ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC: Tôn giáo và đời sống xã hội hiện đại

Đại học Quốc gia Hà Nội
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Khoa Lịch sử
ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC: Tôn giáo và đời sống xã hội hiện đại
Religions and modern social life
1. Thông tin về giảng viên
- Họ và tên: Lương Ninh
- Chức danh, học hàm, học vị: Giáo sư
- Thời gian, địa điểm làm việc:
- Địa chỉ liên hệ:
- Điện thoại: 090.456.0304
- Email:
- Các hướng nghiên cứu chính: - Lịch sử thế giới cổ trung đại
- Đặc điểm chế độ phong kiến phương Tây
- Tôn giáo và đời sống xã hội hiện đại
2. Thông tin chung về môn học
- Tên môn học: Tôn giáo và đời sống xã hội hiện tại
- Mã môn học: HIS 8003
- Số tín chỉ: 02
- Môn học:

Tự chọn

- Địa chỉ khoa/bộ môn phụ trách môn học: Khoa Lịch sử, trường Đại học Khoa học Xã hội
và Nhân văn, 336 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội.
3. Mục tiêu của môn học
-Mục tiêu kiến thức:
- Cung cấp cho học viên những kiến thức cơ bản về tôn giáo và phương pháp tiếp cận
tôn giáo từ góc độ lịch sử.
- Cung cấp cho học viên những kiến thức về sự ra đời, nội dung cơ bản, quá trình
phát triển và truyền bá của một số tôn giáo lớn.

1


- Học viên có được những kiến thức cập nhật về tình hình của một số tôn giáo lớn
trong thời đại hiện nay và mối quan hệ của tôn giáo với các yếu tố của xã hội hiện tại.
- Mục tiêu kỹ năng:
- Học viên có được những kỹ năng cơ bản trong nghiên cứu tôn giáo và lịch sử tôn
giáo.
- Học viên có những nhận thức đúng đắn và đánh giá khách quan về tôn giáo, các tôn
giáo, vị trí và vai trò của các tôn giáo trong xã hội hiện tại.
- Học viên có thể vận dụng những kiến thức và kỹ năng có được từ môn học phục vụ
cho công việc và chuyên môn của mình.
4. Tóm tắt nội dung môn học
Tôn giáo là một thực thể khách quan của xã hội, do con người sáng tạo ra, và tồn tại
cùng với xã hội loài người. Tôn giáo luôn gắn liền với đời sống chính trị, văn hóa, xã hội
của mỗi quốc gia.
Trước sự phát triển như mạnh mẽ của đời sống xã hội hiện đại: kinh tế toàn cầu hóa,
chính trị đa cực hóa, văn hóa đa nguyên hóa, xã hội thế tục hóa, thì tôn giáo với tư cách là
một bộ phận cấu thành quan trọng của hình thái ý thức xã hội cũng có những biến đổi to
lớn cả về cơ cấu tổ chức, quan điểm giá trị, phương thức tư duy, hình thái tồn tại của tôn
giáo. Và lẽ đương nhiên, mối quan hệ, tác động qua lại của tôn giáo đối với đời sống xã hội
cũng sẽ khác trước rất nhiều.
5. Nội dung môn học, hình thức tổ chức dạy học
Hình thức tổ chức dạy và học
Lên lớp 05
Nội dung

Lý
thuyết

0

Bài
tập

Thảo
luận
5
1

Chƣơng 1: Một số vấn đề về
lý thuyết
1.1. Tôn giáo và các khái niệm
liên quan đến tôn giáo
- Định nghĩa về tôn giáo
- Một số khái niệm liên quan
đến tôn giáo
1.2. Các phương pháp nghiên

2

Thực
hành,
điền
dã

Tự học,
tự
nghiên
cứu

Tổng
30

25
7

8


cứu tôn giáo
- Lịch sử tôn giáo, triết học tôn
giáo, tâm lý học tôn giáo, xã
hội học tôn giáo…
- Về lịch sử nghiên cứu tôn
giáo
1.3. Chuyên đề “Tôn giáo và
xã hội hiện tại”
- Đối tượng nghiên cứu và
phạm vi của chuyên đề
- Ý nghĩa của việc nghiên cứu
tôn giáo trong xã hội hiện tại
Chƣơng 2: Tôn giáo trong
lịch sử

1

5

6

1

7

8

2.1.Tôn giáo nhất thần (Kyto
và Islam): nguồn gốc và đặc
trưng
2- Tôn giáo đa thần (cổ đại và
Hindu) nguồn gốc và đặc
trưng
3 Tôn giáo phiếm thần
(atheism) ( Nho và Phật)
nguồn gốc và đặc trưng
Chƣơng 3: Tôn giáo và xã
hội hiện đại
3.1. Bối cảnh thế giới hiện nay
- Sự phát triển của các ngành
khoa học, các hệ tư tưởng
- Các thiết chế thế tục trở nên
phổ biến trên thế giới
- Các vấn đề về xã hội, văn
hóa, chính trị và dân tộc hiện
nay
3.2. Mối quan hệ giữa tôn giáo

