Quản lý chất lượng đào tạo tại các trường đại học tư thục ở thành phố hồ chí minh theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN LAN PHƯƠNG

QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO
TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC
Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH THEO QUAN ĐIỂM QUẢN LÝ CHẤT
LƯỢNG TỔNG THỂ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 62.14.01.14

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS TRẦN KHÁNH ĐỨC
2. TS. NGUYỄN THỊ TỨ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2015


LỜI CẢM ƠN
Trước hết, Tôi xin chân thành cảm ơn Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí
Minh; Khoa Tâm lý-Giáo dục; Phòng Sau đại học cùng các Thầy/Cô, cán bộ quản
lý đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận án.
Tôi xin bày tỏ sự kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trần Khánh Đức
và TS.Nguyễn Thị Tứ - những người Thầy, người hướng dẫn khoa học đã tận tình
hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu luận án.
Tôi xin chân thành cám ơn Ban Giám hiệu cùng toàn thể cán bộ, giảng viên,
viên chức Trường Đại học Nguyễn Tất Thành đã luôn động viên, giúp đỡ và tạo
điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin tri ân các Thầy, Cô, anh chị đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã giúp
đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu luận án.
Tp. Hồ Chí Minh, ngày….. tháng….. năm 2015
Tác giả luận án

Nguyễn Lan Phương


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả
nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ công
trình nghiên cứu nào khác.
Tác giả luận án

Nguyễn Lan Phương


MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG, BIỂU
DANH MỤC HÌNH
MỞ ĐẦU...........................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC THEO QUAN ĐIỂM QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG
TỔNG THỂ....................................................................................................................11
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề...................................................................................11
1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................11

1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước............................................................17
1.1.3. Các giai đoạn phát triển quản lý chất lượng đào tạo đại học Việt Nam .........20
1.2. Các khái niệm cơ bản ...............................................................................................24
1.2.1. Chất lượng, đào tạo, chất lượng đào tạo đại học.............................................24
1.2.2. Quản lý và quản lý đào tạo đại học.................................................................30
1.2.3. Quản lý chất lượng và quản lý chất lượng đào tạo tổng thể ...........................33
1.3. Các mô hình quản lý chất lượng đào tạo ..................................................................36
1.3.1. Mô hình SEAMEO .........................................................................................36
1.3.2. Mô hình ISO 9001 – 2008 ..............................................................................36
1.3.3. Mô hình EFQM...............................................................................................38
1.3.4. Mô hình CIPO.................................................................................................39
1.3.5. Mô hình AUN-QA ..........................................................................................40
1.3.6. Mô hình quản lý chất lượng tổng thể (TQM) .................................................46
1.4. Mô hình quản lý chất lượng đào tạo theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể ..53
1.4.1. Đặc điểm mô hình quản lý chất lượng đào tạo theo quan điểm TQM............53
1.4.2. Mô hình quản lý chất lượng đào tạo đại học theo quan điểm TQM ...............55


1.4.3. Nguyên tắc triển khai mô hình quản lý chất lượng đào tạo theo quan điểm
TQM ở trường đại học ..............................................................................................57
1.4.4. Tác dụng của việc triển khai áp dụng mô hình quản lý chất lượng đào tạo
theo quan điểm TQM ở trường đại học ....................................................................58
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI CÁC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................. 61
2.1. Tổng quan hệ thống chính sách và đặc điểm các trường đại học tư thục ở Việt
Nam .................................................................................................................................61
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển các chính sách đối với các trường đại
học tư thục.................................................................................................................61
2.1.2. Một số đặc điểm của trường ĐHTT................................................................62
2.1.3. Qui mô phát triển của các trường đại học tư thục...........................................65

2.2. Nghiên cứu điển hình về thực trạng quản lý chất lượng đào tạo ở một số trường
đại học tư thục tại Thành phố Hồ Chí Minh....................................................................70
2.2.1. Tổ chức nghiên cứu điển hình.........................................................................70
2.2.2. Thực trạng quản lý chất lượng đào tạo ở một số trường đại học tư thục tại
Thành phố Hồ Chí Minh theo nghiên cứu điển hình ................................................71
2.2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý chất lượng đào tạo các trường đại
học tư thục tại Thành phố Hồ Chí Minh sau khi nghiên cứu điển hình....................91
2.3. Thực trạng quản lý chất lượng đào tạo ở các trường đại học tư thục tại Thành phố Hồ
Chí Minh theo quan điểm TQM .........................................................................................

95

2.3.1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng theo quan điểm TQM....................................95
2.3.2. Thực trạng quản lý chất lượng đào tạo ở các trường đại học tư thục tại
Thành phố Hồ Chí Minh theo quan điểm TQM .......................................................95
2.3.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý chất lượng đào tạo ở các trường đại
học tư thục tại Thành phố Hồ Chí Minh theo quan điểm TQM..............................107
CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI CÁC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH THEO QUAN
ĐIỂM QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ ..........................................................

112


3.1. Định hướng công tác quản lý chất lượng đào tạo bậc đại học Việt Nam đến năm
2020 ...............................................................................................................................112
3.2. Nguyên tắc đề xuất hệ thống biện pháp quản lý chất lượng đào tạo ......................113
3.2.1. Tính khả thi ...................................................................................................113
3.2.2. Tính kế thừa ..................................................................................................114
3.2.3. Tính hiệu quả ................................................................................................114

3.2.4. Tính đồng bộ .................................................................................................114
3.3. Hệ thống biện pháp quản lý chất lượng đào tạo theo quan điểm TQM tại ĐHTT ở
Thành phố Hồ Chí Minh ..................................................................................................

