giáo an sinh hoc 8 (2015 2016)

Ngày soạn: 16/08/2013
Tiết 1: Bài 1: BÀI MỞ ĐẦU
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này, HS phải:
- Trình bày được mục đích, nhiệm vụ, ý nghĩa của môn học.
- Xác định được vị trí của con người trong tự nhiên.
- Nêu được các phương pháp học tập đặc thù của môn học.
2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng hoạt động nhóm, kĩ năng tư duy phân tích.
3. Thái độ: Có ý thức bảo vệ, giữ gìn vệ sinh cơ thể.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC:Tranh phóng to các hình SGK trong bài.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ.
- Trong chương trình sinh học 7 các em đã học các ngành động vật nào?
- Lớp động vật nào trong ngành ĐVCXS có vị trí tiến hoá cao nhất?
2. Bài mới.
Hoạt động 1: Vị trí của con người trong tự nhiên
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Cho HS đọc thông tin mục 1 SGK.
- Đọc thông tin, trao đổi nhóm và rút
ra kết luận.
? Con người có những đặc điểm nào
khác biệt với động vật thuộc lớp Thú?
- Cá nhân nghiên cứu bài tập.
- GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập  - Trao đổi nhóm và xác định kết luận
SGK.
đúng bằng cách đánh dấu trên bảng
- GV điều khiển HS trao đổi nhóm và phụ: 2, 3, 5, 7, 8.
hướng HS tới các kết luận về vị trí của
con người trong tự nhiên.
- Các nhóm khác trình bày, bổ sung

? Đặc điểm khác biệt giữa người và  Kết luận.
động vật lớp Thú có ý nghĩa gì?
Kết luận:
- Người có những đặc điểm giống thú  Người thuộc lớp Thú.
- Sự khác biệt giữa người và thú chứng tỏ người là động vật tiến hoá nhất, đặc
biệt là biết lao động, có tiếng nói, chữ viết, có tư duy trừu tượng, biết chế tạo
công cụ lao động vào những hoạt động có mục đích  Làm chủ thiên nhiên,
bớt lệ thuộc vào tự nhiên.
Hoạt động 2: Nhiệm vụ của môn Cơ thể người và vệ sinh
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Yêu cầu HS nghiên cứu SGK để trả - Cá nhân nghiên cứu  trao đổi
lời:
nhóm.
? Học bộ môn cơ thể người và vệ sinh - Một vài đại diện trình bày, bổ sung
giúp chúng ta hiểu biết những gì?
để rút ra kết luận.
- GV yêu cầu HS quan sát hình 1.1 - Quan sát tranh + thực tế  trao đổi
1.., liên hệ thực tế để trả lời:
nhóm để chỉ ra mối liên quan giữa bộ
- Hãy cho biết kiến thức về cơ thể môn với khoa học khác: y học, hội
người và vệ sinh có quan hệ mật thiết hoạ, thể thao ...
1


với những ngành nghề nào trong xã
hội?
Kết luận:
- Bộ môn sinh học 8 cung cấp:
+ Những kiến thức về cấu tạo, sinh lí, chức năng của các cơ quan trong cơ thể

người.
+ Mối quan hệ giữa cơ thể với môi trường để đề ra biện pháp phòng chống
bệnh tật, bảo vệ môi trường và rèn luyện thân thể  Bảo vệ cơ thể.
- Kiến thức cơ thể người và vệ sinh có liên quan đến nhiều ngành khoa học
khác: y học, tâm lí học, hội hoạ, thể thao...
Hoạt động 3: Phương pháp học tập bộ môn Cơ thể người và vệ sinh
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Yêu cầu HS nghiên cứu SGK, liên hệ - Cá nhân tự nghiên cứu , trao đổi
các phương pháp đã học môn Sinh học nhóm.
ở lớp dưới để trả lời:
? Nêu các phương pháp cơ bản để học - Đại diện nhóm trình bày, bổ sung để
tập bộ môn?Lấy ví dụ minh hoạ cụ thể. rút ra kết luận.
- HS lấy VD cho từng phương pháp.
Kết luận:
Phương pháp học tập phù hợp:
- Quan sát mô hình, tranh ảnh, tiêu bản, mẫu vật thật ... để hiểu rõ về cấu tạo,
hình thái.
- Thí nghiệm để tìm ra chức năng sinh lí các cơ quan, hệ cơ quan.
- Vận dụng kiến thức để giải thích hiện tượng thực tế, có biện pháp vệ sinh,
rèn
luyện
thânthể.
3. Kiểm tra - Đánh giá:
Trình bày những đặc điểm giống và khác nhau giữa con người và động vật
thuộc lớp Thú? Điều này có ý nghĩa gì?
4. Hướng dẫn học bài:
- Học bài và trả lời câu 1, 2 SGK.
- Kẻ bảng 2 vào vở, ôn lại hệ cơ quan ở động vật thuộc lớp Thú.

2


Ngày soạn: 17/08/2013
CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT VỀ CƠ THỂ NGƯỜI
Tiết 2: Bài 2: CẤU TẠO CƠ THỂ NGƯỜI
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này, HS phải:
- Kể được tên và xác định được vị trí của các cơ quan, hệ cơ quan trong cơ
thể.
- Nắm được chức năng của từng hệ cơ quan.
- Giải thích được vai trò của hệ thần kinh và hệ nội tiết trong sự điều hoà hoạt
động các cq.
2. Kĩ năng:
Rèn kĩ năng quan sát, nhận biết kiến thức, hoạt động nhóm; Rèn tư duy tổng
hợp logic.
3. Thái độ: Giáo dục ý thức giữ gìn bảo vệ cơ thể tránh tác động mạnh vào
một số cơ quan.
II. ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC: Mô hình tháo lắp các cơ quan của cơ thể người.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ.
- Trình bày đặc điểm giống và khác nhau giữa người và thú? Từ đó xác định
vị trí của con người trong tự nhiên.
- Nêu nhiệm vụ của bộ môn Cơ thể người và vệ sinh.
2. Bài mới.
Hoạt động 1: Cấu tạo cơ thể
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV yêu cầu HS quan sát H 2.1 và 2.2, 1. Các phần cơ thể:
kết hợp tự tìm hiểu bản thân để trả lời: - Cá nhân quan sát tranh, tìm hiểu bản

? Cơ thể gồm mấy phần? Kể tên các thân, trao đổi nhóm. Đại diện nhóm
phần đó?
trình bày ý kiến.
? Cơ thể chúng ta được bao bọc bởi cơ + 3 phần: đầu; thân và chân - tay.
quan nào? Chức năng của cơ quan này + Da bảo vệ cơ thể.( tóc, lông, móng là
là gì? Dưới da là cơ quan nào?
các sản phẩm của da.)
? Khoang ngực ngăn cách với khoang + Nhờ cơ hoành.
bụng nhờ cơ quan nào? Những cơ - HS có thể lên chỉ trực tiếp trên mô
quan nào nằm trong khoang ngực, hình tháo lắp các cơ quan cơ thể.
khoang bụng?
2. Các hệ cơ quan:
- 1 HS đọc to thông tin.
- Cho 1 HS đọc to  SGK và trả lời:
- 1 HS trả lời . Rút ra kết luận.
? Thế nào là một hệ cơ quan?
- Nhớ lại kiến thức cũ, kể đủ 7 hệ cơ
? Kể tên các hệ cơ quan ở đv thuộc lớp quan.
Thú?
- Trao đổi nhóm, hoàn thành bảng. Đại
- GV yêu cầu HS trao đổi nhóm để diện nhóm điền kết quả vào bảng phụ,
hoàn thành bảng 2 (SGK) vào phiếu nhóm khác bổ sung  Kết luận.
học tập.
- 1 HS khác chỉ tên các cơ quan trong
- GV thông báo đáp án đúng.
từng hệ trên mô hình.
? Ngoài các hệ cơ quan trên, trong cơ - Các nhóm khác nhận xét.
3

