Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở trung học phổ thông tại huyện sóc sơn hà nội theo tiếp cận năng lực

1
BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN THỊ TÚ OANH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP
DẠY HỌC Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI HUYỆN
SÓC SƠN - HÀ NỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2015


2 & ĐÀO TẠO
BỘ GIÁO DỤC
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN THỊ TÚ OANH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP
DẠY HỌC Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI HUYỆN
SÓC SƠN - HÀ NỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

PGS.TS. Bùi Minh Đức

HÀ NỘI - 2015


i

LỜI CẢM ƠN
Tôi chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô giáo trong Ban giám hiệu, Phòng
Sau Đại học trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi
để tôi tiến hành đề tài nghiên cứu và hoàn thành luận văn này!
Tôi cũng bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy, cô giáo, các nhà khoa học
trong và ngoài trường ĐHSP Hà Nội 2 đã tận tình giảng dạy, chỉ bảo tôi trong
suốt quá trình học tập và triển khai đề tài, nhất là PGS.TS. Bùi Minh Đức –
người hướng dẫn trực tiếp !
Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô cán bộ quản lý và giáo viên
các trường Trung học phổ thông huyện Sóc Sơn, Hà Nội đã tạo điều kiện
thuận lợi và dành thời gian quý báu tận tình giúp đỡ, cung cấp thông tin, tư
liệu, tham gia góp ý kiến, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn
thạc sĩ !

TÁC GIẢ

Nguyễn Thị Tú Oanh


ii

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng luận văn này là do tôi tự nghiên cứu, học hỏi và

tiếp thu ý kiến của thầy hướng dẫn để hoàn thiện. Các số liệu và kết quả
nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và không trùng lặp với các đề tài
khác. Tôi cũng xin cam đoan
đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ
nguồn gốc.

TÁC GIẢ

Nguyễn Thị Tú Oanh


iii

MỤC LỤC
Trang phụ bìa.........................................................................................................
Lời cảm ơn.............................................................................................................i
Lời cam đoan.........................................................................................................ii
Mục lục................................................................................................................iii
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt...............................................................vii
Danh mục các bảng............................................................................................viii
Danh mục các hình vẽ, đồ thị………………………...........................................ix
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... ....1
NỘI DUNG........................................................................................................... 8
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƢƠNG
PHÁP DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP
CẬN NĂNG LỰC ................................................................................................ 8
1.1.Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................... 8
1.1.1. Vấn đề đổi mới PPDH ở trường THPT............................................... 8
1.1.2. Vấn đề quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường THPT theo tiếp
cận năng lực ................................................................................................ 11

1.2. Phương pháp dạy học và vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ............ 13
1.2.1.Phương pháp dạy học ......................................................................... 13
1.2.2. Đổi mới phương pháp dạy học.......................................................... 15
1.3. Tiếp cận năng lực và đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận
năng lực ........................................................................................................... 16
1.3.1. Khái niệm năng lực ........................................................................... 16
1.3.2. Tiếp cận năng lực .............................................................................. 18
1.3.3.Đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực ...................... 18


iv

1.4. Quản lý nhà trường và quản lý hoạt động dạy học ở trường Trung học
phổ thông ......................................................................................................... 22
1.4.1. Quản lý nhà trường ........................................................................... 22
1.4.2. Quản lý hoạt động dạy học ở trường Trung học phổ thông .............. 24
1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc quản lý hoạt động đổi mới phương pháp
dạy học ............................................................................................................ 27
1.5.1.Các nhân tố chủ quan ......................................................................... 28
1.5.2. Các nhân tố khách quan .................................................................... 29
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI PHƢƠNG
PHÁP DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI HUYỆN SÓC SƠN – HÀ NỘI ................ 33
2.1. Vài nét về các trường THPT ở huyện Sóc Sơn, Thành phố Hà Nội ........ 33
2.1.1.Thuận lợi ............................................................................................ 34
2.1.2. Khó khăn ........................................................................................... 34
2.2. Những kết quả đã đạt được trong công tác quản lý hoạt động đổi mới
phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực ở trường Trung học phổ thông
tại huyện Sóc Sơn -Hà Nội.............................................................................. 35
2.2.1.Thực trạng và kết quả giảng dạy của giáo viên Trung học phổ thông

tại huyện Sóc Sơn ........................................................................................ 35
2.2.2.Tình hình học tập của học sinh .......................................................... 43
2.2.3. Thực trạng các điều kiện dạy và học................................................. 49
2.2.4. Đánh giá thực trạng hoạt động dạy và học ở trường trung học phổ
thông huyện Sóc Sơn - Hà Nội. ................................................................. 52
2.3. Những tồn tại trong quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học
theo tiếp cận năng lực ở các trường trung học phổ thông tại huyện Sóc Sơn Hà Nội ............................................................................................................. 55
2.3.1. Công tác tổ chức, chỉ đạo đội ngũ giáo viên trong hoạt động đổi mới
phương pháp dạy học .................................................................................. 55