114

3.3.1. Hệ thống quản lý chất lượng đào tạo theo TQM tại ĐHTT..........................114
3.3.2. Các nhóm biện pháp quản lý chất lượng đào tạo theo TQM tại ĐHTT ở
Thành phố Hồ Chí Minh .........................................................................................119
3.4. Khảo nghiệm ý kiến đánh giá về hệ thống biện pháp quản lý chất lượng đào tạo theo
quan điểm TQM ..............................................................................................................

149

3.4.1. Mẫu khảo sát ý kiến đánh giá về sự cần thiết và khả thi của việc xây dựng
hệ thống quản lý chất lượng đào tạo .......................................................................149
3.4.2. Kết quả khảo sát ý kiến đánh giá về sự cần thiết và khả thi của việc xây
dựng hệ thống quản lý chất lượng đào tạo..............................................................149
3.4.3. Kết quả khảo sát ý kiến đánh giá về các nhóm biện pháp quản lý chất
lượng đào tạo theo quan điểm TQM. ......................................................................150
3.5. Thực nghiệm một số biện pháp triển khai hệ thống quản lý chất lượng đào tạo ở
trường Đại học Nguyễn Tất Thành................................................................................158
3.5.1. Mục tiêu thực nghiệm ...................................................................................158
3.5.2. Nội dung thực nghiệm ..................................................................................158
3.5.3. Cách thức tổ chức thực hiện các biện pháp...................................................158
3.5.4. Thu thập và xử lý kết quả thực nghiệm ........................................................160
3.5.5. Kết quả đánh giá sau khi thực nghiệm một số biện pháp quản lý chất lượng
đào tạo tại Trường Đại học Nguyễn Tất Thành. .....................................................160
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................................

175


CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ.................................... 178
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................

179

PHỤ LỤC ......................................................................................................................

185


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt
AUN-QA

Viết đầy đủ
ASEAN University Network - Quality
Assurance

BĐCL

Bảo đảm chất lượng

CB

Cán bộ

CBQL

Cán bộ quản lý

CB – CNVC

Cán bộ - Công Nhân viên chức

CL

Chất lượng

CNH và HĐH

Công nghiệp hóa và hiện đại hóa

CTĐT

Chương trình đào tạo

ĐH

Đại học

ĐCCT

Đề cương chi tiết

EFQM
(European Foundation for Quality

Tổ chức quản lý chất lượng Châu Âu

Management)
EQA
(External quality assessment)

Đảm bảo chất lượng bên ngoài

GD

Giáo dục

GDĐH

Giáo dục Đại học

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giảng viên

ĐHTT

Đại học Tư thục

HP

Học phần

IQA
Internal Quality Assurance
ISO
(International Organization for

Đảm bảo chất lượng bên trong
Tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn hóa.


Standardization)
KSCL

Kiểm soát chất lượng

KT và XH

Kinh tế và Xã hội

MH

Mô hình

NCKH

Nghiên cứu khoa học

QA (Quality Assurance)

Đảm bảo chất lượng

QC (Quality Cantrol)

Kiểm soát chất lượng

QLCL

Quản lý chất lượng

QLCLĐT

Quản lý chất lượng đào tạo

QLCLĐTĐH

Quản lý chất lượng đào tạo đại học

TQM (Total Quality Managerment)

Quản lý chất lượng tổng thể

QLGD

Quản lý giáo dục

QLHSSV

Quản lý học sinh - sinh viên

QMS (Quality management system)

Hệ thống quản lý chất lượng

SV

Sinh viên

TP. HCM

Thành phố Hồ Chí Minh


DANH MỤC BẢNG, BIỂU
Trang
Bảng 2.1. Thống kê số liệu sinh viên trường Đại học trên cả nước..........................68
Bảng 2.2. Số liệu so sánh trình độ giảng viên giữa trường Đại học Công lập và Đại
học Tư thục ...............................................................................................................69
Bảng 2.3. Số liệu thống kê sinh viên và giảng viên năm 2013 tại TP. Hồ Chí Minh70
Bảng 2.4. So sánh các chỉ số quản lý chất lượng của một số trường Đại học tư thục
tại TP. Hồ Chí Minh..................................................................................................93
Bảng 2.5. Thống kê quy mô điều tra bằng phiếu khảo sát tại các trường ĐHTT tại
TP. Hồ Chí Minh.......................................................................................................96
Bảng 2.6 Thực trạng quản lý mục tiêu đào tạo của các trường đại học tư thục .......97
Bảng 2.7. Thực trạng quản lý công tác tuyển sinh đầu vào của các trường đại học tư
thục............................................................................................................................98
Bảng 2.8 Thực trạng quản lý chương trình, giáo trình, tài liệu đào tạo của các
trường đại học tư thục ..............................................................................................99
Bảng 2.9. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên các trường đại
học tư thục ..............................................................................................................101