thể còn có các hệ cơ quan nào khác?
( hệ nội tiết, hệ sinh dục)
? So sánh các hệ cơ quan ở người và
thú, em có nhận xét gì?
Bảng 2: Thành phần, chức năng của các hệ cơ quan
Hệ cơ quan
Các cơ quan trong từng
Chức năng của hệ cơ quan
hệ cơ quan
- Hệ vận - Cơ và xương
- Vận động cơ thể.
động
- Miệng, ống tiêu hoá và - Tiếp nhận và biến đổi thức ăn thành
- Hệ tiêu hoá tuyến tiêu hoá.
chất dinh dưỡng, hấp thụ chất dinh
dưỡng cung cấp cho cơ thể.
- Tim và hệ mạch
- Vận chuyển chất dd, oxi tới tế bào
- Hệ tuần
và vận chuyển chất thải, cacbonic từ
hoàn
tế bào đến cơ quan bài tiết.
- Mũi, khí quản, phế - Thực hiện trao đổi khí oxi, khí
quản và 2 lá phổi.
cacbonic giữa cơ thể và môi trường
- Hệ hô hấp
- Thận, ống dẫn nước - Bài tiết nước tiểu.
tiểu, bóng đái
- Tiếp nhận, trả lời kích từ môi
- Hệ bài tiết

- Não, tuỷ sống, dây thần trường, điều hoà hoạt động các cq.
- Hệ thần kinh và hạch thần kinh.
kinh
Kết luận:
1. Các phần cơ thể:
- Cơ thể chia làm 3 phần: đầu, thân và tay - chân.
- Da bao bọc bên ngoài để bảo vệ cơ thể.
- Dưới da là lớp mỡ  cơ và xương (hệ vận động).
- Khoang ngực ngăn cách với khoang bụng nhờ cơ hoành.
+ Khoang ngực gồm: tim, phổi.
+ Khoang bụng gồm: dạ dày, ruột, gan, tụy, thận, bóng đái, cơ quan sinh dục.
2. Các hệ cơ quan: Hệ cơ quan gồm các cơ quan cùng phối hợp hoạt động
thực hiện một chức năng nhất định của cơ thể.
3. Kiểm tra - Đánh giá:
- GV : Yêu cầu HS gọi tên các bộ phận của cơ thể trên mô hình.
4. Hướng dẫn học bài:
- Học bài và trả lời câu 1, 2 SGK.
- Ôn lại cấu tạo tế bào thực vật. Đọc trước bài mới.

4


Ngày soạn: 18/08/2013
Tiết 3: Bài 3: TẾ BÀO
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này, HS phải:
- Trình bày được các thành phần cấu trúc cơ bản của tế bào.
- Phân biệt được chức năng từng cấu trúc của tế bào.
- Chứng minh được tế bào là đơn vị chức năng của cơ thể.
2. Kĩ năng:

- Rèn kĩ năng quan sát tranh, mô hình để tìm kiến thức.
- Rèn tư duy suy luận logic, kĩ năng hoạt động nhóm.
3. Thái độ: Giáo dục ý thức học tập, lòng yêu thích bộ môn.
II. ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC: Tranh phónng to hình 3.1 SGK.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ:
- Kể tên các hệ cơ quan và chức năng của mỗi hệ cơ quan trong cơ thể?
- Tại sao nói cơ thể là một khối thống nhất? Sự thống nhất của cơ thể do đâu?
Lấy 1 VD chứng minh?
2. Bài mới: Cơ thể dù đơn giản hay phức tạp đều được cấu tạo từ đơn vị nhỏ
nhất là tế bào.
Hoạt động 1: Cấu tạo tế bào
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Yêu cầu HS quan sát H 3.1 và cho - Quan sát kĩ H .1 và ghi nhớ kiến
biết cấu tạo một tế bào điển hình.
thức.
- Treo tranh H 3.1 phóng to để HS gắn
chú thích.
- 1 HS gắn chú thích. Các HS khác
nhận xét, bổ sung.
Kết luận: Cấu tạo tế bào gồm phần:
- Màng sinh chất.
- Chất tế bào gồm: lưới nội chất, Ribôxôm, ti thể, bộ máy Golgi, trung thể.
- Nhân: NST và nhân con.
Hoạt động 2: Chức năng của các bộ phận trong tế bào
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV yêu cầu HS nghiên cứu bảng 3.1 - Cá nhân nghiên cứu bảng và ghi nhớ
để ghi nhớ chức năng các bào quan kiến thức.

trong tế bào.
- Màng sinh chất có lỗ màng giúp TB
- Màng sinh chất có vai trò gì? Tại trao đổi chất với MT trong cơ thể và
sao?
MT ngoài.
- Lưới nội chất có vai trò gì trong hoạt - Lấy từ ti thể.
động sống của tế bào?
- Vì nhân điều khiển mọi hoạt động
- Năng lượng cần cho các hoạt động sống của tế bào.
lấy từ đâu?
Dựa vào bảng để trả lời.
- Tại sao nói nhân là trung tâm của tế
bào?
- Hãy giải thích mối quan hệ thống
nhất về chức năng giữa màng, chất tế
5


bào và nhân?
Hoạt động 3: Thành phần hoá học của tế bào
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Yêu cầu HS nghiên cứu SGK và trả lời - HS dựa vào  SGK để trả lời.
câu hỏi:
+ Chất vô cơ và chất hữu cơ.
- Cho biết thành phần hoá học chính
của tế bào?
+ Các nguyên tố hoá học đó đều có
- Các nguyên tố hoá học cấu tạo nên tế trong tự nhiên.
bào có ở đâu?

+ Ăn đủ chất để xây dựng tế bào giúp
- Tại sao trong khẩu phần ăn mỗi cơ thể phát triển tốt.
người cần có đủ prôtêin, gluxit, lipit,
vitamin, muối khoáng và nước?
Kết luận:
- Tế bào là một hỗn hợp phức tạp gồm nhiều chất hữu cơ và vô cơ.
- Chất hữu cơ : + Prôtêin: C, H, O, N, S, P.
+ Gluxit: C, H, O
+ Lipit: C, H, O (tỉ lệ thay đổi tuỳ loại)
+ Axit nuclêic:
ADN, ARN.
- Chất vô cơ: Muối khoáng chứa Ca, Na, K, Fe ... và nước.
Hoạt động 4: Hoạt động sống của tế bào
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Yêu cầu HS nghiên cứu kĩ sơ đồ H - Nghiên cứu kĩ H 3.2 trao đổi nhóm,
3.2 SGK để trả lời câu hỏi:
thống nhất câu trả lời.
- Cơ thể và môi trường có mối quan hệ + Cơ thể lấy từ môi trường ngoài oxi,
với nhau như thế nào?
chất hữu cơ, nước, muối khoáng cung
- Kể tên các hoạt động sống diễn ra cấp cho tế bào trao đổi chất tạo năng
trong tế bào.
lượng cho cơ thể hoạt động và thải
- Hoạt động sống của tế bào có liên cacbonic, chất bài tiết.
quan gì đến hoạt động sống của cơ + HS rút ra kết luận.
thể?
- 1 HS đọc kết luận SGK.
- Qua H 3.2 hãy cho biết chức năng
của tế bào là gì?

