dâu và
vỏ cây để làm cho một hình thức thô của giấy, được gọi là 'Amatl.' Ở Mexico, trong

thời gian giữa năm 1800, mọi người buộc phải mua hàng từ 'Hacienda" (Một kiểu
hình thức bán hàng như thời bao cấp ở Việt Nam) và ở đây họ bắt đầu tiếp cận với
giấy từ Trung Quốc. Trong những năm gần đây, giấy lụa đã trở thành loại giấy chủ
yếu sử dụng cho Papel-Picado. Nghệ nhân sẽ tạo các lớp 40 đến 50 tờ màu sắc khác
nhau của giấy tại một thời điểm và họ sử dụng fierritos (dạng như cái xiên dùng để
xiên thịt nướng), hoặc đục. Khi hoàn thành, tác phẩm được treo trên dây để làm biểu
ngữ dài sử dụng cho đám cưới, lễ hội tôn giáo, và các sự kiện đặc biệt khác. Thiết
kế bao gồm các loài chim, hoa, và động vật. Thiết kế bộ xương cũng được sử dụng
để tôn vinh "Ngày của người chết" một ngày lễ kỷ niệm đặc biệt ở Mexico.
Một số tác phẩm "Papel-Picado" (Xem phụ lục)
Nghệ thuật papercutting đã trở thành một phần của nhiều nền văn hóa khác
nhau bao gồm cả người Do Thái. Cắt giấy truyền thống của người Do Thái đã được
sử dụng cho dân chúng để trang trí ketubahs (hợp đồng thỏa thuận tiền hôn
nhân . Nó được coi là một phần truyền thống hôn nhân của người Do Thái ,
Ketubahs vạch ra các quyền và trách nhiệm của chú rể, trong mối quan hệ với các

19


cô dâu) và những ngày lễ (như Shabbat Mitzvah, và lễ Vượt Qua, vv.) Và được trân
trọng treo như tác phẩm nghệ thuật trong nhà của người Do Thái.
Silhouette (Hình cắt bóng) là một hình thức của cắt giấy. Hình cắt bóng đầu
tiên ở Đức đã được thực hiện khoảng năm1631. Lần đầu tiên, cái bóng của những
người thân yêu đã được bảo quản. Nó phản ánh mong muốn nắm bắt được chân
dung của người bằng cách sử dụng cắt giấy đơn giản. Một bức chân dung hình bóng
có thể được sơn hoặc vẽ. Tuy nhiên, phương pháp truyền thống của việc tạo ra chân
dung hình bóng là cắt từ các tông màu đen nhẹ, và gắn kết chúng vào một nền nhạt
(thường là màu trắng). Một nghệ sĩ chân dung hình bóng truyền thống sẽ cắt chân
dung của một người, tự do, trong vòng vài phút.
Hình cắt bóng (Xem phụ lục)

Nhật Bản là một trong những quốc gia cũng chịu ảnh hưởng từ nghệ thuật cắt
giấy Trung Quốc. Thế nhưng người Nhật đã phát triển nó trở thành một trong
những nghệ thuật độc đáo và trở thành một nét văn hóa đặc trưng của đất nước mặt
trời mọc.Thuật ngữ kirigami vốn được dùng chung cho môn nghệ thuật này. Trong
ngôn ngữ Nhật Bản thì “kiri” có nghĩa là “cắt” và “gami” có nghĩa là “giấy. Thông
thường, một tác phẩm kirigami được bắt đầu bằng gấp giấy thành nhiều phần , các
đường cắt sau đó sẽ làm tờ giấy sau khi mở ra mang hình ảnh của một bông hoa
tuyết, các hình đa giác đối xứng, hay những bông hoa.. và điểm chung là chúng đều
đối xứng qua tâm . Những tác phẩm như vậy được gọi là Mon-kiri. Ảnh minh họa
(Xem phụ lục).
Mon-kiri khác với một phần còn lại khác của Kirigami là Kirie, Kirie (切り
絵 ) là sự thể hiện một hình ảnh được cắt bằng kéo hoăc dao trên một tờ giấy đen.
Sau khi hoàn thành họ sẽ gắn phần được cắt ra lên một nền trắng để tạo sự tương
phản , đem lại cảm giác cho người xem như một bức tranh thực thụ. Kirie ban đầu
được sử dụng trong các nghi lễ Thiên chúa tại Nhật Bản. Ngày nay , Hina Aoyamal
là nghệ sĩ nổi tiếng nhất về môn nghệ thuật này. Bà đã xuất bản rất nhiều sách
hướng dẫn cắt Kirie.
Tại Nhật Bản, còn có tranh xé giấy lại là một nghệ thuật truyền thống phát
triển qua rất nhiều thế kỷ. Người Nhật gọi những bức tranh đẹp đẽ này là Chigiri-e
(ち ぎ り 絵 ), trong đó chigiri nghĩa là “xé” còn e ở đây nghĩa là “tranh”. Nghệ thuật