Bảng 2.10. Thực trạng quản lý đội ngũ giảng viên của các trường đại học tư thục.102
Bảng 2.11. Thực trạng quản lý các điều kiện bảo đảm chất lượng của các trường đại
học tư thục ..............................................................................................................104
Bảng 2.12. Thực trạng quản lý đầu ra của các trường đại học tư thục ..................105
Bảng 2.13. Thực trạng quản lý chính sách, cơ chế và kế hoạch chất lượng của các
trường đại học tư thục ............................................................................................107
Bảng 3.1. Thống kê quy mô điều tra về sự cần thiết và tính khả thi của hệ thống
biện pháp QLCLTĐT tại các trường ĐHTT ở TP. Hồ Chí Minh ...........................150
Bảng 3.2. Kết quả lấy ý kiến về sự cần thiết và khả thi của việc xây dựng hệ thống
quản lý đảm bảo chất lượng ....................................................................................151
Bảng 3.3. Kết quả lấy ý kiến về nhóm biện pháp chung.........................................152
Bảng 3.4. Kết quả khảo sát ý kiến về nhóm biện pháp quản lý chất lượng


đầu vào ....................................................................................................................154
Bảng 3.5. Kết quả khảo sát ý kiến về nhóm biện pháp quản lý chất lượng quá trình
đào tạo ....................................................................................................................156
Bảng 3.6. Kết quả khảo sát ý kiến về nhóm biện pháp quản lý chất lượng đầu ra 158
Bảng 3.7. Kết quả lấy ý kiến CBQL về quản lý nội dung, chương trình. ..............161
Bảng 3.8. Kết quả lấy ý kiến SV về quản lý nội dung, chương trình đào tạo ........164
Bảng 3.9. Kết quả lấy ý kiến CBQL về đội ngũ giảng viên ...................................166
Bảng 3.10. Kết quả lấy ý kiến SV về đội ngũ giảng viên ......................................168
Bảng 3.11. Kết quả lấy ý kiến CBQL đánh giá về quản lý công tác kiểm tra - đánh
giá ...........................................................................................................................170
Bảng 3.12. Kết quả lấy ý kiến SV về quản lý công tác kiểm tra-đánh giá .............173


DANH MỤC HÌNH
Trang
Hình 1.1. Vòng tròn chất lượng của Deming (PDCA)..............................................12

Hình 1.2. Vòng tròn chất lượng PDCA cơ bản .........................................................13
Hình 1.3. Vòng tròn chất lượng PDCA nâng cao .....................................................14
Hình 1.4. Quan hệ giữa mục tiêu và chuẩn đầu ra (chất lượng) ...............................27
Hình 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo ..........................................29
Hình 1.6. Các cấp độ quản lý chất lượng .................................................................34
Hình 1.7. Mô hình quản lý chất lượng Châu Âu (EFQM) ........................................38
Hình 1.8. Các cấp đảm bảo chất lượng giáo dục đại học theo AUN-QA .................41
Hình 1.9. Mô hình hệ thống ĐBCL cấp trường theo AUN-QA................................42
Hình 1.10. Mô hình hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong theo AUN-QA...........43
Hình 1.11. Mô hình hệ thống đảm bảo chất lượng cấp chương trình theo
AUN–QA ................................................................................................................. 45
Hình 1.12. Mô hình quản lý chất lượng đào tạo đại học theo quan điểm TQM .......56
Hình 3.1. Hệ thống quản lý chất lượng đào tạo đại học theo quan điểm TQM ......116


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa ở nước ta, giáo dục nói chung
và giáo dục đại học nói riêng được xác định là quốc sách hàng đầu, là nền tảng,
động lực cho quá trình phát triển kinh tế và xã hội. Nghị quyết số 14/2005/NQ/CP
ngày 02/11/2005 về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai
đoạn 2006 – 2020 xác định rõ “Đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục Đại học, tạo
được chuyển biến cơ bản về chất lượng, hiệu quả và quy mô, đáp ứng yêu cầu của
sự nghiệp CNH và HĐH đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế và nhu cầu học tập của
nhân dân. Đến năm 2020, giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực và
tiếp cận trình độ tiên tiến trên thế giới; có năng lực cạnh tranh cao, thích ứng với
cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” [6]. Để đạt được kết quả đó, các
trường đại học nói chung và các trường ĐHTT nói riêng cần tập trung vào công tác

quản lý chất lượng đào tạo, phát triển đội ngũ nhân lực có trình độ đại học, đáp ứng
yêu cầu nhân lực trình độ cao, góp phần đưa nhân lực Việt Nam tiếp cận trình độ
tiên tiến trên thế giới.
Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam 2011 – 2020 ban hành ngày
13/06/2012 đặt ra yêu cầu tập trung vào quản lý chất lượng đào tạo thông qua các
yêu cầu cụ thể như “chuẩn hóa đầu ra và các điều kiện đảm bảo chất lượng trên cơ
sở ứng dụng các thành tựu mới về khoa học giáo dục, khoa học công nghệ và khoa
học quản lý, từng bước vận dụng chuẩn của các nước tiên tiến; công khai về chất
lượng giáo dục, các điều kiện cơ sở vật chất, nhân lực và tài chính của các cơ sở
giáo dục; thực hiện giám sát xã hội đối với chất lượng và hiệu quả giáo dục; xây
dựng hệ thống kiểm định độc lập về chất lượng giáo dục, thực hiện kiểm định chất
lượng cơ sở giáo dục của các cấp học, trình độ đào tạo và kiểm định các chương
trình giáo dục nghề nghiệp, Đại học.” [5]. Thực hiện chiến lược giáo dục, Luật giáo
dục Đại học có hiệu lực từ ngày 01/01/2013 yêu cầu các trường đại học “Tự đánh
giá chất lượng đào tạo và chịu sự kiểm định chất lượng giáo dục” (Mục 6, Điều 28;
Chương III) [10]. Bộ Giáo dục và đào tạo đã ban hành bộ tiêu chí đánh giá chất


