ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC Thời đại kim khí ở Nam Bộ

Đại học quốc gia Hà Nội
Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Khoa Lịch sử
ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC

Thời đại kim khí ở Nam Bộ
The Metal Age in Southern Vietnam

1. Thông tin về giảng viên
Giảng viên 1:
- Họ và tên: Lâm Thị Mỹ Dung
Chức danh, học hàm, học vị: GVC, PGS.TS
Thời gian, địa điểm làm việc: T.2 và T.5 tại Bảo tàng Nhân học
Địa chỉ liên hệ: Bảo tàng Nhân học, T. 3, 4 nhà D, Trường ĐHKHXH & NV, 336 Nguyễn
Trãi Thanh Xuân, Hà Nội.
Điện thoại: 0912239853, 045589744
E-mail:
Các hướng nghiên cứu chính:
- Thời đại kim khí Việt Nam
- Sự hình thành Nhà nước sớm ở Miền Trung Việt Nam
- Văn hoá giai đoạn Tiền Sơ sử Việt Nam
- Lý thuyết và Phương pháp nghiên cứu Khảo cổ học
Giảng viên 2:
- Họ và tên: Nguyễn Giang Hải
Chức danh, học hàm, học vị: TS
Thời gian, địa điểm làm việc: Viện Khảo cổ học
Địa chỉ liên hệ: 61 Phan Chu Trinh, Hà Nội.
Điện thoại:
E-mail:
Các hướng nghiên cứu chính:
- Thời đại kim khí Việt Nam

- Kỹ thuật luyện kim cổ
- Phức hệ văn hoá Đồng Nai
2. Thông tin chung về môn học
- Tên môn học: Thời đại kim khí ở Nam Bộ
1


- Mã môn học: HIS 8050
- Số tín chỉ: 02
- Môn học: Tự chọn
- Yêu cầu đối với môn học:

Máy chiếu
Một số công cụ đá và đồ gốm ở Bảo tàng Nhân học

- Địa chỉ Khoa/Bộ môn phụ trách môn học: Bộ môn Khảo cổ học, Khoa Lịch sử, Trường
ĐHKHXH & NV.
3. Mục tiêu của môn học
- Mục tiêu kiến thức: Nắm được nội dung cơ bản của các dòng diễn tiến văn hoá thời đại
kim khí ở Nam Bộ theo các lưu vực sông chính Đồng Nai, Vàm Cỏ và Mê Công. Hiểu rõ
vị thế và vai trò của trung tâm văn hoá thời đại kim khí Nam Bộ trong hệ thống ba trung
tâm Bắc-Trung và Nam. Các vấn đề và ý kiến tranh luận về phân kỳ, loại hình văn hoá và
vấn đề tiền Óc Eo. Một số kết quả nghiên cứu mới ở vùng duyên hải Đông Nam Bộ và Lưu
vực sông Vàm Cỏ.
- Mục tiêu kỹ năng: Môn học xây dựng cho người học kỹ năng phân tích đánh giá vị trí của
địa hình sông ngòi trong việc hình thành và hội tụ các nền văn hóa thời đại kim khí của
khu vực Nam bộ. Đồng thời môn học cung cấp kỹ năng phân kỳ các giai đoạn văn hóa và
kỹ năng khai thác các đặc trưng di tích và di vật của từng giai đoạn để thấy được sự kế
thừa phát triển cũng như quá trình hội tụ của các giá trị này nhằm xây dựng nên một nhà
nước đầu tiên trên phạm vi khu vực Nam bộ.

4. Tóm tắt nội dung môn học: Làm nổi bật vị thế và vai trò của sông Đồng Nai, sông
Vàm Cỏ và quá trình chiếm lĩnh lưu vực các sông này của các nhóm cư dân thời đại kim
khí. Tác động của điều kiện tự nhiên và sinh thái đối với sự hình thành và phát triển của
văn hoá khảo cổ.
Cung cấp cho học viên cái nhìn bao quát về những nét chung và riêng trong diễn
trình văn hóa khảo cổ từ thời đại đồng thau đến sắt sớm ở lưu vực sông Đồng Nai và sông
Vàm Cỏ.
Những kết quả nghiên cứu mới nhất và những vấn đề đặt ra.
5. Nội dung môn học, hình thức tổ chức dạy và học
Nội dung

Hình thức
tổ chức dạy và học
Thảo luận
Tự học,

Tổng
30

2


5

tự nghiên cứu
25

Chƣơng 1. Khái quát về điều kiện tự nhiên-

1

5

6

1

5

6

1

5

6

sinh thái, đặc điẻm địa hình, địa mạo và quá
trình nghiên cứu thời đại kim khí MNVN
1.1. Đặc điểm địa chất địa mạo
1.2. Phân vùng địa hình-sinh thái
1.3. Vai trò của các dòng sông Đồng Nai, Vàm
Cỏ và Mê Công trong thời Tiền, Sơ sử.
1.4. Các giai đoạn nghiên cứu chính: Thành tựu
và vấn đề
1.5. Một số công trình nghiên cứu thời đại kim
khí MNVN
1.6. Một số quan điểm khác nhau về tên gọi và
phân kỳ văn hoá
Chƣơng 2. Các giai đoạn văn hoá thời đại