20


này có từ hàng thế kỷ trước, đến Nhật Bản từ quá trình thông thương với Trung
Quốc. Điều đặc biệt là ở nghệ thuật tranh xé dán này, người Nhật Bản chỉ sử dụng
loại giấy truyền thống Washi của mình.
Tranh Chigiri-e (Xem phụ lục)
Giấy Washi được tạo ra kể từ sau thế kỷ thứ 6, khi giấy lần đầu tiên xuất hiện
tại Nhật Bản bởi những nhà buôn Trung Hoa.Còn về cơ bản, bạn có thể hiểu rằng

washi là loại giấy mỏng nhưng rất dai, với nhiều hoạ tiết và màu sắc khiến nó được
sử dụng trong rất nhiều môn nghệ thuật truyền thống của Nhật Bản như: chế tạo
quạt giấy, ứng dụng trong nghệ thuật thư pháp, gấp giấy nghệ thuật…
Điều thú vị nữa của loại hình nghệ thuật này chính là, không chỉ có những
nghệ nhân với bàn tay khéo léo mà ngay cả những đứa trẻ hay những bà nội trợ bận
rộn bếp núc vẫn có thể yêu thích và tham gia sáng tạo nên những bức tranh xinh đẹp
này. Tại nhiều trường học của Nhật Bản, hay các lớp học nghệ thuật ngoài giờ
làm…người ta không chỉ dạy các bộ môn đang phổ biến ở rất nhiều quốc gia như
nghệ thuật thư pháp, biểu diễn âm nhạc truyền thống… mà còn cùng nhau tìm hiểu
về chigirie. Hãy xem sự chăm chỉ của các “nghệ nhân” tí hon hay những phụ huynh
bận rộn say mê cùng bức tranh của mình!
Ảnh minh họa (Xem phụ lục)
Ở Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng của nghệ thuật Trung Quốc. Tranh dán, cắt
giấy ra đời và phát triển từ ngành nghệ thuật thủ công mỹ nghệ bằng giấy và các
loại chất liệu khác như tre, nứa, lá,… để phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt văn hóa,
tinh thần, vui chơi, giải trí của các từng lớp nhân dan trong xã hội. Vì vậy, các
ngành nghệ thuật thủ công mỹ nghệ ra đời và ngày càng phát triển để phục vụ nhu
cầu đa dạng và phong phú của mọi từng lớp trong xã hội như phục vụ tín ngưỡng và
việc thờ cúng bằng các đồ hàng mã.
Tại Festival Huế 2010 vừa được trao kỷ lục Việt Nam cho bức tranh“Đến
hẹn lại lên”. Tận dụng 60 kg giấy từ tạp chí cũ, họa sĩ Hồ Đắc Hiệp xé, dán tạo nên
bức tranh miêu tả cảnh đồng quê thanh bình. Tác phẩm này cùng 7 hoạt động văn
hóa khác tại Festival Huế 2010 vừa được trao kỷ lục Việt Nam.
Tranh “Đến hẹn lại lên”(Phụ lục)
Đặc biệt đối với trẻ em Việt Nam, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ được làm