2

lượng giáo dục của các trường đại học và đã bước đầu triển khai công tác kiểm định
chất lượng giáo dục của các trường đại học trực thuộc các Bộ, ngành và ở một số
địa phương. Trước tình hình trên, các trường đại học tư thục cần nhanh chóng tìm
cho mình con đường để nâng cao chất lượng của giáo dục, đồng thời khẳng định
thương hiệu cho chính bản thân các trường ĐHTT để tồn tại và phát triển.
Cùng với sự phát triển của xã hội, yêu cầu đối với nguồn lao động ngày càng
tăng cả về số lượng và chất lượng, theo đó số lượng và quy mô đào tạo của các
trường đại học cũng tăng dần. Theo báo cáo của Cục Thống kê, năm 2011 cả nước
có 419 trường đại học, đến năm 2013 con số này đã tăng lên 427. Chính vì vậy, vấn
đề cấp thiết của ngành Giáo dục nước ta hiện nay chính là vấn đề chất lượng đào

tạo và quản lý chất lượng đào tạo cũng đang là vấn đề sống còn của mỗi trường đại
học.
Trong những năm gần đây, quy mô giáo dục ĐHTT tăng nhanh, nhiều
trường ĐHTT được thành lập mới hoặc trên cơ sở nâng cấp các trường cao đẳng.
Tuy nhiên, chất lượng đào tạo đại học của các nước nói chung và các trường ĐHTT
nói riêng còn nhiều hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng nhu cầu xã hội; khả năng thích
ứng công việc và năng lực hành nghề của sinh viên tốt nghiệp còn khá nhiều hạn
chế như: do quy mô đào tạo của các trường ĐHTT phát triển quá nhanh trong khi
hệ thống quản lý chất lượng chưa kịp được xây dựng và kiểm soát; mặt khác do
chương trình đào tạo chưa phù hợp, nặng lý thuyết nhẹ thực hành; thiếu đầu tư cơ
sở vật chất, trang thiết bị và phòng thí nghiệm, đội ngũ giảng viên nhất là giảng
viên có trình độ chuyên môn cao và kinh nghiệm giảng dạy còn ít, phần lớn giảng
viên còn áp dụng phương pháp giảng dạy truyền thống, chưa phát huy được tối đa
năng lực của người học. Tuy các trường ĐHTT đã bước đầu có quan tâm đến việc
nâng cao chất lượng đào tạo nhưng chủ yếu trên các khẩu hiệu, văn bản của đơn vị
mà chưa thực sự chú trọng vào việc quản lý chất lượng đào tạo thực sự. Hệ thống
quản lý chất lượng đào tạo ở các trường đại học, đặc biệt ở các trường ĐHTT chưa
được quan tâm xây dựng để đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng theo quy định
của Luật Giáo dục và chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo.


3

Khác với các trường đại học công lập nhận được nguồn vốn từ Nhà nước và
dễ dàng đầu tư vào các phòng thí nghiệm, công tác xây dựng cơ sở vật chất cũng
như chương trình đào tạo, các trường ĐHTT hoàn toàn tự lập về nguồn vốn nên
thường gặp khó khăn trong tài chính vì phải cùng một lúc đầu tư vào cơ sở vật chất,
thư viện, phòng thí nghiệm, chương trình đào tạo và con người gồm giảng viên, cán
bộ quản lý. Bên cạnh đó yêu cầu của phụ huynh và người học về một môi trường
học tập có chất lượng ngày càng trở nên khắt khe hơn. Dẫn đến sự cạnh tranh khốc

liệt giữa các trường đại học trong hệ thống các trường đại học tư thục và sự cạnh
tranh giữa các trường đại học công lập và đại học tư thục ngày càng tăng cao.
Trong bối cảnh đó, đầu tư vào chất lượng đào tạo đối với các trường ĐHTT tuy vẫn
còn nhiều khó khăn nhưng là điều thật sự cần thiết và mang yếu tố sống còn của
mỗi cơ sở đào tạo. Chất lượng đào tạo chính là yêu cầu tiên quyết để nâng cao vị
thế và thương hiệu của mỗi trường ĐHTT.
Trong thời gian qua, tuy đã có nhiều công trình nghiên cứu, luận án về quản
lý chất lượng đào tạo đại học song chưa có luận án nào nghiên cứu sâu về quản lý
chất lượng đào tạo đại học ở trường ĐHTT theo quan điểm TQM tại TP. HCM.
Trước thực trạng trên, việc nghiên cứu và triển khai xây dựng hệ thống quản lý chất
lượng đào tạo tại các trường ĐHTT nói chung cũng như xây dựng thực nghiệm hệ
thống quản lý chất lượng hệ đào tạo đại học tại Trường Đại học Nguyễn Tất Thành
nói riêng nhằm đưa ra các biện pháp đảm bảo và từng bước nâng cao chất lượng
đào tạo, đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng đào tạo đã và đang là nhu cầu cấp
bách. Trên cơ sở kế thừa các nghiên cứu lý luận về quản lý chất lượng đào tạo và
nhu cầu thực tiễn, tác giả chọn đề tài: “Quản lý chất lượng đào tạo tại các trường
đại học tư thục ở Thành phố Hồ Chí Minh theo quan điểm quản lý chất lượng
tổng thể”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khảo sát và đánh giá thực trạng về quản lý
chất lượng đào tạo tại các trường ĐHTT TP. HCM, luận án xây dựng hệ thống biện
pháp quản lý chất lượng đào tạo theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể (TQM)