v

2.3.2. Công tác quản lý hoạt động học tập của học sinh ............................. 56
2.3.3. Công tác quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo
hướng tiếp cận năng lực học sinh................................................................ 57
2.4. Đánh giá công tác quản lý hoạt động dạy và học trong quá trình thực hiện
đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực .................................... 59
2.4.1. Nguyên nhân thực trạng .................................................................... 61
2.4.2. Đánh giá công tác quản lý học tập của học sinh ............................... 62
2.4.3.Đánh giá công tác quản lý hoạt động dạy của giáo viên.................... 63
2.5. Những vấn đề đặt ra trong công tác quản lý hoạt động đổi mới phương
pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục ........................................................................................................... 69
CHƢƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI PHƢƠNG
PHÁP DẠY HỌC Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI HUYỆN SÓC SƠN
– HÀ NỘI THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................................................... 73
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 73
3.1.1.Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa....................................................... 73
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và tính hiệu quả......................... 73

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ và tính khả thi ............................ 74
3.2. Các biện pháp cụ thể ................................................................................ 75
3.2.1. Tăng cường nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về sự cần thiết
phải đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực ............. 75
3.2.2. Đổi mới hoạt động sinh hoạt chuyên môn của các tổ chuyên môn gắn
với công tác điều hành, chỉ đạo, kiểm tra của người cán bộ quản lý .......... 78
3.2.3.Tổ chức các sinh hoạt chuyên đề, bồi dưỡng nghiệp vụ cho giáo viên
về đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực .......... .... 95
3.2.4. Xây dựng bộ tiêu chí về đánh giá chất lượng của hoạt động đổi mới
phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực ................................ 101


vi

3.2.5. Ứng dụng Công nghệ thông tin trong xây dựng kế hoạch, tổ chức
triển khai và kiểm tra đánh giá hoạt động đổi mới phương pháp dạy học
theo hướng tiếp cận năng lực .................................................................... 106
3.2.6. Đề xuất một số chính sách, chế độ cần thiết cho giáo viên trong việc
đổi mới phương pháp dạy học................................................................... 108
3.3. Đánh giá kết quả nghiên cứu bằng phương pháp chuyên gia ................ 108
3.3.1. Đánh giá qui mô nghiên cứu ........................................................... 108
3.3.2. Đánh giá nội dung nghiên cứu ........................................................ 109
3.3.3. Đánh giá kết quả nghiên cứu........................................................... 110
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 115
1.1. Về lý luận .......................................................................................... 115
1.2. Về thực tiễn ....................................................................................... 116
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 122
PHỤ LỤC ...............................................................................................................

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

GD- ĐT

: Giáo dục và Đào tạo

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

PPDH

: Phương pháp dạy học

THPT

: Trung học phổ thông

QLGD

: Quản lý giáo dục


viii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang

Bảng2.1: Số lượng và chất lượng giáo viên năm học 2013 – 2014 ……….39
Bảng 2.2: Số lượng và chất lượng giáo viên năm học 2014 -2015..............39
Bảng2.3: Kết quả điều tra một số tiêu chí của đội ngũ giáo viên trong quá
trình chỉ đạo việc đổi mới PPDH theo tiếp cận năng lực………………..... 41
Bảng 2.4 : Kết quả khảo sát chất lượng đầu năm của 8 môn văn hoá thông
qua việc đổi mới PPDH theo tiếp cận năng lực: toán, lý, hoá, sinh, văn, sử,
địa và ngoại ngữ năm học 2013-2014…… ………………………………..43
Bảng2.5 : Kết quả khảo sát chất lượng đầu năm của 8 môn văn hoá thông
qua việc đổi mới PPDH theo tiếp cận năng lực: toán, lý, hoá, sinh, văn, sử,
địa và ngoại ngữ năm học 2014-2015…………………………………….. 44
Bảng 2.6: Kết quả điều tra một số tiêu chí của học sinh nhằm phục vụ cho
việc đổi mới PPDH theo tiếp cận năng lực……………………………...... 46
Bảng2.7: Số lớp và số học sinh trong 5 năm gần đây……………….…......47
Bảng 2.8: Hạnh kiểm học sinh ………………………………………....... 47
Bảng 2.9: Học lực học sinh……………………………………………..... 48
Bảng2.10: Kết quả lên lớp, thi tốt nghiệp 5 năm gần đây………...…….....48
Bảng 2.11: Kết quả học sinh nghỉ học trong 5 năm gần đây …………..….48
Bảng2. 12 : Kết quả thi học sinh giỏi 5 năm gần đây…………………..….49
Bảng 2.13: Đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động đổi mới phương
pháp dạy học theo tiếp cận năng lực của hiệu trưởng các trường trung học phổ
thông huyện Sóc Sơn - Hà Nội.......................................................…..................60
Bảng2.14. Xác định điểm số cho các mức độ đánh giá giáo viên về hoạt
động đổi mới PPDH theo tiếp cận năng lực …………….......................…66
Bảng 3.1. Kết quả đánh giá tính cần thiết,tính khả thi của các biện pháp quản
lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực..........111