đồng thau ở Nam Bộ
2.1. Nội hàm khái niệm văn hoá Đồng Nai hay
phức hệ văn hoá Đồng Nai.
2.2. Phân kỳ văn hoá thời đại đồng thau MNVN:
Tiêu chí và những nét đặc thù
2.3. Một số di tích tiêu biểu của văn hoá Đồng
Nai: đặc điểm phân bố và cấu trúc di tích.
2.4. Loại hình di vật của văn hoá Đồng Nai qua
nghiên cứu so sánh với văn hoá thời đại đồng
thau ở miền Bắc và miền Trung Việt Nam
2.5. Mối quan hệ nội vùng, liên vùng và quan hệ
với khu vực của văn hoá Đồng Nai
Chƣơng 3. Sơ kỳ thời đại sắt ở miền Nam Việt
Nam và vấn đề Tiền Óc Eo
3.1. Cụm di tích mộ chum Đông Nam Bộ và Cần
Giờ trong mối quan hệ với văn hoá Sa Huỳnh và
văn hoá Đồng Nai.

3


3.2. Những tuyến phát triển văn hoá sơ kỳ thời
đại sắt miền Nam Việt Nam theo các lưu vực
sông: Đồng Nai, Vàm Cỏ và Mê Công.
3.3. Những di tích và di vật thời đại sắt sớm ở
Đông Nam Bộ: Đặc điểm phân bố và tính chất
văn hoá
3.4. Những di tích và di vật thời đại sắt sớm ở
lưu vực sông Vàm Cỏ: đặc điểm phân bố và tính
chất văn hoá

3.5. Một số di tích vùng lưu vực sông Mê Công
có niên đại sơ kỳ sắt sớm mới phát hiện và
nghiên cứu.
3.6. Những tuyến văn hoá Tiền Óc Eo - Óc Eo.
Chƣơng 4. Một số loại hình di tích và di vật

2

10

12

đặc biệt thời đại kim khí miền Nam Việt Nam
4.1. Đàn đá qua tư liệu khảo cổ và dân tộc học.
4.2. Bộ sưu tập qua đồng và tượng đồng Long
Giao.
4.3. Trống đồng Đông Sơn ở miền Nam Việt
Nam.
4.4. Cự thạch Hàng Gòn qua những nghiên cứu
so sánh và tư liệu khảo cổ mới khai quật.
4.5. Một số vấn đề về mộ táng thời đại kim khí
miền Nam Việt Nam qua nghiên cứu so sánh với
mộ táng thời đại kim khí ở Việt Nam và Đông
Nam Á
6. Học liệu
6.1. Giáo trình môn học
1. Hà Văn Tấn (chủ biên): Khảo cổ học Việt Nam, Tập II: Thời đại Kim khí,
NxbKHXH, Hà Nội, 1999, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
2. Bộ môn Khảo cổ học: Cơ sở Khảo cổ học, Đang in, Bản thảo lưu ở Tư liệu Bảo
tàng Nhân học, Hà Nội.

6.2. Danh mục tài liệu tham khảo

4


6.2.1. Danh mục tài liệu tham khảo bắt buộc
1. Lâm Thị Mỹ Dung: Thời đại đồ đồng, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội,
2004, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
2. Lê Xuân Diệm, Phạm Quang Sơn, Bùi Chí Hoàng: Khảo cổ học Đồng Nai thời
Tiền sử, Nxb Đồng Nai, Đồng Nai, 1991, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân
học.
3. Viện Bảo tàng lịch sử VN, BTLSVN TP. HCM: Khảo cổ học Tiền sử và sơ sử
Thành phố Hồ Chí Minh, Nxb Trẻ TP.HCM, Tp HCM 1998, Tư liệu Bảo tàng
Nhân học.
4. Viện Khảo cổ học: Một thế kỷ khảo cổ học Việt Nam, tập I, Nxb Khoa học Xã hội,
Hà Nội, 2004, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
5. Trung tâm nghiên cứu KCH: Một số vấn đề khảo cổ học ở miền Nam Việt Nam,
NxbKHXH, Hà Nội, 1997, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
6.2.2. Danh mục tài liệu tham khảo thêm
6. Nhiều tác giả: Văn hoá Óc Eo và các văn hoá cổ đồng bằng sông Cửu Long, Long
Xuyên, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
7. Phạm Đức Mạnh: Di tích khảo cổ học Bưng Bạc (Bà Rịa-Vũng Tàu), NxbKHXH,
Hà Nội, Tư liệu Khoa Lịch sử và Bảo tàng Nhân học.
8. Tạp chí Khảo cổ học và Những phát hiện mới về khảo cổ học hàng năm từ 19902007.
7. Phƣơng pháp, hình thức kiểm tra - đánh giá kết quả học tập môn học
Thi hết môn:
- Hình thức: Viết chuyên đề và bảo vệ trước hội đồng chuyên môn
- Điểm và tỉ trọng: 100%
Phê duyệt của Trƣờng

Chủ nhiệm khoa

Ngƣời biên soạn

PGS.TSKH. Nguyễn Hải Kế

PGS.TS. Lâm Thị Mỹ Dung

5