ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC Thời đại kim khí ở lƣu vực sông Hồng

Đại học quốc gia Hà Nội
Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Khoa Lịch sử
ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC

Thời đại kim khí ở lƣu vực sông Hồng
The Metal Age in the Hong river Delta

1. Thông tin về giảng viên
Giảng viên 1:
- Họ và tên: Lâm Thị Mỹ Dung
Chức danh, học hàm, học vị: GVC, PGS.TS
Thời gian, địa điểm làm việc: T.2 và T.5 tại Bảo tàng Nhân học
Địa chỉ liên hệ: Bảo tàng Nhân học, T. 3, 4 nhà D, Trường ĐHKHXH & NV, 336 Nguyễn
Trãi Thanh Xuân, Hà Nội.
Điện thoại: 0912239853, 045589744
E-mail:
Các hướng nghiên cứu chính:
- Thời đại kim khí Việt Nam
- Sự hình thành Nhà nước sớm ở Miền Trung Việt Nam
- Văn hoá giai đoạn Tiền Sơ sử Việt Nam
- Lý thuyết và Phương pháp nghiên cứu Khảo cổ học
Giảng viên 2:
- Họ và tên: Hà Văn Phùng
Chức danh, học hàm, học vị: TS
Thời gian, địa điểm làm việc: Viện Khảo cổ học
Địa chỉ liên hệ: 61 Phan Chu Trinh, Hà Nội.
Điện thoại:
E-mail:
Các hướng nghiên cứu chính:
- Thời đại kim khí Việt Nam

- Văn hoá giai đoạn Tiền Sơ sử Việt Nam
- Các nghề thủ công thời Tiền sơ sử Việt Nam
2. Thông tin chung về môn học
1


- Tên môn học: Thời đại kim khí ở lưu vực sông Hồng
- Mã môn học: HIS 8046
- Số tín chỉ: 02
- Môn học: Tự chọn
- Yêu cầu đối với môn học:

Máy chiếu
Một số công cụ đá và đồ gốm ở Bảo tàng Nhân học

- Địa chỉ Khoa/Bộ môn phụ trách môn học: Bộ môn Khảo cổ học, Khoa Lịch sử, Trường
ĐHKHXH & NV.
3. Mục tiêu của môn học
- Mục tiêu kiến thức: Học viên cần nắm được những kết quả mới nhất và xu hướng nghiên
cứu thời đại kim khí lưu vực sông Hồng bằng cách tiếp cận đa ngành. Những vấn đề mấu
chốt về sự hình thành và phát triểncủa nghề luyện kim, vai trò của nghề trồng lúa nước và
quá trình tiến hoá của các ngành thủ công. Quá trình phát triển nội tại của giai đoạn Tiền
Đông Sơn đến Đông Sơn. Vị thế và vai trò của văn hoá Đông Sơn ở Việt Nam và Đông
Nam Á. Một số nghiên cứu khảo cổ học mới nhất về Cổ Loa.
- Mục tiêu kỹ năng: Môn học xây dựng cho người học kỹ năng phân tích đánh giá vị trí của
địa hình sông ngòi trong việc hình thành và hội tụ các nền văn hóa thời đại kim khí của lưu
vực sông Hồng. Đồng thời môn học cung cấp kỹ năng phân kỳ các giai đoạn văn hóa cũng
như kỹ năng khai thác các đặc trưng di tích và di vật của từng giai đoạn để thấy được sự kế
thừa phát triển của các giá trị này trong quá trình hội tụ để hình thành nên nhà nước đầu
tiên trong mối quan hệ với các di tích cùng thời ở Việt Nam và Đông Nam Á.

4. Tóm tắt nội dung môn học: Sự xuất hiện của của cuộc cách mạng luyện kim đã tạo nên
bước ngoặt lịch sử và biến châu thổ sông Hồng trở thành cái nôi của các nền văn minh Việt
Nam: văn minh Việt cổ, văn minh Đại Việt và văn minh Việt Nam. Đây là nơi xuất hiện
sớm nhất nền văn minh lúa nước, các nghề thủ công truyền thống và Nhà nước Hùng
Vương - An Dương Vương. Các giai đoạn phát triển của thời đại kim khí, từ sớm đến
muộn đã được nghiên cứu đầy đủ nhất ở Việt Nam.
5. Nội dung môn học, hình thức tổ chức dạy và học
Nội dung

Hình thức

Tổng

tổ chức dạy và học

30

2


Thảo luận
5
Chƣơng 1. Bối cảnh địa lý-sinh thái và điều

Tự học,
tự nghiên cứu
25

1

5

6

1

5

6

1

5

6

kiện tự nhiên vùng lƣu vực sông Hồng
1.1. Một số kết quả nghiên cứu địa chất-địa mạo
quan trọng
1.2. Quan điểm về diễn biến và tác động của đợt
biển tiến cánh đây khoảng 4.000 đối với lưu vực
sông Hồng.
1.3. Tiếp cận sinh thái trong nghiên cứu khảo cổ
học thời đại kim khí lưu vực sông Hồng: Những
kết quả ban đầu và phương hướng, triển vọng
Chƣơng 2. Những giai đoạn nghiên cứu
chính: Thành quả và vấn đề, phƣơng pháp
tiếp cận và những lý giải khảo cổ quan trọng
2.1. Những giai đoạn nghiên cứu chính và những
tác phẩm nghiên cứu chính.