4

nhằm từng bước đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu kiểm
định chất lượng đào tạo tại các trường đại học tư thục ở TP. HCM.
3. Khách thể, đối tượng và vấn đề nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu

Công tác quản lý chất lượng đào tạo tại các trường đại học tư thục.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động quản lý chất lượng đào tạo theo quan điểm quản lý chất lượng
tổng thể tại các trường đại học tư thục tại TP. HCM.
4. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý chất lượng đào tạo hệ đại học ở các trường ĐHTT ở
TP. HCM tuy đã có những bước phát triển và đạt được một số thành tựu nhất định
song còn nhiều yếu kém, bất cập như nhận thức của đội ngũ CBQL, GV, NV về
chất lượng và quản lý chất lượng đào tạo chưa đầy đủ; chưa ứng dụng các mô hình
quản lý chất lượng hiện đại trong quản lý chất lượng đào tạo; chưa chú trọng quản
lý tổng thể trong quá trình đào tạo... Nếu xây dựng và triển khai từng bước hệ thống
biện pháp quản lý chất lượng đào tạo theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể
Ftheo các khâu của hoạt động đào tạo: từ quá trình tuyển sinh đầu vào – quá trình
đào tạo – đầu ra thì sẽ từng bước đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng
yêu cầu kiểm định chất lượng đào tạo tại các trường đại học tư thục ở TP. HCM.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý chất lượng đào tạo ở trường ĐH
theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý chất lượng đào tại các trường đại
học tư thục TP. HCM.
5.3. Xây dựng hệ thống biện pháp quản lý chất lượng đào tạo tại các trường
ĐHTT ở TP. HCM theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể.
5.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý
chất lượng đào tạo theo quan điểm TQM


5

5.5. Thực nghiệm một số biện pháp quản lý chất lượng đào tạo theo quan
điểm TQM tại trường ĐH Nguyễn Tất Thành TP. HCM.

6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
- Luận án nghiên cứu thực trạng quản lý chất lượng đào tạo tại một số trường
đại học tư thục chủ yếu tập trung vào hệ đào tạo ĐH của các trường ĐHTT ở TP.
Hồ Chí Minh.
- Luận án xây dựng hệ thống biện pháp quản lý chất lượng đào tạo theo quan
điểm TQM áp dụng vào hệ đào tạo đại học ở ĐHTT tại TP. Hồ Chí Minh.
- Luận án thực nghiệm một số biện pháp quản lý chất lượng đào tạo hệ đại
học tại Trường Đại học Nguyễn Tất Thành trong năm học 2013-2014.
7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận
7.1.1. Phương pháp luận duy vật biện chứng
Quan điểm duy vật biện chứng đòi hỏi phải xem xét vấn đề chất lượng và
quản lý chất lượng đào tạo đại học một cách khách quan, khoa học trong mối quan
hệ biện chứng với các tác động qua lại và sự vận động, phát triển của công tác quản
lý chất lượng đào tạo trong các giai đoạn phát triển của giáo dục đại học tại Việt
Nam.
7.1.2. Tiếp cận hệ thống - cấu trúc
Luận án tiếp cận theo quan điểm hệ thống để nghiên cứu về quản lý chất
lượng đào tạo theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể (TQM) tại các trường
ĐHTT trong đó chú trọng xem xét các thành tố và các mối quan hệ của chúng trong
cấu trúc hệ thống quản lý chất lượng đào tạo ở trong các trường ĐHTT. Luận án
nghiên cứu hoạt động quản lý chất lượng đào tạo trong mối liên hệ chặt chẽ với các
hoạt động giáo dục và quản lý giáo dục khác trong trường ĐHTT.
Xem xét và xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đào tạo theo quan điểm
TQM tại trường ĐHTT theo hệ thống cấu trúc thứ bậc quản lý và các thành phần
cấu thành quá trình quản lý chất lượng đào tạo ở trường ĐHTT. Thể hiện quan hệ
chặt chẽ từ Hội đồng quản trị đến Ban giám hiệu, các Ban, Phòng nghiệp vụ, khoa,