Kết luận:
- Hoạt động của tế bào gồm: trao đổi chất, lớn lên, phân chia, cảm ứng.
- Hoạt động sống của tế bào liên quan đến hoạt động sống của cơ thể:
+ Trao đổi chất của tế bào: lấy nước, muối khoáng, ôxi, chất hữu cơ từ MT
ngoài để cung cấp cho cơ thể hoạt động; thải cacbônic, chất thải ra MT.
+ Sự phân chia tế bào là cơ sở cho sự sinh trưởng và sinh sản của cơ thể
+ Sự cảm ứng của tế bào là cơ sở cho sự phản ứng của cơ thể với môi trường
bên ngoài.
=> Tế bào là đơn vị chức năng của cơ thể.
3. Kiểm tra - Đánh giá:
- Treo tranh câm cấu tạo tế bào gọi học sinh chú thích các bộ phận .
- Vì sao nói tế bào là đơn vị cấu tạo và chức năng của cơ thể?
4. Hướng dẫn học bài:
- Học bài và trả lời câu hỏi 2 (Tr1r- SGK)
- Đọc mục: “ em có biết”
6


- Vẽ sơ đồ cấu tạo tế bào vào vở, học thuộc tên và chức năng.
Ngày soạn: 19/08/2013
Tiết 4: Bài 4: MÔ
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này, HS phải:
- HS trình bày được khái niệm mô.
- Phân biệt được các loại mô chính, cấu tạo và chức năng các loại mô.
2. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng quan sát tranh, khả năng khái quát hoá, hoạt
động nhóm.
II. ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC: Tranh phóng to hình 4.1  4.4 SGK, phiếu
học tập.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:

1. Kiểm tra bài cũ:
- Nêu cấu tạo và chức năng các bộ phận của tế bào?
- Chứng minh tế bào là đơn vị chức năng của cơ thể?
2. Bài mới: VB: Từ câu 2 => Trong cơ thể có rất nhiều tế bào, tuy nhiên xét
về chức năng, người ta có thể xếp loại thành những nhóm tế bào có nhiệm vụ
giống nhau, các nhóm đó gọi chung là mô. Vậy mô là gì? Trong cơ thể ta có
những loại mô nào?
Hoạt động 1: Khái niệm mô
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK và - HS trao đổi nhóm để hoàn thành bài
trả lời:
tập  SGK
- Hãy kể tên những tế bào có hình dạng - Tế bào có hình sao, đĩa, trụ, sợi …
khác nhau mà em biết?
- Để phù hợp với các chức năng khác
- Giải thích vì sao tế bào có hình dạng nhau của các cơ quan khác nhau.
khác nhau?
- HS ghi nhớ thông tin.
- GV phân tích: chính do chức năng
khác nhau mà tế bào phân hoá có hình
dạng, kích thước khác nhau. Sự phân
hoá diễn ra ngay ở giai đoạn phôi.
- HS rút ra kết luận.
- Vậy mô là gì?
Kết luận:
- Mô là một tập hợp các tế bào chuyên hoá có cấu tạo giống nhau, đảm nhiệm
chức năng nhất định.
- Mô gồm: các tế bào và phi bào ( không có cấu trúc tế bào).
Hoạt động 2: Các loại mô.

Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- Phát phiếu học tập cho các nhóm.
1. Mô biểu bì:
- Yêu cầu HS đọc  mục SGK.
- Kẻ sẵn phiếu học tập vào vở.
- Quan sát H 4.1 và nhận xét về sự sắp - Nghiên cứu kĩ hình vẽ kết hợp với 
xếp các tế bào ở mô biểu bì, vị trí, cấu SGK, trao đổi nhóm để hoàn thành vào
7


tạo, chức năng. Hoàn thành phiếu học phiếu học tập của nhóm.
tập.
- Đại diện nhóm báo cáo kết quả, các
- GV treo tranh H 4.1 cho HS nhận xét nhóm khác nhận xét, bổ sung.
kết quả.
2. Mô liên kết:
- Yêu cầu HS đọc  mục I SGK kết - HS trao đổi nhóm, hoàn thành phiếu
hợp quan sát H4.2, hoạt động học tập.
nhóm,hoàn thành phiếu.
- Máu là mô liên kết gồm tế bào và
- GV treo H 4.2 cho HS nhận xét, đặt nhiều phi bào.
câu hỏi:
- Đại diện nhóm báo cáo kết quả, nhận
- Máu thuộc loại mô gì? Vì sao máu xét các nhóm khác.
được xếp vào loại mô đó?
- HS quan sát kĩ H 4.2 để trả lời.
- Mô sụn, mô xương có đặc điểm gì?
Nó nằm ở phần nào?
- GV nhận xét, đưa kết quả đúng.

3. Mô cơ:
- Yêu cầu HS đọc kĩ  mục SGK kết
hợp quan sát H 4. và trả lời câu hỏi:
- Cá nhân nghiên cứu  kết hợp quan
- Hình dạng tế bào cơ vân và cơ tim sát H 4. trao đổi nhóm để trả lời.
giống và khác nhau ở điểm nào?
- Tế bào cơ trơn có hình dạng và cấu - Hoàn thành phiếu học tập của nhóm,
tạo ntn?
đại diện nhóm báo cáo kết quả, các
- GV yêu cầu các nhóm hoàn thành nhóm khác nhận xét, bổ sung.
tiếp vào phiếu học tập.
- GV nhận xét kết quả, đưa đáp án.
4. Mô thần kinh:
- GV yêu cầu HS đọc kĩ  mục 4 kết - Cá nhân đọc kĩ  kết hợp quan sát H
hợp quan sát H 4.4 để hoàn thành tiếp 4.4; trao đổi nhóm hoàn thành phiếu học
nội dung phiếu học tập.
tập theo nhóm.
- Nơron gồm: thân, nhân, sợi nhánh, sợi
? Nêu cấu tạo của nơron?
trục cúc xináp.
- GV nhận xét, đưa kết quả đúng.
- Báo cáo kết quả.
Kết luận
Cấu tạo, chức năng các loại mô

Tên các loại mô
1. Mô biểu bì:
- Biểu bì bao
phủ
- Biểu bì tuyến

Vị trí
Chức năng
- Phủ ngoài da, lót - Bảo vệ, che
trong các cơ quan chở, hấp thụ,
rỗng.
cảm ứng.
- Nằm trong các - Tiết các chất.
tuyến của cơ thể.
2. Mô liên kết:
Có ở khắp nơi Nâng đỡ, liên kết
Mô sợi, mô sụn, như: Dây chằng, các cơ quan hoặc
mô xương, mô đầu xương, bộ là đệm cơ học.
mỡ, mô máu.
xương, mỡ, hệ Cung cấp chất
8

Cấu tạo
Chủ yếu là tế bào,
các tế bào xếp xít
nhau, không có phi
bào.
Chủ yếu là chất phi
bào, các tế bào nằm
rải rác, có them chất
canxi và sụn.


3. Mô cơ.
- Mô cơ vân

- Mô cơ tim
- Mô cơ trơn

tuần hoàn và bạch dinh dưỡng
huyết.
Co dãn tạo nên
sự vận động của
các cơ quan và
- Hình trụ, gắn vào cơ thể.
xương.
- Hoạt động theo
- Cấu tạo nên ý muốn.
thành tim.
- Hoạt động
- Thành nội quan: không theo ý
ống tiêu hoá, muốn.
mạch máu, bóng - Hoạt động
đái, tử cung …
không theo ý
muốn.