ix

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Trang

Biểu đồ 1: Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về mức độ cần thiết của công
tác quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực ở các
trường trung học phổ thông huyện Sóc Sơn - Hà Nội…........………………..….. 66
Biểu đồ 2: Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về mức độ đồng bộ trong
việc thưc hiện hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lự ở
các trường trung học phổ thông huyện Sóc Sơn……………………...........… 68


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Trong Giáo dục và Đào tạo, giáo viên là lực lượng rất quan trọng.
Lịch sử nhân loại và lịch sử giáo dục đã cho thấy không có mệnh lệnh nào có
thể khơi gợi tinh thần ham học thực sự, không có chế tài nào có thể bắt ép
người ta ham học, yêu học, mà chính người thầy, bằng tấm gương sáng về
lòng ham học, tinh thần tự học, đam mê nghiên cứu khoa học... là nguồn cảm
hứng tuyệt vời và sâu sắc nhất, bền bỉ nhất trong học trò. Một người thầy giỏi
sẽ biết cách chọn lọc những kiến thức nào thực sự cần thiết phù hợp với trình
độ, năng lực tiếp thu của học trò, truyền cho các em lòng đam mê nghiên cứu
khoa học và tinh thần học tập suốt đời.
Trong bất cứ thời đại và thể chế chính trị xã hội nào, GV đều đóng vai trò
quyết định chất lượng đào tạo. Mọi sự đổi mới có thành công hay không phụ
thuộc phần lớn vào nhiệt huyết và trình độ chuyên môn nghiệp vụ của người

giáo viên. Vì thế, quan tâm đến các hoạt động sư phạm của người giáo viên, làm
thế nào để tác động, hỗ trợ, thúc đẩy họ nâng cao năng lực nghiệp vụ luôn luôn
là yếu tố quan trọng hàng đầu trong sự nghiệp Giáo dục và Đào tạo.
1.2. Trong các công việc của người giáo viên ở trường phổ thông, đổi
mới phương pháp dạy học luôn được xem là một trong những nội dung
thường xuyên nhất, có vai trò, ý nghĩa quan trọng nhất. Sự thay đổi của thời
đại, của khoa học công nghệ, của các điều kiện dạy học, của chương trình
sách giáo khoa, của đổi tượng học sinh… đòi hỏi người giáo viên phải không
ngừng đổi mới Phương pháp dạy học. Điều này càng trở nên rõ ràng hơn khi
toàn ngành Giáo dục đang tích cực triển khai Đề án đổi mới Giáo dục phổ
thông theo tinh thần Nghị quyết 29/NQ-TƯ của Ban Chấp hành Trung ương
Đảng và Nghị quyết 88/NQ-QH của Quốc hội. Một trong những điểm mới của
Chương trình lần này là chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực


2

người học. Theo định hướng đó, phương pháp dạy học cũng phải được đổi
mới, làm thế nào để hoạt động dạy học phải hướng tới hình thành và phát triển
năng lực cho người học.
1.3. Sự thay đổi về yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học của người giáo
viên cũng đặt ra vấn đề đổi mới đối với các cấp quản lý giáo dục. Quản lý
hoạt động đổi mới Phương pháp dạy học trong bối cảnh mới, gắn với những
yêu cầu mới đòi hỏi phải có những cách làm mới, chỉ đạo mới, tổ chức triển
khai và kiểm tra, đánh giá mới, không thể hoàn toàn như cũ. Thực tế đã cho
thấy, hiệu quả của công tác đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới phương
pháp dạy học của người giáo viên nói riêng sẽ rất hạn chế nếu nhận thức và
phương thức quản lý của nhà quản lý lạc hậu, không bắt kịp sự thay đổi của lý
luận và thực tiễn.
1.4. Trong những năm qua, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội nói chung,