6

tổ chuyên môn. Nhận diện các yếu tố bên trong và bên ngoài tác động đến hệ thống
quản lý chất lượng đào tạo của ĐHTT.
7.1.3. Tiếp cận lịch sử-logic
Tìm hiểu quá trình hình thành và phát triển của các quan điểm về chất lượng,
chất lượng đào tạo và quản lý, quản lý chất lượng và các cấp độ quản lý chất lượng,
các mô hình quản lý chất lượng tổng thể qua các giai đoạn phát triển và tính logic
của nó khi áp dụng vào trường đại học cũng như mức độ hợp lý, logic khi áp dụng
trong quản lý chất lượng đào tạo đại học ở Việt Nam hiện nay nói chung và ở các
trường ĐHTT tại TP. HCM nói riêng.
7.1.4. Tiếp cận thực tiễn
Luận án tiếp cận theo quan điểm thực tiễn các trường ĐHTT để nghiên cứu
về quản lý chất lượng đào tạo và đề xuất các biện pháp quản lý chất lượng đào tạo
theo quan điểm TQM tại trường ĐHTT. Để đưa ra được hệ thống các biện pháp
quản lý chất lượng đào tạo phù hợp với các trường ĐHTT cần căn cứ vào kết quả
nghiên cứu thực trạng ở các trường ĐHTT, lấy cơ sở thực tiễn làm tiền đề cho việc
đề xuất hệ thống quản lý chất lượng đào tạo và các biện pháp triển khai hệ thống.
7.1.5. Tiếp cận quan điểm TQM
Quản lý chất lượng đào tạo quan điểm TQM là đảm bảo và từng bước nâng
cao chất lượng đào tạo, thỏa mãn các nhu cầu nhân lực, hướng tới khách hàng, đề
cao vai trò lãnh đạo, huy động tất cả mọi người tham gia, chú trọng quá trình, tư
duy hệ thống, cải tiến liên tục của người học.Các nghiên cứu trong luận án này đều
dựa vàocác quan điểm chủ đạo nàyđể nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng về
quản lý chất lượng đào tạo trường ĐHTT và áp dụng các quan điểm này để xây
dựng hệ thống biện pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động quản lý
chất lượng đào tạo tại các trường ĐHTT ở TP.HCM.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phương pháp: phân tích-tổng hợp, khái quát hóa và hệ thống hóa,
so sánh, đối chiếu, mô hình hóa, phân tích, so sánh, khái quát hóa và tổng hợp các

7

công trình nghiên cứu, các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, của ngành
giáo dục, của các cấp quản lý, các tài liệu, giáo trình tham khảo và thông tin chính
thức trên hệ thống Internet của các trường ĐHTT và số liệu thống kê chính thức của
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tổng cục thống kê để thực hiện đề tài để làm rõ các khái
niệm cơ bản, các luận điểm... về đào tạo, quản lý đào tạo và quản lý chất lượng đào
tạo đại học theo TQM trên cơ sở đó hình thành cơ sở lý luận của luận án.
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
- Mục đích điều tra: Nhằm khảo sát, đánh giá khách quan về thực trạng quản
lý chất lượng đào tạo tại các trường ĐHTT tại TP. HCM; tính cần thiết và khả thi
của hệ thống biện pháp quản lý chất lượng đào tạo theo quan điểm TQM ở các
trường ĐHTT; đánh giá kết quả thực nghiệm một số biện pháp quản lý chất lượng
đào tạo theo TQM ở trường ĐH Nguyễn Tất Thành.
- Nội dung điều tra:
+ Tìm hiểu thực trạng quản lý chất lượng đào tạo tại các trường ĐHTT tại
TP. HCM;
+ Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của hệ thống biện pháp quản lý chất
lượng đào tạo theo quan điểm TQM ở các trường ĐHTT tại TP. HCM;
+ Lấy ý kiến đánh giá kết quả thực nghiệm một số biện pháp tại trường đại
học Nguyễn Tất Thành.
- Đối tượng điều tra: Ban Giám hiệu, lãnh đạo các phòng, ban, khoa, tổ bộ
môn, trợ lý, thư ký đào tạo các khoa, chuyên viên phục vụ đào tạo các phòng chức
năng, GV và SV đang học tại trường ĐHTT tại TP. HCM.
- Công cụ điều tra:
+ Bộ phiếu khảo sát thực trạng quản lý chất lượng đào tạo ở một số trường
ĐHTT tại TP. HCM.

+ Bộ phiếu lấy ý kiến về tính cần thiết và tính khả thi của hệ thống biện pháp
quản lý chất lượng đào tạo theo TQM ở các trường ĐHTT tại TP. HCM.


8

+ Bộ phiếu hỏi về kết quả thực nghiệm một số biện pháp triển khai hệ thống
quản lý chất lượng đào tạo theo TQM ở trường ĐH Nguyễn Tất Thành - TP. HCM
7.2.2.2. Phương pháp nghiên cứu điển hình
Các trường đại học tư thục tại TPHCM rất phong phú và đa dạng về mô hình
tổ chức và quản lý do lịch sử hình thành và chính sách quản lý khác nhau của Hội
đồng quản trị của từng trường. Để làm rõ thực trạng quản lý chất lượng đào tạo tại
các trường ĐHTT trong bối cảnh trên cần lựa chọn một số trường mang tính đại
diện trong lĩnh vực quản lý chất lượng đào tạo. Trên cơ sở đó, luận án đã lựa chọn
và tìm hiểu sâu về thực trạng các biện pháp quản lý chất lượng đào tạo ở 04 trường
ĐHTT tại TP. HCM gồm: Trường Đại học Hoa Sen; Trường Đại học Nguyễn Tất
Thành; Trường Đại học Dân lập Ngoại Ngữ và Tin Học TP. HCM và Trường Đại
học Công Nghệ TP.HCM (HUTECH). Song song với việc nghiên cứu thực trạng,
luận án cũng thực hiện việc so sánh và đánh giá thực trạng và các biện pháp quản lý
chất lượng đào tạo ở các trường được chọn nghiên cứu điển hình.
7.2.2.3. Phương pháp thực nghiệm
Luận án đã sử dụng phương pháp thực nghiệm để chứng minh rằng các biện
pháp được xây dựng là cần thiết và khả thi, phù hợp với cơ sở lý luận và thực tiễn
về quản lý chất lượng đào tạo ở các trường ĐHTT tại TP. HCM. Ngoài ra, thông
qua thực nghiệm để làm sáng tỏ giả thuyết khoa học của luận án là nếu xây dựng và
thực hiện được các biện pháp quản lý chất lượng đào tạo theo TQM tại các ĐHTT
tại TP. HCM thì sẽ nâng cao được chất lượng hoạt động quản lý chất lượng đào tạo
trường ĐHTT tại TP. HCM, qua đó góp phần đảm bảo và từng bước nâng cao chất
lượng đào tạo đại học ở các trường ĐHTT tại TP. Hồ Chí Minh, đáp ứng nhu cầu
nhân lực xã hội và yêu cầu kiểm định chất lượng giáo dục đại học.

