Bài giảng loãng xương nguyễn văn tuấn

Loãng Xương
Nguyễn Văn Tuấn
Osteoporosis and Bone Biology Program
Garvan Institute of Medical Research
Sydney – Australia

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Trường hợp 1: nữ, quan tâm đến loãng xương
• Nữ, 64 tuổi, sau mãn kinh 16 năm, cân nặng 45 kg

• Không có tiền sử gãy xương
• Công chức văn phòng, ít luyện tập thể dục, ít ra ngoài
nắng
• Quan tâm đến loãng xương, muốn đi đo mật độ xương
• Bạn có lời khuyên gì ?

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Trường hợp 2: nữ, 75 tuổi, lưng còng
• Nữ, 75 tuổi, cân nặng 40kg

• Không có tiền sử gãy xương
• Nhập viện vì bị té, nhưng không bị gãy xương

• Nghỉ hưu, ít luyện tập thể dục, ít ra ngoài nắng
• Khám tổng quát, chú ý còng lưng (kyphosis)

• Bạn muốn biết có bị gãy xương đốt sống, hay đo mật độ

xương?

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Trường hợp 3: nam, 70 tuổi, gãy xương
• Nam, 70 tuổi, nặng 55 kg

• Mới bị gãy xương tay vì bị té
• Nghỉ hưu, ít luyện tập thể dục, ít ra ngoài nắng

• Bạn tự hỏi có nên điều trị ?

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Loãng xương
• Tầm quan trọng
• Định nghĩa và chẩn đoán

• Yếu tố nguy cơ và tiên lượng
• Ngừa và trị

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Tầm quan trọng

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012

Loãng xương
• Tuổi thọ gia tăng
• Loãng xương và gãy xương do loãng xương (gãy
xương) liên quan đến tuổi cao
• Phổ biến

• Hậu quả nghiêm trọng
• Gánh nặng cho cá nhân, gia đình và xã hội

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Nguy cơ mắc bệnh trọn đời
Nữ giới
Nam
giới
Gãy xương bất kỳ*

Gãy xương hông*

1/6

1/16

Gãy xương đốt sống*

1/4

1/8

Ung thư (chung)**

2/5

Tiểu đường*

1/3

Ung thư vú**

1/2

1/8

Bệnh tim mạch*

0
0

3/7

1/8

Ung thư tiền liệt**

Bệnh phổi**

1/2

1/3

1/3
1/4
1/16
1/16

10
10

20
20

30
30

40
40

50
50

Nguy cơ mắc trọn đời (%)

60
60

(*, từ 50 tuổi, ** từ khi sinh)

(Nguyen ND et al 2007)
Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Tần suất loãng xương (Việt Nam)
60

Nam

Nữ

Tần suất (%)

50
40
30

20
10
0

50 – 59

60 – 69

70 – 99

Nhóm tuổi

Ho-Pham, et al BMC Musculoskel Disord 2011
Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Tần suất gãy xương (Việt Nam)
Nam

Nữ

Tần suất (%)

50

40
30
20
10
0
50-59

60-69

70+

Nhóm tuổi

Tần suất gãy xương đốt sống ở Việt Nam
Ho-Pham, et al J Med Assoc HCMC 2011
Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012

Gãy xương: biến cố nghiêm trọng
• Tăng nguy cơ tử vong
• Nguy cơ gãy xương lần thứ hai

• Giảm chất lượng cuộc sống: đi lại khó khăn
• Chi phí điều trị cao

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Tỉ lệ sống trên bệnh nhân sau gãy xương
Nữ

A

B

1.0

1.0

0.9

0.9

Không gãy

Tỷ lệ tích lũy

0.8

0.7

0.6

0.6

0.5

0.5

0.4

0.4

Nhóm gãy xương

0.3

0.2

0.2

0.1

0.1

0.0

Không gãy

0.8

0.7

0.3

Nam

Nhóm gãy xương

0.0
0

1

2

3

4

5

6

7

8

9 10 11 12 13 14 15

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15

Thời gian theo dõi (năm)
(Nguyen ND, et al.2007)
Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012

Nguy cơ tử vong sau khi bị gãy xương

Quần thể dân số

Gãy cổ xương đùi

Rojanasthien and Luevitoonvechkij. J Med Assoc Thai 2005; 88(Suppl 5): S105-9
Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Gãy xương đốt sống và nguy cơ tử vong
300 nam+nữ

66 V #

20 chết

30%

234 No V #

46 sống

25 chết

209 sống

11%
Pongchaiyakul C et al, J Bone Miner Res 2005
Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012

Tóm lược 1 – qui mô
• Loãng xương và gãy xương là vấn đề y tế lớn ở
nước ta
• 25% nữ và 10% nam bị loãng xương
• Nguy cơ gãy cổ xương đùi = nguy cơ ung thư vú

• Nguy cơ tử vong sau gãy cổ xương đùi > nguy cơ
tử vong vì ung thư vú

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Định nghĩa và chẩn đoán

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Loãng xương: Định nghĩa
WHO
• Giảm trọng lượng xương
• Hủy họa vi cấu trúc của
mô xương
• Hậu quả làm xương tăng
độ giòn và gãy

NIH (USA)
• Suy giảm sức mạnh của
xương (bone strength)

làm gia tăng nguy cơ gãy
• Sức mạnh của xương do
sự tích hợp của mật độ
xương (bone mineral
density, MĐX) và chất
lượng xương (bone
quality)

(Am J Med 1993;WHO 1994)

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012

(JAMA, 2001)


“Tiến hóa” của Mật độ xương

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Liên quan giữa MĐX và tuổi

(Ho-Pham et al 2009)
Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Đo mật độ xương
• Mật độ xương: đo ở cổ xương đùi (femoral neck)
• Đo bằng máy DXA- „tiêu chuẩn vàng‟(không sử
dụng Ultrasound, QCT)

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Chẩn đoán loãng xương

Mật độ xương (g/cm^2) => Chỉ
số T
WHO đề nghị:
• T < -2.5: loãng xương
• T giữa -1 và -2.5 : thiếu
xương
• T > -1: bình thường

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Chỉ số T (T-score)

T-score=

BMIi - BMDp
SDp



BMDi = mật độ xương của cá nhân i



BMDp = mật độ xương tối đa trong quần
thể



SDp = độ lệch chuẩn của BMDp
Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Cẩn thận với chẩn đoán

Over-diagnosis ở người Việt

Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012


Giá trị tham chiếu
DXA

Vị trí cổ xương đùi
0.86 (0.12)
Nữ
0.934 (0.137)
Nam
Vị trí xương cột sống
1.07 (0.12)
Nữ
1.18 (0.12)
Nam

VIETNAM

0.80 (0.11)
0.85 (0.13)

0.96 (0.11)
1.05 (0.12)

Trung bình (độ lệch chuẩn), đơn vị đo lường g/cm2, máy Hologic

(Ho-Pham et al, BMC Musculoskel Dis 2010)
Chương trình CME Hội Cơ Xương Khớp TPHCM, 4-5 /8/2012