các trường Trung học phổ thông ở huyện Sóc Sơn nói riêng đã tổ chức nhiều
hội thảo chuyên đề về đổi mới phương pháp dạy học, việc đổi mới phương
pháp dạy học đã đem lại một số kết quả đáng trân trọng. Công tác tổ chức
quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học cũng có nhiều cải tiến đáng
kể, bước đầu đã góp phần cơ bản vào việc nâng cao chất lượng nghiệp vụ của
đội ngũ giáo viên.
Tuy nhiên, thực tiễn vẫn cho thấy những hạn chế cơ bản sau :
Hoạt động đổi mới phương pháp dạy học chưa đạt được bước đột phá,
nhiều nơi, nhiều lúc còn “bình cũ rượu mới”, chưa đem lại chất lượng thực sự
và hiệu quả cao trong dạy học. Công tác đổi mới phương pháp dạy học còn
chậm, hoặc còn ngại tiếp xúc với sự đổi mới, một số giáo viên sử dụng
phương pháp truyền thống một cách thụ động, ngại thay đổi, khó đổi mới,
không phát huy được tinh thần tự học, tích cực chủ động và sáng tạo của học
sinh. Nhiều giáo viên lại chỉ chú trọng kiến thức trong sách giáo khoa mà


3

không quan tâm đến tính thực tiễn trong giảng dạy lý thuyết cũng như thực
hành, việc sử dụng phương tiện dạy học, công nghệ thông tin và các phương
tiện dạy học hiện đại còn chưa nhiều, chưa thường xuyên, nên dẫn đến sử
dụng chưa thành thạo, hiệu quả dạy học chưa cao.
Công tác quản lý về đổi mới phương pháp dạy học ở một số trường
còn hạn chế, phần lớn chỉ dừng lại ở mức chủ trương, chưa đề ra những biện
pháp cụ thể, hiệu quả; chưa chọn lọc được những nội dung thiết thực, trọng
tâm; chưa tìm ra cách thức tổ chức quá trình đổi mới một cách khoa học, hữu
hiệu nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục Trung học phổ
thông. Thậm chí, có không ít trường đã hướng sự chỉ đạo quản lý của mình
chạy theo bệnh thành tích, chạy theo nhu cầu thi đua, xa rời mục đích đào tạo
con người phát triển toàn diện, năng động và sáng tạo.

Hoạt động đổi mới phương pháp dạy học là một nội dung có vai trò, ý
nghĩa quan trọng nhất của giáo viên Trung học phổ thông. Trong những năm
gần đây mỗi nhà trường đã có nhiều cố gắng trong việc đổi mới phương pháp
dạy học với mong muốn tạo nên những bước đột phá trong việc thay đổi cách
dạy, cách học còn lạc hậu, kém hiệu quả đang tồn tại trong nhà trường. Vì vậy
mỗi giáo viên trong nhà trường cần thấy được tầm quan trọng của việc đổi mới
phương pháp dạy học. Trong nhà trường hiện nay, việc dạy học không chỉ chủ
yếu là dạy cái gì mà còn dạy học như thế nào. Đổi mới phương pháp dạy học là
một yêu cầu cấp bách có tính chất đột phá để nâng cao chất lượng dạy học
trong nhà trường.
Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học là một trong những nội dung hoạt
động quan trọng nhất của các trường Trung học phổ thông trong thời gian
qua. Các cấp quản lý coi đây là vấn đề quan trọng có tính chất quyết định tới
chất lượng dạy học trong các nhà trường, việc đổi mới phương pháp dạy học
chịu sự tác động trực tiếp cách thức quản lý của Hiệu trưởng. Vì vậy để đổi


4

mới phương pháp dạy học cần quan tâm đến vấn đề quản lý đổi mới phương
pháp dạy học, đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong việc chỉ đạo hoạt
động dạy học trong nhà trường.
Từ những ý nghĩa quan trọng và thực tiễn nêu trên, tôi lựa chọn đề tài:
“Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở Trung học phổ
thông tại huyện Sóc Sơn - Hà Nội theo tiếp cận năng lực”
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài hướng tới mục tiêu : Đề xuất các biện pháp quản lý đổi mới
phương pháp dạy học ở các trường Trung học phổ thông tại huyện Sóc Sơn Hà Nội theo quan điểm tiếp cận năng lực. Trên cơ sở đó, góp phần thúc đẩy
và nâng cao chất lượng, hiệu quả đổi mới PPDH của người giáo viên đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay và những năm tiếp theo.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Xác định cơ sở lý luận của quản lý hoạt động đổi mới phương pháp
dạy học ở trường Trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực.
3.2. Phân tích thực trạng quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy
học ở các trường Trung học phổ thông tại huyện Sóc Sơn - Hà Nội theo tiếp
cận năng lực.
3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy
học ở các trường Trung học phổ thông tại huyện Sóc Sơn – Hà Nội theo tiếp
cận năng lực.
3.4. Đánh giá kết quả của công tác quản lý hoạt động đổi mới phương
pháp dạy học theo tiếp cận năng lực bằng phương pháp chuyên gia.
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
Công tác quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận
năng lực.