7.2.2.4. Phương pháp thống kê toán học
Luận án xử lý số liệu bằng excel (các bảng biểu, biểu đồ), kỹ thuật thống kê
toán học để thống kê, phân tích số liệu trong các bảng hỏi, và các số liệu, thông tin
thu thập cần thiết cho việc khảo sát và lý giải kết quả nghiên cứu.


9

8. Các luận điểm bảo vệ, ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
8.1. Các luận điểm bảo vệ
1. Quản lý chất lượng tổng thể (TQM) là cách tiếp cận hiện đại và là cơ sở lý
luận chủ đạo để xây dựng khung lý thuyết về quản lý chất lượng đào tạo ở các
trường đại học tư thục.
2. Công tác quản lý chất lượng đào tạo ở các trường đại học tư thục tại TP.
HCM có những hạn chế và bất cập trong đó một trong những nguyên nhân chính là
do các trường đại học tư thục chưa xây dựng và triển khai được hệ thống quản lý
chất lượng đào tạo theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể.
3. Các biện pháp quản lý chất lượng đào tạo ở các trường đại học tư thục tại
TP. HCM theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể được xây dựng trong luận án
có cơ sở khoa học, thực tiễn và có tính cần thiết và khả thi cao.
8.2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
8.2.1. Ý nghĩa khoa học
Các kết quả nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý chất lượng đào tạo ở trường
ĐH theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể góp phần khẳng định quản lý chất
lượng đào tạo theo quan điểm TQM ở trường ĐH nói chung và trường ĐHTT nói
riêng đã và đang là xu hướng phát triển mới về lý luận quản lý chất lượng đào tạo.
Việc nghiên cứu, vận dụng và xây dựng hệ thống biện pháp và mô hình quản lý
chất lượng đào tạo ở trường ĐH theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể nhằm
đảm bảo và từng bước nâng cao chất lượng đào tạo của các trường đại học nói
chung và các trường đại học tư thục nói riêng.

8.2.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng đã làm rõ công tác quản lý chất lượng
đào tại các trường ĐHTT ở TP. HCM có nhiều ưu điểm, các trường này có khả
năng tự chủ, ra quyết định nhanh chóng các quyết định về nhân sự, GV, cơ sở vật
chất... nhưng còn có nhiều hạn chế và bất cập do nhiều nguyên nhân, trong đó có
nguyên nhân chính là các trường ĐHTT chưa quan tâm xây dựng và triển khai hệ
thống quản lý chất lượng đào tạo (QMS) bên trong nhà trường. Vì vậy, để từng


10

bước và đảm bảo nâng cao chất lượng đào tạo, các trường ĐHTT cần xây dựng và
triển khai hệ thống quản lý chất lượng (QMS) bên trong nhà trường theo quan điểm
quản lý chất lượng tổng thể (TQM).
Kết quả nghiên cứu xây dựng hệ thống biện pháp quản lý chất lượng đào tạo
tại các trường ĐHTT ở TP. HCM theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể góp
phần giúp các trường ĐHTT từng bước triển khai và đảm bảo nâng cao chất lượng
đào tạo, đáp ứng yêu cầu kiểm định chất lượng đào tạo đại học nói chung và các
trường ĐHTT nói riêng.
9. Cấu trúc của luận án
Mở đầu
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý chất lượng đào tạo ở các trường đại học
theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể.
Chương 2: Thực trạng quản lý chất lượng đào tạo tại các trường đại học tư
thục ở Thành phố Hồ Chí Minh
Chương 3: Biện pháp quản lý chất lượng đào tạo tại các trường đại học tư thục
ở Thành phố Hồ Chí Minh theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể
Kết luận và kiến nghị
Công trình nghiên cứu khoa học
Tài liệu tham khảo