Chủ yếu là tế bào,
phi bào ít. Các tế
bào cơ dài, xếp
thành bó, lớp.
- TB có nhiều nhân,
ít phi bào, có vân
ngang.
- TB phân nhánh,
nhiều nhân, có vân

ngang.
- TB có hình thoi, 2
đầu nhọn, có 1
nhân, không có vân
ngang.
Gồm
TBTK
(nơron) và các
TBTK đệm.
- Nơron có thân nối
với các sợi nhánh và
sợi trục.

Điều hoà và phối
Nằm ở não, tuỷ hợp hoạt động
4. Mô thần kinh: sống, có các dây các cơ quan,
thần kinh chạy đến đảm bảo sự thích
các hệ cơ quan.
ứng của cơ thể
với môi trường.
3. Kiểm tra - Đánh giá:
- Hoàn thành bài tập sau bằng cách khoanh vào câu đúng nhất:
1. Chức năng của mô biểu bì là:
a. Bảo vệ và nâng đỡ cơ thể.
b. Bảo vệ, che chở và tiết các chất.
c. Co dãn và che chở cho cơ thể.
2. Mô liên kết có cấu tạo:
a. Chủ yếu là tế bào có hình dạng khác nhau.
b. Các tb dài, tập trung thành bó.
c. Gồm tế bào và phi bào (sợi đàn hồi, chất nền)

- Hãy xác định các loại mô có trên chiếc chân giò lợn.
4. Hướng dẫn học bài:
- Học bài và làm bài tập 3, 4.
- Chuẩn bị cho bài thực hành.

9


Ngày soạn: 22/08/2013
Tiết 5: Bài 5: THỰC HÀNH: QUAN SÁT TẾ BÀO VÀ MÔ
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này, HS phải:
- Chuẩn bị được tiêu bản tạm thời mô cơ vân.
- Quan sát và vẽ các tế bào trong tiêu bản đã làm sẵn: tế bào niêm mạc miệng
(mô biểu bì), mô sụn, mô xương, mô cơ vân, mô cơ trơn. Phân biệt các bộ
phận chính của tế bào gồm màng sinh chất, tế bào chất và nhân.
- Phân biệt được điểm khác nhau của mô biểu bì, mô cơ, mô liên kết.
2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng sử dụng kính hiển vi, kĩ năng mổ, tách tế bào.
3. Thái độ: Giáo dục ý thức nghiêm túc, bảo vệ máy, vệ sinh phòng học sau
khi làm.
II. CHUẨN BỊ:
- HS: Mỗi tổ 1 con ếch.
- GV: + Kính hiển vi, lam kính, lamen, bộ đồ mổ, khân lau, giấy thấm, kim
mũi mác.
+ 1 ếch đồng sống hoặc bắp thịt ở chân giò lợn.
+ Dung dịch sinh lí 0,65% NaCl, ống hút, dung dịch axit axetic 1%.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
Hoạt động 1: Nêu yêu cầu của bài thực hành
- GV gọi 1 HS đọc phần mục tiêu của bài thực hành.
- GV nhấn mạnh yêu cầu quan sát và so sánh các loại mô.

Hoạt động 2: Làm tiêu bản và quan sát tế bào mô cơ vân
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV treo bảng phụ viết sẵn nội dung - Đọc cách tiến hành thí nghiệm: làm
các bước làm tiêu bản.
tiêu bản SGK.
- Lưu ý: dùng kim mũi nhọn khẽ rạch - Các nhóm tiến hành làm tiêu bản
bao cơ theo chiều dọc bắp cơ, dùng như hướng dẫn, yêu cầu:
kim mũi mác gạt nhẹ các tế bào cơ vào + Lấy sợi thật mảnh.
lam kính.
+ Không bị đứt.
- Phân công các nhóm thí nghiệm.
+ Rạch bắp cơ phải thẳng.
- GV hướng dẫn cách đặt tế bào mô cơ + Đậy lamen không có bọt khí.
vân lên lam kính và đặt lamen lên lam - Các nhóm nhỏ axit axetic 1%, hoàn
kính.
thành tiêu bản đặt trên bàn để GV
- Nhỏ 1 giọt axit axetic 1% vào cạnh kiểm tra.
lamen, dùng giấy thấm hút bớt dd sinh - Các nhóm điều chỉnh kính, lấy ánh
lí để axit thấm dưới lamen.
sáng để nhìn rõ mẫu.
- Kiểm tra các nhóm, giúp đỡ nhóm - Đại diện các nhóm quan sát đến khi
yếu.
nhìn rõ tế bào.
- GV kiểm tra kết quả quan sát của HS,
tránh nhầm lẫn hay mô tả theo SGK.
Hoạt động 3: Quan sát tiêu bản các loại mô khác
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
10

- GV phát tiêu bản cho các nhóm, yêu
cầu HS quan sát các mô và vẽ hình vào
vở.
- GV treo tranh các loại mô để HS đối
chiếu.

- Các nhóm đặt tiêu bản, điều chỉnh
kính để quan sát rõ. Các thành viên
lần lượt quan sát, vẽ hình và đối chiếu
với hình vẽ SGK và hình trên bảng.
- Các nhóm đổi tiêu bản cho nhau để
lần lượt quan sát 4 loại mô. Vẽ hình
- GV yêu cầu các nhóm trình bày kết vào vở.
quả và giải đáp các thắc mắc của HS.
3. Kiểm tra - Đánh giá:
- GV nhắc nhở HS thu dọn, vệ sinh ngăn nắp, trật tự.
- Trả lời câu hỏi: Làm tiêu bản cơ vân, em gặp khó khăn gì? Em đã quan sát
được những loại mô nào? Nêu sự khác nhau về đặc điểm cấu tạo loại mô: mô
biểu bì, mô liên kết, mô cơ.
4. Hướng dẫn học bài:
Mỗi HS viết 1 bản thu hoạch theo mẫu SGK; Ôn lại kiến thức về mô thần
kinh.

Ngày soạn: 26/08/2013
Tiết 6: Bài 6: PHẢN XẠ
11

I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này, HS phải:
- Trình bày được cấu tạo và chức năng cơ bản của nơron.
- Chỉ rõ 5 thành phần của 1 cung phản xạ và đường dẫn truyền xung thần kinh
trong cung phản xạ.
- Phân biệt được cung phản xạ với vòng phản xạ.
2. Kĩ năng: Quan sát, phân tích, so sánh đường đi của cung phản xạ và vòng
phản xạ.
II. ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC:
- Tranh phóng to hình 6.1 Nơron; H6.2 Cung phản xạ.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ: Thu báo cáo của HS ở giờ trước.
2. Bài mới:
Hoạt động 1: Cấu tạo và chức năng của nơron
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV yêu cầu HS nghiên cứu  mục - HS nghiên cứu thông tin, quan sát
SGK kết hợp quan sát H 6.1 và trả lời hình vẽ và ghi nhớ chú thích.
câu hỏi:
- HS thảo luận và trả lời câu hỏi.
? Nêu thành phần cấu tạo của mô TK.
? Mô tả cấu tạo 1 nơron điển hình?
- HS nhận xét, nêu cấu tạo, chức năng
? Nơron có chức năng gì?
nơron.
? Có nhận xét gì về hướng dẫn truyền
xung thần kinh ở nơron cảm giác và
nơron vận động ? ( ngược chiều nhau) - Nghiên cứu tiếp SGK để trả lời các
- GV treo tranh cho HS nhận xét, rút ra câu hỏi.
kết luận