5

Phạm vi đề tài chỉ tập trung vào một địa bàn cụ thể - các trường Trung
học phổ thông tại huyện Sóc Sơn- Hà Nội.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp lý luận
Sử dụng Phương pháp phân tích, tổng hợp lý luận đã được sử dụng để
phân tích và xây dựng cơ sở lý luận của đề tài, làm cơ sở nghiên cứu thực tiễn
quản lí hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở các trường Trung học phổ
thông huyện Sóc Sơn, Hà Nội.
5.2. Phƣơng pháp điều tra
Phương pháp này thể hiện qua việc tác động trực tiếp của người nghiên
cứu vào đối tượng nghiên cứu thông qua câu hỏi điều tra để có những thông
tin cần thiết cho công việc của mình.

5.3. Phƣơng pháp quan sát
Phương pháp quan sát đã được chúng tôi sử dụng để thu thập thông tin
về quá trình giáo dục trên cơ sở tri giác trực tiếp các hoạt động sư phạm
những tài liệu sống về thực tiễn giáo dục từ đó khái quát những qui luật nhằm
chỉ đạo tổ chức quá trình giáo dục được tốt hơn.
5.4. Phƣơng pháp thống kê và xử lý số liệu
Phương pháp thống kê và xử lý số liệu đã được dùng để thu thập số liệu
làm luận cứ chứng minh cho vấn đề của luận văn.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu vận dụng được một cách khoa học, đồng bộ và sáng tạo các biện
pháp đã đề xuất nêu trên thì có thể cải tiến, nâng cao chất lượng công tác
quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở trường Trung học phổ
thông nói chung và trên địa bàn huyện Sóc Sơn nói riêng theo định hướng
đổi mới : tiếp cận năng lực.
7. Đóng góp của luận văn


6

7.1. Về lý luận
Luận văn góp phần xây dựng bổ sung và hoàn thiện lí luận về quản lý
hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực ở trường
THPT. Đồng thời, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số phương pháp
quản lý hiệu qủa cho hoạt động này và xác định rõ vai trò, vị trí và phương
pháp tiến hành hoạt động quản lý đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên
ở trường THPT.
Qua đó dự báo tình hình thực hiện đổi mới phương pháp dạy học trong thời
gian tiếp theo và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt
động đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực ở các trường
THPT.

7.2. Về thực tiễn
Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng cho công tác quản lý hoạt
động đổi mới PPDH theo hướng tiếp cận năng lực ở các trường THPT trong
cả nước.
Góp phần làm rõ thực trạng đổi mới phương pháp dạy học ở các
trường THPT tại huyện Sóc Sơn – Hà Nội. Từ đó đưa ra một số giải pháp
nhằm nâng cao hiệu quả của việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ
thông trên địa bàn thành phố Hà Nội. Qua đó, tìm ra phương pháp dạy và học
cho phù hợp với mục tiêu, nội dung dạy học trong trường THPT hiện nay.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị cũng như các phụ lục và tài
liệu đính kèm, phần nội dung chính của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường
trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực.


7

Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo
tiếp cận năng lực ở các trường trung học phổ thông tại huyện Sóc Sơn – Hà
Nội.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở các
trường trung học phổ thông tại huyện Sóc Sơn – Hà Nội theo tiếp cận năng
lực.


8

NỘI DUNG
CHƢƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ ĐỔI MỚI
PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC
1.1.Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Vấn đề đổi mới PPDH ở trường THPT
Đổi mới Phương pháp dạy học là một vấn đề cấp bách và thường xuyên
được đặt ra đối với giáo dục nói chung và giáo dục Trung học phổ thông nói
riêng, nhằm góp phần không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo. Do đó trong
lĩnh vực giáo dục, đổi mới Phương pháp dạy học vẫn luôn là một vấn đề được đề
cập và bàn luận rất sôi nổi từ nhiều thập kỷ qua. Các nhà nghiên cứu Phương
pháp dạy học đã không ngừng nghiên cứu, tiếp thu những thành tựu mới của lí
luận dạy học hiện đại để đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của nhân loại.
Phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm đã bắt nguồn từ thế kỷ thứ 18
với nhà giáo dục, triết gia Pháp nổi tiếng Jean-Jacques Rousseau, tiếp đến là sự
đóng góp của các nhà giáo dục Pestalozzi, Francis, Parker, Ovide, Decroly và
Maria Montessori. Đến cuối thế kỷ XX, quan điểm “lấy người học làm trung
tâm” đã được định hình một cách rõ ràng trong giáo dục của thế giới, và được
hiểu là sẽ thay thế cho quan điểm “lấy thầy giáo làm trung tâm”; định hướng đổi
mới Phương pháp dạy học đã được thống nhất theo tư tưởng tích cực hóa hoạt
động học tập của học sinh dưới sự tổ chức hướng dẫn của giáo viên, phương
pháp này đòi hỏi học sinh tự giác chủ động tìm tòi, phát hiện, giải quyết nhiệm
vụ nhận thức và ý thức vận dụng linh hoạt, sáng tạo các kiến thức kỹ năng đã thu
nhận được. Đối với việc dạy học ở trường Trung học phổ thông thì quan điểm
này càng đúng vì không ai có thể thay thế người học trong việc nắm các phương


