Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

I. Một số vấn đề chung về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị
hại.
1. Khái niệm và đặc điểm của khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của
người bị hại.
Khởi tố vụ án hình sự là một giai đoạn tố tụng độc lập trong quá trình giải
quyết vụ án hình sự. Mục tiêu cụ thể của khởi tố vụ án hình sự là xác định các dấu
hiệu tội phạm; đảm bảo phát hiện nhanh chóng mọi hành vi phạm tội thông qua
những hoạt động kiểm tra, xác minh kịp thời các nguồn tin về tội phạm; góp phần
ngăn ngừa, xử lý kịp thời tội phạm và người phạm tội.
Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại có những đặc điểm cơ bản
sau:
- Những tội chỉ được khởi tố theo yêu cầu của người bị hại là những trường
hợp mà tính chất của tội phạm là ít nghiêm trọng, không có tình tiết tăng nặng trách
nhiệm hình sự và mức nguy hiểm cho xã hội thấp.
- Việc khởi tố vụ án trong một số trường hợp có thể gây thêm tổn thất về tinh
thần cho người bị hại hoặc vì nhiều lý do mà người bị hại không muốn đưa vụ việc
ra trước pháp luật nên quy định khởi tố vụ án hình sự theo ý của người bị hại nhằm
“thể hiện sự trân trọng và cân nhắc tới tâm tư và nguyện vọng của người bị hại, sự
đồng cảm của xã hội đối với người là nạn nhân của tội phạm”.
Đối với những tội quy định tại Điều 105 BLTTHS 2003 thì “…chỉ được khởi
tố khi có yêu cầu của người bị hại hoặc của người đại diện hợp pháp của người bị
hại là người chưa thành niên, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất”. Từ
đó có thể hiểu: nếu người bị hại không yêu cầu thì cơ quan có thẩm quyền không thể
tự ý quyết định việc khởi tố vụ án.
Như vậy, khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại là trường hợp
mà do tính chất của vụ án và vì lợi ích của người bị hại, cơ quan có thẩm quyền
1|Page

Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

không được tự ý quyết định việc khởi tố vụ án hình sự mà việc khởi tố vụ án được
thực hiện theo yêu cầu của người bị hại.
2. Cơ sở của quy định của pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu
của người bị hại.
a, Cơ sở lý luận.
Người bị hại là người bị thiệt hại về thể chất, tinh thần hoặc tài sản do hành vi
phạm tội gây ra. Việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị hại là vấn đề
cần chú trọng. Xuất phát từ nguyên tắc “Bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tố
tụng hình sự”, nguyên tắc “Tôn trọng và bảo vệ các quyền cơ bản của công dân”,
nguyên tắc “Bảo hộ tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của công
dân”,…quy định khởi tố vụ án thoe yêu cầu của người bị hại là sự cụ thể hóa các
nguyên tắc trên. Quy định về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại còn
xuất phát từ mối quan hệ của các giai đoạn khởi tố vụ án hình sự và các giai đoạn
khác của quá trình tố tụng. Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại là
trường hợp đặc biệt bởi việc khởi tố vụ án chỉ được thực hiện khi có yêu cầu khởi tố
của người bị hại.
b, Cơ sở thực tiễn.
Trong thực tiễn, việc khởi tố làm tăng thêm những tổn thương về mặt tinh thần
cho người bị hại, làm lộ bí mật đời tư của họ như những vụ án hiếp dâm, làm nhục
người khác… Việc truy tố với mục đích truy cứu trách nhiệm hình sự người thực
hiện tội phạm nhưng lại gây thêm những tổn thất về tinh thần cho người bị hại…mà
họ không muốn. Cũng có nhiều trường hợp ví những lý do khác nhau mà người bị
hại không muốn đưa vụ việc ra trước pháp luật mà muốn tự mình giải quyết. Bởi vậy
pháp luật dành cho họ quyền yêu cầu, cho phép người bị hại có thể lựa chọn cách
giải quyết hợp lý cho mình hoặc yêu cầu sự can thiệp của pháp luật.
2|Page

Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

3. Ý nghĩa của quy định của pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu
cầu của người bị hại.
a, Ý nghĩa pháp lý.
Khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn tố tụng mở đầu cho hoạt động điều tra, tạo
điều kiện thuận lợi cho các hoạt động tố tụng tiếp theo. Khởi tố vụ án theo yêu cầu
của người bị hại là trường hợp đặc biệt của khởi tố nên cũng mang ý nghĩa của giai
đoạn khởi tố vụ án nói chung. Mặt khác còn hạn chế những tổn thương về mặt tinh
thần cho người bị hại, giữ bí mật đời tư…
b, Ý nghĩa về mặt chính trị - xã hội.
Khởi tố vụ án hình sự là biện pháp nhằm ngăn chặn và phong ngừa hành vi
phạm tội, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của công
dân. Việc khởi tố, điều tra và xét xử nhanh chóng, kịp thời các vụ án hình sự sẽ tạo
trong công chúng niềm tin vào việc thực thi pháp luật, đồng thời giáo dục công dân
tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật.
II. Quy định của pháp luật hiện hành về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu
của người bị hại.
1. Yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của người bị hại.
a, Chủ thể có quyền yêu cầu khởi tố.
- Người bị hại.
Người bị hại là người mà quyền và lợi ích hợp pháp của họ bị xâm hại, họ là
người nắm rõ nhất các tình tiết của sự việc. Sự tham gia của họ vào quá trình giải
quyết là cần thiết. Khoản 2 Điều 51 BLTTHS 2003 quy định về quyền của người bị
hại như sau:
“a) Đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu;
3|Page


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

b) Được thông báo về kết quả điều tra;
c) Đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng, người giám định, người phiên
dịch theo quy định của Bộ luật này;
d) Đề nghị mức bồi thường và các biện pháp bảo đảm bồi thường;
đ) Tham gia phiên toà; trình bày ý kiến, tranh luận tại phiên toà để bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của mình;
e) Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền
tiến hành tố tụng; kháng cáo bản án, quyết định của Toà án về phần bồi thường
cũng như về hình phạt đối với bị cáo.”
Trong những người tham gia tố tụng thì người bị hại là người có quyền và lợi
ích bị xâm hại nhiều nhất nên ngoài những quyền được quy định như trên người bị
hại còn có quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự đối với các tội quy định tại Điều 105
BLTTHS 2003. Như vậy, xuất phát từ lợi ích của người bị hại, pháp luật đã trao cho
họ quyền quyết định việc có khởi tố hay không khởi tố.
- Người đại diện hợp pháp của người bị hại là người chưa thành niên, người
có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất.
Theo quy định tại Điều 105 BLTTHS 2003: đối với người chưa thành niên,
người có nhược điểm về tâm thần, thể chất thì người đại diện hợp pháp của người bị
hại có quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự. Việc quy định người đại diện hợp pháp
của người bị hại là người chưa thành niên, người có nhược điểm về tâm thần hoặc
thể chất tham gia tố tụng là nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị hại.
Theo tác giả Võ Khánh Linh trong bình luận khoa học về BLTTHS: “ Người có
nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất được nói trong điều luật là người mà do những
khuyết tật, bệnh lý, bị tàn phế, thương tật mà dẫn đến không có khả năng thể hiện
được tự do ý chí của mình hoặc không nhận thức được hoặc không tự điều chỉnh
4|Page