21


từ giấy có sức hấp dẫn rất lớn bởi hình dáng ngộ nghĩnh, màu sắc tươi vui, sự phong

phú, đa dạng về loại hình, mẫu mã của các loại đồ chơi không hề đắt tiền mà lại rất
dễ kiếm như các loại đèn trung thu, các loại mặt nạ, đầu sư tử làm bằng giấy bồi hay
những cánh diều bay trên bầu trời, bên cạnh tiếng sáo réo rắt trong buổi chiều hè là
sự hấp dẫn của những hình mảng với những màu sắc rực rỡ được tạo thành các hình
khác nhau từ giấy, lụa…
1.3. Đặc trưng hoạt động xếp dán tranh của trẻ mẫu giáo
1.3.1. Khái niệm xếp dán tranh
Theo tiếng Anh thì thuật ngữ “nghệ thuật cắt dán" được gọi là collage - đó là
việc cắt, xé, dán từ giấy, vải hoặc từ các loại nguyên vật liệu khác để tạo thành bức
tranh ảnh yêu thích. Theo tiếng Hy Lạp thì xếp dán tranh được gọi là “applicatio”tức là sắp xếp, đặt lên - đó là phương pháp tạo nên hình ảnh nghệ thuật từ những
hình mảng có hình thù khác nhau được tạo ra từ một loại vật liệu nào đó và dán lên
hay khâu lên nền (là mặt phẳng) thích hợp…Tranh xé - cắt - dán là một loại hình
được thể hiện bằng phương pháp xé, cắt, dán, trên cơ sở màu sắc vốn có của chất
liệu mà người thể hiện lựa chọn cho phù hợp với ý đồ và đối tượng được thể hiện.
Đây là loại tranh được bắt nguồn từ tranh ghép nghệ thuật như ghép từ các mảnh sứ,
từ bát đĩa vỡ, từ mảnh kính, từ vỏ chai…Chất liệu của tranh xếp dán chủ yếu là từ
giấy hay từ các đồ phế liệu, vì thế nên nó có một sức hấp dẫn rất lớn đối với con
người và cảm xúc của con người.
Với tính cách là một dạng HĐTH của trẻ mầm non, cắt - xé dán là một hoạt
động mà trẻ nhỏ rất yêu thích: trẻ vui sướng vì giấy màu rực rỡ, về sự bố trí các
hình theo một nhịp điệu đẹp; hơn nữa chính những kĩ thuật cắt - xé dán cũng làm
cho trẻ thích thú và tích cực đối với hoạt động này. Vậy hoạt động xếp dán tranh
của trẻ mầm non được hiểu như thế nào?
Xếp dán tranh là một hoạt động tạo hình trên mặt phẳng. Sau khi được cắt, xé
các hình mảng sẽ dán lên nền giấy… Giấy nền có thể là giấy màu hoặc là giấy trắng.
Bằng cách cắt, xé, dán hình có thể tạo thành tranh tĩnh vật, chân dung, phong
cảnh, tranh sinh hoạt và tranh về các con vật.
Cắt giấy: Là dùng kéo, dao để cắt, rọc giấy thành hình theo ý muốn như: con
vật, hoa, cây, nhà…, cắt giấy có đặc điểm sau:

22


Hình cắt không đòi hỏi đúng, chính xác như thật, chỉ cần rõ đặc điểm của
đối tượng.
Nét cắt hình: đanh, gọn, sắc, thẳng, cong theo ý muốn.
Xé giấy: là dùng tay để xé thành hình theo ý muốn. Vì thế:
Hình xé giấy không yêu cầu đúng, chính xác như mẫu, cần rõ ràng đặc điểm.
Nét xé mềm, không thẳng, không nhẵn nhụi như nét cắt, mà cần rõ nét xơm, to
mảnh khác nhau để diễn tả hình.
Cắt, xé dán hình tạo ra sản phẩm trên mặt phẳng bằng giấy màu. Vì thế màu sắc
thường rực rỡ, tươi sáng hoặc trầm đậm. Ví dụ: mùa xuân thường chọn giấy màu tươi
sáng, rực rỡ, ngày đông cần chọn giấy sẫm màu, màu tối hoặc đậm, các ngày lễ hội
màu vui tươi, ngày nắng cần màu chói chang…
Giấy để cắt, xé là rất cần thiết, sao cho phù hợp với nội dung hoặc theo ý thích.
Sản phẩm của hoạt động tạo hình này được gọi là tranh xếp dán.
Trong một bức tranh có thể kết hợp giữa cắt, xé dán và dùng bút dạ để nhấn
mạnh chỗ cần thiết
1.3.2. Vai trò giáo dục của hoạt động xếp dán tranh đối với sự phát triển của trẻ
mẫu giáo
*Hoạt động xếp dán tranh góp phần phát triển trí tuệ, nhận thức của trẻ
Mẫu giáo
Hoạt động xếp dán tranh tuy không phổ biến và sử dụng nhiều như hoạt động
vẽ ở trường mầm non nhưng đây cũng là một hoạt động mà trẻ mẫu giáo rất thích
thú, vì nó gắn liền với cuộc sống học tập và vui chơi của trẻ. Chúng ta hãy tưởng
tượng xem, chỉ bằng những đồ phế liệu hay những mảnh giấy vụn, len vụn… với trí
tưởng tượng phong phú của con người, chúng ta có thể làm ra được những sản
phẩm hết sức độc đáo.
Các giờ học xếp dán tranh thường có vai trò rất lớn trong việc phát triển
trí tuệ cho trẻ, bởi vì khi tham gia vào xếp dán, xé dán trẻ được làm quen với các

vật liệu như: giấy màu, hột hạt khô, hồ dán, kéo… trẻ dần nắm được tên gọi, các
tính chất của chúng đồng thời từng bước khai thác được kinh nghiệm sử dụng và
biết cách sử dụng như: cách bôi hồ, cách cầm kéo và xé, cắt… từ đó sẽ thúc đẩy
sự phát triển trí tuệ của trẻ.

23


Trong quá trình xếp dán, trẻ huy động thường xuyên và tích cực các khả
năng hoạt động trí tuệ như: óc quan sát, trí nhớ, tư duy, tưởng tượng… vào việc
mở rộng vốn hiểu biết về sự phong phú của các biểu tượng, các vị trí trong
không gian. Để thực hiện được nhiệm xếp dán tranh cần hướng trẻ quan sát và
ghi chép các yếu tố như: màu sắc, kích thước, hình dạng, sự sắp xếp… và những
chuẩn mẫu đã có trong vốn kinh nghiệm của mình. Cùng với sự hướng dẫn của
cô giáo phân tích, so sánh, đối chiếu các đối tượng dần hình thành các thao tác tư
duy cần thiết cho trẻ, đồng thời mở rộng vốn hiểu biết của trẻ về thế giới xung
quanh để từ đó phát triển các phẩm chất trí tuệ như: tính ham hiểu biết, tính tự
giác, tính tích cực nhận thức.
Khi học xếp dán, trẻ quan sát đối tượng và thể hiện suy nghĩ của mình
bằng lời nói, quá trình nhận xét đánh giá sản phẩm cũng góp phần thúc đẩy ngôn
ngữ mạch lạc của trẻ hoàn thiện hơn.
Hoạt động xếp dán tranh cũng góp phần phát huy tính độc lập trong suy
nghĩ, tìm tòi và giúp các bé có thể tìm hiểu thêm về một số kiến thức cơ bản của
nghệ thuật tạo hình, giúp trẻ biết tận dụng vẻ đẹp của tranh xếp dán vào cuộc
sống sinh hoạt hàng ngày.
* Hoạt động xếp dán góp phần phát huy khả năng sáng tạo và giáo dục
thẩm mỹ cho trẻ Mẫu giáo
Trẻ lứa tuổi mẫu giáo đang trong thời kỳ phát cảm của những xúc cảm
thẫm mỹ, những xúc cảm tích cực, dễ chịu được nảy sinh khi trẻ tiếp xúc trực
tiếp với cái đẹp của màu sắc, bố cục nhịp điệu của các chi tiết, sự thay đổi thú vị