9

tiện giao tiếp và sử dụng chúng trong việc thực hiện giao tiếp bằng chính năng
lực giao tiếp của mình.

Như vậy có thể nói, việc nghiên cứu về đổi mới Phương pháp dạy học và
công tác quản lý việc dạy học ở các nước đã có những thành quả quan trọng,
đóng góp vào trào lưu cải cách giáo dục hiện đại.
Ở Việt Nam có nhiều nhà giáo dục đã nghiên cứu Phương pháp dạy học
phát huy tính tích cực, độc lập của học sinh trong các giáo trình giáo dục học
hoặc trên tạp chí nghiên cứu giáo dục như Đặng Vũ Hoạt, Nguyễn Ngọc Bảo,
Nguyễn Ngọc Quang, Thái Duy Tuyên, Đặng Thành Hưng,…Bộ giáo dục và
đào tạo đưa ra nhiều văn bản về việc đổi mới Phương pháp dạy học, tổ chức
nhiều đợt tập huấn về đổi mới Phương pháp dạy học cho giáo viên trong cả
nước được tiến hành ở tất cả các tỉnh, thành phố.
Liên quan đến nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy học, tác giả
Nguyễn Ngọc Quang xác định: “Dạy học và giáo dục trong sự thống nhất là
hoạt động trung tâm của nhà trường”, “Quản lý nhà trường thực chất là quản
lý quá trình lao động sư phạm của thầy…”.
Trần Bá Hoành, Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách
giáo khoa, Nhà xuất bản Đại học sư phạm. Trần Kiểm (2013), Những vấn đề
cơ bản của khoa học quản lý giáo dục, NXB ĐHSP Hà Nội. Phạm Thành
Nghị (2013), Tâm lý học giáo dục, NXB ĐHQG Hà Nội...
Một số luận văn thạc sỹ quan tâm tới đề tài nhằm nâng cao chất lượng
dạy học ở các trường trung học phổ thông tại một số địa phương như : Biện
pháp quản lý hoạt động dạy học đối với các trường Trung học phổ thông
huyện Thường Tín, Hà Tây - Nguyễn Thị Thúy Phương, ĐH Giáo dục, 2007;
Thực trạng và biện pháp quản lý việc đổi mới phương pháp giảng dạy ở các
trường trung học phổ thông quận 6, thành phố Hồ Chí Minh - Bùi Hồng
Dung, ĐHSP TP Hồ Chí Minh, 2010…


10

Tóm lại, các tác giả Việt Nam cũng như nước ngoài đã tập trung nghiên

cứu về Phương pháp dạy học và quản lý hoạt động dạy học, đã đưa ra được
một số giải pháp quản lý hoạt động giảng dạy cũng như quản lý việc đổi mới
Phương pháp dạy học ở nhà trường tốt hơn, hiệu quả hơn. Những biện pháp
đưa ra theo hướng “lấy người học làm trung tâm” nhằm phát huy tính tích cực
và chủ động của người học, trong đó tập trung vào việc giải quyết các mục
tiêu, nội dung, chức năng và các biện pháp quản lý hoạt động dạy học trong
nhà trường Trung học phổ thông. Điều này cho thấy quản lý hoạt động dạy
học nói chung và quản lý hoạt động đổi mới Phương pháp dạy học nói riêng
ở các trường Trung học phổ thông thực sự là vấn đề quan trọng đã được quan
tâm và cần được tiếp tục nghiên cứu.
Các công trình trên đã nghiên cứu nhiều vấn đề, nhiều mặt của việc đổi
mới phương pháp, nội dung, mục tiêu, cơ sở vật chất mà ít bàn về vấn đề
quản lý, những vấn đề cụ thể về tổ chức thực hiện điều hành và đề xuất các
biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động đổi mới Phương pháp dạy học ở các
trường Trung học phổ thông chưa được đề cập một cách có hệ thống và cụ
thể. Đây cũng là vấn đề đổi mới đòi hỏi các nhà quản lý các cấp cần nghiên
cứu, tìm hiểu nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhất.
Mặt khác, việc nghiên cứu để cụ thể hóa tại một địa phương với những
đặc điểm riêng, đặc thù như địa bàn huyện Sóc Sơn, Hà Nội chưa có tác giả
nào đề cập. Do vậy, vấn đề thiết thực mà tôi đặt ra ở luận văn này là tìm hiểu
thực trạng việc thực hiện và quản lý việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy
học ở các trường Trung học phổ thông huyện Sóc Sơn, Hà Nội, từ đó đề xuất
một số giải pháp quản lý phù hợp, mang tính khả thi đối với một bối cảnh
nhất định và cần thiết để góp phần cải thiện chất lượng dạy học ở trường các
trường trung học phổ thông huyện Sóc Sơn, Hà Nội.