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

được hành vi do đó cũng không có khả năng tự thể hiện yêu cầu và bảo vệ được lợi
ích của mình trước pháp luật”.
b, Những trường hợp chỉ khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị
hại.
Việc khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại được áp dụng đối với
các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 5 BLTTHS 2003 đó là các tội:
- Khoản 1 Điều 104 BLHS 1999: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
sức khỏe cho người khác;
- Khoản 1 Điều 105 BLHS 1999: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
sức khỏe cho người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh;
- Khoản 1 Điều 106 BLHS 1999: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
sức khỏe cho người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng;
- Khoản 1 Điều 108 BLHS 1999: Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
sức khỏe cho người khác;
- Khoản 1 Điều 109 BLHS 1999: Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
sức khỏe cho người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính;
- Khoản 1 Điều 111 BLHS 1999: Tội hiếp dâm;
- Khoản 1 Điều 113 BLHS 1999: Tội cướng dâm;
- Khoản 1 Điều 121 BLHS 1999: Tội làm nhục người khác;
- Khoản 1 Điều 122 BLHS 1999: Tội vu khống;
- Khoản 1 Điều 131 BLHS 1999: Tội xâm phạm quyền tác giả;
- Khoản 1 Điều 171 BLHS 1999: Tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp.
Khách thể bị xâm hại trong 11 trường hợp phạm tội trên là sức khỏe, danh dự,
nhân phẩm, quyền tác giả, quyền lien quan quyền tác giả và quyền sở hữu công
nghiệp của người bị hại – quyền nhân than của người bị hại.
Các tội phạm quy định thuộc khoản 1 Điều 104, khoản 1 Điều 105, khoản 1
Điều 106, khoản 1 Điều 108, khoản 1 Điều 109 BLHS 1999 thuộc nhóm các tội
phạm xâm phạm sức khỏe con người. Các trường hợp phạm tội này thường ít nghiêm
trọng, hình phạt dành cho ngưởi phạm tội là cảnh cáo, cải tạo không giam giữ, hoặc

hình phạt tù cao nhất đến 3 năm bởi vậy việc truy tố xét xử chủ yếu nhằm mục đích
giáo dục người phạm tội. Quy định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị
5|Page


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

hại đối với những trường hợp phạm tội này nhằm khuyến khích sự hòa giải trong dân
chúng, giảm bớt áp lực cho các cơ quan tiến hành tố tụng.
Các tội quy định tại khoản 1 Điều 111, khoản 1 Điều 113, khoản 1 Điều 121,
khoản 1 Điều 122 BLHS 1999 thuộc nhóm các tội xâm phạm danh dự, nhân phẩm
của con người; tội phạm quy định tại khoản 1 Điều 131 BLHS 1999 thuộc nhóm các
tội xâm phạm quyền tự do, dân chủ của công dân. Các tội phạm quy định tại khoản 1
Điều 171 BLHS 1999 thuộc nhóm tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế. Các trường
hợp phạm tội này, việc khởi tố vụ án có thể làm tăng thêm những tổn thương về mặt
tinh thần của người bị hại, và có thể người bị hại không muốn đưa vụ việc ra trước
pháp luật bởi một số lí do cá nhân. Việc quy định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu
của người bị hại trong trường hợp trên chủ yếu vì lợi ích của người bị hại.
c, Nội dung, hình thức và thời điểm yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.
- Nội dung yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.
- Hình thức yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.
Theo quy định tại Thông tư số 05/2005/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP ngày
07/09/2005 thì “ Yêu cầu khởi tố của người bị hại hoặc của người đại diện thể hiện
bằng đơn yêu cầu có chữ kí hoặc điểm chỉ của họ; nếu người bị hại hoặc người đại
diện đến trực tiếp trình bày thì cơ quan điều tra, viện kiểm sát phải lập biên bản ghi
rõ nội dung yêu cầu khởi tố và yêu cầu họ kí hoặc điểm chỉ vào biên bản. Biên bản
do Viện kiểm sát lập phải được chuyển ngay cho cơ quan điều tra để xem xét việc
khởi tố vụ án hình sự và đưa vào hồ sơ vụ án.”
Như vậy, yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của người bị hại hoặc người đại diện
hợp pháp của người bị hại có thể được thể hiện bằng đơn hoặc trực tiếp trình bày.

Pháp luật quy định cho người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của người bị hại
có quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp bị
xâm hại, đồng nghĩa với việc họ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật trong trường
hợp tố cáo sai sự thật nhằm vu khống người bị hại. Bởi vậy, việc quy định về hình
thức yêu cầu khởi tố vụ án hình sự để người bị hại thể hiện ý chí của mình, hạn chế
6|Page