- HS điền kết quả. Các nhóm khác
- Cho HS nêu khái niệm tính cảm ứng, nhận xét.
tính dẫn truyền.
- GV chỉ trên tranh chiều lan truyền - 3 loại.
xung thần kinh trên hình 6.1 và 6.2
? Dựa vào chức năng dẫn truyền,
người ta chia nơron thành mấy loại?
Kết luận:
- Cấu tạo nơron gồm:
+ Thân: chứa nhân, xung quanh có tua ngắn (sợi nhánh).
+ Tua dài (sợi trục): có bao miêlin, tận cùng phân nhánh có cúc xináp.
- Chức năng: Cảm ứng và dẫn truyền.
- Các loại nơron: Nơron hướng tâm (nơron cảm giác); Nơron trung gian
(nơron liên lạc); Nơron li tâm (nơron vận động).
Hoạt động 2: Cung phản xạ
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV cho VD về phản xạ: tay chạm vào 1. Phản xạ:
vật nóng thì rụt lại, thức ăn vào miệng - Trao đổi nhóm và rút ra ĐN phản
thì tiết nước bọt. - Phản xạ là gì?
xạ.
- Hiện tượng cảm ứng ở thực vật (chạm
tay vào cây trinh nữ, lá cây cụp lại) có - Không vì thực vật không có hệ thần
12


phải là phản xạ không?

kinh, đó chỉ là sự thay đổi về sự
trương nước của các tế bào gốc lá.

- Thế nào là 1 cung phản xạ?
2. Cung phản xạ:
- GV yêu cầu HS quan sát H 6.2 và trả -  SGK.
lời câu hỏi SGK mục lệnh.
- Tự rút ra kết luận.
- GV nêu vai trò từng thành phần.
- GV cho HS quan sát H 6.2
- Xung thần kinh được dẫn truyền như - Dựa vào H 6.2, lưu ý đường dẫn
thế nào?
truyền để trả lời.
3. Vòng phản xạ:
- Hãy giải thích phản xạ kim châm vào - Kim ( kích thích)  Cơ quan thụ
tay, tay rụt lại?
cảm (da)  Tuỷ sống ( phân tích) 
- Bằng cách nào trung ương thần kinh Cơ ở ngón tay co  Tay rụt lại.
có thể biết được phản ứng của cơ thể đã - HS theo dõi, ghi nhớ thông tin.
đáp ứng kích thích chưa? GV dẫn sắt
tới: Cung phản xạ có đường liên hệ
ngược tạo thành vòng phản xạ.
- Quan sát H 6.3
- GV đưa VD về vòng phản xạ và giải
thích trên sơ đồ H 6.3
- Đọc  nêu khái niệm vòng phản xạ.
- Gv yêu cầu HS đọc  mục 3
- 1 HS đọc kết luận cuối bài.
- Khái niệm vòng phản xạ?
Kết luận:
- Phản xạ: là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường ngoài
hoặc môi trường trong dưới sự điều khiển của hệ thần kinh.
- Cung phản xạ gồm:

Cq thụ cảm nơron hướng tâm
Trung ương TK nơron li tâm
Cq phản
ứng
( da)
(cơ, tuyến
…)
- Vòng phản xạ bao gồm cung phản xạ và luồng thần kinh phản hồi. Ý nghĩa:
giúp cơ thể phản ứng chính xác với kích thích của môi trường.
3. Kiểm tra - Đánh giá:
- Cho HS dán chú thích vào sơ đồ câm H 6.2 và nêu chức năng của các bộ
phận trong cung phản xạ.
- Trả lời câu 1, 2 SGK.
- So sánh cung phản xạ và vòng phản xạ:
Cung phản xạ
- Chi phối 1 phản ứng
- Mang tính chất đơn giản hơn, thường
chỉ được hình thành bởi 3 nơron:
hướng tâm, trung gian, li tâm.
- Xảy ra nhanh, thời gian ngắn.
- Mang tính chất bản năng nhưng
không có luồng thông báo ngược.
13

Vòng phản xạ
- Chi phối nhiều phản ứng.
- Mang tính chất phức tạp hơn. Do sự
kết hợp của nhiều cung phản xa. Nên
số nơron hướng tâm, trung gian và ly
tâm tham gia nhiều hơn.

- Xảy ra chậm hơn, thời gian kéo dài
hơn.


- Có thể có sự tham gia của ý thức
nhưng có luồng thông báo ngược,
thường có các hoạt động phối hợp của
các cơ và kết quả thường chính xác
hơn.
- Có sự tham gia của 3 loại nơron.
- Giúp cơ thể phản ứng với các kích thích của môi trường.
4. Hướng dẫn học bài:
- Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2 SGK.
- Vẽ sơ đồ cung phản xạ H 6.2 và chú thích.
- Đọc mục “ Em có biết?”
- Đọc trước bài mới.

14


Ngày soạn: 01/09/2013
CHƯƠNG II: VẬN ĐỘNG
Tiết 7: Bài 7: BỘ XƯƠNG
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này, HS phải:
- HS trình bày được các thành phần chính của bộ xương và xác định được vị
trí các xương chính ngay trên cơ thể mình.
- Phân biệt được các loại xương, các loại khớp xương, nắm vững cấu tạo khớp
động.
- Giải thích được sự phù hợp giữa cấu tạo và chức năng của các xương.

2. Kĩ năng: quan sát, so sánh các loại xương trên hình vẽ.
3. Thái độ: Giáo dục ý thức luyện tập đối với bộ xương; ý thức giữ gìn, bảo
vệ bộ xương của bản thân.
II. ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC:
Tranh phóng to hình 7.1- 7.4 SGK, mô hình bộ xương.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ:
Phản xạ là gì? Cho 1 ví dụ và phân tích đường đi của xung thần kinh trong
phản xạ đó.
2. Bài mới:
Hoạt động 1: Các thành phần chính của bộ xương
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV yêu cầu HS quan sát H 7.1, thảo - Quan sát kĩ H 7.1 H 7.2; 7.3, đọc
luận nhóm và trả lời câu hỏi:
thông tin SGK, thảo luận nhóm để trả
- Bộ xương gồm mấy phần?Nêu đặc lời câu hỏi.
điểm của mỗi phần?
- 3 phần: xương đầu, x. thân và x. chi.
- Tìm hiểu điểm giống và khác nhau - Giống: có các thành phần tương
giữa xương tay và xương chân?
ứng.
- Vì sao có sự khác nhau đó?
- Khác: về kích thước, cấu tạo đai vai
- Từ những đặc điểm của bộ xương hãy và đai hông, xương tay và chân.
cho biết bộ xương có chức năng gì?
- Sự khác nhau là do tay thích nghi
với quá trình lao động, chân thích
nghi với dáng đứng thẳng.
Kết luận:

- Cấu tạo bộ xương chia 3 phần:
+ Xương đầu gồm xương sọ và xương mặt. Xuất hiện lồi cằm liên quan
đến ngôn ngữ.
+ Xương thân gồm cột sống; xương sườn (10 đôi gắn vào cột sống, 2 đôi
tự do) và xương
ức  lồng ngực.
+ Xương chi gồm xương đai và xương chi ( xương chi trên và xương chi
dưới)
- Chức năng:
+ Tạo nên bộ khung giúp cơ thể có hình dạng nhất định.
+ Làm chỗ bám vững chắc cho cơ  cơ thể vận động được.
+ Bảo vệ các nội quan trong cơ thể.
15


=> Bộ xương người thích nghi với quá trình lao động và đứng thẳng.
Hoạt động 2: Phân biệt các loại xương(giảm tải)
Hoạt động 3: Các khớp xương
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV yêu cầu HS tìm hiểu thông tin - HS nghiên cứu thông tin SGK.
mục III và trả lời câu hỏi:
- Khớp xương là nơi tiếp giáp giữa
- Thế nào gọi là khớp xương?
các đầu xương.
- Có mấy loại khớp?
- Có 3 loại khớp.
- GV yêu cầu HS quan sát H 7.4 và cho
biết:
- Quan sát kĩ H 7.4, trao đổi nhóm và