3

và các yếu tố của xã hội hiện
tại
- Quan hệ giữa tôn giáo và dân
tộc / tộc người
-Quan hệ giữa tôn giáo và
chính trị
-Quan hệ giữa tôn giáo và xã
hội
-Quan hệ giữa tôn giáo và văn
hóa
-Mối quan hệ giữa các tôn giáo
trong thời đại hiện nay
3.3. Ảnh hưởng và vị trí của
tôn giáo trong đời sống xã hội
của những hoàn cảnh nổi bật
theo thời gian lịch sử (Có thể
chọn vấn đề nổi bật theo từng
năm học)
3.43. Một số khuynh hướng
của tôn giáo và dự báo về mối
quan hệ của tôn giáo với các
yếu tố của xã hội trong thời
gian tới.
- Khuynh hướng đổi mới và cải
tổ của các tôn giáo
- Khuynh hướng thế tục hóa
tôn giáo
- Khuynh hướng của tôn giáo
tham gia vào các hoạt động

chính trị, xã hội...

6. Học liệu
6.1.Giáo trình môn học
6.2. Danh mục tài liệu tham khảo

4


6.2.1. Danh mục tài liệu tham khảo bắt buộc
1. Đặng Nghiêm Vạn: Lý luận về tôn giáo và Tình hình tôn giáo ở Việt Nam, NXB
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2003.
2. F.Whaling (edit): Comtemporary Approaches to the study of Religion, Berlin, New
York, Amsterdam, 1985.
3. Hoàng Tâm Xuyên: Mười tôn giáo lớn trên thế giới, NXB Chính trị Quốc gia, 1999.
4. Lương Ninh: Tôn giáo và xã hội châu Á, tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, số 1 năm 2003
5. Lương Ninh: Tôn giáo và xã hội hiện đại, tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 1 năm 2000.
6. Mác-Ănghen: Góp phần phê phán triết học pháp quyền của Hegel, lời nói đầu,
Mác-Ănghen tuyển tập, tập I, NXB Sự thật, 1980.
7.

Theodor M. Ludwig: Con đường tâm linh phương Đông, Nxb VHTT 2000.

8. Thomas Luckmann: The Invisible Religion: The Problem of Religion in Modern
Society, New York, Macmillan, 1967.
9. Viện Nghiên cứu tôn giáo : Những vấn đề tôn giáo hiện nay, NXB Khoa học Xã
hội, Hà Nội, 1994
10. Viện Nghiên cứu Tôn giáo: Về tôn giáo, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1994.
6.2.2. Danh mục tài liệu tham khảo thêm
11. Viện khoa học Xã hội Việt Nam: Về tôn giáo và tôn giáo ở Việt Nam, NXB Chính

trị Quốc gia, Hà Nội, 2004.
12. Nguyễn Văn Kiệm: Sự du nhập của Thiên chúa giáo vào Việt Nam, từ thế kỷ XVII
đến thế kỷ XIX, Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, Trung tâm UNESCO bảo tồn văn
hóa dân tộc Việt Nam, năm 2001.
13. Reading on Islam in Southeast Asia, Institude of Southeast Asia Studies, Singapore,
1990.
14. Samuel Hugh Moffet: History of Christianity in Asia: 1500 To 1900, Orbis Books,

2005..
15. Viện Nghiên cứu tôn giáo: Về tôn giáo tín ngưỡng Việt Nam hiện nay, Khoa học Xã
hội, Hà nội, 1996
16. William H. Baumer: Religion and Modern Society, The 1967 Fenton Lectures,
State University of NewYork, 1968.
17. Nguyễn Thanh Xuân (cb): Tôn giáo và chính sách tôn giáo ở Việt Nam, Nxb Tôn
giáo, H., 200

5


18. Nguyễn Hồng Dương: Tôn giáo trong mối quan hệ văn hóa và phát triển, Nxb
KHXH, 2004
7. Phƣơng pháp, hình thức kiểm tra –đánh giá kết quả học tập môn học
* Thi hết môn:
- Hình thức: Viết chuyên đề và bảo vệ trước hội đồng chuyên môn
- Điểm và tỉ trọng:
100%

Phê duyệt của Trƣờng

Chủ nhiệm Khoa

Ngƣời biên soạn

PGS.TSKH. Nguyễn Hải Kế

GS. Lương Ninh

6