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

trường hợp yêu cầu khởi tố bị làm sai lệch và cũng nhằm đề cao trách nhiệm của
người bị hại, người đại diện hợp pháp của người bị hại khi yêu cầu.
- Thời điểm yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 105 BLTTHS 2003 thì “…chỉ được khởi tố vụ
án khi có yêu cầu của người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của người bị
hại…”. Theo đó thời điểm xuất hiện yêu cầu của người bị hại hoặc người đại diện
hợp pháp của người bị hại phải có trước thời điểm cơ quan có thẩm quyền ra quyết
định khởi tố vụ án hình sự. Thời điểm yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của người bị hại
là vấn đề rất quan trọng, bởi quy định khởi tố vụ án hình sự thoe yêu cầu của người
bị hại là nhằm cho người bị hại được tự do quyết định việc có đưa vụ việc ra trước
pháp luật hay không. Nếu quyết định khởi tố vụ án hình sự sau đó mới bổ sung yêu
cầu của người bị hại thì quy định về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị
hại không còn ý nghĩa nữa.
d, Hậu quả pháp lí của việc yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.
Khoản 3 Điều 51 BLTTHS 2003 quy định: “Trong trường hợp vụ án được
khởi tố theo yêu cầu của người bị hại quy định tại Điều 105 của bộ luật này thì
người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của họ trình bày lời buộc tội tại phiên
tòa”. Lời buộc tội của người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của người bị hại là
việc họ bày tổ tâm tư, nguyện vọng của mình , họ tự phán xét hành vi phạm tội và
mong muốn kẻ phạm tội phải bị trừng phạt ở mức độ phù hợp với những thiệt hại mà

họ phải gánh chịu.
2. Rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của người bị hại.
a, Chủ thể có quyền rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.
Theo quy định tại khoản 2 Điều 105 BLTTHS 2003 quy định: “ Trong trường
hợp người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu trước ngày mở phiên tòa sơ thẩm thì vụ án
phải được đình chỉ”. Như vậy, người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của người
bị hại là những chủ thể có quyền rút yêu cầu khởi tố.
7|Page


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

b, Thời điểm rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.
Theo quy định tại khoản 2 Điều 105 BLTTHS thì thời điểm rút đơn yêu cầu
khởi tố vụ án là trước ngày mở phiên tòa sơ thẩm. Như vậy thời điểm rút yêu cầu
khởi tố là bất kì giai đoạn nào trước khi mở phiên tòa sơ thẩm, có thể là ngay sau khi
vừa yêu cầu khởi tố hay giai đoạn điều tra, truy tố hoặc giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ
thẩm. Tuy nhiên, việc pháp luật không quy định về việc rút đơn yêu cầu khởi tố tại
phiên tòa sơ thẩm gây khó khăn trong việc thực tiễn xét xử.
c, Hậu quả pháp lí của việc rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.
- Trường hợp không có căn cứ để xác định việc rút yêu cầu khởi tố vụ án là
do bị ép buộc, cưỡng bức.
Khi người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của người bị hại rút đơn yêu
cầu khởi tố trước ngày mở phiên tòa thì vụ án phải được đình chỉ. Theo quy định tại
khoản 2 Điều 105 BLTTHS 2003 thì người đã rút đơn yêu cầu khởi tố vụ án không
có quyền yêu cầu lại, trừ trường hợp bị ép buộc, cưỡng bức. Như vậy, nếu không có
căn cứ chứng minh việc rút đơn yêu cầu là do bị ép buộc, cưỡng bức thì người rút
đơn yêu cầu không có quyền yêu cầu lại. Quy định này góp phần tạo nên sự chủ
động cho các cơ quan tiến hành tố tụng khi giải quyết yêu cầu của người bị hại, tránh
trường hợp người bị hại lợi dụng kẽ hở của pháp luật để kéo dài quá trình tố tụng gây

khó khăn, tốn kém, lãng phí tiền của Nhà nước.
- Trường hợp có căn cứ xác định người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu khởi
tố vụ án trái ý muốn do bị ép buộc, cưỡng bức.
Theo quy định của pháp luật thì trường hợp người đã yêu cầu khởi tố rút đơn
yêu cầu trái ý muốn do bị ép buộc, cưỡng bức có quyền yêu cầu lại. Khi cơ quan tiến
hành tố tụng xác định được người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của người bị
hại rút yêu cầu trái ý muốn của họ thì cơ quan này vẫn tiếp tục các hoạt động tố tụng
của mình. Trong trường hợp đó các cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm làm rõ
nguyên nhân dẫn đến việc người bị hại rút yêu cầu khởi tố vụ án. Quy định này nhằm
bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người bị hại.
8|Page