Phụ lục


11

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO
TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC THEO QUAN ĐIỂM QUẢN LÝ
CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Bước vào thế kỷ XXI cùng với quá trình gia tăng quy mô giáo dục đại học
trên phạm vi toàn thế giới từ 14 triệu sinh viên (1960) lên hơn 120 triệu sinh viên
hiện nay, vai trò và vị trí của hệ thống giáo dục đại học nói chung và các trường Đại
học tư thục nói riêng có những thay đổi căn bản. Với tiềm lực to lớn về đội ngũ
chuyên gia có trình độ cao mà trong đó nhiều người đạt giải Nobel về các lĩnh vực
khoa học - công nghệ, hệ thống các trang thiết bị nghiên cứu và thí nghiệm hiện
đại; cơ sở nguồn lực thông tin, dữ liệu phong phú.v.v.. các trường đại học đặc biệt
là các đại học nghiên cứu (Research University) đã và đang đóng một vai trò to lớn
không chỉ trong công tác đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, nghiên cứu khoa học
và chuyển giao công nghệ hàng đầu... mà còn là những trung tâm phát triển văn hóa
và các giá trị nhân văn khác. Trong tuyên bố của Hội nghị quốc tế về giáo dục Đại
học năm 1998 do UNESCO tổ chức đã chỉ rõ: "Sứ mệnh của giáo dục Đại học là
góp phần vào yêu cầu phát triển bền vững và phát triển xã hội nói chung” [32].
Chính vì vậy, nhiều nước trong khu vực ASEAN như Thái lan, Malaisia, Philippin
kể cả Việt Nam đã và đang thực hiện đổi mới, cải cách giáo dục đại học theo hướng
phát triển hệ thống đảm bảo chất lượng đại học với nhiều tiêu chí và chuẩn mực
đánh giá về chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ,
phát triển văn hóa và dịch vụ cộng đồng.
1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài
1.1.1.1. Chất lượng và quản lý chất lượng trong sản xuất - kinh doanh

Vào những năm 50 của thế kỷ XX, QLCL trong sản xuất – kinh doanh rất
được quan tâm với nhiều nhà nghiên cứu như Shewhart, Edward Deming, Crosby
v.v.. xuất phát từ ý tưởng đầu tiên của các tác giả như Eli Whitney, Winslow Taylor,
Karl Friedrich Bens về QLCL từng công đoạn của sản phẩm.


12

Được xem là cha đẻ của ngành kiểm soát chất lượng thống kê, tác giả Walter
A. Shewhart (1891-1967) đã kết hợp thành công những nguyên tắc của thống kê, kỹ
thuật, kinh tế và áp dụng lý thuyết thống kê vào công việc để giải quyết những yêu
cầu của ngành công nghiệp [1]. Trong cuốn sách“Phương pháp thống kê từ quan
điểm kiểm soát chất lượng”, ông đã thảo luận về khái niệm giải quyết vấn đề và đề
xuất ra nền tảng cho chu trình bốn bước để cải tiến chất lượng: lập kế hoạch - thực
hiện - kiểm tra - tiến hành thường được biết đến dưới tên gọi là chu trình chất lượng
Shewhart.
Về sau tác giả W. Edwards Deming cùng W.A Shewhart đã đặt nền móng
cho việc kiểm soát chất lượng bằng công cụ thống kê. Ông cho rằng “Chất lượng là
trách nhiệm của tất cả mọi người” và ông đã biến thể chu trình của Shewhart thành
chu trình Deming như sau:

Hình 1.1. Vòng tròn quản lý chất lượng (PDCA cycle) của Deming [22]
Vòng tròn quản lý chất lượng (PDCA cycle) do W.E. Deming (1900-1993)
là một thuật ngữ rất thường được nhắc đến trong lĩnh vực quản trị chất lượng
(Quality Management). Đây là chu trình (cycle) chuẩn mực, được các nhà quản trị
thường xuyên áp dụng không chỉ trong hoạt động quản trị mà còn trong cả cách
thức đánh giá các hoạt động quản lý của cấp dưới cũng như các cấp khác. PDCA
giúp cho công việc được hoạch định và triển khai một cách bài bản, hạn chế được

13

những sai sót dẫn đến thiệt hại, mất mát. Đặc biệt, trong lĩnh vực quản trị chất
lượng, vòng tròn chất lượng PDCA được coi là một công cụ không thể thiếu.
a) Vòng tròn chất lượng PDCA cơ bản
Mô hình dưới đây mô tả nhận thức về chu trình PDCA ở mức căn bản nhất:

Hình 1.2. Vòng tròn chất lượng PDCA cơ bản
Mọi công việc bắt đầu bằng việc hoạch định, tức lập kế hoạch (Plan) cho
những việc cần làm. Sau đó là đến khâu triển khai thực hiện (Do) những công việc
đó. Tiếp theo đó là kiểm tra (Check) lại những việc đã làm xem có đúng không, có
phù hợp không, có sai sót gì không. Cuối cùng là hành động khắc phục, phòng ngừa
những sai sót, yếu kém, những điểm không phù hợp (Act) để cải tiến.
Thông thường vòng tròn chất lượng PDCA được hiểu trong khâu hoạch định
là dành cho người quản lý, khâu thực hiện là dành cho nhân viên, khâu kiểm tra và
đề ra những yêu cầu khắc phục, phòng ngừa lại dành cho người quản lý; cuối cùng
khâu thực hiện những hành động khắc phục, phòng ngừa lại là của nhân viên.
Với nhận thức này, người nhân viên chỉ có việc thực hiện mà không cần phải
hoạch định hay kiểm tra gì cả. Sai sót hoặc những điểm không phù hợp chỉ có thể
được phát hiện khi có người quản lý kiểm tra. Khi đó, chính người quản lý phải đưa
ra giải pháp khắc phục và ngăn ngừa sự tái diễn. Ngược lại, người quản lý chỉ có
hoạch định và kiểm tra mà không phải làm gì. Nhận thức này dẫn đến sự hoạt động