khi xê dịch tạo nên hứng thú đặc biệt với việc tạo ra các sản phẩm xếp dán không
chỉ là cơ hội cho trẻ tiếp xúc với cái đẹp, hiểu hơn về cái đẹp mà còn nảy sinh và
phát triển hứng thú và say mê sang tạo nghệ thuật cách sắp xếp các hình mảng
phối hợp với sự thể hiện màu sắc tạo thành vẻ đẹp hài hòa, cân đối cho bức tranh
hình thành ở trẻ những cảm xúc về cái đẹp của thế giới xung quanh, từ đó mà
hình thành thị hiếu thẩm mỹ sau này.
Với việc gắn ghép các hình mảng trên bề mặt tranh cùng với sự tự do trong
việc lựa chọn màu sắc đã giúp trẻ tạo nên được những bức tranh có vẻ đẹp độc
đáo. Đối với trẻ mẫu giáo chúng ta không đòi hỏi trẻ phải sáng tạo ở mức độ cao

24


mà chỉ cần dạy cho trẻ tập suy nghĩ, tìm tòi trong việc sắp xếp bố cục, lựa chọn
hoạ tiết và phối hợp màu sắc… để có thể tạo ra những bài xếp dán mang sắc thái
riêng, những sản phẩm của riêng mình. Chính những sản phẩm đó có ảnh hưởng
rất lớn đến việc giáo dục thị hiếu thẩm mĩ và tình cảm thẩm mĩ cho trẻ.
*Hoạt động xếp dán tranh góp phần giáo dục tình cảm, đạo đức cho trẻ
Mẫu giáo
Hoạt động xếp dán tranh cũng có tác dụng không nhỏ đến việc giáo dục đạo
đức cho trẻ mầm non bởi vì thông qua quá trình hoạt động trẻ luôn luôn tỏ ra biết
trân trọng những sản phẩm của mình cũng như của bạn, và đồng thời tạo cho trẻ có
ý thức làm điều tốt cho mọi người.
Với mỗi sản phẩm xếp dán trẻ được chia sẻ tình cảm của mình và tiếp nhận ý
kiến của mọi người xung quanh. Trẻ sẽ rất sung sướng và say sưa kể về sản phẩm
của mình khi có người lắng nghe, khi được sự động viên của người lớn trẻ càng
mạnh dạn thể hiện sự sang tạo của mình. Trẻ được tự do bộc lộ tình cảm của bản
than mình, từ đó mà giảm bớt ức chế, tăng sự hưng phấn của bản than, từ đó giảm
bớt các ức chế, tăng sự hưng phấn và kích thích hoạt động tích cực của trẻ.
* Hoạt động xếp dán tranh góp phần chuẩn bị cho trẻ đi học ở trường phổ

thông
Hoạt động xếp dán là một trong những hoạt động giúp hình thành ở trẻ cơ sở
ban đầu cho hoạt động học tập ở trường phổ thông như: giúp phát triển ở trẻ khả
năng phối hợp, điều chỉnh hoạt động của tay và mắt, biết nghe giảng, thực hiện theo
lời chỉ dẫn của cô giáo.
Thông qua hoạt động xếp dán tranh mà các cơ tay của trẻ luôn luôn được
phát triển, những vận động tinh của trẻ ngày càng trở nên tinh khéo hơn. Trẻ có thể
dễ dàng dùng các cơ của bàn tay để xé toạc, xé bứt, hay xé tỉ mỉ theo những đường
kim châm. Với đặc thù của mình, hoạt động tạo hình nói chung hay hoạt động xếp
dán tranh nói riêng luôn tạo cho trẻ có một tâm thế thật thoải mái trong quá trình
hoạt động, chính điều này đã làm cho cơ thể trẻ cũng được phát triển một cách tốt
nhất. Hoạt động này giúp trẻ chuẩn bị tâm lý sẵn sàng bước vào học tập ở trường
phổ thông như: lòng ham hiểu biết, ham học hỏi, học tập có mục đích và nỗ lực…
Như vậy, các nhà sư phạm cần lưu ý hơn tới việc tổ chức và giải quyết các

25