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

III. Hoàn thiện pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người
bị hại.
1. Một số vướng mắc trong thực tiễn thi hành quy định của pháp luật về
khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại.
a, Về các trường hợp khởi tố vụ án theo yêu cầu của người bị hại.
Theo quy định trong BLTTHS có 11 tội chỉ được khởi tố khi có yêu cầu của
người bị hại được quy định tại các Điều 104, 105, 106, 108, 109, 111, 113, 121, 122,
123,171. Thực tiễn có nhiều trường hợp không được quy định nhưng nên cho người
bị hại quyền yêu cầu khởi tố như: các tội xâm phạm đến quyền tự do dân chủ của
công dân, tội buộc người lao động, cán bộ, công chức thôi việc trái pháp luật. Vì đối
tượng bị xâm hại trực tiếp là các quyền của người bị hại nên để cho người bị hại
được tự do lựa chọn hình thức xử lí sao cho có lợi nhất đối với họ thông qua việc yêu
cầu hoặc không yêu cầu khởi tố vụ án. Trong các tội xâm phạm sở hữu có tội lạm
dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, chiếm giữ trái phép tài sản, sử dụng trái phép tài
sản, hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản… trường hợp này thông thường người bị

hại chỉ cần thu hồi lại tài sản hoặc khắc phục hậu quả là đủ, vì vậy nên đưa vào
trường hợp khởi tố theo yêu cầu của người bị hại để giao quyền tự định đoạt việc xử
lí người phạm tội cho người bị hại.
b, Về chủ thể yêu cầu khởi tố.
Khoản 1 Điều 105 BLTTHS quy định “1. Những vụ án về các tội phạm được
quy định tại khoản 1 các điều 104, 105, 106, 108, 109, 111, 113, 121, 122, 131 và
171 của Bộ luật hình sự chỉ được khởi tố khi có yêu cầu của người bị hại hoặc của
người đại diện hợp pháp của người bị hại là người chưa thành niên, người có nhược
điểm về tâm thần hoặc thể chất”. Vì vậy nếu người bị hại là người chưa thành niên,
người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất thì người đại diện hợp pháp của họ
có quyền yêu cầu khởi tố. Thực tế có trường hợp người bị hại gần đủ 18 tuổi không
9|Page


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

muốn khởi tố nhưng người đại diện hợp pháp của họ lại yêu cầu khởi tố. Có quan
điểm cho rằng người bị hại tuy chưa đủ 18 tuổi nhưng hoàn toàn có khả năng thể
hiện được ý chí của mình thì nên chấp nhận theo yêu cầu của người bị hại và chỉ khi
người bị hại còn quá nhỏ hoặc bị bệnh không đủ khả năng nhận thức để đưa ra yêu
cầu thì lúc đó người đại diện hợp pháp của họ mới có quyền yêu cầu. Quan điểm thứ
hai thì cho rằng: do tâm sinh lí của người chưa thành niên, người có nhược điểm về
tâm thần hoặc thể chất nên khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của những
người này còn hạn chế bởi vậy không thể giao quyền khởi tố cho họ. Theo ý kiến của
tôi, tôi đồng ý với quan điểm thứ nhất bởi xã hội ngày càng phát triển nên khả năng
nhận thức của con người cũng được nâng cao, không phải trường hợp nào dưới 18
tuổi cũng chưa nhận thức đầy đủ. Nếu họ có đủ khả năng thể hiện ý chí của mình thì
nên tôn trọng quyền của người bị hại.
c, Về hình thức thể hiện của yêu cầu khởi tố.
Trong BLTTHS không quy định về hình thức thể hiện yêu cầu khởi tố của

người bị hại nhưng trong thực tế thì người bị hại hoặc đại diện hợp pháp của người
bị hại viết đơn hoặc trình bày trực tiếp. Tuy nhiên, hình thức trình bày trực tiếp dễ bị
sai lệch.
d, Về trường hợp rút yêu cầu khởi tố tại phiên tòa.
Khoản 2 Điều 105 BLTTHS quy định “2. Trong trường hợp người đã yêu cầu
khởi tố rút yêu cầu trước ngày mở phiên tòa sơ thẩm thì vụ án phải được đình chỉ.
Trong trường hợp có căn cứ để xác định người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu
khởi tố trái với ý muốn của họ do bị ép buộc, cưỡng bức thì tuy người đã yêu cầu
khởi tố rút yêu cầu, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án vẫn có thể tiếp tục tiến
hành tố tụng đối với vụ án”.