- Dựa vào khớp đầu gối, hãy mô tả 1 rút ra kết luận.
khớp động?
- Khớp động cử động dễ dàng, khớp
- Khả năng cử động của khớp động và bán động cử động hạn chế. Vì khớp
khớp bán động khác nhau như thế động có dịch khớp, dây chằng.
nào? Vì sao có sự khác nhau đó?
- Giữa 2 đầu xương là đĩa sụn.
- Nêu đặc điểm của khớp bất động?
- Khớp động, khớp bán động, giúp
- Trong bộ xương người, loại khớp nào con người vận động và lao động.
chiếm nhiều nhất ? Điều đó có ý nghĩa
gì đối với hoạt động của con người ?
Kết luận:
- Khớp xương là nơi hai hay nhiều đầu xương tiếp giáp với nhau.
- Các loại khớp xương:
+ Khớp động: 2 đầu xương có sụn, giữa là dịch khớp (hoạt dịch), ngoài có
dây chằng giúp cơ thể có khả năng cử động linh hoạt.
+ Khớp bán động: giữa 2 đầu xương có đệm sụn giúp cử động hạn chế.
+ Khớp bất động: 2 đầu xương khớp với nhau bởi mép răng cưa hoặc xếp lợp
lên nhau, không cử động được.
3. Kiểm tra - Đánh giá:
- Phân tích sự phù hợp giữa cấu tạo và chức năng của bộ xương.
- Xác định trên tranh vẽ bộ xương và các thành phần của bộ xương người?
Các khớp xương bằng dán chú thích.
4. Hướng dẫn học bài:
- Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3Sgk.
- Đọc mục “ Em có biết?”
- Lập bảng so sánh các loại khớp về cấu tạo, tính chất cử động và ý nghĩa.
- Mỗi nhóm chuẩn bị 1 xương đùi ếch hoặc xương sườn gà.

16


Ngày soạn: 05/09/2013
Tiết 8: Bài 8: CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNG
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này, HS phải:
- Trình bày được cấu tạo chung 1 xương dài. Từ đó giải thích được sự lớn lên
và khả năng chịu lực của xương.
- Xác định được thành phần hoá học của xương để chứng minh được tính đàn
hồi và cứng rắn của xương.
2. Kỹ năng: Rèn kĩ năng lắp đặt thí nghiệm đơn giản.
II. ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC:
- Tranh phóng to các hình 8.1-8.4 SGK.
- Vật mẫu: Xương đùi ếch hoặc gà đoạn dây đồng.
- Một panh để gắp xương, 1 đèn cồn, 1 cốc nước lã để rửa xương, 1 cốc đựng
HCl 10% , đầu giờ thả 1 xương đùi ếch vào axit.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ.
- Bộ xương người được chia làm mấy phần? Mỗi phần gồm những xương
nào?
- Sự khác nhau giữa xương tay và xương chân như thế nào? Điều đó có ý
nghĩa gì đối với hoạt động của con người?
2. Bài mới: VB: Gọi 1 HS đọc mục Em có biết.
Hoạt động 1: Cấu tạo của xương
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV yêu cầu HS tìm hiểu thông tin - HS nghiên cứu thông tin và quan sát
mục I SGK kết hợp quan sát H 8.1; 8.2 hình vẽ, ghi nhớ kiến thức.
ghi nhớ chú thích:

- Đại diện nhóm trình bày, các nhóm
- Xương dài có cấu tạo như thế nào?
khác nhận xét và rút ra kết luận.
- Cấu tạo hình ống, nan xương ở đầu - Cấu tạo hình ống làm cho xương
xương xếp vòng cung có ý nghĩa gì đối nhẹ và vững chắc. Nan xương xếp
với chức năng nâng đỡ của xương ?
thành vòng cung có tác dụng phân tán
- GV: Nêu ứng dụng của xương dài lực làm tăng khả năng chịu lực.
trong cấu trúc xây dựng.
- Nghiên cứu bảng 8.1, ghi nhớ thông
- Nêu cấu tạo và chức năng của xương tin và trình bày.
dài?
- HS nghiên cứu thông tin, quan sát
- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin hình vẽ và trả lời câu hỏi.
mục 3 và quan sát H 8.3 để trả lời:
- Nêu cấu tạo của xương ngắn và
xương dẹt?
Kết luận:
1. Cấu tạo xương dài bảng 8.1 SGK.
- Hai đầu xương: bọc 2 đầu xương là lớp sụn nhẵn, mô xương xốp có các nan
xương xếp vòng cung tạo ô trống chứa tuỷ đỏ.
- Thân xương: hình ống, gồm màng xương mỏng, mô xương cứng, khoang
xương chứa tuỷ đỏ ở trẻ em hoặc tuỷ vàng ở người già.
2. Chức năng của xương dài: bảng 8.1 SGK.
17


3. Cấu tạo xương ngắn và xương dẹt.
- Ngoài là mô xương cứng (mỏng).
- Trong toàn là mô xương xốp gồm nan xương xếp hình cung chứa tuỷ đỏ.

Hoạt động 2: Sự to ra và dài ra của xương
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV yêu cầu HS đọc  mục 2 và trả - HS nghiên cứu  mục và trả lời câu
lời câu hỏi:
hỏi.
- Xương dài ra, to ra là nhờ đâu?
- Trao đổi nhóm.
- Giải thích hiện tượng liền xương khi - Đại diện nhóm trả lời.
xương gãy.
Đoạn AD tăng là do đoạn AC và CD
- GV hướng dẫn HS phân tích H8.5 - tăng, đoạn BC không tăng.
vai trò của sụn tăng trưởng.
- GV lưu ý HS: Sự phát triển của
xương nhanh nhất ở tuổi dậy thì, sau đó
chậm lại từ 18-25 tuổi.
- Chốt lại kiến thức.
- Trẻ em tập TDTT quá độ, mang vác
nặng dẫn tới sụn tăng trưởng hoá
xương nhanh, người không cao được
nữa. Tuy nhiên màng xương vẫn sinh
ra tế bào xương.
Kết luận:
- Xương to ra về bề ngang là nhờ các tế bào màng xương phân chia tạo ra
những tế bào mới đẩy vào trong và hoá xương.
- Xương dài ra do các tế bào ở sụn tăng trưởng phân chia và hoá xương.
Hoạt động 3: Thành phần hoá học và tính chất của xương
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
- GV biểu diễn TN: Cho xương đùi ếch

vào ngâm trong dd HCl 10%. Gọi 1 HS - HS quan sát và nêu hiện tượng:
lên quan sát.
+ Có bọt khí nổi lên (khí CO2) chứng
- Hiện tượng gì xảy ra?
tỏ xương có muối CaCO3
- GV dùng kẹp gắp xương đã ngâm rửa
vào cốc nước.
- Thử uốn xem xương cứng hay mềm?
- Xương mềm dẻo, uốn cong được.
- Đốt xương đùi ếch khác trên ngọn lửa - Đốt xương bóp thấy xương vỡ vụn.
đèn cồn, khi hết khói: Bóp phần đã đốt,
nhận xét hiện tượng.
- Từ các thí nghiệm trên, có thể rút ra + HS trao đổi nhóm và rút ra kết luận.
kết luận gì về thành phần, tính chất - 1 HS đọc kết luận SGK.
của xương?
- GV giới thiệu về tỉ lệ chất cốt giao
thay đổi ở trẻ em, người già.
Kết luận:
- Xương gồm 2 thành phần hoá học là:
+ Chất vô cơ ( chủ yếu muối canxi)
+ Chất hữu cơ (cốt giao).
18


- Sự kết hợp 2 thành phần này làm cho xương có tính chất rắn chắc, mềm dẻo.
- Tỷ lệ chất cốt giao thay đổi theo tuổi:
+ Người lớn: 1/3 cốt giao, 2/3 chất khoáng.
+ Trẻ em: tỷ lệ cốt giao cao hơn nên khả năng đàn hồi cao hơn.
3. Kiểm tra - Đánh giá:
Cho HS làm bài tập 1 SGK, trả lời câu hỏi 2, .3

4. Hướng dẫn học bài:
- Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK.
- Đọc mục “ Em có biết?”
- Đọc trước bài 9: Cấu tạo và tính chất của cơ.

