ĐẠI CƯƠNG VỀ HỆ NỘI TIẾT,THS.BS.NGUYÊN PHÚC HẬU, ĐẠI HOC Y DƯỢC TP HỒ CHÍ MINH

ĐẠI CƯƠNG VỀ HỆ NỘI TIẾT
 Ths. Bs. Nguyễn Phúc Hậu
 Phó Chủ Nhiệm BM Sinh lý học
 ĐẠI HỌC Y DƯC TP HCM





Chức năng của các cơ quan, bộ phận trong
cơ thể được điều hòa bởi hai hệ thống:
1. Hệ thần kinh
2. Hệ nội tiết.
Hệ thần kinh điều hòa chức năng bằng các
xung động thần kinh
Hệ nội tiết thực hiện sự điều hòa thông qua
các sản phẩm của nó, gọi là hormon.


Chức năng hệ nội tiết là:
1. Kiểm soát các quá trình chuyển hóa khác
nhau của cơ thể diễn ra trong tế bào
2. Quá trình vận chuyển vật chất qua màng
tế bào
3. Hoạt động tế bào như phát triển và bài
tiết


Có nhiều mối liên quan giữa hệ nội tiết và
thần kinh
Sự bài tiết các hormon là do đáp ứng với các

kích thích thần kinh tương ứng
1. Tuyến yên
2. Tủy thượng thận.


Tuyến nội tiết là các tuyến không có ống
dẫn xuất
Hormon của nó thấm trực tiếp qua hệ mao
mạch đổ thẳng vào máu,
Tuyến ngoại tiết, là các tuyến có ống dẫn
xuất, chất bài tiết được đổ vào một cơ quan
nhất đònh, như tuyến tụy ngoại tiết.



Hệ nội tiết không có tính liên tục về mặt giải
phẫu học như các hệ : tuần hoàn, hô hấp,
tiêu hóa
Các tuyến nội tiết nằm rải rác trong cơ thể,
như tuyến yên, tuyến giáp, tuyến cận giáp,
tuyến thượng thận, tuyến tụy nội tiết, tuyến
sinh dục.



Ngoài ra các cơ quan cũng có chức năng nội
tiết như :
-Vùng dưới đồi
-Các đầu tận cùng của các sợi thần kinh,
-ng tiêu hóa

-Thận
-Tâm nhó


Hormon là sản phẩm được bài tiết bởi hệ nội
tiết, phân biệt hai loại hormon
Hormon toàn thể:
Bài tiết bởi các tuyến nội tiết đặc biệt:
- Adrenalin và nor-adrenalin, do tủy thượng
thận bài tiết, đáp ứng với kích thích thần
kinh giao cảm.


Một số ít hormon toàn thể tác dụng đến hầu
hết các tế bào của cơ thể:
Hormon GH của thùy trước tuyến yên làm
phát triển cơ thể
Hormon tuyến giáp thúc đẩy các phản ứng
hóa học của toàn bộ tế bào cơ thể.


Một số hormon chỉ tác dụng trên những tổ
chức đặc hiệu, gọi là tổ chức đích, hay cơ
quan đích:
VD: hormon hướng vỏ thượng thận ACTH
của thùy trước tuyến yên, kích thích tế bào
vỏ thượng thận, gây bài tiết hormon vỏ
thượng thận.

-Hormon tại chỗ:
Hormon được bài tiết ra và chỉ có tác dụng
tại chỗ
VD:Acetylcholin do tận cùng thần kinh cơ
vân, và phó giao cảm bài tiết ra, có tác dụng
dẫn truyền xung động thần kinh qua xináp


Secretin: do vách tá tràng bài tiết vào máu
tới tuyến tụy ngoại, gây bài tiết dòch tụy
Cholecystokinin: bài tiết bởi ruột non, được
vận chuyển tới túi mật làm co túi mật, và tới
tuyến tụy, gây bài tiết các men tiêu hóa
histamin, bradykinin.


Hormon chia làm ba loại:
-

Hormon protein, peptit hay axít amin:

Là các hormon của vùng dưới đồi, tuyến
yên, tuyến cận giáp, tuyến tụy và các
hormon của tủy thượng thận.


-Hormon steroit:
Các hormon này có cấu trúc hóa học là
nhân steroit, xuất phát từ cholesterol.
Đó là các hormon của vỏ thượng thận,

buồng trứng, tinh hoàn và nhau thai.



-Hormon axít amin tyrosin:
Có hai hormon xuất phát từ axít amin
tyrosin, là hai hormon của tuyến giáp có gắn
iốt.
Còn hormon tyrosin của tủy thượng thận
không gắn iốt, nó thuộc loại protein.


Negative feedback


Sự bài tiết hormon được kiểm tra bằng cơ
chế điều hòa ngược âm tính như sau:
Tuyến nội tiết có khuynh hướng là bài tiết
hormon quá mức, hormon sẽ tác dụng mạnh
lên các cơ quan hay tuyến đích.


Các cơ quan đích này sẽ thực hiện chức năng
của nó quá mức bình thường
Tác dụng điều hòa ngược trở về tuyến nội tiết,
gây ra ức chế, làm giảm mức bài tiết của
tuyến.


Yếu tố quan trọng kiểm tra mức bài tiết

hormon là sự hoạt động của cơ quan đích
Khi cơ quan đích tăng hoạt động, sẽ có tác
dụng âm tính trở về đủ mạnh, ức chế sự bài
tiết của tuyến.