10 | P a g e


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

Như vậy, pháp luật mới chưa quy định về trường hợp người đã yêu cầu khởi tố
rút đơn yêu cầu ngay tại phiên tòa. Dẫn đến rất nhiều ý kiến trái chiều về vấn đề này
như: ý kiến cho rằng Hội đồng xét xử hoãn phiên tòa, sau đó quyết định đình chỉ vụ
án, ý kiến khác thì lại cho rằng Hội đồng xét xử vẫn tiếp tục tiến hành xét xử và vẫn
tuyên án bình thường, có ý kiến cho rằng Hội đồng xét xử vẫn nên tiếp tục tiến hành
xét xử và kết luận bị cáo phạm tội nhưng không áp dụng hình phạt tù đối với họ nếu
đủ điều kiện... Việc pháp luật không quy định dẫn đến khó khăn trong thực tiễn xét
xử.
2. Hoàn thiện pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị
hại.
a, Hoàn thiện quy định về các trường hợp chỉ được khởi tố theo yêu cầu của
người bị hại.
Với những vướng mắc đã nếu ở phần trên chúng ta nên sửa đổi phạm vi áp
dụng chế định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại, đó là quy định

them một số trường hợp được khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại
đối với các tội các tội xâm phạm đến quyền tự do dân chủ của công dân, tội buộc
người lao động, cán bộ, công chức thôi việc trái pháp luật.
b, Hoàn thiện quy định về chủ thể có quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.
Liên quan đến quyền yêu cầu khởi tố của người đại diện hợp pháp của người
bị hại cần bổ sung hoặc hướng dẫn giải quyết vấn đề sau: vụ án đã được khởi tố theo
yêu cầu của người đại diện hợp pháp của người bị hại là người chưa thành niên, khi
người bị hại thành niên thì yêu cầu khởi tố trước đây của người đại diện hợp pháp sẽ
được giải quyết thế nào. Điều 147 BLDS đại diện theo pháp luật của cá nhân chấm
dứt khi người được đại diện đã thành niên hoặc năng lực hành vi dân sự đã được
khôi phục . Như vậy khi người bị hại thành niên quyền của họ trong vụ án hình sự
khởi tố theo yêu cầu của người bị hại sẽ chấm dứt, lúc này người bị hại muốn rút đơn
11 | P a g e


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

yêu cầu thì giải quyết thế nào. Vì vậy pháp luật phải có quy định cụ thể, khi người bị
hại đã thành niên hoặc có đủ nhận thức thì có trao quyền yêu cầu hoặc rút đơn yêu
cầu cho họ không?
c, Bổ sung quy định về việc cơ quan tiến hành tố tụng được khởi tố vụ án hình
sự khi có căn cứ cho rằng người bị hại không làm đơn yêu cầu khởi tố vụ án do bị ép
buộc, cưỡng bức.
Trong thực tế, nhiều trường hợp người bị hại do bị ép buộc, đe dọa hay cưỡng
bức mà không thể yêu cầu khởi tố dẫn tới quyền và lợi ích hợp pháp của họ không
được bảo vệ. Vì vậy nên quy định thêm trường hợp khi có căn cứ xác định người bị
hại bị đe dọa, cưỡng bức mà không thể đưa ra yêu cầu khởi tố vụ án thì cơ quan điều
tra có thể ra quyết định khởi tố vụ án đối với những tội quy định tại Điều 105
BLTTHS.
d, Hoàn thiện quy định về thời điểm người bị hại rút đơn yêu cầu.