19


Ngày soạn: 10/09/2013
Tiết 9: Bài 9: CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA CƠ
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này, HS phải:
- Trình bày được đặc điểm cấu tạo của tế bào cơ và của bắp cơ.
- Giải thích được tính chất căn bản của cơ là sự co cơ và nêu được ý nghĩa của
sự
co
cơ.
2. Kỹ năng: Rèn kĩ năng quan sát, hoạt động nhóm.
3. Thái độ: Giáo dục ý thức bảo vệ, giữ gìn vệ sinh hệ cơ.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC:
Tranh vẽ phóng to H 9.1 đến 9.4 SGK, tranh vẽ hệ cơ người, búa y tế.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ.
- Nêu cấu tạo, chức năng của xương dài?
- Nêu thành phần hoá học và tính chất của xương?
2. Bài mới: GV dùng tranh hệ cơ ở người giới thiệu một cách khái quát về
các nhóm cơ chính của cơ thể như phần thông tin đầu bài SGK.
Hoạt động 1: Cấu tạo bắp cơ và tế bào cơ
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh

- GV yêu cầu HS đọc thông tin và quan - HS nghiên cứu thông tin SGK và
sát H 9.1 SGK, trao đổi nhóm để trả lời quan sát hình vẽ, thống nhất câu trả
câu hỏi:
lời.
- Bắp cơ có cấu tạo như thế nào?
- Đại diện nhóm trình bày.
- Nêu cấu tạo tế bào cơ?
- Các nhóm khác bổ sung và rút ra kết
- Gọi HS chỉ trên tranh cấu tạo bắp cơ, luận.
tế bào cơ.
- Tại sao tế bào cơ có vân ngang?
Kết luận:
- Cấu tạo bắp cơ:
+ Ngoài là màng liên kết, 2 đầu bắp cơ thon có gân bám vào xương, giữa
phình to là
bụng cơ.
+ Trong gồm nhiều bó cơ, mỗi bó gồm nhiều sợi cơ (tế bào cơ).
- Tế bào cơ ( sợi cơ): gồm các tơ cơ, có 2 loại tơ cơ:
+ Tơ cơ dày: có các mấu lồi sinh chất  tạo vân ngang.
+ Tơ cơ mảnh: trơn  tạo vân sáng.
 Sự sắp xếp các tơ cơ mảnh và tơ cơ dày ở tế bào cơ tạo nên đĩa sáng và đĩa
tối. Đĩa tối: là nơi phân bố tơ cơ dày, đĩa sáng là nơi phân bố tơ cơ mảnh.
- Đơn vị cấu trúc của tế bào cơ (tiết cơ): giới hạn bởi 2 tấm hình chữ Z, gồm
đĩa tối ở giữa, 2 nửa đĩa sáng ở 2 đầu.

Hoạt động 2: Tính chất của cơ
20


Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh
- GV yêu cầu HS đọc thí nghiệm và - HS nghiên cứu thí nghiệm và trả lời
quan sát H 9.2 SGK.
câu hỏi:
- GV yêu cầu HS mô tả thí nghiệm sự - Nêu kết luận.
co cơ.
- HS đọc thông tin, làm động tác co
- Gập cẳng tay sát cánh tay. Nhận xét cẳng tay sát cánh tay để thấy bắp cơ
về sự thay đổi độ lớn của cơ bắp trước co ngắn lại, to ra về bề ngang.
cánh tay? Vì sao có sự thay đổi đó?
- Giải thích dựa vào thông tin SGK,
- GV yêu cầu HS làm thí nghiệm phản rút ra kết luận.
xạ đầu gối, quan sát H 9.3
- 2 HS làm phản xạ đầu gối.
- Giải thích cơ chế phản xạ sự co cơ?
- Khi có kích thích tác động vào cơ
- GV giải thích về chu kì co cơ (nhịp co quan thụ cảm  xuất hiện xung thần
cơ): 3 pha
kinh theo dây hướng tâm trung
+ Pha tiềm tàng: chiếm 1/10 thời gian ương TK. Trung ương TK truyền lệnh
của nhịp.
theo dây li tâm tới cơ  cơ co.
+ Pha co: 4/10 thời gian, cơ ngắn lại,
sinh công.
+ Pha dãn: chiếm 1/2 thời gian, cơ trở
lại trạng thái ban đầu  cơ phục hồi.
Kết luận:
- Tính chất căn bản của cơ là sự co cơ và dãn. Khi bị kích thích, cơ phản ứng
lại bằng cách co cơ. Cơ co rồi lại dãn rất nhanh tạo chu kì co cơ.
- Cơ co do tơ cơ mảnh xuyên sâu vào vùng phân bố của tơ cơ dày làm tế bào

cơ co ngắn lại, làm cho bắp cơ ngắn lại và to về bề ngang.
- Cơ co khi có kích thích của môi trường và chịu ảnh hưởng của hệ thần kinh.
Hoạt động 3: Ý nghĩa của hoạt động co cơ.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Quan sát H 9.4 và cho biết Sự co cơ - HS quan sát H 9.4 SGK, trao đổi
có tác dụng gì?
nhóm để thống nhất ý kiến.
- Thử phân tích sự phối hợp hoạt động - Đại diện nhóm trình bày, bổ sung và
co, dãn giữa cơ 2 đầu (cơ gấp) và cơ 3 rút ra kết luận: cơ 2 đầu co  nâng
đầu (cơ duỗi) ở cánh tay.
cẳng tay về phía trước, cơ 3 đầu co 
- GVnhận xét, giúp HS rút ra kết luận. duỗi cẳng tay ra.
- GV yêu cầu 1 HS đọc kết luận cuối - 1 HS đọc kết luận.
bài.
Kết luận:
- Cơ co giúp xương cử động để cơ thể vận động (lao động, di chuyển).
- Trong sự vận động cơ thể luôn có sự phối hợp nhịp nhàng giữa các nhóm
cơ: nhóm cơ này co thì nhóm cơ đối kháng dãn và ngược lại.
3. Kiểm tra - Đánh giá:
- Trình bày cấu tạo một bắp cơ. Cơ có tính chất gì?
- Đặc điểm cấu tạo nào của tế bào cơ phù hợp với chức năng của nó?
4. Hướng dẫn học bài:
- Học và trả lời câu 1, 2, 3 Sgk.
21


- GV hướng dẫn câu 3 SGK: Không khi nào cả 2 cơ gấp và duỗi của một bộ
phận cơ thể cùng co tối đa. Cơ co và cơ duỗi của 1 bộ phận cơ thể cùng duỗi
tối đa khi các cơ này mất khả năng tiếp nhận kích thích, do đó mất trương lực

cơ ( trường hợp người bị liệt).