11

Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy, vấn đề lý luận về đổi mới Phương

pháp dạy học đã được đặt ra từ lâu, đã có nhiều nhà nghiên cứu đề cập đến.
Là người đi sau, chúng tôi kế thừa những thành tựu đi trước và tiếp tục phát
triển những thành tựu ấy, cả về phương diện lý thuyết lẫn vận dụng thực tiễn
vào quá trình đổi mới PPDH ở huyện Sóc Sơn trong giai đoạn hiện nay. Hơn
nữa, vấn đề này chưa được nhiều giáo viên nghiên cứu, nên tôi quyết điịnh
nghiên cứu và làm rõ vấn đề này tại huyện Sóc Sơn.
1.1.2. Vấn đề quản lý hoạt động đổi mới PPDH ở trường THPT theo
tiếp cận năng lực
Ngày nay sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ. Cùng với xu
thế toàn cầu hoá, phát triển nền kinh tế tri thức đã và đang đặt ra cho ngành
giáo dục những yêu cầu mới nhằm đáp ứng được đòi hỏi của nền kinh tế tri
thức, của toàn cầu hoá. Các xu thế đổi mới giáo dục là tất yếu của lịch sử, mà
một trong những xu thế quan trọng nhất là xu thế bồi dưỡng, phát triển và
khai thác nguồn tài nguyên tri thức vô hạn của con người, mà đó chính là
năng lực của con người.
Trong nhà trường Trung học phổ thông việc đảm bảo và nâng cao chất
lượng đào tạo là mục tiêu phải đạt được của quá trình dạy học, và quản lý
hoạt động đổi mới PPDH. Đây cũng là công việc chiếm thời gian nhiều nhất
và khó khăn nhất của người cán bộ quản lý. Trên thực tế, đã có nhiều tác giả
quan tâm nghiên cứu hoạt động quản lý đổi mới PPDH dạy học, trong đó có
hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực, để tìm ra
những biện pháp quản lý tốt hơn trong giáo dục nhà trường.
Trên thế giới và ở Việt Nam đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về
hoạt động quản lý đổi mới PPDH và đổi mới PPDH theo tiếp cận năng lự
. Vào cuối thế


12

kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, trên cơ sở lí luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, các

nhà nghiên cứu đã đi sâu nghiên cứu về vai trò và trách nhiệm của đội ngũ
cán bộ quản lý trong việc quản lý hoạt động đổi mới Phương pháp dạy học
trong nhà trường. P.V.Zimin, M.I.Konđakốp, N.I.Saxerđôtôp đã đi sâu nghiên
cứu công tác quản lý hoạt động giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem
đây là khâu then chốt trong công tác quản lý.
Trong lĩnh vực quản lý đã có nhiều nghiên cứu của các nhà khoa học,
nhà giáo dục Việt Nam về quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy và học,
có thể kể đến những tác phẩm : Những bài giảng về quản lý trường học,Hà Sĩ
Hồ (l987); Những vấn đề cốt yếu của quản lý, Nguyễn Đăng Dậu, Nguyễn
Mạnh Quân (1993); Những khái niệm cơ bản về lí luận quản lý Giáo dục,
Nguyễn Ngọc Quang (1989); Quản lý giáo dục và trường học, Trần Kiểm
(1997)…
Đồng thời, có thể kể đến các công trình nghiên cứu, các bài viết của các
tác giả Việt Nam xung quanh vấn đề này như : Đặng Quốc Bảo, Nguyễn
Quốc Chí, Đặng Thành Hưng, Nguyễn Đức Chính, Trần Khánh Đức, Đặng
Xuân Hải, Nguyễn Trọng Hậu, Đặ

, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Phạm

Quang Sáng, Bùi Đức Thiệp, Phạm Viết Vượng ... Một số

Phạ

“Chất lượng giáo dục và vấn đề đào tạo giáo viên”, Kỷ

yếu Hội thảo khoa họ
Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Nguyễn Đức Chính, “Chuẩn và chuẩn hoá trong giáo
dục-Những vấn đề lí luận và thực tiễn”, Tham luận Hội thảo “Chuẩn và
Chuẩn hoá trong giáo dục - Những vấn đề lí luận và thực tiễn-Hà Nộ
ồ Viết Lương (2005), Chuẩn quốc gia về

giáo dục phổ thông - thách thức lớn trong lí luận chương trình dạy học của
giáo dục hiện đại, Kỷ yếu Hội thảo chuẩn và chuẩn hoá trong giáo dục -


13

Những vấn đề lí luận và thực tiễn, Viện Chiến lược và Chương trình giáo
dục...
ả: Vũ Văn Huy

nghiên

”Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên trường trung
học phổ thông Hải An Thành phố Hải Phòng đáp ứng chuẩn nghề nghiệp”;
Đặng Hồng Cường "Biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề
nghiệp ở Trường trung học phổ thông Việt Bắc, tỉnh Lạng Sơn" ; đề tài: “ Một
số giải pháp nâng cao năng lực dạy học của đội ngũ giáo viên trường THCS
Khánh Bình đến năm 2015” của tác giả Nguyễn Long Giao. Nghiên cứu về
đội ngũ giáo viên tiểu họ

, đã có một số

: đề tài: " Phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học huyện Ý Yên, tỉnh Nam
Định đáp ứng yêu cầu Chuẩn nghề nghiệp GVTH" của tác giả Nguyễn Mạnh
Tuân, hay đề tài: "Biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học cho giáo
viên THPT Tỉnh Nam Định đáp ứng Chuẩn nghề nghiệp" của tác giả Dương
Thị Minh Hiền… Những công trình nghiên cứu đó đã cho tôi thêm những
kinh nghiệm quý báu trong việc hoàn thiện luận văn của mình. Hơn nữa, việc
quản lý đổi mới Phương pháp dạy học thực sự là vấn đề quan trọng đã được
quan tâm nghiên cứu và cần được tiếp tục nghiên cứu.

1.2. Phƣơng pháp dạy học và vấn đề đổi mới phƣơng pháp dạy học
1.2.1.Phương pháp dạy học
1.2.1.1. Các quan niệm tiêu biểu về PPDH
Phương pháp dạy học là một trong những thành tố quan trọng nhất của
quá trình dạy học. Cùng một nội dung như nhau, nhưng bài học có để lại
những dấu ấn sâu đậm trong tâm hồn của các em học sinh hay không, có làm
cho các em yêu thích những vấn đề đã học và biết vận dụng chúng một cách
năng động, sáng tạo để giải quyết các vấn đề bức xúc của cuộc sống hay
không là tuỳ thuộc vào PPDH của giáo viên.


14

Có nhiều cách hiểu khác nhau về PPDH, song tựu trung lại có thể hiểu
dưới ba dạng sau đây:
+ Theo quan điểm điều khiển học, PPDH là cách thức tổ chức hoạt động
nhận thức của học sinh và điều khiển hoạt động này.
+ Theo quan điểm logich, PPDH là những thủ thuật logich được sử dụng
để giúp học sinh nắm kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo một cách tự giác.
+ Theo bản chất của nội dung, PPDH là sự vận động của nội dung dạy học.
Mặc dù chưa có ý kiến thống nhất về PPDH, các tác giả đều thừa nhận
rằng, PPDH có những dấu hiệu đặc trung sau đây:
+ Nó phản ảnh sự vận động của quá trình nhận thức của học sinh nhằm
đạt được mục đích đặt ra.
+ Phản ảnh sự vận động của nội dung đã được nhà trường quy định.
+ Phản ảnh cách thức thông tin giữa thầy và trò.
+ Phản ảnh cách thức điều khiển hoạt động nhận thức: kích thích và
xây dựng động cơ, tổ chức hoạt động nhận thức và kiểm tra, đánh giá kết
quả hoạt động.
Thấy rõ tầm quan trọng của PPDH trong việc đào tạo con người năng

động, sáng tạo, những phẩm chất và nhân cách mà xã hội hiện đại xem là điều
kiện tồn tại của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc, thời gian qua chúng ta đã có nhiều
cố gắng trong việc quản lý việc đổi mới PPDH. Nhưng thực tiễn bên cạnh
những kết quả đạt được, nhà trường vẫn vận động chậm chạp, phần lớn các
thầy cô giáo vẫn dạy theo phương pháp cũ: thầy đọc trò ghi, thầy chiếu trò
chép thỉnh thoảng có vấn đáp, còn các phương pháp tích cực, sáng tạo mà ta
mong muốn trở thành những phương pháp chủ đạo của nhà trường chưa trở
thành hiện thực.
1.2.1.2. Khái niệm phương pháp dạy học
Phương pháp dạy học là tổ hợp cách thức hoạt độn g của thầy và trò