Với nguyên tắc áp dụng tình tiết có lợi cho bị can, bị cáo đồng thời cũng
không đặt nặng hay xem nhẹ yêu cầu của người bị hại. Pháp luật nên quy định hướng
giải quyết khi người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của họ rút yêu cầu tại phiên
tòa như sau: khi người bị hại, người đại diện hợp pháp của người bị hại rút đơn kiện
tại phiên tòa thì Hội đồng xét xử vẫn tiếp tục xét xử và kết luận bị cáo phạm tội
nhưng có thể miễn hình phạt nếu có nhiều tình tiết giảm nhẹ, phạt cảnh cáo, cải tạo
không giam giữ nếu tội đó quy định có hình phạt này hoặc cho bị cáo hưởng án treo
nếu đủ điều kiện.
e, Bổ sung quy định về rút yêu cầu khởi tố khi vụ án có nhiều bị can, bị cáo.
Để đảm bảo nguyên tắc bình đẳng, đối với một vụ án có nhiều bị can, bị cáo,
nếu người bị hại rút yêu cầu khởi tố đối với một hoặc một số bị can, bị cáo thì việc
tiến hành tố tụng các bị can, bị cáo khác cũng phải được chấm dứt. Pháp luật cần
phải có nhứng quy định về cách xử lí trong trường hợp này giúp các cơ quan tiến
hành tố tụng áp dụng thống nhất.
12 | P a g e


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

Danh mục tài liệu tham khảo
1. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam,
Nxb. CAND, Hà Nội, 2008.
2. Trương Thị Hồng Nhung, Khóa luận tốt nghiệp: Khởi tố vụ án hình sự theo
yêu cầu của người bị hại – những vấn đề lý luận và thực tiễn, Hà Nội, 2010.
3. Một số vướng mắc trong thực tiễn áp dụng chế định khởi tố vụ án hình sự
theo yêu cầu của người bị hại / Nguyễn Đức Thái // Tạp chí Kiểm sát. Viện kiểm sát
nhân dân tối cao, Số 09/2009, tr. 27 – 30.
4. Vấn đề khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại / Nguyễn Hải
Ninh // Tạp chí Luật học. Trường Đại học Luật Hà Nội , Số 6/2010, tr. 48 – 52.
5. Bộ Luật tố tụng hình sự Việt Nam 2003.

6. PGS.TS Võ Khánh Vinh, Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự ;
Nxb. CAND, Hà Nội, 2004.

13 | P a g e


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

Mục lục
I.
I.Một số vấn đề chung về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại..............................................1
1.Khái niệm và đặc điểm của khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại.........................................1
2. Cơ sở của quy định của pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại.........................2
a, Cơ sở lý luận................................................................................................................................................2
b, Cơ sở thực tiễn............................................................................................................................................2
3. Ý nghĩa của quy định của pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại......................3
a, Ý nghĩa pháp lý.............................................................................................................................................3
b, Ý nghĩa về mặt chính trị - xã hội...................................................................................................................3
II. Quy định của pháp luật hiện hành về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại....................3
1.Yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của người bị hại.........................................................................................3
a, Chủ thể có quyền yêu cầu khởi tố............................................................................................................3
b, Những trường hợp chỉ khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại...........................................5
c, Nội dung, hình thức và thời điểm yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.............................................................6
d, Hậu quả pháp lí của việc yêu cầu khởi tố vụ án hình sự..........................................................................7
2. Rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của người bị hại.................................................................................7
a, Chủ thể có quyền rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự................................................................................7
b, Thời điểm rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự...........................................................................................8
c, Hậu quả pháp lí của việc rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.....................................................................8
III. Hoàn thiện pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại...................................9
1.Một số vướng mắc trong thực tiễn thi hành quy định của pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo

yêu cầu của người bị hại..........................................................................................................................9
a, Về các trường hợp khởi tố vụ án theo yêu cầu của người bị hại..........................................................9
b, Về chủ thể yêu cầu khởi tố...................................................................................................................9
14 | P a g e


Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại và việc hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.
c, Về hình thức thể hiện của yêu cầu khởi tố.........................................................................................10
d, Về trường hợp rút yêu cầu khởi tố tại phiên tòa...............................................................................10
2. Hoàn thiện pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại..................................11
a, Hoàn thiện quy định về các trường hợp chỉ được khởi tố theo yêu cầu của người bị hại..................11
b, Hoàn thiện quy định về chủ thể có quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự..........................................11
d, Hoàn thiện quy định về thời điểm người bị hại rút đơn yêu cầu.......................................................12
e, Bổ sung quy định về rút yêu cầu khởi tố khi vụ án có nhiều bị can, bị cáo.........................................12
Mục lục..........................................................................................................................................................14

15 | P a g e