22


Ngày soạn: 10/09/2013
Tiết 10: Bài 10: HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Qua bài này, HS phải:
- HS chứng minh được cơ co sinh ra công. Công của cơ sử dụng trong lao
động và di chuyển.
- Trình bày được nguyên nhân sự mỏi cơ và nêu biện pháp chống mỏi cơ.
- Nêu được lợi ích của sự luyện tập cơ, từ đó vận dụng vào đời sống, thường
xuyên luyện tập thể dục thể thao và lao động vừa sức.
2. Kỹ năng: Rèn kĩ năng quan sát, hoạt động nhóm.
3. Thái độ: Giáo dục ý thức bảo vệ, giữ gìn và rèn luyện hệ cơ.
II. ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC:
III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ:
- Trình bày cấu tạo của tế bào cơ phù hợp với chức năng co cơ?
- Ý nghĩa của hoạt động co cơ?
2. Bài mới:
Hoạt động 1: Công của cơ.
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- GV yêu cầu HS làm bài tập điền từ SGK.
- HS chọn từ trong khung để hoàn thành
- Từ bài tập trên, em có nhận xét gì về sự bài tập: 1. co, 2. lực đẩy, 3. lực kéo.
liên quan giữa cơ, lực và sự co cơ?
+ Hoạt động của cơ tạo ra lực làm di

- GV yêu cầu HS tìm hiểu thông tin để trả chuyển vật hay mang vác vật.
lời câu hỏi:
- HS tìm hiểu thông tin SGK kết hợp
- Thế nào là công của cơ? Cách tính?
với kiến thức đã biết về công cơ học, về
- Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hđộng của lực để trả lời, rút ra kết luận.
cơ?
- HS liên hệ thực tế trong lao động.
- Hãy phân tích 1 yếu tố trong các yếu tố đã
nêu  rút ra kết luận.
Kết luận:
- Khi cơ co tạo ra lực tác động vào vật làm di chuyển vật, tức là cơ đã sinh ra
công.
- Công cơ được sử dụng vào các thao tác vận động và lao động.
- Cách tính công của cơ: A = F.s trong đó: F: lực (N), S: quãng đường (m),
A: công (J)
A = 10.m.s
trong đó: m: khối lượng (kg)
- Công của cơ phụ thuộc: + Trạng thái thần kinh ( Với lòng căm thù giặc Mỹ
sâu sắc, nữ dân quân Ngô Thị Tuyển với thân hình mảnh mai, đã vác cả hòm
đạn nặng gấp đôi cơ thể mình, tiếp đạn cho các xạ thủ cao xạ bắn rơi máy bay
Mỹ)
+ Nhịp độ lao động.
+ Khối lượng của vật di chuyển.
Hoạt động 2: Sự mỏi cơ
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
23

- GV mô tả cho HS thí nghiệm trên - HS chú ý lắng nghe.
máy ghi công cơ đơn giản.
- Dựa vào cách tính công HS điền kết
- GV hướng dẫn tìm hiểu bảng 10 SGK quả vào bảng 10.
và điền vào ô trống để hoàn thiện bảng. - HS theo dõi thí nghiệm, quan sát
- GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:
bảng 10, trao đổi nhóm và nêu được:
- Qua kết quả trên, em hãy cho biết + Công của cơ có trị số lớn nhất khi
khối lượng của vật ntn thì công cơ sản cơ co nâng vật có khối lượng thích
sinh ra lớn nhất?
hợp với nhịp co cơ vừa phải.
- Khi ngón tay trỏ kéo rồi thả quả cân + Biên độ co cơ giảm dẫn tới ngừng
nhiều lần, có nhận xét gì về biên độ co khi cơ làm việc quá sức.
cơ trong quá trình thí nghiệm kéo dài? + Mệt, mỏi … do chạy nhiều, mỏi cơ.
- Khi chạy một đoạn đường dài, em có
cảm giác gì? Vì sao như vậy?
+ Sự mỏi cơ.
- Hiện tượng biên độ co cơ giảm khi cơ
làm việc quá sức đặt tên là gì?
+ Mệt mỏi, nhức đầu, buồn ngủ.
- Hiện tượng mỏi cơ biểu hiện ở những - HS nghiên cứu thông tin để trả lời.
điểm nào?
Từ đó rút ra kết luận.
- Nguyên nhân nào dẫn đến sự mỏi cơ - Mỏi cơ làm cho cơ thể mệt mỏi,
- Mỏi cơ ảnh hưởng đến sức khoẻ, lao năng suất lao động giảm.
động và học tập như thế nào?
- Liên hệ thực tế và rút ra kết luận.
- Làm thế nào để cơ không bị mỏi, lao
động và học tập đạt kết quả?Khi mỏi
cơ cần làm gì?

Kết luận: Mỏi cơ là hiện tượng biên độ co cơ giảm dần khi làm việc quá sức.
1. Nguyên nhân của sự mỏi cơ: Cung cấp oxi thiếu, năng lượng thiếu, axit
lactic bị tích tụ trong cơ, đầu độc cơ.
2. Biện pháp chống mỏi cơ:
- Khi mỏi cơ cần nghỉ ngơi, thở sâu, kết hợp xoa bóp cơ, sau khi hoạt động
(chạy...) nên đi bộ từ từ đến khi bình thường.
- Để lao động có năng suất cao cần làm việc nhịp nhàng, vừa sức, tinh thần
vui vẻ, thoải mái.
- Thường xuyên lao động, tập TDTT để tăng sức chịu đựng của cơ.
Hoạt động 3: Thường xuyên luyện tập để rèn luyện cơ
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm trả - Thảo luận nhóm, thống nhất câu trả
lời các câu hỏi:
lời.
- Khả năng co cơ phụ thuộc vào những - Đại diện nhóm trình bày, bổ sung.
yếu tố nào?
- Khả năng co cơ phụ thuộc: Thần
kinh: sảng khoái, ý thức tốt; Thể tích
- Những hoạt động nào được coi là sự của bắp cơ: bắp cơ lớn dẫn tới co cơ
luyện tập cơ?
mạnh; Lực co cơ; Khả năng dẻo dai,
- Luyện tập thường xuyên có tác dụng bền bỉ.
như thế nào đến các hệ cơ quan trong + Hoạt động coi là luyện tập cơ: lao
cơ thể và dẫn tới kết quả gì đối với hệ động, TDTT thường xuyên...
cơ?
+ Lao động, TDTT ảnh hưởng đến
- Nên có phương pháp ntn để đạt hiệu các cơ quan....
24

quả?

+ Luyện tập thường xuyên, bền bỉ,
vừa sức.

Kết luận:
- Thường xuyên luyện tập TDTT và lao động hợp lí nhằm:
+ Tăng thể tích cơ (cơ phát triển)
+ Tăng lực co cơ và làm việc dẻo dai, làm tăng năng suất lao động.
+ Xương thêm cứng rắn, tăng năng lực hoạt động của các cơ quan: tuần
hoàn, hô hấp,
tiêu hoá... Làm cho tinh thần sảng khoái.
- Tập luyện vừa sức.
3. Kiểm tra - Đánh giá:
- Gọi 1 HS đọc kết luận SGK.
- Nguyên nhân của sự mỏi cơ?
- Công của cơ là gì? Công của cơ được sử dụng vào mục đích nào?
- Nêu biện pháp để tăng cường khả năng làm việc của cơ và biện pháp chống
mỏi cơ.
- Cho HS chơi trò chơi SGK.
4. Hướng dẫn học bài:
- Học và trả lời câu 1, 2, 3 Sgk. Nhắc HS thường xuyên thực hiện bài 4 ở nhà.
- Đọc mục “ Em có biết?”

25