2.2. Những vấn đề và nội dung của cuộc thảo
luận và nghiên cứu thời đại Hùng Vương và An
Dương Vương từ góc độ khảo cổ.
2.3. Quan điểm của một số học giả nước ngoài
về nội dung và vai trò của các thời kỳ Phùng
Nguyên-Đồng Đậu - Gò Mun-Đông Sơn trong
khảo cổ học Đông Nam Á.
2.4. Những luận điểm chính trong nghiên cứu
trống đồng Đông Sơn.
Chƣơng 3. Nghiên cứu giai đoạn Tiền Đông
Sơn ở lưu vực sông Hồng
3.1. Tổng luận về các địa điểm Tiền Đông Sơn
phát hiện từ trước cho đến nay. Những thay đổi
địa hình, quy mô các địa điểm theo thời gian
3.2. Một số vấn đề trong nghiên cứu văn hoá

3


Phùng Nguyên. Bản chất của mối quan hệ
Phùng Nguyên-Gò Mả Đống-Hoa Lộc- Mai
Pha...
3.3. Một số vấn đề trong nghiên cứu văn hoá
Đông Đậu. Vai trò và tính chất của luyện kim
đồng thau qua những di tích và di vật đã phát
hiện và nghiên cứu.
3.4. Một số vấn đề trong nghiên cứu văn hoá Gò
Mun.
Chƣơng 4. Văn hoá Đông Sơn

2

10

12

4.1. Những loại hình địa phương của văn hoá
Đông Sơn.
4.2. Văn hoá Đông Sơn qua nghiên cứu các loại
hình di tích. Sự hình thành những trung tâm
chính trị-kinh tế-văn hoá lớn.
4.3. Văn hoá Đông Sơn qua nghiên cứu di vật.
Sự chuyên hoá của một số nghề thủ công và vai
trò của hiện vật kim loại trong nghiên cứu cấu
trúc, quan hệ xã hội thời kỳ Đông Sơn.
4.4. Nguồn gốc, chủ nhân và quan hệ văn hoá.
6. Học liệu
6.1. Giáo trình môn học
1. Hà Văn Tấn (chủ biên): Khảo cổ học Việt Nam, Tập II: Thời đại Kim khí,
NxbKHXH, Hà Nội, 1999, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
2. Bộ môn Khảo cổ học: Cơ sở Khảo cổ học, Đang in, Bản thảo lưu ở Tư liệu Bảo
tàng Nhân học, Hà Nội.
6.2. Danh mục tài liệu tham khảo
6.2.1. Danh mục tài liệu tham khảo bắt buộc
1. Hà Văn Tấn (chủ biên): Văn hoá Đông Sơn ở Việt Nam, Nxb KHXH, Hà Nội, 1994,
Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
2. Hà Văn Phùng: Văn hoá Gò Mun, Nxb KHXH, Hà Nội, 1996, Tư liệu Khoa Lịch sử
và Bảo tàng Nhân học.

4

3. Hán Văn Khẩn: Văn hóa Phùng Nguyên, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội,
2005, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
4. Lâm Thị Mỹ Dung: Thời đại đồ đồng, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội,
2004, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
6.2.2. Danh mục tài liệu tham khảo thêm
5. Nhiều tác giả: Hùng Vương dựng nước, 4 tập, Nxb KHXH, Hà Nội, Tư liệu Khoa
Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
6. Hoàng Xuân Chinh: Các nền văn hoá cổ Việt Nam, Nxb Lao động, Hà Nội, 2005,
Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
7. UBND tỉnh Vĩnh Phúc: Văn hoá Đồng Đậu - 40 năm phát hiện và nghiên cứu
(1962-2002), Kỉ yếu Hội thảo khoa học, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, 2003, Tư
liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
8. Chử Văn Tần: Văn hoá Đông Sơn - văn minh Việt cổ, Nxb Khoa học Xã hội, Hà
Nội, 2003, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
9. Tạp chí Khảo cổ học và Những phát hiện mới về khảo cổ học hàng năm từ 19902007.
7. Phƣơng pháp, hình thức kiểm tra - đánh giá kết quả học tập môn học
Thi hết môn:
- Hình thức: Viết chuyên đề và bảo vệ trước hội đồng chuyên môn
- Điểm và tỉ trọng: 100%
Phê duyệt của Trƣờng

Chủ nhiệm khoa

Ngƣời biên soạn

PGS.TSKH. Nguyễn Hải Kế

PGS.TS. Lâm Thị Mỹ Dung

5